09.09.2012 r.

PSYCHOLOGIA jako nauka

1. Trudności w określeniu przedmiotu psychologii.

2. Dwa okresy w rozwoju psychologii.

3. Kierunki psychologii, psychologiczne koncepcje człowieka a interpretacja zachowań (ucznia, nauczyciela)

4. Działy współczesnej psychologii.

5. Cele i zadania psychologii.

Trudności w określeniu przedmiotu psychologii.

1. Psychologia jest nauką rozwijającą się i wraz z rozwojem psychologii zmieniał się jej przedmiot.

Człowiek, którym zajmuje się psychologia jest istotą niezmiernie skomplikowaną, różne mechanizmy rządzą jego zachowaniem.

Na przestrzeni rozwoju psychologii odkrywano różne mechanizmy, które uważano za istotne z punktu zachowania człowieka.

1. Wspólna problematyka badawcza psychologii i innych nauk.

Nauki graniczące z psychologią: anatomia i fizjologia, biologia, antropologia, socjologia, medycyna, pedagogika, farmakologia, językoznawstwo, teoria sztuki, muzykologia, filozofia (zwłaszcza jej działy: teoria poznania i semantyka- nauka o znaczeniu zdania).

Postęp psychologii zależy w dużym stopniu od postępu tych nauk.

Ponadto powstały kolejne pograniczne dyscypliny naukowe, np. neuropsychologia, famakopsychologia, psycholingwistyka, proksemika- nauka o przestrzeni indywidualnej i społecznej.

Dwa okresy w rozwoju psychologii.

1. Okres przednaukowy (psychologia przednaukowa, spekulatywna)

Była wynikiem rozważań, spekulacji filozofów i teologów

• W starożytności psychologia była nauką o duszy, rozumianej jako siedlisko wewnętrznego (psychicznego, duchowego) życia człowieka;

• Gr. Psyche- dusza, logos- słowo, nauka- etymologia słowa psychologia.

Termin „psychologia” po raz pierwszy został użyty przez F. Melanchtona w 1590 r.

1. Okres naukowy, koniec XIX w., rok 1879- W. Wundt założył w Lipsku pierwsze laboratorium psychologiczne.

Psychologia wyodrębnia się z filozofii jako samodzielna dyscyplina naukowa. Od tego okresu mówi się o KIERUNKACH PSYCHOLOGII.

Kierunki psychologii, psychologiczne koncepcje człowieka a interpretacja zachowań (ucznia, nauczyciela)

1. Psychologia klasyczna (introspekcyjna)

   1. Przedmiot psychologii klasycznej:

      1. Świadomość

      2. Zjawiska psychiczne świadome (wrażenia, spostrzeżenia, wyobraźnia i fantazja, pamięć, myślenie, emocje, procesy wolicjonalne).

      3. Ogólnie- doświadczenie wewnętrzne.

   2. Metody badań:

1. Metoda introspekcyjna albo krócej introspekcja (samoobserwacja) –(łać. introspicere zaglądać do środka); stąd nazwa tego kierunku PSYCHOLOGIA INTROSPEKCYJNA

Poprzez samoobserwację można poznać swoją świadomość; subiektywne przeżycia, zjawiska świadomości są dostępne tylko temu, kto je przeżywa, dlatego ich badanie wymaga wglądu w samego siebie, obserwowania własnych przeżyć.

1. Eksperymenty

Badacz wywołuje interesujące go zjawiska, modyfikuje warunki, w jakich ono przebiega oraz ma możliwość dokładnej rejestracji wyników badania, wtedy powstały liczne pracownie, laboratoria psychologiczne.

1. Psychologia głębi – wyrasta z krytyki psychologii introspekcyjnej

Ogólne założenia psychologii głębi- najważniejszym motorem naszego życia psychicznego są zjawiska psychiczne nieświadome, bez ich poznania nie możemy w pełni zrozumieć życia psychicznego.

Jest to wspólne założenie dla wszystkich szkół/ nurtów istniejących w ramach psychologii głębi:

• psychoanalizy Z. Freuda,

• psychologii indywidualnej A. Adlera

• psychologii analitycznej C.G. Junga.

1. Przedmiot badań psychologii głębi:

- zjawiska nieświadome, tkwiące w podświadomości, zatem trzeba badać podświadomość, głębię psychiki człowieka.

Aby zmienić świadomość człowieka, zrozumieć jego zachowanie, trzeba dotrzeć do podświadomości.

Psychoanaliza (psychoanalityczna koncepcja człowieka)

Termin „psychoanaliza” ma co najmniej 2 znaczenia:

• Psychoanaliza to odmiana kierunku psychologii głębi

• Psychoanaliza to technika leczenia nerwic, zaburzeń emocjonalnych.

Wg Z. Freuda, lek. Psychiatry wiedeńskiego, twórcy tego kierunku osobowość składa się z 3 struktur (warstw):

• Id

• Ego

• Superego

Każda z nich działa wg odmiennej zasady.

Id (Ono) nieświadoma struktura, stanowiąca źródło energii psychicznej, ukierunkowująca aktywność człowieka na uzyskanie stanu maksymalnej przyjemności to biologiczne podłoże osobowości.

Id funkcjonuje wedle zasady przyjemności, jest siedliskiem wrodzonym popędów biologicznych, potrzeb naturalnych organizmu- sił, których źródło tkwi w organizmie i które aktywują i ukierunkowują zachowanie osobnika.

Freud zakładał, że wszystkie popędy można podzielić na 2 ogólne kategorie:

1. Popędy życia- służą przetrwaniu jednostki i rozmnażaniu gatunku; głód, pragnienie i seks należy do tej kategorii.

Spośród popędów życia najwięcej uwagi Freud poświęcił popędowi seksualnemu. Popędy wykonują swe funkcje za pośrednictwem formy energii- zwanej LIBIDO, która ma zasadniczo charakter seksualny.

1. Popędy śmierci- popędy destrukcyjne.

Freud zakładał, że w człowieku istnieje- zwykle nieświadome- pragnienie śmierci.

Ważną pochodną popędów śmierci jest popęd agresji. Agresywność jest autodestrukcją zwróconą na zewnątrz przeciwko obiektom zastępczym.

Człowiek walczy z ludźmi, burzy i niszczy dlatego, że jego pragnienie śmierci jest zablokowane przez siły popędów życia oraz przez inne przeszkody w osobowości, które przeciwstawiają się popędom śmierci. Popędy śmierci popychają ludzi do sadyzmu, agresji i destrukcji, aż do samounicestwienia się (agresji wobec siebie samego, samoagresji), wg Freuda są one naturalnym źródłem wojen.

1. Kompleksy

Powstają w ciągu życia człowieka różne kompleksy, które są trwałymi urazami psychicznymi po doznaniu bolesnych krzywd, po popełnieniu jakichś czynów społecznie potępianych, zawstydzających, kompleksy to wyparte ze świadomości przykre przeżycia.

Freud wyróżnił 2 rodzaje kompleksów:

• Kompleksy Edypa- to podświadoma i stłumiona skłonność seksualna syna do matki i strach przed odwetem ojca, jako rywala budzącego nieświadomą wrogość dziecka.

• Kompleks Elektry- to podświadoma i stłumiona skłonność seksualna córki do ojca i strach przed odwetem matki, jako rywalki budzącej nieuświadomioną wrogość dziecka.

Człowiek nie zdaje sobie sprawy z istnienia swojego Id i nie utożsamia się z nim, jest ono całkowicie nieświadome;

Odczuwa jedynie jego działanie, którego zwykle nie rozumie, mając niepokojące poczucie, że „coś” go popycha do jakiegoś czynu, „coś” czemu on sam nie potrafi się oprzeć.

Id nie zanika z wiekiem, całe życie jesteśmy w pewnym stopniu niewolnikami popędów.

Ego (jaźń, ja), kieruje się zasadą rzeczywistości (realizmu), to sfera świadomości, z którą człowiek identyfikuje się.

Funkcja tej warstwy jest realizacja popędów.

Ego w swych dążeniach liczy się z wymaganiami zewnętrznymi rzeczywistości, dlatego mówi się, że rządzi nim ZASADA RZECZYWISTOŚCI (realizmu).

W miarę jak ego rozwija się, zasada rzeczywistości (pod naporem wymagań i ograniczeń z zewnątrz) zastępuje zasadę przyjemności (która rządzi Id).

Ego reguluje postępowaniem człowieka w taki sposób, aby zaspokajanie poszczególnych popędów nie narażało na szwank innych potrzeb osobowych.

ZDJĘCIE notatki (8)

Superego (nadjaźń, nadświadomość), kieruje się zasadą moralności.

Superego tworzy się w czasie rozwoju dziecka, jest ono rezultatem wychowania, uspołecznienia.

• W czasie długotrwałego okresu zależności dziecka od rodziców podlega ono pewnym systematycznym wpływom, które są internalizowane za pośrednictwem identyfikacji.

• Na superego składa się całokształt przyswojonych norm i wzorców kulturowych, wymagań, zakazów i nakazów, formułowanych przez otoczenie społeczne, głównie przez RODZICÓW.

• Tworzą one zespół ideałów i są podstawą oceny samego siebie i własnego postępowania.

Superego zawiera 2 produkty (elementy):

1. Ja idealne (ego ideal), coś w rodzaju wyidealizowanej abstrakcji (czasem nierealnej) wartości, za którą otrzymuje się nagrody („dobro”), „taki chciałbym być”.

2. Sumienie (conscience), reprezentuje nie rozwiązane napięcie oraz karane czy zakazane dziedziny aktywność („zło”), „taki nie chciałbym być”.

SUPEREGO jest SUMIENIEM, cenzurą, wewnętrznym reprezentantem STANÓW MORALNYCH społeczeństwa, umieszczonych w każdym z nas.

Superego to wewnętrzna siła „karcąca” pewne postępki jako złe- środkami kary jest poczucie winy i wyrzuty sumienia. Dlatego mówi się, że superego kieruje się zasadą moralności.

Superego jest także potęgą nagradzania- zawiera ono, jak podano, obraz „IDEALNEGO JA”; jeśli nasze postępowanie jest z nim zgodne albo zbliża się do wzoru, powstaje poczucie dumy i zadowolenia z siebie.

Podświadomość należy badać poprzez ANALIZĘ ŚWIADOMOŚCI.

Metody (techniki) psychoanalizy:

1. Analiza marzeń sennych;

2. Analiza myśli natrętnych;

3. Analiza pomyłek językowych;

4. Analiza swobodnych (wolnych) skojarzeń.

Wszędzie jest „analiza” i to psychologiczna, stąd nazwa techniki (metody) „psychoanaliza”.

a-d to metody projekcyjne.

Generalnie- psychoanaliza rozwinęła metody projekcyjne.

NEOPSYCHOANALIZA

To współczesna postać psychoanalizy zwana także neofreudyzmem lub psychoanalizą społeczną. Powstała i rozwija się na terenie Stanów Zjednoczonych.

Jej przedstawiciele: K. Horney (najwybitniejsza przedstawicielka, odrzuca pojęcie libido), E. Fromm, H. Sullivan różnią się tym od zwolenników psychoanalizy, że odrzucają panseksualizm (wszechogarniający seksualizm) Freuda, a przypisują decydujące znaczenie czynnikom społecznym i kulturowym w rozwoju człowieka.

Behawioryzm (behawiorystyczna koncepcja człowieka) powstał w Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku.

Twórcą jest J. Watson (1878- 1958). Próbował on zanegować istnienie świadomości, uważał, że nie warto zajmować się nią. Nie jest ważne co człowiek myśli, jak odczuwa, lecz to co robi, jak się zachowuje.

• Przedmiotem badań psychologów behawiorystów powinno być obserwowalne na zewnątrz zachowanie (zachowanie zewnętrzne) osobnika (zwierzęcia i człowieka), ruchy mięśni, zewnętrzne reakcje fizjologiczne, wypowiedzi słowne.

Ściślej celem badań powinno być przewidywanie i kontrolowanie (możliwość czynnego wpływania a ich przebieg) zdarzeń, czynów.

Zasadniczy program badań behawioryści ujęli w formie S – R (S- stimulus, R- reaction) bodziec (S), czy zespół bodźców, reakcja (R).

Bodziec jest zmienną niezależną, reakcja zmienną zależną.

R= f(s) R jest funkcją S

Zachowanie człowieka (i szczura i psa i małpy ;p), jego reakcje zależą od sytuacji w jakiej przebywa.

Metody badań:

• Eksperyment

• Obserwacja

• Testy

• Metody statystyczne

Neobehawioryzm którego twórcą jest E. Tolman, to nowa postać neobehawioryzmu; obrazuje ją następujący model: S – O – R.

O to czynniki hipotetyczne działające w organizmie, takie jak siły nawyku, zmęczenie, nastawienie itp.

Wg Byrne na O składają się:

• Autorytaryzm;

• Potrzeba osiągnięć;

• Lęk;

• Inteligencja;

• Pojęcie własnego „ja” itp.

Organizm …

ZDJĘCIE notatki (12)

Psychologia humanistyczna (podejście humanistyczne lub fenomenologiczne)

Pojawiła się w połowie XX wieku jako trzecia psychologia (przy założeniu, że poprzednie dwie to: psychoanaliza i behawioryzm), oferująca wizję człowieka wolnego (w psychoanalizie człowiek był niewolnikiem popędów, w behawioryzmie- zależny od środowiska), bogatego w możliwości rozwoju u samorealizacji.

Przedmiot badań- psychologia winna skoncentrować….

ZDJĘCIE notatki (13)

Koncepcja T.Tomaszewskiego

Podstawowym przedmiotem współczesnej psychologii jest człowiek i jego zachowanie, zachowanie najwyżej zorganizowane, tj. celowe, ukierunkowane na osiągnięcie określonego stanu końcowego, tzn. wyniku.

Tę formę zachowania nazywa się CZYNNOŚCIĄ, a jeśli chcemy podkreślić, że czynność człowieka mają swój przedmiot na który są skierowane i który pod ich wpływem podlega zmianom, mówimy o (działaniu lub o czynnościach przedmiotowych, np. czynność myślenia zmierza do rozwiązania problemu, zadania. doraźnym (np. zaliczenie kolokwium)

Potrzeba i zadania -> czynności -> cele

odległe, perspektywiczne (np. ukończenie studiów)

Zatem obecnie uważa się, że psychologia jest to nauka o czynnościach człowieka (rozumiejąc przez pojęcie czynności, procesy ukierunkowane, tj. zmierzające do określonego celu oraz zorganizowane, mające określoną strukturę) i o człowieku jako ich podmiocie.

Działy współczesnej psychologii

W. Szewczuk wyróżnia dwa zasadnicze działy psychologii:

• Psychologię teoretyczną – zajmuje się poznawaniem OGÓLNYCH PRAW procesów psychicznych

• Psychologię stosowaną – zajmuje się wykorzystaniem psychologii teoretycznej do rozwiązywania zagadnień z wszystkich DZIEDZIN ŻYCIA LUDZKIEGO w celu optymalizowania tego życia

PSYCHOLOGIA

Teoretyczna Stosowana

ZDJĘCIA notatki (14)

Psychologia ogólna

Wstęp do każdej psychologii.

Fundament pojęciowo-

ZDJĘCIA reszta ;)