Epidemiologia – nauka o czynnikach wywierających wpływ na stan ludności i jej zdrowia oraz wpływających na częstość, występowanie i skalę rozpowszechniania się chorób w populacjach ludzkich.
Choroby zakaźne rozwijają się w wyniku współistnienia: -czynnika etiologicznego zakażenia -dróg szerzenia się zakażenia -wrażliwego organizmu
Triada epidemiologiczna:
I. Czynnik przyczynowy (zakaźny, patogen, drobnoustrój, epidemiologiczny, mikroorganizm)
II. Człowiek (gospodarz, makroorganizm organizm wrażliwy na zakażenia)
III. Drogi przenoszenia
Zakażenie (infekcja) – proces wniknięcia i namnażania się czynnika patogennego w zarażonym organizmie. Przy zakażeniach wywołanych przez pasożyty mówimy o zarażeniu pasożytniczym.
Rodzaje zakażeń: -Egzogenne – gdy czynnik etiologiczny pochodzi spoza organizmu gospodarza -Endogenne – gdy zakażający mikroorganizm z własnej fizjologicznej flory gospodarza i powoduje zakażenie w wyniku obniżenia poziomu odporności, często po przedostaniu się poza miejsce stałego bytowania. Zakażenia oportunistyczne – rodzaj zakażenia endogennego, jest wynikiem obniżonej odporności (np. po chorobie)
Koinfekcja – tzw.współzakażenie. Zakażenie kilkoma patogenami jednocześnie.
Nadkażenie – tzw. superinfekcja. Nowe zakażenie już zakażonego innym czynnikiem gospodarza.
Reinfekcja – ponowne zakażenie tym samym czynnikiem.
Postacie zakażenia: - bezobjawowe – kiedy uszkodzenie tkanek nie powoduje objawów chorobowych - objawowe – choroba zakaźna. Gdy układ odpornościowy nie jest w stanie powstrzymać namnażania się patogenu, to uszkodzenie tkanek daje widoczne objawy Okres wylęgania – okres czasu między wniknięciem czynnika patogennego a pojawienia się pierwszych objawów chorobowych. Jego długość jest charakterystyczna dla wielu chorób zakaźnych. Zakażenie miejscowe – jeżeli proces chorobowy obejmuje jedną tkankę lub narząd. Bakteremia.Wiremia,Fungemia, grzyby,Parazytemia,Toksemia Występują gdy zakażenie rozprzestrzenia się na inne narządy lub cały organizm, szczególnie gdy zarazki dostaną się do krwioobiegu. Sepsa (posocznica) –współistnienie bakteremii lub jej odpowiednika i objawów ciężkiego zakażenia całego organizmu.
Źródło zakażenia – makroorganizm w którym namnażają się i bytują drobnoustroje chorobotwórcze i z którego dostają się do otaczającego środowiska.
Kontominacja – skażenie/ zanieczyszczenie środowiska nieożywionego. Rezerwuar zarazków – skupisko pojedynczych źródeł zakażeń, wraz ze środowiskiem, w którym żyją.
Nosicielstwo – stan specyficznej równowagi między drobnoustrojem, a gospodarzem, przy której drobnoustrój bytuje nie powodując objawów zakażenia. a) nosiciele zdrowi – osoby, które nie chorowały/nie miały objawów w skutek kolonizacji lub zakażenia bezobjawowego b) nosiciele ozdrowieńcy – po chorobie czynnik namnaża się dalej, ale już nie powoduje objawów Zoonoza - zakaźna choroba odzwierzęca u człowieka.
Drogi szerzenia się zakażeń:
I. Droga kontaktu bezpośredniego, np. kontaktu płciowego, ukąszenia przez chore zwierzę
II. Droga kontaktu pośredniego- przenoszenie patogenu przez skażone środowisko nieożywione, np. narzędzia, sprzęt medyczny, iniekcje, transfuzje
III. Droga oddechowa – patogen dostaje się do płuc wraz z powietrzem, np. przez kaszel (droga powiet-kropelk, np.grypa), kichanie, pył w powietrzu (drog pow-pyło,gruźlica, wąglik)
IV. Droga fekalno-oralna (brak higieny, skażone napoje)
V. Droga z udziałem wektora (przenosiciela), w którym namnaża się patogen (najczęściej stawonogi, np. kleszcze). Przenoszenie przez ranę lub ze śliną owada. Zakażenie poziome Horyzontalne – zakażenie innej osoby będącej w czasowym związku ze źródłem Zakażenie pionowe Wertykalne – matka->dziecko. Przenoszone przez łożysko z krwią, przez mleko podczas porodu przez drogi rodne
Zasięg zakażenia: -Zachorowania sporadyczne –
Endemia – występowanie zachorowań na daną chorobę wśród ludności na samym terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na tym samym poziomie -Epidemia – stan zwiększonej zachorowalności pochodzącej z jednego źródła (kilku źródeł) na daną chorobę zakaźną, w określonej czasowo i przestrzennie populacji Pandemia – epidemia obejmująca kilka krajów lub kontynentów
Czynniki sprzyjające rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych: -wzrost liczby ludności na Ziemi -zatłoczenie dużych miast ze słabą infrastrukturą sanitarną -wzrost liczby podróży międzynarodowych -błędy w produkcji i wymianie żywności -wzrost narażenia ludzi na naturalne skupiska zarazków -odporność drobnoustrojów na antybiotyki -niewydolność służb odpowiedzialnych za zdrowie publiczne
cytologia kom. bakteryjnej—ściany kom., błony kom., cytoplazmy, sub. chromatynowej, nukleoidy, plazmidu, mezosomu.Oprócz tych elementów, u niektórych bakterii występują jeszcze: fimbrie, rzęski, otoczki, przetrwaliki, ciała zapasowe. Ściany kom.--ma skomplikowaną budowę morfologiczną i fizykochemiczną. Utrzymuje w określonej przestrzeni zawartości cytoplazmy i nukleoidu i pozostałych składników protoplazmy. Funkcje i kształt ściany kom. uzależnione są od oddziaływania środowiska i od wew. faz rozwojowych komór. Ściana kom. wytwarza charakterystyczne wyrostki(fimbrie) nitkowane lub rurkowate struktury fimbrie adherencyjne i zwykłe biorą udział w adhezji. Narządem ruchu bakterii są rzęski bakteryjne.
3.Błona cytoplazmatyczna(komórkowa) -- tuż pod ścianą bakteryjną. Jest bardzo cienka. Błona składa się z dwóch warstw fosfolipidów w których zawarte są białka.
4.Przetrwalniki--miejsce wówczas, gdy bakterie znajdują się w niedogodnych warunkach środowiska np.brak składników odżywczych, odwodnienie. Następuje silne zagęszczenie protoplazmy oraz prawie zupełnie zahamowanie przemiany materii.
5.Sub.zapasowe--wew. cytoplazmy, występują czasami także sub. zapasowe np.skrobia, glikogen, kulki tłuszczowe.
6.enzymy bakteryjne podział— enzymy rozkładające białka, enz. Lipidy i tłuszcze właściwe, enz. węglowodany, enz. kwasy nukleinowe zniszczonych kom. zakażonego org.
Enzymy zew. kom.—przeprowadzają reakcje rozkładu substratu. Toksyny bakteryjne i wytwarzanie toksyn wielu wypadkach za swoiste objawy związane z zakażeniem daną bakterią. Toksyny na dwie grupy dzielimy: egzotoksyny i enterotoksyny. Egzotoksyny--są białkami kodowanymi zarówno na chromosomie bakteryjnym jak ina elementach pozachromosomowych np. plazmidach, bakteriofagach. toksyny: a) enterotoksyny- na komórki nabłonka jelitowego, b)cytoksyny- na różne rodzaje komórek, c)neurotoksyny- na komórki ukł. Nerwowego .Endotoksyny pochodzące od rożnych bakterii mają zbliżony skład, taki sam mechanizm działania. Różnica polega na różnym stopniu nasilenia objawów. Są elementami lipopolisacharydy błony zew. bakterii Gram-ujemnych. Uwalniane są podczas LIZY komórek bakteryjnych.
12.Trzy kryształy bakterii: kuliste, cylindryczne,spiralne Grupy bakterii cylindrycznych— pałeczki-barwią sie metodą Grama ujemne nie wytwarzają zarodników b)laseczki- wytwarzają zarodniki i metodą Grama barwią się dodatkowo Grupy spiralne—promieniowce (nitkowane, rozgałęzione) maczugowe(przypominają maczugi) wrzecionowce( o kształcie wieciona) śrubowce(mają kształt falisty)
Czynności życiowe bakterii-- bakterie autobroficzne i bakt. foto
Podział bakterii: siarkowe, metanowe, żelazne, purpurowe siarkowe, purpurowe bezsiarkowe, wodorowe (utleniający wodór cząsteczkowy) .Bakterie tlenowe(aeroby)jak beztlenowe: bezwzlędne tlenowce- rosną tylko w obecności tlenu atmosferycznego, bezwledne beztlenowce-rosną bez obecności tlenu, względne beztlenowce- niskie stężenie atmosferyczne rosną, mikroaerofile albo beztlenowce tolerancyjne-mogą rosnąć i rozwijać w obecności 20% tlenu cząsteczkowego
Temp. bakteryjna: bakterie psychorfilne- temp. pow. 30% rozwijają się naj15 C, b) bakt. mezofilne-chorobotwórcze bakterie- temp. ciała ludzkiego od 30-37C rozwijają c) bakterie termofibne- giną poniżej temp. 40C i pow. 70C najlepiej rozwijają się w temp. 52C Żyją również w gorących źródłach siarkowych, żelaznych oraz w gorących ściekach Klasyfikacja bakterii: a) morfologiczne(kształt, budowa kom.), b) fizjologiczne( przyswajanie określonych sub.), c)inne(np. miejsce występowania, wywołane choroby), d)klasyfikacja wg. podobieństwa i różnic materiału genetycznego
Barwniki bakteryjne: zewnątrzkomórkowe-łatwo przechodzą do środowiska(pożywki, ropy), b) wewnątrzkomórkowe- strukturalne związane z komórką. Mają różne barwy: białawą, zółtą, pomarańczową itd. (witaminy-wiele bakterii wydala witaminy)
Ziarenkowce gram+ Rodzaj Staphyloco ceus (gronkowce). Preferują warunki tlenowe, ale mogą żyć jako względne beztlenowce, rosną w obecności 7,5 % NaCl gatunku. Staphylocouceus areus- gronkowiec złocisty - Staphylococeus- epidermidis -Staphylococeus- saprophyticus Złocisty- wyposażony w czynnyki zjadliwości inwazyjność, tworzenie ropni, wytwarzanie egzotoksyn. Kolonizuje powierzchnie skóry i błon śluzowych wywołując zakażenia skórne (zapalenie mieszków włosowych), jęczmienie, czyraki, ropienie i czyraki mnogie à zakażenia głębokie (gronkowce, zapalenie płuc, zakażenie szpiku i kości)
Paciorkowce (streptococeus) – kolonizują układ pokarmowy, nos, s- pyogenus (szkarlatyna, angina, paciorkowiec kolonizujący grupy A) S- pneumonie (dwoinka, zapalnie płuc) Euterococeus (euberkoki)
Nessenia meningitinis – naguilna, zapalenie opon mózgowych, rdzeniowych.