Wykłady PC

PRAWO CYWILNE – CZĘŚĆ OGÓLNA

Prawo Cywilne

1. Prawo cywilne – porządek prawny w państwie, czyli system prawa, dzieli się na gałęzie prawa. Za kryterium podziału przyjmuje się zwykle metodę regulacji, albo przedmiot regulacji. Jeśli podstawą podziału jest metoda regulacji, to cały system prawa dzieli się na 3 gałęzie prawa:

  1. Prawo Cywilne

  2. Prawo Administracyjne

  3. Prawo Karne

Natomiast w ramach poszczególnych gałęzi występują działy prawa. W prawie cywilnym na przykład występuje prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo rodzinne. W prawie administracyjnym występuje prawo budowlane, prawo ochrony środowiska, prawo podatkowe, natomiast w prawie karnym występuje prawo karne ogólne, prawo karne wojskowe, prawo karno - skarbowe,

Wyróżnia się 3 metody regulacji:

  1. Metoda cywilistyczna – oparta jest na założeniu, że podmioty prawa cywilnego mają autonomię woli. Oraz na tym, że podmioty prawa cywilnego są względem siebie równe. Podstawą normatywną autonomii woli podmiotu prawa cywilnego są dwa przepisy: art 56 KC i art 353’. Wg. Pierwszego z tych przepisów czynność prawna, której elementem jest oświadczenie woli podmiotu prawa wywołuje skutki prawne wyrażone w tym oświadczeniu. Wg. drugiego przepisu strony zawierające umowę mogą swobodnie kształtować jej treść, byle by tylko mieściła się ona w granicach prawa, zasad współżycia społecznego i właściwości stosunku cywilnoprawnego. Za nieważną uznaje się tylko taką czynność prawną, która narusza przepisy prawa ,lub zasady współżycia społecznego albo ma na celu obejście prawa.

  2. Metody administracyjna i karna polegają na tym,że po jednej stronie stosunku cywilnoprawnego występuje organ władzy publicznej, który może władczo wpływać na zachowania drugiej strony stosunku prawnego.

  3. Prawna równorzędność podmiotów polega na tym, że nie występuje między nimi stosunek podporządkowania. Jeżeli np. Pojednej stronie stosunku cywilnoprawnego występuje skarb państwa, a po drugiej stronie obywatel, to skarb państwa nie ma przewagi nad obywatelem. Ew. spór między tymi podmiotami rozstrzyga niezawisły sąd.

Przedmiot regulacji : stosunki społeczno -gospodarcze objęte regulacją prawną. Z tego punktu widzenia za normy prawa cywilnego uznawane były te, które dotyczą stosunków majątkowych,oraz niektórych stosunków niemajątkowych występujących na gruncie prawa rodzinnego, prawa autorskiego, prawa korporacyjnego. Kryterium to jest jednak zawodne, albowiem stosunki majątkowe występują nie tylko w prawie cywilnym, lecz także w prawie administracyjnym i prawie karnym Z kryterium tego można jednak korzystać pomocniczo,jeżeli zastosowanie metody regulacji pozostawia jakieś wątpliwości.

Za pomocnicze kryteria podziału można uznać także miejsce położenia normy prawnej (w kodeksie cywilnym, czy w kodeksie karnym), oraz tryb rozstrzygania sporów (sąd cywilny czy sąd karny).

2.Działy prawa cywilnego:

W skład prawa cywilnego wchodzą następujące działy:

  1. Część ogólna prawa cywilnego – w części ogólnej uregulowane są zagadnienia mające podstawowe znaczenie dla wszystkich pozostałych działów prawa cywilnego. Chodzi tu o takie zagadnienia jak: podmiotowość prawna, zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych,Czynności prawne i oświadczenia woli, przedstawicielstwo, przedawnienie roszczeń. Przepisy części ogólnej odnoszą się do każdego działu prawa cywilnego, jeżeli w innym dziale prawa dane zagadnienie nie jest uregulowane inaczej. Obowiązuje tu zasada lex specialis derogat legi generali (przepis szczególny wyłącza stosowanie przepisu ogólnego).

  2. Prawo rzeczowe – w skład prawa rzeczowego wchodzą następujące instytucje prawne: własność, użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe do których zalicza się użytkowanie służebności współdzielcze własnościowe prawo do lokalu hipotekę i zastaw. Katalog praw rzeczowych jest wyczerpujący, może być zmieniony jedynie ustawą, są to prawa podmiotowe bezwzględne skuteczne wobec wszystkich(erga omnes).

  3. Prawo zobowiązań – prawo zobowiązań dzieli się na dwie części: część ogólną i część szczegółową. W części ogólnej uregulowane są takie zagadnienia jak: pojęcie zobowiązania, sposoby wykonywania zobowiązań, odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, odpowiedzialność za czyny niedozwolone, bezpodstawne wzbogacenie, wygaśnięcie zobowiązań. W części szczegółowej uregulowane są poszczególne typy umów: umowa sprzedaży,umowa dostawy, umowa o dzieło, umowa o roboty budowlane itd. Lex specialis derogat legi generali.

  4. Prawo spadkowe – W prawie spadkowym uregulowane są zasady jak przechodzi majątek osoby zmarłej na spadkobierców, a także przejścia na spadkobierców zobowiązań zmarłego. Wyróżnia się dwa rodzaje dziedziczenia: dziedziczenie ustawowe i dziedziczenie testamentowe.

  5. Prawo rodzinne i opiekuńcze – Prawo rodzinne zawarte jest w odrębnym kodeksie kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Przepisami prawa rodzinnego uregulowane są takie zagadnienia jak : związek małżeński, stosunek pokrewieństwa, powinowactwo, przysposobienie, opieka, kuratela.

  6. Prawo własności intelektualnej – prawo własności intelektualnej zawarte jest w ustawach pozakodeksowych, zwłaszcza takich jak: prawo autorskie i praw pokrewnych, czy prawo przemysłowe. Własność intelektualna obejmuje dzieła naukowe, literackie i artystyczne, dzieła mające charakter wynalazków, a także wzory przemysłowe.

Drugi podział prawa:

System prawa dzielony jest także na:

  1. Prawo publiczne – do prawa publicznego zalicza się prawo konstytucyjne, prawo administracyjne, prawo karne. Cechą charakterystyczną prawa publicznego jest to, że reguluje ono stosunki pionowe między organami władzy publicznej, a obywatelami i organizacjami społecznymi, czy gospodarczymi.

  2. Prawo prywatne – do prawa prywatnego zalicza się prawo cywilne, prawo handlowe, prawo pracy, prawo spółdzielcze. Czyli działa regulujące stosunki poziome między podmiotami prawa na zasadzie równorzędności.

3. Kompleksowe akty prawne – do kompleksowych aktów prawnych zalicza się takie, w skład których wchodzą: normy różnych gałęzi prawa (cywilnego,administracyjnego i karnego). Do takich aktów zalicza się między innymi prawo spółdzielcze,prawo spółek handlowych,ustawy o obrocie nieruchomościami. Przed zastosowaniem kompleksowego aktu prawnego, należy dokładnie ustalić z jaką normą prawną ego aktu mamy do czynienia (cywilną, administracyjną, czy karną). Przepisy zaliczane do różnych gałęzi podlegają bowiem wykładni na gruncie danej gałęzi prawa.

4. Źródła prawa cywilnego – termin źródło prawa jest różnie pojmowany. Za źródło prawa mogą być uznane np.: stosunki społeczne , czy ekonomiczne na gruncie których prawo jest stanowione. Wg innego znaczenia, przez źródło prawa rozumie się wolę organu prawodawczego. Trzecie rozumienie źródła prawa oznacza to, że źródłem prawa jest prawotwórcza decyzja organu państwa w wyniku której powstaje norma prawna. To trzecie rozumienie terminu „źródło prawa” wydaje się być rozumieniem najbardziej poprawnym.

Katalog źródeł prawa określa konstytucja RP. Wg art.87 konstytucji źródłami prawa są konstytucja, ustawy zwykłe, ratyfikowane umowy międzynarodowe,akty wykonawcze w postaci rozporządzeń, oraz uchwały organów samorządu terytorialnego mające charakter lokalnych źródeł prawa.

Do źródeł prawa nie zalicza się tzw prawa zwyczajowego. Nie ma ono bowiem odbicia w konstytucji,jednakże normy pozaprawne w tym także zwyczaje, odgrywają w praktyce istotną rolę, albowiem niektóre przepisy prawa zwane „klauzulami generalnymi” (art 5 KC, art. 56 KC, art. 58 KC, Art.54 KC) nakazują stosować do oceny zdarzeń prawnych nie tylko przepisów prawa, lecz także norm pozaprawnych.

Za źródła prawa powszechnie obowiązującego nie uznaje się uchwał RM i zarządzeń poszczególnych ministrów. Akty te mają jedynie znaczenie wewnętrzne dla organów podporządkowanych RM i ministra.

W prawie cywilnym istotna rolę odgrywają tzw wzorce umowne do których zalicza się: ogólne warunki umów, regulaminy i wzory umów. W praktyce wzorce umowne ustalane są niekiedy rozporządzeniami RM lub poszczególnych ministrów (np. Rozporządzenie dot. Ochrony konsumentów). W takim przypadku mamy do czynienia z aktem normatywnym, a nie wzorcem umownym w ścisłym tego słowa znaczeniu. Z wzorcem umownym mamy do czynienia wtedy, gdy jedna ze stron stosunku prawnego ustala warunki umowy lub wzór umowy. Jeżeli ma do tego ustawowe upoważnienie to mamy do czynienia z tzw „normatywnym wzorcem umowy”,a jeżeli wzorzec ustalany jest bez takiego upoważnienia, to mamy do czynienia z tzw „nienormatywnym wzorcem umowy”.

Wzorce umowne mają moc wiążącą dla drugiej strony tylko wtedy, gdy zostaną przez drugą stronę przyjęte jako wiążące. Jeżeli nie zostaną przyjęte w umowie to nie mają mocy wiążącej. Jeżeli postanowienia wzorca są sprzeczne z zawartą umową, to stosuje się umowę, a nie wzorzec umowy.

5. Obowiązywanie przepisów prawa cywilnego – w naszych prawach przyjmuje się że przepis prawa obowiązuje od chwili jego wejścia w życie do chwili jego uchylenia, lub upływu czasu na który został ustanowiony. Przepisy prawa z reguły wchodzą w życie po jakimś czasie od ich wydania. Czas od chwili wydania przepisu do jego wejścia w życie określany jest mianem „vacatio legis” wynosi ono z reguły 14 dni od chwili wydania aktu prawnego. Przepisy prawa cywilnego nie powinny obowiązywać wstecz( lex retro non agit). Kodeks cywilny dopuszcza jednak możliwość wydania aktu prawnego z mocą wsteczną. Musi to jednak wynikać wyraźnie z jego treści lub celu. Przepisy nakładające obowiązki na obywateli nie powinny być wydawane z mocą wsteczną. Moc obowiązującą przepisów rozpatruje się z 3 punktów widzenia: z punktu widzenia przestrzennego, z punktu widzenia osobowego/podmiotowego, z punktu widzenia czasowego.

Jeśli chodzi o ujęcie przestrzenne to obowiązuje zasada w myśl której przepisy wydawane przez organy centralne obowiązują na terenie całego kraju, chyba że z ich treści wynika co innego.

Akty prawa terenowego uchwalane przez organy samorządu terytorialnego obowiązują na terenie właściwości działania danego organu. Przepisy prawa Polskiego obowiązują także na statkach morskich i lotniczych. Jeśli chodzi o stronę podmiotową,to akty prawa cywilnego obowiązują osoby fizyczne, osoby prawne, oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej jeżeli przepisy prawa przyznają im zdolność prawną(chodzi tu głównie o spółki osobowe prawa handlowego). Przepisy prawa cywilnego stosuję się także wobec obcokrajowców, którzy na terenie Polski zawiązują stosunki cywilnoprawne.

Z punktu widzenia czasowego trzeba mieć na uwadze to, czy mamy do czynienia ze stosunkiem cywilnoprawnym o charakterze trwałym (ciągłym), czy też ze stosunkiem cywilnoprawnym o charakterze jednorazowym co do którego czynnik czasu nie odgrywa istotnej roli.

Przykładem stosunku cywilnoprawnego o charakterze trwałym jest umowa najmu. Natomiast przykładem umowy o charakterze nietrwałym jest umowa sprzedaży. Do umowy sprzedaży będą miały zastosowanie te przepisy, które obowiązywały w chwili zawarci umowy jeżeli po jej zawarciu wejdą w życie inne przepisy, a stara umowa utraci moc wiążącą. Natomiast przy umowie najmu zawartej pod rządami określonej ustawy skutki prawne tej umowy, które wystąpią po wejściu w życie nowej ustawy oceniane będą na podstawie nowej ustawy np.: umowa zawarta została pod rządami starej ustawy i przewidywała czynsz wg określonej stawki. Po pewnym czasie weszła w życie nowa ustawa, która zmieniła wysokość czynszu. Najemca zobowiązany będzie płacić czynsz wg nowej ustawy, mimo że umowa zawarta została pod rządem starej ustawy,chyba że czynsz ma charakter umowny, a nie ustawowy.

7. Normy i przepisy prawa cywilnego.

Normy prawa cywilnego:

W prawie cywilnym wyróżnia się następujące rodzaje norm:

  1. Normy bezwzględnie wiążące ( ius cogens) - nie mogą być wyłączone mocą czynności prawnej. Czynność prawna sprzeczna z normą bezwzględnie wiążącą jest nieważna.(art.58 KC)

  2. Normy względnie obowiązujące (ius dispositivum) – to takie, ktych zastosowanie może być wyłączone w drodze czynności prawnej. Znajdują one zastosowanie tylko wtedy gdy strony stosunku cywilnoprawnego nie postanowiły inaczej.

  3. Normy jednostronnie bezwzględnie obowiązujące (semi imperatywne) – określają pewne minimum ochrony prawnej dla jednej ze stron stosunku cywilnoprawnego np.: minimalne wynagrodzenie, minimalna cena, minimalny okres wypowiedzenia itp. Normy te nie ograniczają możliwości przyznawania świadczeń korzystniejszych natomiast nieważna byłaby decyzja naruszająca ustawowe minimum gwarancji.

  4. Normy upoważniające (kompetencyjne) - normy upoważniające nie nakładają na strony stosunku cywilnoprawnego żadnych obowiązków, ani nie ustalają żadnych zakazów natomiast przyznają tym stronom kompetencje do dokonywania określonych czynności i tak np.: normy prawa spadkowego dopuszczają możliwość sporządzania testamentów i określają warunki testamentu. Osoba fizyczna ma możliwość sporządzenia testamentu,ale nie ma takiego obowiązku. Jeżeli nie sporządzi testamentu -spadkobiercy będą dziedziczyć ustawowo.

Przepisy prawa cywilnego:

Wśród przepisów prawa wyróżnia się przepisy o charakterze podstawowym określający prawa i obowiązki stron, oraz przepisy o znaczeniu legislacyjnym do tych ostatnich zalicza się:

  1. definicje legalne – mają moc powszechnie wiążącą

  2. tzw „fikcje prawne” – są to przepisy rodzące skutki prawne niezależnie od charakteru zdarzenia. I tak np.: wg prawa spadkowego osobę która odrzuciła spadek należy traktować tak jakby nie dożyła chwili otwarcia spadku.

  3. Przepisy odsyłające – mają na celu skrócenie aktu prawnego. Nakazują bowiem stosować do oceny danego zdarzenia przepisy do których odsyłają (np.:przepisy o rektorze stosuje się do dziekana). Przepis odsyłający może nakazywać stosowanie innego przepisu wprost albo odpowiednio. Jeżeli przepis ma być stosowany odpowiednio to oznacza to że może być on odpowiednio modyfikowany.

  4. przepisy wprowadzające, a w tym klauzule derogacyjne (prowadzi do utraty mocy obowiązującej starego przepisu. Ma ona zwykle brzmienie „uchyla się”, „traci moc”,”skreśla się” ,czyli w nowej ustawie zawarta jest taka klauzula derogacyjna na mocy której tracą moc wcześniejsze przepisy.), przepisy dostosowawcze (mają na celu taką modyfikację starego porządku prawnego by nie pozostawał on w sprzeczności z nowymi aktami prawnymi.) i przepisy przejściowe (określają w jakim zakresie nowe przepisy znajdą zastosowanie do starych spraw powstałych pod rządami dawnego prawa).

  5. Poza tym wyróżnia się przepisy kolizyjne – wskazują porządek prawny danego państwa który ma być stosowany do rozciągnięcia sprawy z tzw „elementem obcym”. W Polskim porządku prawnym przepisy kolizyjne zawiera głównie ustawa z 1965 roku nosząca nazwę „Międzynarodowe Prawo Prywatne”.

WYKŁAD II

Stosowanie prawa cywilnego- stosowanie prawa polega na:

  1. Ustaleniu stanu faktycznego , czyli określeniu zdarzenia cywilnoprawnego, które ma być przedmiotem rozstrzygnięcia,

  1. Wyszukanie normy prawnej, która ma być podstawą oceny zdarzenia cywilnoprawnego,

  2. Wyznaczenie konsekwencji prawnych zdarzenia cywilnoprawnego, które było przedmiotem oceny.

Ad . A – Ustalanie faktów – fakty podlegające ocenie prawnej ustala się na podstawie dowodów. Udowodnieniu w postępowaniu sądowym podlegają tylko fakty istotne dla rozstrzygnięcia danej sprawy. Udowodnieniu podlegają fakty trojakiego rodzaju:

  1. Fakty prawotwórcze – tzn fakty, które są źródłem stosunku cywilnoprawnego. Do takich faktur zalicza się np.: zawarcie umowy.

  1. Udowodnieniu podlegają fakty tamujące prawo – do takich faktów zalicza się np.: nieważność umowy.

  2. Udowodnieniu podlegają fakty niweczące prawo - faktem takim może być np,: przedawnienie roszczenia.

Podstawa dowodowa - Fakty ustala się na podstawie dowodów. Środki dowodowe określa kodeks postępowania cywilnego. Do podstawowych środków dowodowych zalicza się: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, protokoły oględzin, wyjaśnienia stron. Poza tym do środków dowodowych zalicza się: wyniki badania krwi, filmy,zdjęcia,nagrania głosu,rysunki, szkice itp. Poza tym kodeks postępowania cywilnego dopuszcza możliwość skorzystania z każdego innego środka dowodowego, który pozwala na stwierdzenie istnienia lub nieistnienia faktu, jeżeli środek ten nie jest prawnie wyłączony.

Rozkład ciężaru dowodu – ogólne reguły rozkłady ciężaru dowodu określa art.6 KC. Wg. Tego przepisu fakt obowiązana jest udowodnić osoba, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W świetle tego przepisu najczęściej dowodzić faktu obowiązana będzie strona powodowa tzn. wierzyciel, który dochodzi określonego roszczenia. Przepis prawa może jednak nakładać obowiązek dowodzenia także na stronę pozwaną i tak np.: wg art.471 KC dłużnik(pozwany), który zmierza do uwolnienia się od odpowiedzialności za szkodę obowiązany jest udowodnić, że powstała ona na skutek takiej okoliczności za którą on nie odpowiada(np.: magazynier powołuje się na włamanie do obiektu). W świetle art. 6 KC udowodnieniu podlegają tylko pozytywne twierdzenia o zaistnieniu lub niezaistnieniu danego faktu. Natomiast nie podlegają udowodnieniu zaprzeczenia twierdzeniom strony przeciwnej.

Domniemania w postępowaniu sądowym – przepisy o postępowaniu cywilnym dopuszczają możliwość stosowania domniemań, wtedy gdy brak jest dowodów ścisłych. Wyróżnia się 1 rodzaje domniemań:

  1. Domniemania faktyczne – polega na tym,że sąd może uznać dany fakt za udowodniony mimo braku dowodów ścisłych jeżeli faktem może być wywnioskowany z faktu udowodnionego wcześniej dowodami ścisłymi np.: w sklepie ujawniono niedobór. Kierownik broni się przed odpowiedzialnością wskazując włamanie jako przyczynę niedoboru. Jeżeli fakt włamania został udowodniony, ale brak ścisłych dowodów co do tego czy włamywacz spowodował cały niedobór, sąd może przyjąć w drodze domniemania , że przyczyną niedoboru jest kradzież z włamaniem, a nie przywłaszczenie towaru przez kierownika sklepu. Domniemania faktyczne możliwe są zawsze wtedy gdy przepisy prawa ich nie wyłączają.

  1. Domniemania prawne – polega na tym że określony przepis prawa nakazuje sędziemu uznać dany fakt za udowodniony jeżeli faktem można wywnioskować z faktu wcześniej udowodnionego(np,: przepis kodeksu rodzinnego przyjmuje że ojcem dziecka urodzonego w czasie trwania małżeństwa jest mąż matki. Jest to domniemanie prawne. Może być obalone przez męża matki jeżeli wykaże on że nie jest biologicznym ojcem dziecka.)

Wyróżnia się 2 rodzaje domniemań prawnych:

a. Domniemanie wzruszalne(presumptio iuris tantum) – np.: przedstawiony wyżej przepis dotyczący ojcostwa. Domniemany ojciec może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa i obalić domniemanie w postępowaniu sądowym.

b. Domniemanie niewzruszalne (presumptio iuris ac de iure) – nie może być obalone przeciwdowodem. Np.: art.5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w związku z art.3 tej ustawy. W prawie cywilnym obowiązuje zasada w myśl której nikt nie może przenieść na drugą osobę prawa które jemu samemu nie przysługuje (nemo plus iuris allienum transfere potest quam ipse habet). Od tej zasady są pewne wyjątki, i tak osoba nie będąca właścicielem nieruchomości wpisana do księgi wieczystej jako właściciel może przenieść własność tej nieruchomości na inną osobę a nabywca staje się właścicielem nieruchomości jeżeli nabył ją w dobrej wierze tzn w przeświadczeniu że osoba wpisana do księgi wieczystej jest właścicielem. Ustawa o księgach wieczystych wprowadza domniemanie prawne(art.3) że osoba wpisana do księgi wieczystej jest właścicielem nieruchomości. Jeżeli nabywca nieruchomości był w dobrej wierze domniemania tego nie można obalić. Jest ono niewzruszalne. Nabywcę nieruchomości chroni zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Drugi etap wyszukiwania normy prawnej – normy prawnej potrzebny do oceny faktu wyszukiwane są w następujący sposób. Najpierw wyszukiwany jest akt prawny(konstytucja, ustawa, rozporządzenie, w którym zawarte są odpowiednie przepisy). Następnie w akcie prawnym wyszukuje się właściwy przepis odnoszący się do danego zdarzenia prawnego. Z kolei przepis poddawany jest wykładni w celu wydobycia z niego odpowiednich norm prawnych. Po wyszukaniu normy prawnej dokonuje się subsumpcji tzn.: podciągnięcia danego faktu pod właściwą normę prawa i wyciągnięcia wniosków.

Wnioskowania prawnicze (reguły inferencyjne) :

- ważną regułą inferencyjną jest wnioskowanie z celu na środki. Wnioskowanie to oparte jest na założeniu że prawodawca jest racjonalny. Jeżeli więc ustalił normę prawną która nakazuje wykonanie określonego zadania, a nie ustalił normy która nakazuje lub zezwala na użycie określonego środka należy przyjąć, że ta druga norma także obowiązuje chociaż nie została wyraźnie wysłowiona przez prawodawcę.

- wnioskowanie z analogii – polega ono na tym że przypadki podobne mogą być rozstrzygane na podstawie przepisów dotyczących jednego z tych przypadków jeżeli drugi przypadek nie jest określony wyraźnym przepisem prawa.

  1. Analogia legis – tzn. korzystanie/rozstrzyganie przypadku w ramach tej samej ustawy na podstawie różnych jej przepisów.

  1. Analogia iuris – stosowanie różnych aktów prawnych do rozstrzygnięcia danej sprawy.

- wnioskowanie z większego na mniejsze – polega ono na tym że jeżeli norma nakazuje czynić więcej to należy przyjąć, że nakazuje też czynić mniej. np.: jeżeli prawo rodzinne nakazuje zapewnić dziecku odpowiednie warunki bytowe to tym samym nakazuje zapewnić dziecku wyżywienie,czy ubranie.

- wnioskowanie z mniejszego na większe - polega na tym że jeśli norma prawna zabrania czynić mniej to należy przyjąć że zabrania także czynić więcej np jeżeli norma zabrania dokonywania wykopów które mogą zagrażać zawaleniem się sąsiedniej budowli to tym samym zabrania ona robienia wykopów prowadzących bezpośrednio do zawalenia budowli.

Reguły kolizyjne – umożliwiają usunięcie sprzeczności między formalnie obowiązującymi przepisami prawa. Sprzeczności mogą być usunięte w dwojaki sposób:

  1. Przez ustawodawcę w drodze nowelizacji prawa,

  1. Przez organ stosujący prawo w drodze zastosowania reguł kolizyjnych.

Wyróżnia się 3 rodzaje reguł kolizyjnych:

# Reguła oparta na kryterium hierarchiczności norm – w myśl pierwszej reguły norma prawna wyższej rangi np.: norma ustawowa wyłącza zastosowanie normy niższej rangi(np.: rozporządzenia) sprzecznej z tą pierwszą normą.

# Reguła oparta na chronologii norm – wg. Reguły opartej na kryterium chronologii norma prawna później ustanowiona wyłącza zastosowanie normy wcześniej ustanowionej, która reguluje to samo zagadnienie. Od tej zasady są wyjątki: Norma późniejsza niższej rangi nie wyłącza stosowania normy wcześniejszej o wyższej randze (obowiązuje hierarchia norm); norma późniejsza o charakterze ogólnym nie wyłącza stosowania normy wcześniejszej o charakterze szczególnym(np.: zmiana kodeksu pracy, który ma charakter aktu prawnego ogólnego nie wyłącza stosowania sprzecznych z kodeksem przepisów pragmatyki służbowej, jeżeli przepisy te nie zostały objęte nowelizacją.

# Reguła oparta na treści norm – wg. Reguły odwołującej się do treści norm, norma szczególna wyłącza zastosowanie normy ogólnej, i tak np.: norma wynikająca z karty nauczyciela która dotyczy stosunku pracy wyłącza normy wynikające z kodeksu pracy. Od tej zasady jest jeden wyjątek: norma szczególna niższej rangi nie wyłącza stosowania normy ogólnej wyższej rangi.

Stosunek cywilnoprawny.

Przyjmuje się dość powszechnie że stosunek cywilnoprawny jest fundamentem prawa cywilnego,że wszystko co się dzieje w cywilistyce wywodzi się ze stosunków cywilnoprawnych.

Stosunek cywilnoprawny składa się z 3 elementów:

1.Podmioty stosunku cywilnoprawnego – podmiotami stosunku cywilnoprawnego mogą być: osoby fizyczne, tzn. jednostki ludzkie od chwili urodzenia do śmierci. W tym okresie osoby fizyczne mogą być uczestnikami obrotu cywilnoprawnego tzn. nabywać prawa podmiotowe i zaciągać zobowiązania; osoby prawne tzn .jednostki organizacyjne którym ustawa przyznaje osobowość prawną (skarb państwa, jednostki samorządu terytorialnego, szkoły wyższe, przedsiębiorstwa, spółdzielnie, spółki kapitałowe, fundacje, stowarzyszenia); jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej,ale którym przepisy prawa przyznają zdolność prawną (spółki osobowe prawa handlowego, wspólnoty mieszkaniowe)

2. Przedmiot stosunku cywilnoprawnego – przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest zachowanie się podmiotu prawa ze względu na obowiązującą normę prawną np.: jeżeli podstawą stosunku cywilnoprawnego jest umowa sprzedaży to sprzedawca obowiązany będzie przenieść własne rzeczy na kupującego, a kupujący obowiązany będzie zapłacić cenę. Jeżeli zachowania podmiotów prawa dotyczą określonych dóbr majątkowych lub niemajątkowych, to przedmiotem stosunku cywilnoprawnego są także owe dobra.

3. Treść stosunku cywilnoprawnego – przez treść stosunku cywilnoprawnego rozumie się prawa i obowiązki stron tego stosunku. Jeżeli podstawą stosunku cywilnoprawnego jest czynność prawna (np.: umowa)to treść stosunku cywilnoprawnego może być szersza niż treść samej czynności prawnej (umowy). Wg art. 86 KC lub art. 56 KC bowiem czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej przewidziane (wyrażone), lecz także te które wynikają z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, i ustalonych zwyczajów.

Zdarzenia cywilnoprawne – zdarzenie cywilnoprawne leży u podstaw każdego stosunku cywilnoprawnego. Bez zdarzenia cywilnoprawnego nie może zaistnieć stosunek cywilnoprawny. Przez zdarzenie cywilnoprawne rozumie się taki stan faktyczny z którym ustawa wiąże skutki prawne w postaci powstania zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego (np.: zawarcie umowy, zmiana jej treści lub rozwiązanie).W niektórych przypadkach obok zdarzenia cywilnoprawnego tzn. określonego stanu faktycznego musi zaistnieć,także określony stan prawny oraz stan osobisty by mogły powstać skutki cywilnoprawne. Przez określony stan prawny rozumieć należy zdolność prawną podmiotu dokonującego czynności prawnej. Jeżeli podmiot nie ma zdolności prawnej nie może nabyć praw lub zaciągnąć zobowiązań ze skutkiem prawnym tzn. ważnych. Stan osobisty dotyczy takich zagadnień jak: dobra czy zła wiara; brak świadomości lub swobody przy dokonaniu czynności prawnej; działanie pod wpływem błędu lub groźby. Jeżeli ustawa wiąże negatywne skutki z wystąpieniem lub niewystąpieniem określonej wady to czynność taka nie wywoła skutków prawnych mimo że z czysto formalnego punktu widzenia zachowane zostały inne rygory przy jej dokonaniu.

Rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych:

a) Zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu – zalicza się takie zjawiska jak: urodzenie,śmierć,upływ czasu,klęska żywiołowa itp. Są to zdarzenia które wywołują skutki prawne niezależnie od woli podmiotów prawa.

b) Działania – są zdarzeniami cywilnoprawnymi będącymi wynikiem woli podmiotów prawa. Działania dzielą się na:

- czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych, (zalicza się:czynności prawne, konstytutywne orzeczenia sądowe i konstytutywne decyzje administracyjne ).

- czyny

Czynność prawna – przez czynność prawną rozumie się taki stan faktyczny, którego niezbędnym elementem jest co najmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do wywołania skutku prawnego w postaci powstania zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego.

Konstytutywne orzeczenia sądowe – to takie które rodzą prawa podmiotowe lub obowiązki stron, czyli stwarzają nową sytuację prawną podmiotu .Do orzeczeń konstytutywnych zaliczają się np.: orzeczenie rozwiązujące małżeństwo, orzeczenie określające wysokość wynagrodzenia przy umowie o dzieło, orzeczenie rozwiązujące umowę , orzeczenie stwierdzające obowiązek zawarcia umowy. Od orzeczenia sądowego konstytutywnego trzeba odróżniać orzeczenie deklaratywne. Orzeczenie to nie jest zdarzeniem cywilnoprawnym, ponieważ nie rodzi żadnych praw i obowiązków, lecz jedynie stwierdza że prawa te i obowiązki wynikają z wcześniej zaistniałego zdarzenia prawnego np.: z czynu niedozwolonego, który doprowadził do szkody. Zdarzeniem cywilnoprawnym jest owa szkoda wyrządzona czynem niedozwolonym,a nie wyrok sądowy zasądzający odszkodowanie.

Konstytutywne decyzje administracyjne – z konstytutywną decyzją administracyjną mamy do czynienia w dwóch przypadkach:

* Wtedy, gdy decyzja ta jest konieczną przesłanką zaistnienia stosunku cywilnoprawnego, np.: zawarcia umowy,

* Decyzja wywołuje bezpośredni skutek w postaci stosunku cywilnoprawnego, np.: decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości.

Czyny dzielą się na:

1.Zgodne z prawem – wśród nich wymienia się takie jak : wezwanie dłużnika do zapłaty, uznanie roszczenia wierzyciela przez dłużnika,zawiadomienie sprzedawcy o ujawnieniu wad towarów.

Czyny te są podobne do czynności prawnych, ale nie są czynnościami prawnymi, ponieważ nie wywołują bezpośrednio skutków prawnych, lecz są jedynie warunkiem zaistnienia określonych skutków prawnych. I tak, wezwanie dłużnika prowadzi do tego że roszczenie wierzyciela staje się wymagalne. Uznanie długu powoduje przerwę w biegu przedawnienia. Zawiadomienie sprzedawcy o wadzie towaru jest warunkiem dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi. Czynami zgodnymi z prawem są także takie działania faktyczne, jak stworzenie dzieła naukowego, artystycznego, czy literackiego.

2.Niezgodne z prawem – do czynów niezgodnych z prawem zalicza się niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy ,oraz wyrządzenie szkody przez popełnienie czynu niedozwolonego.

WYKŁAD III – 06.11.2010r.

PODMIOTY PRAWA


OSOBA FIZYCZNA

OSOBA FIZYCZNA –w rozumieniu PC jest nią jednostka ludzka uczestnicząca w obrocie cywilno prawnym, przysługują jej następujące przymioty:

  1. zdolność prawna

  2. zdolność do czynności prawnych

  3. imię i nazwisko

  4. miejsce zamieszkania

  5. dobra osobiste

  6. stan cywilny

  7. stan osobisty

ZDOLNOŚĆ PRAWNA

Zdolnością prawną w prawie cywilnym jest możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego, tzn. możliwość nabywania praw podmiotowych i zaciągania zobowiązań. Zdolność prawna powstaje z chwilą urodzenia człowieka a kończy się z chwilą jego śmierci.

Od tej zasady jest pewien wyjątek : zd. pr. ma mianowicie dziecko poczęte ale jeszcze nie narodzone (nasticurus). Dobra osobiste takiego dziecka (życie i zdrowie) podlegają ochronie prawnej, jeżeli nie jest dopuszczalna aborcja, natomiast dobra majątkowe podlegają ochronie warunkowej, tzn. wtedy tylko gdy dziecko przyjdzie na świat żywe.

Zdolność prawna osoby fizycznej może być częściowo ograniczona, przyczyną tych ograniczeń może być:
1. wiek
2 stan zdrowia psychicznego
3. ubezwłasnowolnienie
4 skazujący wyrok karny na mocy którego osoba pozbawiona została praw publicznych, prawa wykonywania zawodu, prowadzenia działalności gospodarczej, itp.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Przez zdolność do czynności prawnych rozumie się możliwość nabywania praw podmiotowych i zaciągania zobowiązań przez własne działanie tzn. przez osobiste składanie oświadczeń woli zmierzających do wywołania skutków cywilnoprawnych (powstanie, zmiana lub ustanie stosunku cywilnoprawnego)

Z punktu widzenia zdolności do czynności prawnych osoba fiz. może znajdować się w jednej z trzech sytuacji:

Osoby takie mogą mianowicie :

  1. zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, umowy takie są ważne jeżeli zostały wykonane a ich wykonanie nie doprowadziło do rażącego pokrzywdzenia osoby nie mającej zd. do czyn. pr.

  1. zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego

  2. rozporządzać swoim zarobkiem jeżeli sąd opiekuńczy z ważnych powodów nie postanowi inaczej.

  3. dysponować przedmiotami a ściślej biorąc dokonywać czynności zwykłego zarządu jeżeli przedmioty te oddane im zostały do swobodnego użytku przez przedstawicie ustawowych

  4. w sprawach nie wymienionych wyżej w pkt. 1-3 do dokonania czynności prawnej przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności prawnych wymaga zgody (albo potwierdzenia) przedstawiciela ustawowego jeżeli czynność prawna ma charakter zobowiązujący , np. umowa sprzedaży albo rozporządzający (np. darowizna).

OSOBA PRAWNA

OSOBA PRAWNA - jest jednostka organizacyjna której przepis prawa przyznaje osobowość prawną. Jest to tzw. normatywna koncepcja osobowości prawnej.

Niektóre jednostki organizacyjne uzyskują osobowość prawną z mocy ustawy bez potrzeby wpisywania ich do KRS. Do takich jednostek należą

- Skarb Państwa
jednostki samorządu Terytorialnego
- szkoły wyższe
- Polską Akademię Nauk
- Krajowa Rada spółdzielcza

Jednostki te uzyskują osobowości w chwili wejścia aktu prawnego, a tracą osobowość w chwili uchylenia takiego aktu.

Większość jednostek organizacyjnych uzyskuje osobowość prawną dopiero z chwilą wpisania ich do KRS. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim:

- przedsiębiorstwa państwowe
- spółdzielnie
- spółki kapitałowe
- stowarzyszenia
- fundacje

Tracą one osobowość prawną z chwilą wykreślenia ich z KRS. Po ich rozwiązaniu a przed wykreśleniem z rejestru funkcjonują nadal pod swoimi nazwami z dopiskiem „ w likwidacji”.

Spółki kapitałowe (z.o.o. i akcyjna powstają w chwili ich zawiązania ale ich osobowość prawną uzyskują po dokonaniu wpisu w KRS. W okresie od chwili zawiązania do chwili wpisania do KRS funkcjonują jako spółki mające zdolność prawną ale nie mające osobowości prawnej.

Osobom prawnym przysługują następujące przymioty:

  1. zdolność prawna

  2. zdolność do czynności prawnych

  3. nazwa (firma)

  4. siedziba

  5. dobra osobiste

ZDOLNOŚĆ PRAWNA

Osoba ta uzyskuje zdolność prawną w chwili powstania, a traci ją w chwili wykreślenia z rejestru sądowego lub uchylenia aktu prawnego na mocy którego powstała.

Zdolność prawna osoby prawnej jest w zasadzie nieograniczona. ( W przeszłości istniał przepis polegający na tym że osoba prawna nie mogła dokonywać cz. pr. poza przedmiotem swojego działania- specjalną zdolność prawną osób prawnych. Przepis ten został usunięty.)

Zdolność ta nie obejmuje jednak takich praw i obowiązków, których podmiotem może być wyłącznie osoba fizyczna, np. sporządzenie testamentu, sprawowanie opieki, zawarcie związku małżeńskiego. W niektórych przypadkach zdolność prawna przysługuje osobą prawnym natomiast nie przysługuje osobą fizycznym, np. bank lub zakład ubezpieczeń prowadzić może tylko osoba prawna

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Wg. Art 38 kc osoba prawna działa przez swoje organy, w świetle tego przepisu organ kształtuje wolę osoby prawnej i ją urzeczywistnia a mianowicie podejmuje decyzje i składa oświadczenia woli, organem może być jedna osoba fizyczna albo zespół osób fizycznych (organ kolegialny).

Organ osoby prawnej nie jest odrębnym podmiotem prawa. Jest częścią składową osoby prawnej. Jeżeli działa organ to oznacza to, że działa sama osoba prawna. Stroną stosunku cywilno prawnego, który nawiązuje z kontrahentem organ jest osoba prawna a nie ten organ. Skutki działania organu ponosi osoba prawna nawet wtedy gdy chodzi o szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym. Działanie organu może być zaliczone na rachunek osoby prawnej tylko wtedy gdy są spełnione określone warunki a mianowicie:

  1. organ może działać ze skutkiem prawnym dla osoby prawnej jeżeli występuje w katalogu ustawowym organów tej osoby. Nie może reprezentować osoby prawnej jakiś wewnętrzny organ, np. kolegium przedsiębiorstwa, który nie figuruje w katalogu osoby prawnej, a spełnia jedynie funkcje doradcze na rzecz osoby prawnej

  2. osoba fizyczna zwana piastunem organu musi być wykreowana na funkcję organu zgodnie z obowiązującymi przepisami, uchybienia w tym zakresie mogą pociągać za sobą nieważność decyzji podejmowanych przez organ wadliwie wykreowany

  3. organ osoby prawnej obowiązany jest działać w granicach swoich kompetencji. Jeżeli decyzje podjęte przez organ naruszają jego kompetencje mogą być uznane za nieważne (jeżeli naruszono kompetencje ustawowe) lub mogą rodzić odpowiedzialność piastuna organu (jeżeli zachowują moc wobec osób trzecich ale naruszają kompetencje statutowe określane uchwałą innego organu.

  4. Czynności prawne dokonywane przez organ nie mogą naruszać bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa materialnego ani zasad współżycia społecznego nie mogą też mieć na celu obejścia przepisów prawa. Czynności naruszające te kryteria są bezwzględnie nieważne (Art. 58 kc)

  5. Decyzje podejmowane przez organ nie powinny naruszać obowiązującej procedury decyzyjnej, np. prawidłowe zwołanie organu kolegialnego, zapewnie kworum, uzyskanie większości w głosowaniu. Decyzja podjęta z naruszeniem procedury powinna być uznana za nieważną wtedy gdy uchybienie proceduralne jest tak istotne, że po jego wyeliminowaniu treść decyzji byłaby inna, drobne uchybienia nie uzasadniają uznania decyzji za nieważną.

  6. Czynności prawne dokonane przez piastuna organu mogą być zaliczone na rachunek osoby prawnej tylko wtedy gdy piastun ów występował w charakterze organu a nie osoby fizycznej.

JEDNOSTKI ORGANIZAYJNE NIE MAJĄCE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ,

KTÓRYM PRZEPISY PRAWA NADAJĄ OSOBOWOŚĆ PRAWNĄ

JEDNOSTKI ORGANIZAYJNE NIE MAJĄCE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ, KTÓRYM PRZEPISY PRAWA NADAJĄ OSOBOWOŚĆ PRAWNĄ – jednostki te mogą we własnym imieniu nabywać prawa podmiotowe w tym w szczególności własność oraz zaciągać zobowiązania.

Do takich jednostek zalicza się w szczególności spółki osobowe prawa handlowego:
- Spółkę Jawną
- Partnerską
- Spółkę Komandytową
Komandytowo – Akcyjną

Jednostkami takimi są także spółki Kapitałowe (z.o.o. i S.A. w organizacji) tzn. w okresie od chwili zawiązania do chwili wpisania do KRS. Podstawowa różnica między osobami prawnymi a jednostkami organizacyjnymi , które nie mają osobowości prawnej polega na tym, że J.N.O.P nie mają własnego majątku a majątek którym dysponują należy do Spólników. Jeżeli majątek ten nie pozwala na pokrycie zobowiązań to wspólnicy ponoszą subsydiarną odpowiedzialność za te zobowiązania obok spółki.

Wg postanowień Kodeksu Cywilnego w sprawach nie uregulowanych przepisami dotyczącymi jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące osób prawnych. Dotyczyć to będzie zwłaszcza spraw dotyczących podejmowania decyzji i reprezentowania tych jednostek na zewnątrz. Nie mają one bowiem wykształconych organów ale działają na zasadach podobnych do osób prawnych.

W świetle postanowień Kodeksu Spółek Handlowych w Spółce Jawnej, która ma reprezentatywny charakter dla spółek osobowych prowadzenie spraw spółki czyli podejmowanie w jej imieniu decyzji należy do poszczególnych Spólników. Kompetencja ta obejmuje tylko sprawy zwykłego zarządu. Jeżeli sprawa przekracza zwykły zarząd potrzebna jest uchwała Spólników. Uchwała potrzebna jest także wtedy gdy w stosunku do decyzji podjętej w granicach zwykłego zarządu inny wspólnik zgłosi sprzeciw. Reprezentowanie spółki tzn. składanie w jej imieniu oświadczeń woli należy do kompetencji poszczególnych Spólników w takim samym zakresie w jakim są oni upoważnieni do prowadzenia spraw spółki, czyli podejmowania decyzji.

Pozostałe typy spółek osobowych maja w KSH odrębne regulacje, w niektórych przypadkach przepisy dotyczące tych spółek nakazują stosować do nich przepisy o Sp. J. jeżeli dane zagadnienie nie jest uregulowane odrębnie w przepisach dotyczących innej spółki.

WYKŁAD IV – .11.2010r.

PRZEDMIOTY STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH

Przedmiotami stosunków cywilnoprawnych mogą być :

  1. dobra materialne będące rzeczami

  2. dobra materialne nie będące rzeczami

  3. dobra niematerialne

  4. przedsiębiorstwo i gospodarstwo rolne

  5. pożytki naturalne i cywilne a także pożytki z prawa

RZECZY

Wg postanowień KC rzeczą jest przedmiot materialny. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się jednak, że rzeczą jest tylko taki przedmiot materialny, który został wyodrębniony z przyrody w sposób naturalny (np. minerał) albo sztuczny (cegła uformowana z gliny).

Rzeczy dzielą się na dwie kategorie:

KC nie definiuje rzeczy ruchomej natomiast definiuje nieruchomość. Jest to podział dychotomiczny. Jeżeli więc dany przedmiot nie może być zaliczony do nieruchomości to musi być uznany za rzecz ruchomą. Podział ten jest ważny z pkt. widzenia obrotu cywilnoprawnego. Inne przepisy stosuje się bowiem w obrocie nieruchomościami a inne w obrocie rzeczami ruchomymi.

W świetle postanowień KC nieruchomością jest część powierzchni ziemskiej stanowiąca przedmiot odrębnej własności. Nieruchomość ta nazywana jest gruntem.

Obowiązuje generalna zasada, że wszystko to co jest z gruntem związane w sposób trwały (budynek, drzewo, roślina, itd.) stanowi część składową gruntu i należy do właściciela gruntu. Jest to zasada superficies solo cedit (Jeżeli osoba A postawi budynek na gruncie osoby B, właścicielem budynku jest osoba B).

Od tej zasady są wyjątki dopuszczone przepisami szczególnymi, takimi przepisami są

- postanowienia KC dotyczące użytkowania wieczystego
- przepisy Ustawy z 1994r. o własności lokali.

W świetle tych przepisów szczególnych obok nieruchomości gruntowych wyróżnić można nieruchomości budynkowe i nieruchomości lokalowe. Przy użytkowaniu wieczystym obowiązuje zasada, że grunt jest własnością SK albo Jednostki Samorządu Terytorialnego a budynki stojące na tym gruncie są własnością użytkownika wieczystego i stanowią odrębne nieruchomości.
Wg przepisów Ustawy o własności lokali samodzielne lokale w budynkach wielolokalowych mogą stać się przedmiotem odrębnej własności. Właściciele tych lokali są zarazem współwłaścicielami niepodzielnych elementów budynku (fundamenty, dach, ściany nośne, itp.).

WYKŁAD V

WADY OŚWIADCZENIA WOLI

Brak świadomości lub swobody, taka osoba nie mogłaby podjąć właściwej decyzji ze względu na niedorozwój umysłowy, chorobę psychiczną lub inne chociażby częściowe zaburzenie czynności psychicznej. Przyczyną innego zakłócenia czynności psychicznej może być jednorazowe …......................... Z brakiem swobody mamy do czynienia wtedy, gdy wobec osoby składającej oświadczenie woli został zastosowany przymus. Oświadczenie woli złożone przy braku świadomości lub swobody jest z mocy prawa bezwzględnie nieważne.

Na jego nieważność może powołać się każdy, kto ma w tym interes prawny. Nieważność następuje z mocy prawa, nie jest więc potrzebne orzeczenie sądowe. Sąd bierze z urzędu pod uwagę nieważność czynności prawnych. Jeżeli stwierdza nieważność to jego orzeczenie ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny. Ciężar udowodnienia faktu, że wystąpił brak świadomości lub swobody spoczywa na osobie, która w tym stanie psychicznym złożyła oświadczenie woli, art.6kc.

Pozorność.

Z oświadczeniem woli pozornym mamy do czynienia wtedy, gdy składający oświadczenie woli za zgodą drugiej strony stosunku cywilnoprawnego zastrzegł, że oświadczenie to nie wywoła skutku prawnego, np. wypowiedzenie umowy nie doprowadzi do jego rozwiązania.

Oświadczenie złożone dla pozoru jest bezwzględnie nieważne.

Oświadczenie jest pozorne tylko wtedy, gdy jest skierowane do drugiej strony stosunku cywilnoprawnego.

Nie może, więc być uznane za oświadczenie pozorne, takie oświadczenie:

-które nie jest skierowane do drugiej strony stosunku cywilnoprawnego, np. testament.

-nie jest też pozorne oświadczenie woli skierowane do organu władzy publicznej, np. sądu. Organ władzy publicznej nie jest bowiem drugą stroną stosunku cywilnoprawnego. Pozornie oświadczenie woli nie wywołuje skutku prawnego.

Jeżeli jednak dokonane zostało ukrycie innej czynności prawnej, np. pod pozorną umową sprzedaży ukryto umowę darowizny, to umowa sprzedaży jako pozorna jest nieważna,a ważność umowy darowizny ustala się na podstawie przepisów o darowiźnie, jeżeli przepisy te nie zostały naruszone – umowa darowizny jest ważna.

Jeżeli na podstawie nieważnej czynności prawnej ( pozornej ) dokonana zostanie dalsza czynność odpłatnie, np. pozorny nabywca samochodu sprzedał samochód legitymując się pozorną umową nabycia samochodu, ta druga umowa będzie ważna jeżeli nabywca samochodu był dobrej wierze tzn. był przekonany że kupuje samochód od właściciela. Obowiązuje generalna zasada wg której można przenieść na inną osobę tylko takie prawo podmiotowe jakie się ma.

Nemo plus iuris in alium transfere potest, quam ipse habet - wg tej zasady tylko właściciel może przenieść własność na inną osobę, są wyjątki. Takim wyjątkiem jest możliwość nabycia własności rzeczy od pozornego właściciela, tzn. osoby która nabyła własność na podstawie nieważnej umowy. Innym wyjątkiem jest nabycie nieruchomości od nie - właściciela wpisanego do KW jako właściciela, własność może być przeniesiona, jeżeli nabywca jest w dobrej wierze a rzecz została mu wydana.

Błąd

Z błędem mamy do czynienia wtedy, gdy faktyczny stan rzeczy odbija się w świadomości osoby składającej oświadczenie woli inaczej, tzn. niezgodnie z tym stanem rzeczy, np. dana osoba nabyła falsyfikat obrazu, będąc przekonaną, że nabywa oryginał.

Błąd może dotyczyć podmiotu prawa, przedmiotu czy treści prawa.

Błąd może obejmować decyzjępodmiotu prawa lub treść oświadczenia ujawnianego na zewnątrz.

W pierwszym przypadku mamy do czynienia z błędem w ścisłym tego słowa znaczeniu, a w drugim z pomyłką, np. jeżeli nabyto pierścionek z t o m b a k u z przeświadczeniem że jest on złoty to mamy do czynienia z błędem w ścisłym tego słowa znaczeniu, dotyczy on bowiem samego aktu woli. Jeżeli zaś osoba zdobyła sprzedaż rzeczy za 1000zł a w oświadczeniu woli ( ofercie ) podano 100zł to mamy do czynienia z pomyłką.

Skutki błędu w ścisłym tego słowa znaczeniu i pomyłki są jednakowe. W obu przypadkach można powołać się na złożenie oświadczenia pod wpływem błędu. Jeżeli oświadczenie woli składane jest drugiej osobie na błąd można powołać się tylko wtedy, gdy ona druga osoba błąd wywołała choćby bez swej winy albo o błędzie wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć. Ograniczenia te nie mają zastosowania jeżeli czynność prawna jest nieodpłatna. Na błąd jako wadę oświadczenia woli można powołać się tylko wtedy, gdy dotyczy on treści czynności prawnej i jest istotny.

Błąd dotyczy treści czynności prawnej, jeżeli odnosi się do praw i obowiązków stron stosunku prawnego, wynikającego z treści czynności prawnej.

Nie można powołać się na błąd, jeżeli dotyczy on pobudek działania, tzn. sfery motywacyjnej podmiotu składającego oświadczenie woli. Pobudki działania nie są bowiem objęte treścią czynności prawnej.

Pobudki działania mają istotne znaczenie wtedy, kiedy błąd został wywołany podstępem drugiej osoby. W takim przypadku błąd nie dotyczy błędu czynności prawnej.

Błąd uznaje się za istotny wtedy, kiedy istnieje podstawa do przyjęcia, że gdyby podmiot składający oświadczenie woli o błędzie wiedział oceniał rzecz rozsądnie, to by takiego oświadczenia woli nie złożył.

Oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu nie jest bezwzględnie nieważne, jest jedynie wzruszalne ( względnie nieważne ). można mianowicie uchylić się od skutków prawnych tego oświadczenia przez złożenie drugiego oświadczenia, to drugie oświadczenie woli musi spełniać następujące warunki:

Drugie oświadczenie woli jest czynnością kształtującą dokonywaną w ramach uprawnienia kształtującego, które jest prawem podmiotowym, adresat oświadczenia kształtującego nie musi wyrazić zgody na złożenie takiego oświadczenia, wywołuje ono skutek prawny, niezależnie od jego woli, jeżeli nie zgadza się z takim oświadczeniem może wystąpić do sądu z żądaniem ustalenia, że osoba składająca oświadczenie woli nie miała podstaw do uchylenia się od jego skutków.

Jeżeli osoba składająca oświadczenie woli pod wpływem błędu nie uchyli się od skutków tego oświadczenia to wywołuje ono skutki w nim przewidziane. I to od początku ( ex tunc ) tzn. od chwili dokonania czynności prawnej. Jeżeli zostanie złożone drugie oświadczenie to pierwsze oświadczenie traci moc od początku ( ex tunc ). Strony stosunku prawnego zobowiązane będą zwrócić sobie nawzajem to co oświadczyły.

Groźba

Z groźbą mamy do czynienia wtedy, gdy podmiot domagający się złożenia oświadczenia woli przez dana osobę zapowiada spowodowanie określonej dolegliwości, na wypadek nie złożenia takiego oświadczenia, np. grozi podpaleniem domu. Na groźbę jako wadę oświadczenia woli można powołać się tylko wtedy, gdy spełnia ona dwa warunki:

Groźba jest bezprawna wtedy gdy jej spełnienie naruszałoby przepisy prawa, np. groźba pobicia. Groźba jest bezprawna także wtedy gdy grożący zapowiada użycie środka legalnego w celu wymuszenia oświadczenia woli, np. grozi zawiadomieniem prokuratora o przestępstwie drogowym osoby, która ma złożyć oświadczenie woli jeżeli oświadczenie takie nie zostało złożone.

Natomiast nie będą groźbą bezprawne informacje skierowane przez wierzyciela do dłużnika, że jeśli dłużnik nie złoży określonego oświadczenia woli co do spłaty długu, to wierzyciel wytoczy powództwo przed sądem cywilnym, taka informacja traktowana jest jako wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia. Jest w pełni legalna i nie może być traktowana jako groźba.

Groźba jest poważna jeżeli konsekwencje z niej wynikające są istotne, np. pobicie, porwanie dziecka, podpalenie domu ), a samo jej spełnienie jest pewne albo wysoce prawdopodobne. Na groźbę można powołać się zarówno wtedy, kiedy dotyczy ona dóbr osobistych ( życie, zdrowie, dobre imię ) jak i wtedy kiedy dotyczy dóbr majątkowych ( własność ). Groźba może pochodzić od osoby na rzecz, której świadczenie woli ma być złożone jak i od osoby trzeciej, np. firmy windykacyjnej. Groźba może dotyczyć dóbr osoby mającej złożyć oświadczenie woli jak i dóbr osoby trzeciej, np. ojcu grozi się porwaniem dziecka. Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby nie jest bezwzględnie nieważne. Jest jedynie wzruszalne. Osoba której grożono może złożyć drugie oświadczenie woli i uchylić się w ten sposób od skutków prawnych pierwszego oświadczenia. Drugie oświadczenie podobnie jak przy błędzie musi spełniać określone warunki:

Drugie oświadczenie jest czynnością kształtującą. Może więc być unicestwiona tylko w drodze orzeczenia sądowego.

ELEMENTY SKŁADOWE CZYNNOŚCI PRAWNEJ

( w tym zwłaszcza umowy )

W skład czynności prawnej mogą wchodzić elementy ( postanowienia ) trojakiego rodzaju;

  1. Postanowienia przedmiotowo – istotne ( essentialia negotii )

  2. Postanowienia nieistotne ( naturalia negotii )

  3. Postanowienia podmiotowo – istotne ( accidentalia negotii )

ad.1.

Postanowienia przedmiotowo – istotne są warunkiem koniecznym dojścia do skutku danej czynności prawnej, poza tym postanowienia te pozwalają odróżnić daną czynność prawną od innych czynności prawnych, np. do przedmiotowo istotnych postanowień umowy sprzedaży należy przeniesienie własności rzeczy i zapłacenie ceny, natomiast do istotnych postanowień umowy najmu należy oddanie rzeczy do używania i płacenia czynszu najmu.

ad.2.

Postanowienia nieistotne to takie postanowienia bez których czynność prawna może dojść do skutku ,wg art. 56KC czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz także te które wynikają z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów, np. odpowiedzialność sprzedawcy towaru za wady określone jest przepisami prawa, strony umowy nie muszą więc zawrzeć w niej postanowień dotyczących odpowiedzialności za wady towaru, sprzedawca ponosi bowiem ta odpowiedzialność z mocy prawa.

ad.3

Postanowienia podmiotowo – istotne to takie, które uznawane zostały za ważne przez same strony czynności prawnej, bez tych postanowień umowa doszłaby do skutku i byłaby ważna. Jeżeli jednak strony chcą zamieścić takie postanowienia mogą to uczynić a postanowienia te staną się istotne tylko z woli strony, np. przepisy kc dopuszczają możliwości zawarcia w umowie postanowień dotyczących kary umownej, przepisy te nie nakazują stosowania kar umownych lecz jedynie upoważniają strony do ich wprowadzania do umowy. Jeżeli postanowienie o karach znajdzie się w umowie to kary będą mogły być stosowane. Jeżeli postanowienie takie nie znajdzie się w umowie to kary nie będą mogły być stosowane.

Dopuszczalna treść czynności prawnej.

Z punktu widzenia możliwości kształtowania treści czynności prawnej istotne znaczenie mają następujące przepisy:

art.56 kc

stanowi normatywną podstawę zasady autonomii woli w prawie cywilnym, wg tego przepisu czynność prawna wywołuje skutki prawne, które zostały w niej przewidziane, poza tym wywołuje skutki wynikające z przepisów prawa i zasad współżycia społecznego. W świetle art..56 kc podmiot praw anie musi legitymować się konkretną podstawą prawną ani przy dokonywaniu czynności ani przy ustalaniu jej treści, musi zadbać jedynie o to by czynność ta nie naruszała bezwzględnie wiążących przepisów albo zasad współżycia społecznego ( art.58 kc ).

Wg art. 3531 kc który ustala zasadę swobody umów strony zawierające umowę mogą swobodnie kształtować jej treść, byle by tylko nie naruszała ona właściwości stosunku cywilnoprawnego przepisów prawa oraz zasad współżycia społecznego. W pierwszym członie tego przepisu wskazuje się na swobodę kształtowania treści umowy, natomiast w drugim członie wskazuje się na pewne ograniczenia tej swobody., np. w nauce prawa cywilnego i orzecznictwie przyjmuje się ,że umowa naruszałaby właściwość stosunku cywilnoprawnego, gdyby upoważniała jedną ze stron do dowolnego kształtowania obowiązków drugiej strony, za wadliwą należy uznać też taką umowę która nakładałaby obowiązki na osobę trzecią, która nie jest stroną tej umowy. Sprzeczna z przepisami prawa byłaby także taka umowa, wykluczałaby możliwość jej wypowiedzenia, mimo że rodzi ona stosunek prawny o charakterze trwałym i z mocy prawa jest wypowiadalna.

Art. 3531 kc ogranicza swobodę umów, ale za naruszeniem tych ograniczeń nie przewiduje żadnej sankcji, w razie naruszenia ograniczeń znajdzie więc zastosowanie art. 58 kc. który przewiduje sankcje nieważności.

Wg postanowień art. 58 kc czynność prawna jest nieważna, jeżeli narusza przepisy prawa albo ma na celu obejście prawa. Jeżeli czynność prawna narusza przepisy prawa właściwy przepis może przewidywać, że w miejsce nieważnych czynności prawnych wejdą postanowienia przepisu prawa, np. przepisu ustawy o cenach przewidują, że w razie zastosowania ceny umownej, która przewyższa urzędową cenę normalną, w miejsce ceny umownej wchodzi cena maksymalna określona przepisem prawa. Jeżeli część postanowień uznana zostanie za nieważną pozostałe postanowienia zachowują ważność, chyba że bez nieważnych postanowień czynność prawna nie miałaby znaczenia dla stron , w tym ostatnim przypadku całą czynność uznaje się za nieważną.

Z obejściem przepisu prawa mamy do czynienia wtedy, gdy użyto legalnego środka w celu osiągnięcia nielegalnego rezultatu, np. utworzono podmiot gospodarczy tylko w tym celu by uniknąć obowiązku płacenia podatku, czy też obowiązku stosowania cen urzędowych a nie umownych.

Czynność prawna jest nieważna także wtedy, gdy narusza zasady współżycia społecznego, np. wypowiedziano umowę najmu wielodzietnej rodzinie, która nie ma innego lokalu, sąd musi oddalić w takim przypadku powództwo eksmisyjne i uznać wypowiedzenie za nieważne art.5 kc.

Art.387 kc jest podstawa zasady wedle której nikt nie może być zobowiązany do spełnienia świadczenia niemożliwego ( impossibillium nulla obligatio ). Świadczenie jest niemożliwe wtedy, kiedy z przyczyn obiektywnych nikt nie jest w stanie go spełnić, np. zobowiązanie się do wyważenia kuli ziemskiej. Umowa o spełnienie świadczenia niemożliwego jest nieważna tylko wtedy, gdy spełnienie tego świadczenia było niemożliwe w chwili zawarcia umowy. Jeżeli w chwli zawarcia umowy spełnienie świadczenia było możliwe a stało się niemożliwe dopiero po zawarciu umowy, np. uległ zniszczeniu samolot sprzedany nabywcy umowa jest ważna a skutki nie wykonania zobowiązania ocenia się na podstawie art.471 kc , który dotyczy odpowiedzialności kontraktowej za nie wykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

wykład VI 8.01.2011

SKUTKI WADLIWOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNYCH

(sankcja wadliwości)

Czynność prawna, która nie jest wadliwa wywołuje skutki prawne w niej wyrażone, a także te które wynikają z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów.

Jeżeli czynność prawna jest wadliwa może pociągnąć za sobą jedną z czterech sankcji:
- nieważność bezwzględną
- nieważność względną
- bezskuteczność zawieszoną
- bezskuteczność względną

Nieważność bezwzględna czynności prawnej

następuje z mocy prawa (ex lege), na nieważność bezwzględną może powołać się każdy kto ma w tym interes prawny, do stwierdzenia nieważności czynności prawnej nie jest potrzebne orzeczenie sądowe. W postępowaniu sądowym sąd bierze pod uwagę z urzędu nieważność czynności prawnej, nie jest w tej sprawie potrzebny wniosek żadnej ze stron. Orzeczenie sądowe które stwierdza nieważność czynności prawnej ma charakter deklaratoryjny (stwierdzający), a nie konstytutywny. Nieważność czynności prawnej nie wywołuje skutków prawnych w niej wyrażonych, lecz może wywołać inne skutki jeżeli, któraś ze stron ponosi winę za nieważność czynności, w takim przypadku druga zw stron może domagać się odszkodowania. Jeżeli na podstawie nieważności czynności zostały spełnione świadczenia, strony obowiązane są zwrócić sobie nawzajem te świadczenia.

Przyczyny nieważności czynności prawnej mogą być różne. Zalicza się tu w szczególności:

Nieważność względna

polega na tym, że czynność prawna, która jest dotknięta określoną wadą wywołuje normalne skutki prawne, dopóki nie dostanie w odpowiednim trybie wzruszona. Jeżeli zostaje wzruszona to staje się nieważna od początku tzn. od chwili jej dokonania (ex tunc).

Czynność względnie nieważna może byś wzruszona w dwojaki sposób:

W trybie pozasądowym można np. unieważnić oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu lub groźby. Unieważnienie następuje w ten sposób, że autor oświadczenia złożonego pod wpływem błędu lub groźby składa drugie oświadczenie, w którym uchyla od skutków pierwszego oświadczenia (zobacz info dot. błędu i groźby). Drugie oświadczenie ma charakter czynności kształtującej wywołuje, więc skutek prawny niezależnie od woli adresata oświadczenia, nie jest potrzebne oświadczenie sądowe. Od chwili złożenia tego oświadczenia czynność staje się nieważna, strony zobowiązane są zwrócić sobie spełnione wcześniej świadczenia.

W trybie postępowania sądowego może być unieważniona umowa dotycząca wyzysku.

Wyzysk polega na tym, że jedna ze stron umowy zapewnia dla siebie znacznie korzystniejsze świadczenie niż dla drugiej strony, wykorzystując przymusową sytuację niedołęstwo lub brak świadczenia dla drugiej strony. Umowa taka nie jest bezwzględnie nieważna chodź jest dotknięta wadą. Może jednak być unieważniona, rozwiązana orzeczeniem sądowym na wniosek strony wobec której zastosowano wyzysk.

Bezskuteczność zawieszona

niektóre czynności prawne do swej skuteczności prawnej wymagają zgody osoby trzeciej np. osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych może dokonać czynności zobowiązującej lub rozporządzającej prawem z pewnym wyjątkiem, np. rozporządzanie zarobkiem tylko za zgodą przedstawiciela ustawowego. Przedstawiciel uważany jest za osobę trzecią w rozumieniu art.63kc. Osoba trzecia nie jest strona czynności prawnej, która wymaga zgody danej osoby. Zgoda ma charakter upoważniający dokonanej czynności. Jeżeli czynność została wcześniej dokonana może być później potwierdzona przez osobę trzecią. Potwierdzenie jest równoznaczne z potwierdzeniem zgody. Zgoda powinna być wyrażona w takiej formie w jakiej ma być dokonana czynność prawna, np. forma aktu notarialnego, jeżeli czynność dotyczy przeniesienia własności nieruchomości. Do czasu potwierdzenia czynność prawna jest czynnością niezupełną i pozostaje w stanie zawieszenia, ma moc wiążącą między stronami, które czynności tej dokonały, ale nie wywołuje skutków prawnych w niej przewidzianych. Skutki te nastąpią dopiero wtedy, gdy zgoda na dokonanie czynności zostanie wyrażona.

Osobą trzecią o której mowa w art.63kc może być tylko osoba fizyczna lub osoba prawna, która może być podmiotem praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego. Jeżeli na dokonanie czynności prawnej wymagana jest zgoda organu publicznego, to organ ten nie może być uznany za osobę w rozumieniu art.63kc. Brak zgody takiego organu powoduje nieważność bezwzględną czynności prawnej. Jeżeli na dokonanie czynności prawnej przez jeden organ osoby prawnej wymagana jest zgoda drugiego organu osoby prawnej, ( np. zgoda rady nadzorczej spółki na dokonanie czynności przez zarząd spółki ), to organ wyrażający zgodę nie może być uznany a osobę trzecią w rozumieniu art.63kc.

Skutki braku zgody takiego organu na dokonanie czynności przez inny organ ocenia się na podstawie właściwych przepisów ustrojowych dotyczących danej osoby prawnej, np. ( kodeksu spółek handlowych ). Jeżeli osoba trzecia wyrazi zgodę czynność prawna wywołuje skutki od początku ( ex tunc ). Jeżeli zgoda nie zostanie wyrażona czynność prawna staje się nieważna od początku ( ex tunc ). Druga strona czynności prawnej może wyznaczyć osobie trzeciej czas na potwierdzenie dokonanej czynności prawnej. Jeżeli w tym czasie czynność nie zostanie potwierdzona druga strona staje się wolna, nie jest związana z tą czynnością.

Bezskuteczność względna

polega na tym, że czynność prawna dokonana przez określone podmioty, dla jednych podmiotów ma moc wiążącą, a dla innych nie ma takiej mocy.

O czynności bezskutecznie względnie mowa jest w art.59kc, wg tego przepisu osoba trzecia może żądać uznania przez sąd za bezskuteczność w stosunku do niej, czynności dokonanej przez dwa inne podmioty, jeżeli czynność ta uniemożliwia spełnienie świadczenia wobec osoby trzeciej, np. osoba A wynajęła lokal osobie B, ale lokalu tego nie wydała, po zawarciu umowy z osobą B osoba A zawarła drugą umowę z osobą C o wynajęcie tego samego lokalu na ten sam okres, jeżeli osoba A spełni świadczenie wobec osoby C nie będzie możliwe spełnienia przez nią świadczenia wobec osoby B, osoba B może więc żądać przed sadem uznanie umowy między A i C za bezskuteczną wobec osoby B,osoba B będzie mogła domagać się wydania jej lokalu, ponieważ zawarła umowę najmu wcześniej przed osobą C.

Żądanie umowy za bezskuteczną może być zgłoszone nie później niż w ciągu roku od chwili dokonania tej czynności.

Art.59kc znajduje zastosowanie tylko wtedy, gdy świadczenie ma charakter nie pieniężny i dotyczy rzeczy oznaczonej co do tożsamości. Jeżeli świadczenie ma charakter pieniężny albo dotyczy rzeczy oznaczonej c odo gatunku to wówczas bezskuteczność umowy może być orzeczona na podstawie art.527kc, który dotyczy niewypłacalności dłużnika, tzn. można orzec bezskuteczność wtedy, gdy dłużnik nie może równocześnie zaspokoić obu wierzycieli.

PRZEDSTAWICIELSTWO

Przedstawicielstwo polega na składaniu oświadczeń woli w cudzym imieniu i na cudzy rachunek. Przedstawiciel nie jest stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu i na rachunek osoby reprezentowanej. Stroną tej czynności jest osoba reprezentowana przez przedstawiciela. Skutki prawne czynności dokonanej przez przedstawiciela ponosi osoba reprezentowana, jeżeli przedstawiciel działa w granicach swoich kompetencji.

Wyróżnia się dwa rodzaje przedstawicielstwa:

- przedstawicielstwo ustawowe

- pełnomocnictwo

Przedstawicielstwo ustawowe

oparte jest na przepisach ustawy ( kodeks rodzinny i opiekuńczy ), natomiast podstawą pełnomocnictwa jest oświadczenie woli złożone przez osobę reprezentowaną (mocodawca ).

Do przedstawicieli ustawowych zalicza się:

* rodziców – dla dzieci pozostających pod władzą rodzicielską, stają się przedstawicielami ustawowymi z mocy ustawy, ze względu na więź biologiczną i prawną, zakres umocowania określa kodeks rodzinny i opiekuńczy.

* Opiekuna ustanawia sąd - dla osób niepełnoletnich, którzy nie mają rodziców oraz dla osób ubezwłasnowolnionych całkowicie, granice umocowania opiekuna określa kodeks rodzinny i opiekuńczy.

*kurator ustanowiony przez sąd – dla osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnych oraz dla osób nie mogących prowadzić swoich spraw ze względu na obecność, ( np. wyjazd zagraniczny o nieustalonym adresie ). Kuratora ustanawia się także dla osoby prawnej pozbawionej organu zarządzającego sprawami tej osoby. W przypadku osoby fizycznej kurator zajmuje się sprawami majątkowymi tej osoby, tzn. wyraża zgodę na dokonaną przez nią czynności prawnej.

*tymczasowy zastępca – ustanawiany przez sąd dla osoby w stosunku do której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, funkcja tymczasowego zastępcy jest zrównana z funkcja kuratora.

Instytucje zbliżone do przedstawicielstwa, ale nie będące przedstawicielstwem:

- organ osoby prawnej – działa z takim samym skutkiem jak przedstawiciel, ale nie jest przedstawicielem osoby prawnej, jest częścią składową tej osoby, skutki jego działania ponosi osoba prawna, przedstawiciel jest odrębnym podmiotem prawa, składa oświadczenie woli w imieniu i na rachunek osoby zastępowanej, jeżeli oświadczenie woli składa organ osoby prawnej tj. to oświadczenie tej osoby, a nie oświadczenie organu.

*zastępca pośredni – składa oświadczenie woli w imieniu własnym ale na rachunek osoby trzeciej, jeżeli w wyniku złożenia oświadczenia woli uzyska określone prawa obowiązany jest przenieść je następnie na osobę na rzecz której działa.

*pomocnik – nie składa żadnych oświadczeń woli w imieniu innych osób lecz dokonuje na ich rzecz czynności faktycznych, które mają ułatwić im dokonanie czynności prawnych, pomocnikiem będzie, np. radca prawny czy adwokat, który opracowywuje projekt umowy, ale umowy tej nie zawiera w imieniu innej osoby, pomocnikiem jest notariusz, który spisuje oświadczenie woli składane przez inne osoby, a także tłumacz.

*osoba wypełniająca blankiet podpisany przez inną osobę – osoba taka nie składa żadnego oświadczenia woli, dane objęte jej działaniem są elementami oświadczenia woli osoby podpisującej formularz ( blankiet ), odpowiedzialnej za uzupełnienie blankietu ponosi osoba podpisująca.

*osoba uprawniona do przyjmowania korespondencji ( oświadczeń woli ) - osoba taka wykonuje jedynie czynności faktyczne, nie składa oświadczeń woli w imieniu innej osoby.

*dzierżyciel - nie składa żadnych oświadczeń woli, posługuje się jedynie cudzymi rzeczami, nie jest jednak ich posiadaczem, nie ma bowiem do tych rzeczy żadnego tytułu prawnego, dzierżycielem będzie, np. przewoźnik rzeczy, przedsiębiorca składowy, pełnomocnik posługujący się rzeczami swojego mocodawcy, dzierżyciel dokonuje wyłącznie czynności faktycznych.

PEŁNOMOCNICTWO

Źródłem umocowania pełnomocnika jest oświadczenie woli osoby przez niego reprezentowanej. W oświadczeniu tym określany jest także zakres umocowania pełnomocnika. Pełnomocnictwo jest czynnością upoważniającą. Pełnomocnictwo nie zobowiązuje pełnomocnika do dokonywania czynności prawnych. Zobowiązanie takie może wynikać z umowy zawartej między pełnomocnikiem a jego mocodawcą, na podstawie umowy zlecenia. Umowa taka jest podstawą stosunku podstawowego, w niektórych przypadkach los pełnomocnika jest ściśle związany z umową, jeżeli wygasa umowa – wygasa też pełnomocnictwo.

Pełnomocnikiem może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna. Jeżeli pełnomocnikiem jest osoba fizyczna musi ona mieć co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych, nie może być pełnomocnikiem osoba pozbawiona zdolności do czynności prawnych.

Pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie tzn. pisemnie, ustnie lub w sposób to rozumiany. Musi być udzielone w formie szczególnej ( pisemny ), jeżeli wymaga tego przepis szczególny, np. pełnomocnictwo dotyczące sprzedaży nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego. Jeżeli dla ważności czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik wymagane jest pełnomocnictwo szczególne ( pisemne z poświadczoną datą/podpisem, akt notarialny ), to pełnomocnictwo powinno być udzielone w takiej samej formie. Jeżeli pełnomocnik działa w granicach przysługującego mu umocowania , skutki jego działania ponosi osoba reprezentowana. Obowiązuje założenie, że pełnomocnik może składać wszelkie oświadczenia woli, które może złożyć sama osoba reprezentowana, chyba że przepis prawa wyłącza taką możliwość, np. za pośrednictwem pełnomocnika nie można sporządzić testamentu, natomiast można zawrzeć związek małżeński.

Jeżeli pełnomocnik dokona w cudzym imieniu czynności bez pełnomocnictwa albo z przekroczeniem jego granic to określany jest mianem rzekomego pełnomocnika ( falsus procurator ). Czynność dokonana przez rzekomego pełnomocnika nie jest bezwzględnie nieważna. Do jej skuteczności wymagane jest jednak potwierdzenie przez mocodawcę. Jeżeli mocodawca potwierdzi taką czynność staje się ona ważna od początku. Jeżeli nie zostanie potwierdzona staje się od początku nieważna.

Pełnomocnictwo może być podstawą dalszych pełnomocnictw tzw. substytucji pełnomocnictwa.

Substytowanie pełnomocnictwa możliwe jest tylko w trzech przypadkach, wtedy gdy:

-substytucja przewidziana została w treści pełnomocnictwa,

-substytucja przewidziana została w umowie między pełnomocnikiem z mocodawcą,

-substytucja wynika z przepisu prawa, np. z ustawy o adwokaturze.

Substytut jest pełnomocnikiem mocodawcy, a nie pełnomocnikiem pełnomocnika, którego ustanowiła substytucja. Pełnomocnictwo substytucyjne nie może mieć szerszego zakresu niż pełnomocnictwo podstawowe. Natomiast może mieć większy zakres.

Wykład 7 22.01.2011

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ

Wg art. 108 KC pełnomocnik w zasadzie nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy, czyli nie może dokonywać czynności „ z samym sobą”.

Od tej zasady są jednak dwa wyjątki. Może dokonywać czynności „z samym sobą” :

Na takich samych zasadach pełnomocnik może reprezentować dwie strony ( dwóch mocodawców) przy dokonywaniu czynności prawnej w ich imieniu i na ich rachunek. Dwaj mocodawcy upoważniają jednego pełnomocnika do załatwienia tej samej czynności między sobą.

Rodzaje pełnomocnictw ( kc wyróżnia 3 rodzaje ) :

  1. pełnomocnictwo ogólne

  2. pełnomocnictwo rodzajowe

  3. pełnomocnictwo do dokonywania danej czynności prawnej zwanej pełnomocnictwem szczególnym.

Pełnomocnictwo ogólne upoważnia do dokonywania czynności w granicach zwykłego zarządu tzn. do dokonywania czynności w bieżących sprawach mocodawcy. Jeżeli np. gdy pełnomocnik ma zastępować mocodawcę przy prowadzeniu działalności gospodarczej to będzie uprawniony do zakresu sprzedaży wyrobów, wykonywania bieżących remontów itp.

Do spraw przekraczających zwykły zarząd pełnomocnictwa musi mieć pełnomocnictwo rodzajowe albo szczególne.

Przyjmuje się, że zwykły zarząd przekracza takie czynności jak zbywanie nieruchomości itp.

Pełnomocnictwo ogólne musi być udzielone w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Nie może być udzielane ustnie lub też w sposób dorozumiany.

Pełnomocnictwo rodzajowe upoważnia do dokonywania czynności prawnych określonej kategorii, np. do zawierania umów sprzedaży, umów o pracę, umów ubezpieczenia, zlecenia itd.

Pełnomocnictwo rodzajowe może być udzielane w różnej formie, jeżeli przepis prawa nie wymaga formy pisemnie ( szczególnej ).

Jeżeli do dokonania czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, np. forma pisemna z poświadczonym podpisem to pełnomocnictwo powinno być udzielane w takiej samej formie.

Pełnomocnictwo szczególne

Pełnomocnictwo szczególne upoważnia do dokonania jednej czynności prawnej, np. nieruchomości należącej do mocodawcy. Pełnomocnictwo takie może być udzielone w dowolnej formie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo ważność czynności uzależniona jest do zachowania formy szczególnej. W takim wypadku pełnomocnictwo również powinno mieć formę szczególną.

Ważną rolę w praktyce gospodarczej odgrywa art.97 kc.

Według tego przepisu osobą czynną w lokalu przedsiębiorstwa ( zajmującego się obsługą klientów ) uznaje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, w zwykle dokonywanych takich przedsiębiorstwach jak : PKP, Orbis.

W przepisie tym jest zawarte domniemanie prawne, że osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa jest pełnomocnikiem tego przedsiębiorstwa. Po dokonaniu czynności prawnych, przedsiębiorstwo nie ma możliwości wykazania, że osoba czynna w lokalu nie była uprawniona do dokonywania czynności prawnych, jeżeli przed dokonaniem takiej czynności istniały wątpliwości, co do tego czy była ona uprawniona. Wątpliwości te muszą być rozwiązane przed dokonaniem czynności, a nie po jej dokonaniu.

Mógłby się bronić tylko wtedy, gdyby go z góry uprzedził, że osoba czynna w lokalu nie jest upoważniona do dokonywania czynności prawnych. Wszelkie wątpliwości w tym zakresie interpretowane muszą być na korzyść klienta. Za osobę czynną w lokalu można uznać kasjera w banku, sprzedawcę biletów, obsługę klienta w sklepie.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa.

- Pełnomocnictwo udzielone do dokonania jednej czynności prawnej wygasa z chwilą dokonania tej czynności. Pełnomocnictwo ogólne lub rodzajowe ustanowione jest zwykle na określony czas, wygasa ono po upływie czasu na który zostało udzielone.

- Pełnomocnictwo opiera się na zaufaniu mocodawcy do pełnomocnika, stąd też mocodawca może w każdej chwili pełnomocnictwo wypowiedzieć. Jeżeli pełnomocnik jest związany z mocodawcą umową z której wynika obowiązek dokonania czynności prawnych to pełnomocnictwo może być odwołane dopiero po wygaśnięciu umowy.

- Pełnomocnictwo wygasa w razie śmierci pełnomocnika lub mocodawcy.

W treści pełnomocnictwa może być zawarte postanowienie,że ze względu na umowę stron pełnomocnictwo nie wygasa mimo śmierci którejś ze stron.

- Jeżeli udzielającym pełnomocnictwa jest podmiot będący osobą prawną pełnomocnictwo wygasa z chwilą rozwiązania takiego podmiotu albo jego przekształcenia (podzielenia).

- Pełnomocnik może zrzec się pełnomocnictwa. Pełnomocnictwo jest bowiem czynnością upoważniającą, a nie zobowiązującą. Nie może zrzec się pełnomocnictwa, jeżeli z umowy kreującej stosunek podstawowy wynika obowiązek.

- Pełnomocnictwo wygasa jeżeli pełnomocnik utracił pełną zdolność do czynności prawnych.

Jeżeli były pełnomocnik dokona na rzecz byłego mocodawcy czynności prawnej w granicach dotychczasowego umocowania, a kontrahent nie wiedział o wygaśnięciu pełnomocnictwa i nie mógł się o tym z łatwością dowiedzieć, czynność dokonana przez byłego pełnomocnika jest skuteczna i rodzi skutki prawne po stronie mocodawcy.

Po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik obowiązany jest na żądanie mocodawcy zwrócić tekst pełnomocnictwa. Może żądać od mocodawcy, by wydał mu odpis pełnomocnictwa, ale zawierającego stwierdzenie, że pełnomocnictwo to wygasło. Jeżeli mocodawca nie cofnie pełnomocnictwa byłemu pracownikowi, a były pełnomocnik dokona czynności prawnych w granicach dotychczasowego umocowania czynności będą ważne, chyba że kontrahenci z którymi pełnomocnik zawarł umowę byli w złej wierze, tzn. wiedzieli o wygaśnięciu pełnomocnictwa.

PROKURA

Jest pewną odmianą pełnomocnictwa, jest w swej istocie zbliżone do pełnomocnictwa ogólnego.

Pełnomocnictwo może ustanowić każdy podmiot prawa cywilnego, natomiast prokurę przedsiębiorca wpisany do KRS.

Zakres umocowania prokurenta wynika wprost z ustawy i jest szerszy niż zakres umocowania pełnomocnictwa ogólnego.

Prokurent jest umocowany do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z kompetencji prokurenta wyłączone są takie zagadnienia jak zbycie przedsiębiorstwa, oddanie do odpłatnego kontynuowania czy zbycie nieruchomości. Do dokonywania takich rzeczy prokurent musiałby mieć pełnomocnictwo szczególne.

Prokurentem może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych.

Prokura musi być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności

Tryb powoływania i odwoływania prokurentów określają przepisy ustrojowe danego przedsiębiorstwa np. w spółce jawnej prokurenta powołują wszyscy wspólnicy powołani do prowadzenia spraw spółki, natomiast odwołać prokurenta może każdy wspólnik sam.

W spółce z. o. o. prokurenta powołuje cały zarząd, natomiast odwołać może każdy członek zarządu.

Prokurent nie może powoływać dalszych prokurentów

W razie śmierci prokurenta prokura wygasa.

Prokura nie podlega substytucji. Prokurent może być ustanowiony do prowadzenia spraw całego przedsiębiorstwa albo oddziału danego przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).

Prokurent może być uprawniony do samodzielnego dokonywania czynności prawnych albo do dokonywania czynności we współdziałaniu z innymi prokurentami (prokura łączna).

Prokura musi być ustanowiona w formie pisemnej i podlega wpisowi do KRSu.

Prokura wygasa w razie śmierci prokurenta, a także w razie upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa.

Prokura może być w każdym czasie odwołana.

Ze względu na charakter prokury w sprawach nieuregulowanych przepisami o prokurze stosuje się odpowiednio przepisy o pełnomocnictwie. W przepisach o prokurze wyłączona jest możliwość dokonywania przez prokurenta niektórych czynności prawnych.

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ

art.117 kc

Przedawnienie roszczenia polega na tym, że po upływie okresu ustalonego przepisem prawa dłużnik może uchylić się od zaspokojenia wierzyciela tzn. od spełnienia świadczenia. Po upływie okresu przedawnienia nie powoduje wygaśnięcia roszczenia. Roszczenie przedawnione przekształca się w zobowiązanie naturalne, które nie może być dochodzone przed sądem. Wierzyciel nie może takiego zobowiązania zrealizować przymusowo, ale dłużnik może spełnić świadczenie dobrowolnie. Jeżeli spełni świadczenie przedawnione dobrowolne nie będzie mógł następnie domagać się jego zwrotu, albowiem nie jest ono uznawane za świadczenie nienależne.

Terminy przedawnień.

Okresy przedawnienia określone są przepisami prawa. W części ogólnej kc przedawnione są dwa okresy przedawnienia: 10 letni i 3 letni.

3letni okres dotyczy roszczeń związanych z działalnością przedsiębiorstwa oraz roszczeń okresowych, np. czynszu najmu.

Szereg okresów przedawnienia zawarty jest w przepisach dotyczących zobowiązań. Są tam okresy krótsze i dłuższe ( 20lat, 5lat, 2lata, rok, nawet 0,5roku ).

Okresy przedawnienia nie mogą być skracane ani wydłużane. W drodze czynności prawnej mają charakter bezwzględnie wiążący.

Termin spełnienia świadczenia może być oznaczony w czynności prawnej albo może wynikać z właściwości zobowiązania. W takim przypadku roszczenie staje się wymagalne z nadejściem terminu. Jeżeli zaś roszczenie wynika z czynu niedozwolonego albo z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, staje się wymagalne w chwili jego powstania. Roszczenie objęte warunkiem zawieszającym staje się wymagalne w chwili, w której ziścił się ten warunek.

Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W takim przypadku bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika w najwcześniejszym możliwym terminie.

Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje nie zastosował się o jego treści.

Zarzut przedawnienia.

Sąd uwzględnia przedawnienie roszczenia tylko na zarzut dłużnika. Sąd nie może tego uczynić z urzędu. W myśl art. 117 § 2 KC dłużnik, któremu przysługuje zarzut przedawnienia może zrzec się tego zarzutu. Nie może jednak uczynić tego przed upływem terminu przedawnienia, lecz dopiero po jego upływie.

Uprawnienie do podniesienia zarzutu przedawnienia jest prawem podmiotowym dłużnika. W myśl art. 5 KC nie można czynić ze swojego prawa podmiotowego użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronnym oświadczeniem woli dłużnika. Może być dokonane w dowolnej formie.

Zawieszenie biegu przedawnienia.

- jeżeli dochodzenie roszczenia nie jest możliwe ze względu na działanie siły wyższej, która uniemożliwia postępowanie przed sądem,
- jeżeli roszczenie przysługuje dziecku w stosunku do rodziców – przez czas wykonywania władzy rodzicielskiej,
- jeżeli roszczenie przysługuje osobie oddanej opiece w stosunku do opiekuna – przez czas trwania opieki,
- jeżeli roszczenie przysługuje jednemu małżonkowi względem drugiego – przez czas trwania związku małżeńskiego,
- jeżeli przedawnienie biegnie względem osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych, okres przedawnienia nie może upływać wcześniej niż po 2 latach od chwili ustanowienia dla niej opiekuna ustawowego albo uzyskania przez nią zdolności do czynności prawnych.

Po ustaniu przeszkody z powodu której nastąpiło zawieszenie biegu przedawnienia, przedawnienie biegnie dalej. Okres poprzedzający zawieszenie biegu przedawnienia dolicza się do okresu po upływie okresu zawieszenia (sumują się dwa okresy).

Przerwa biegu przedawnienia.

Następuje ona gdy:

Jeżeli nastąpi przerwa w biegu przedawnienia, po przerwie bieg rozpoczyna się od nowa, a okresu przed przerwą nie dolicza się do okresu po przerwie.

W okresie w którym sprawa toczy się przed organem rozstrzygającym sprawę, okres przedawnienia nie biegnie. Dłużnik, który powołuje się na przedawnienie roszczenia ma prawo podmiotowe w postaci zarzutu.

Skutki przedawnienia.

Jak wynika z art. 117 § 2 KC, roszczenie przedawnione nie wygasa, lecz przybiera postać roszczenia niezupełnego, określanego mianem tzw. zobowiązania naturalnego.

Jeżeli dłużnik dobrowolnie spełni świadczenie, nie będzie mógł żądać jego zwrotu, ponieważ jest ono świadczeniem niezależnym.

Termin zawity jest terminem prekluzyjnym.

Terminy zawite polegają na tym, że po upływie takiego terminu uprawnienie podmiotu prawa wygasa.

Terminy zawite sądy biorą pod uwagę z urzędu, nie jest potrzebny wniosek strony.

Wyróżnia się 3 kategorie terminów zawitych:

W przepisach dotyczących terminów zawitych nie ma mowy o zawieszeniu terminów lub przerwaniu jego biegu. Powstała więc wątpliwość czy do terminów zawitych można stosować przez analogię przepisy dotyczące zawieszenia bądź przerwania biegu przedawnienia. Wydaje się, że przepisy o przerwaniu i zawieszeniu biegu przedawnienia powinny być przez analogię stosowane tymże do terminów zawitych. Jeżeli bowiem czynność może być dokonana tylko przez sądy, a sądy nie działają z powodu z siły wyższej to trudno wymagać od osoby uprawnionej by dokonała określonej czynności przed sądem. W takim przypadku należy uznać że bieg terminu zawitego uległ zawieszeniu na czas działania siły wyższej.

TZ mają charakter norm wiążących. Dla TZ brak jest jakichkolwiek przepisów ogólnych.

PRAWO CYWILNE - ZOBOWIĄZANIA

26.02.2011r.

„Mały człowiek służy literze prawa, a wielki człowiek służy sprawiedliwości”- Arystoteles

  1. Radwański Zbigniew, Adam Olejniczak, „Zobowiązania część ogólna”- dosyc trudny do zrozumienia

  2. Czachórski Witold „Zobowiązania- zarys wykładów”

  3. Alfred Ochanowicz, Józef Górski „ Zobowiązania”- najstarsze może nie być wszystko aktualne

Istota zobowiązania.

Ustawowa definicja zobowiązania zawarta jest w art. 353 k.c według tego przepisu zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może domagać się od dłużnika spełnienia świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu. (przejaw jakiejś aktywności np. dłużnik wykonuje jakąś usługę, albo dłużnik mimo że mógłby podejmować jakieś działania np. na swoim gruncie to obiecuje sąsiadowi że powstrzyma się od wykonywania tych działań, zaniecha je w interesie sąsiada).

Części składowe zobowiązania:

zobowiązanie tak, jak każda inna czynność prawna rodząca stosunek cywilno-prawny składa się z 3 elementów:

  1. podmiotów

  2. treści

  3. przedmiotu

Podmiotami zobowiązania mogą być: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niemnące osobowości prawnej, którym przepisy prawa przyznają zdolność prawną ( np. spółki osobowe prawa handlowego).

Treść zobowiązania to prawa i obowiązki stron. Stronami zobowiązania są: wierzyciel i dłużnik. Wierzycielem jest strona, której przysługują uprawnienia wynikające z danego zobowiązania. Uprawnienie wierzyciela jest prawem podmiotowym względnym przysługuje wierzycielowi tylko wobec konkretnego dłużnika. Wierzytelność skonkretyzowana co do podmiotu i przedmiotu jest roszczeniem, które przysługuje wierzycielowi wobec określonego dłużnika. Wierzytelnością określa się prawa wierzyciela. Korelatem wierzytelności jest dług tzn. obowiązek dłużnika wynikający z treści zobowiązania. Z długiem związana jest ściśle odpowiedzialność dłużnika. Odpowiedzialność jest ujemną konsekwencją (następstwem) określonego zdarzenia przewidzianego przepisami prawa. Odpowiedzialność realizowana jest w drodze przymusu państwowego. Jeżeli wobec dłużnika wydany zostanie tytuł egzekucyjny, to po nadaniu mu klauzuli wykonalności staje się tytułem wykonawczym. A na podstawie takiego tytułu komornik może wyegzekwować dług.

Wyróżnia się dwa rodzaje odpowiedzialności:

Odpowiedzialność cywilna

dotyczy majątku dłużnika a nie jego osoby. Odpowiedzialność osobista polega na tym, że dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem. Przepisy prawa mogą jednak przewidywać wyjątki od tej zasady np. spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpowiada tylko majątkiem spadkowym a nie pozostałym majątkiem osobistym.

Odpowiedzialność rzeczowa

polega na tym, że dłużnik odpowiada wobec wierzyciela tylko określonym składnikiem majątkowym np. nieruchomością na której ustanowiona została hipoteka.

Wierzytelność odnosi się co do zasady tylko do określonego dłużnika ale w niektórych przypadkach przepisy prawa przewidują możliwość dochodzenia przez wierzyciela roszczeń także w stosunku do innych osób, które nie są wobec tego wierzyciela dłużnikami. Ponieważ nie wiąże ich z wierzycielem stosunek prawny np. wierzyciel może wystąpić do sądu z żądaniem uznania umowy zawartej przez dłużnika z osobą trzecią za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela jeżeli umowa ta pociąga za sobą niewypłacalność dłużnika w stosunku do wierzyciela (art. 527 k.c. – skarga paulińska oraz art. 59 k.c)

Jeżeli np. wierzyciel A zawrze umowę z dłużnikiem B, a dłużnik B zawrze umowę z C w tym celu by nie spłacać długu wobec A ze względu na niewypłacalność to wierzyciel A może wystąpić z żądaniem o uznanie przez sąd umowy zawartej między B i C za nieskuteczną wobec wierzyciela A.

ZOBOWIĄZANIA NIEZUPEŁNE

(zobowiązania naturalne)

Zobowiązanie niezupełne polega na tym, że dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za dług ponieważ dług ten nie może być egzekwowany przymusowo, chociaż istnieje. Przykładem jest tu roszczenie przedawnione. Po upływie ustawowo określonego terminu przedawnienia roszczenie przedawnione nie wygasa lecz przechodzi w stan naturalny. Staje się zobowiązaniem niezupełnym, w ramach którego nie można dochodzić przymusowego zaspokojenia roszczenia. Dłużnik może natomiast zaspokoić takie roszczenie dobrowolnie a jeżeli je zaspokoi nie będzie mógł żądać zwrotu świadczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu ponieważ nie jest to świadczenie nienależne. Zobowiązanie istnieje dalej a jedynie przymusowa jego realizacja jest wykluczona.

ŚWIADCZENIE

Świadczenie polega na zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania. Może ono polegać na działaniu lub zaniechaniu.

Przedmiotem świadczenia mogą być różne zachowania dłużnika:

  1. świadczenie może polegać na „daniu”- ta forma świadczenia występuje np. przy umowie sprzedaży, a danie polega na wydaniu rzeczy, czy zapłaceniu ceny.

  2. świadczenie może polegać na czynieniu np. wykonaniu usługi polegającej na leczeniu, prowadzeniu sprawy sądowej, nauczaniu,

  3. świadczenie może polegać na nie czynieniu tzn. na powstrzymaniu się od określonych działań mimo prawnej i faktycznej możliwości działania np. Powstrzymania się od zabudowy gruntu.

  4. świadczenie może polegać na „znoszeniu” np. właściciel gruntu zobowiązuje się do tolerowania sąsiada, który przejeżdża, przechodzi bądź przepędza bydło przez ten grunt.

  5. świadczenie jednorazowe polega na tym, że zobowiązanie wyczerpuje się w jednym akcie a czas nie wpływa na wysokość świadczenia przykładem takiego zobowiązania w którym świadczenie jest jednorazowe jest umowa sprzedaży, wygasa ona po spełnieniu świadczenie (przeniesieniu własności, zapłaceniu ceny) jeżeli np. umowa zawarta została pod rządem danej ustawy, która określała cenę, to po zmianie ustawy kupujący płaci taką samą cenę choćby nawet nowa ustawa cenę podwyższała albo obniżała, czas spełnienia świadczenia nie wpływa tu bowiem na zmianę wysokości świadczenia

  6. świadczenie okresowe polega na tym, że dłużnik obowiązany jest periodycznie spełniać określone świadczenia, które mieszczą się w treści zobowiązania, suma tych świadczeń może nie być z góry określona, do świadczeń okresowych zalicza się np. czynsz najmu płatny w określonych terminach miesięcznym kwartalnym rocznym itd. Roszczenia okresowe mają tę właściwość, że każde z tych roszczeń przedawnia się oddzielnie a nie po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego.

  7. świadczenie ciągłe- jest ono związane z zobowiązaniem o charakterze trwałym np. zobowiązaniem wynikającym z umowy dzierżawy, wydzierżawiający oddaje dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony w tym czasie jego świadczenie polega na tym, że stawia do dyspozycji dzierżawcy przedmiot dzierżawy i nie może mu przeszkadzać w używaniu tego przedmiotu

  8. świadczenia pieniężne – mamy z nimi do czynienia wtedy, gdy dłużnik od początku obowiązany jest (od chwili zawarcia umowy) zapłacić określoną kwotę w zamian za przyjmowane od drugiej strony świadczenie. Przy świadczeniach pieniężnych obowiązuje zasada nominalizmu tzn. dłużnik obowiązany jest zapłacić taką sumę jaka przewidziana jest w umowie. Jeżeli po zawarciu umowy a przed spełnieniem świadczenia siłą nabywcza pieniądza ulega istotnej zmianie sąd może zwaloryzować świadczenie pieniężne (podnieść albo obniżyć) waloryzacja świadczenia może być przewidziana także w treści umowy. Z wnioskiem o waloryzację sądową nie może wystąpić przedsiębiorca. Przy świadczeniach pieniężnych możliwe są odsetki ale tylko w 3 przypadkach:

- jeżeli zostały przewidziane w umowie

- jeżeli przewiduje je ustawa (z tytułu opóźnienia zapłaty)

- jeżeli wynikają z orzeczenia sądowego(np. przy podziale majątku między współwłaścicieli może wystąpić konieczność zasądzenia dopłat, jeżeli obowiązek dopłaty zostanie przez sąd odroczony, sąd może zasadzić odsetki)

Maksymalna wysokość odsetek jest określona ustawowo. Strony nie mogą umownie przekroczyć górnego pułapu odsetek. Odsetki ustawowe są niższe od odsetek maksymalnych. Jeżeli strony umowy nie określiły wysokości odsetek to należą się odsetki ustawowe.

ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ

  1. czynności prawne w tym zwłaszcza umowy ale także jednostronne czynności prawne np. przyrzeczenie publiczne co do wypłacenia nagrody za wyznaczone osiągnięcia.

  2. czyny niedozwolone- działanie bezprawne lub naruszające zasady współżycia społecznego, które prowadzi do powstania szkody

  3. bezpodstawne wzbogacenie- uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej np. w wyniku siły wyższej lub tez spełnienia świadczenia nienależnego np. wynikającego z nieważnej umowy

  4. konstytutywne orzeczenie sądowe, orzeczenie ustalające wysokość wynagrodzenia w umowie o dzieło, czy orzeczenie rozwiązujące umowę zawartą w następstwie wyzysku źródłem zobowiązania nie jest orzeczenie deklaratoryjne stwierdzające zaistnienie określonego zdarzenia np. czynu niedozwolonego źródłem zobowiązania jest ten czyn

  5. decyzja administracyjna, która albo rodzi zobowiązanie bezpośrednio (np. decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości) albo jest przesłanką konieczną powstania zobowiązania (np. decyzja administracyjna zobowiązująca dany podmiotło zawarcia umowy)

  6. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia- rodzi zobowiązanie po stronie osoby na rzecz której sprawa była prowadzona jeżeli prowadzący sprawę zachowa się zgodnie z wymaganiami ustawy (prowadzi sprawę w interesie osoby nieobecnej, podejmuje próbę nawiązania z nią kontaktu, prowadzi sprawę z należytą starannością a jeżeli warunki te spełni może żądać zwrotu nakładów i zwolnienia od zobowiązań zaciągniętych w celu prowadzenia sprawy.

12.03.2011 PC

Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania (odpowiedzialność kontraktowa)

Odpowiedzialność kontraktowa- wyrasta na gruncie umowy która zrodziła miedzy stronami skutek cywilno prawny

  1. Podstawy prawne odpowiedzialność kontraktowej

  1. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej

***Zaistnienie każdej z tych przesłanek jest warunkiem odpowiedzialności dłużnika za szkodę

  1. Zasady odpowiedzialności kontraktowej

*Przy odpowiedzialności kontraktowej wchodzić mogą w grę tylko 2 zasady- zasada winy i zasada ryzyka (art. 471, 472,473 KC)

**Wina zawsze uzasadnia odpowiedzialność natomiast ryzyko tylko wtedy, gdy strony tak postanowiły w umowie

  1. Rozkład ciężaru dowodu

26.03.2011

PRAWO CYWILNE ZOBOWIĄZANIA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY CUDZE

Za czyny cudze odpowiedzialność ponosi:

  1. Osoby które sprawują nadzór nad osobami nie ponoszącymi odpowiedzialności

  2. Osoby które powierzają wykonanie czynności innym podmiotom

  3. Osoby które na swój rachunek wykonują czynności za pośrednictwem podwładnych

Ad. 1

Nad osobą która nie ukończyła 13 lat a także osobą niepoczytalną( niedorozwiniętą, chorą psychicznie) inna osoba powinna sprawować nadzór. Osobą nadzorującą jest najczęściej rodzic, może też być opiekun ustanowiony przez sąd albo nadzór może mieć charakter faktyczny sprawowany np. przez dalszego członka rodziny nie mającego ustawowego czy umownego obowiązku nadzorowania. Jeżeli osoba nadzorowana wyrządzi drugiemu szkodę odpowiedzialność za tę szkodę ponosić będzie ten kto miał obowiązek sprawować nadzór. Osobie która wyrządziła szkodę nie udowadnia się winy ponieważ ze względu na wiek lub chorobę psychiczną winy przypisać jej nie można, wystarczy przypisać jej popełnienie czynu niedozwolonego przez działanie bezprawne. Natomiast winę przypisuje się w takim przypadku osobie która miała obowiązek sprawować nadzór, jest to WINA NADZORCZA. Osoba która nadzorowała może uwolnić się z odpowiedzialności przez wykazanie że należycie sprawowała nadzór i nie ponosi winy nadzorczej, może uwolnić się także wtedy jeżeli wykaże że szkoda powstałaby także mimo należytego nadzoru.

Jeżeli brak jest osoby nadzorującej albo nie można od takiej osoby uzyskać naprawienia szkody ze względu na jej stan majątkowy sąd może przyznać odszkodowanie od osoby nadzorowanej ( niepoczytalnej) . Odpowiedzialność tej osoby oparta będzie w takim przypadku na zasadzie słuszności( A nie winy lub ryzyka) . Odpowiedzialność ta uzasadniona jest wówczas gdy porównanie stanu majątkowego sprawcy szkody i poszkodowanego, wskazuje na to że sprawca szkody powinien tą szkodę wynagrodzić, ponieważ przemawiają za tym zasady współżycia społecznego.

Ad.2

Odpowiedzialność może być uzasadniona wtedy gdy dana osoba powierza wykonanie czynności na rzecz drugiej osoby wybranemu przez siebie podmiotowi. Jeżeli podmiot ten wyrządzi szkodę odpowiedzialność za nią ponosi ten kto powierzył wykonanie czynności. Odpowiedzialność uzasadniona jest wtedy gdy sprawca bezpośredni( osoba której powierzono wykonanie czynności) dopuścił się czynu niedozwolonego ( bezprawnego i zawinionego) przy wykonywaniu czynności zleconej mu, a nie przy okazji wykonywania tej czynności. Odpowiedzialność osoby powierzającej wykonanie czynności oparta jest na winie w wyborze wykonawcy domniemywa się , że zlecający czynność innej osobie ponosi winę w wyborze. Domniemanie to może być obalone przez wykazanie że zlecający czynność nie ponosi winy w wyborze, wybrał mianowicie starannie wykonawcę czynności albo powierzył wykonanie tej czynności przedsiębiorstwu lub zakładowi , który trudni się zawodowo wykonywaniem czynności danego rodzaju. Odpowiedzialność w takim przypadku ponosi podmiot wybrany do wykonywania czynności a nie osoba która dokonała wyboru. Odpowiedzialność wybierającego wykonawcę oparta jest na jego winie ale wina ta nie dotyczy uchybienia przy wykonaniu czynności lecz dotyczy wyboru wykonawcy, jest ona uzasadniona wtedy gdy wybrany wykonawca wyrządził szkodę z winy własnej a powierzającemu czynność można zarzucić brak staranności przy wyborze wykonawcy.

Ad.3

Z odpowiedzialnością za podwładnego mamy do czynienia wtedy gdy osoba prowadząca na swój rachunek działalność powierza wykonanie czynności innej osobie a owa inna osoba podlega kierownictwu przełożonego i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, z taką sytuacją mamy do czynienia najczęściej w przypadku istnienia stosunku pracy. Przełożonym w takim przypadku jest zakład pracy który zatrudnia pracownika a nie bezpośredni zwierzchnik np. majster, kierownik. Natomiast podwładnym zakładu pracy jest pracownik, który podlega kierownictwu i poleceniom zakładu pracy. Odpowiedzialność zakładu oparta jest na zasadzie RYZYKA , natomiast wykonawca czynności odpowiada na zasadzie WINY. Jeżeli wykonawcy można przypisać winę to aktualizuje się odpowiedzialność przełożonego zakładu pracy, ale równocześnie odpowiedzialność ciąży na bezpośrednim wykonawcy. Poszkodowany może więc dochodzić roszczeń zarówno od przełożonego zakładu jak i od bezpośredniego wykonawcy, tylko na różnych zasadach, na ZASADZIE WINY od bezpośredniego sprawcy a na ZASADZIE RYZYKA od zakładu.

Zasada ta uległa modyfikacji w odniesieniu do pracowników z chwilą wejścia w życie kodeksu pracy. W kodeksie tym przyjęto mianowicie, że w razie wyrządzenia szkody przez pracownika odpowiedzialność wobec poszkodowanego ponosi zakład pracy a pracownik odpowiada regresowo wobec zakładu pracy. Przy winie nieumyślnej do wysokości 3 pensji miesięcznych a przy winie umyślnej do wysokości zaistniałej szkody ( pełna odpowiedzialność) . Zasada wynikająca z kodeksu pracy nie dotyczy podwładnych którzy wykonują czynności w ramach stosunku cywilno-prawnego.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZY WYKONYWANIU WŁADZY PUBLICZNEJ

Podstawą odpowiedzialności za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej jest art. 77 Konstytucji oraz art. 417 k.c.

Według art. 77 Konstytucji każdy kto poniósł szkodę w wyniku działania lub zaniechania organu władzy publicznej może żądać odszkodowania jeżeli działanie to było niezgodne z prawem.

Podobne rozwiązanie przyjęte zostało w art. 417 k.c. według tego przepisu odpowiedzialność za szkody wynikające z wykonywanej władzy publicznej ponoszą:

  1. Skarb państwa

  2. Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa)

  3. Inne osoby prawne, które z mocy ustawy wykonują zadania publiczne, np. NBP

Za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej ponoszą odpowiedzialność także podmioty którym zlecono czynności z zakresu sprawowania władzy publicznej na zasadzie porozumienia, w takim przypadku odpowiedzialność organu zlecającego wykonywanie władzy i organu przyjmującego zlecenie jest solidarna.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego lub innych osób prawnych aktualizuje się wtedy gdy szkoda powstaje przy wykonywaniu imperium władzy państwowej a nie w ramach stosunków cywilno- prawnych które nawiązuje skarb państwa czy organy gminy z innymi podmiotami prawa cywilnego. W ramach imperium władzy działają takie organy jak minister, wojewoda, marszałek województwa, starosta, wójt, burmistrz, prezydent miasta; natomiast konsekwencje majątkowe ich nielegalnego działania spadają na Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Odpowiadają one majątkowo wtedy, gdy szkoda powstanie w wyniku działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej( np. szkoda wyrządzona z działania policji lub innych służb porządkowych). Odpowiedzialność uzasadniona jest zawsze wtedy gdy działanie organu władzy publicznej jest niezgodne z prawem . Możliwa jest odpowiedzialność także wtedy gdy działanie było zgodne z prawem ale za przyznaniem odszkodowania od skarbu Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego przemawiają zasady współżycia społecznego, szczególnie gdy osoba poszkodowana znajdzie się w ciężkim położeniu majątkowym lub osobistym. Odpowiedzialność Skarbu Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego oparta jest w takim przypadku na ZASADZIE SŁUSZNOŚCI. Przy ustalaniu odszkodowania poszkodowany nie ma obowiązku wskazywać konkretnego funkcjonariusza państwowego czy samorządowego który wyrządził szkodę , nie ma tez obowiązku wykazywać czyjejkolwiek winy. Wystarczy że wykaże że szkoda powstała w następstwie działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej. Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego ponosi odpowiedzialność za własne czyny a nie czyny cudze , tzn. czyny takiego lub innego funkcjonariusza , chociażby funkcjonariusz ten został wyraźnie zidentyfikowany.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYDANIE AKTU NORMATYWNEGO

Jeżeli dany podmiot poniósł szkodę w następstwie wydania przez władzę publiczną aktu normatywnego może wystąpić z roszczeniem o naprawienie tej szkody. Warunkiem odpowiedzialności państwa czy jednostki samorządu terytorialnego jest stwierdzenie we właściwym trybie że akt prawny który był źródłem szkody wydany został niezgodnie z prawem, tzn. aktem prawnym wyższego rzędu( konstytucją, ustawą, umową międzynarodową). Jeśli w grę wchodzi akt prawny ustanowiony przez organ państwa ( np. rozporządzenie RM) to badanie jego legalności należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, natomiast legalność aktów prawa miejscowego badana jest przez wojewódzkie sądy administracyjne. Jeżeli właściwy organ stwierdzi że akt prawny jest niezgodny z prawem wyższego rzędu a w wyniku jego wykonania doszło do szkody to skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego obowiązana jest naprawić tę szkodę.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYDANIE AKTU NORMATYWNEGO

Jeżeli dany organ władzy publicznej jest prawnie zobowiązany do wydania aktu normatywnego ( obowiązek może wynikać z Konstytucji lub z ustawy zwykłej), a akt taki nie zostanie wydany, Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego odpowiada za niewydanie aktu jeżeli jego niewydanie spowodowało szkodę majątkową określonej osoby. Warunkiem odpowiedzialności za niewydanie aktu jest stwierdzenie przez sąd, że istniał obowiązek wydania takiego aktu prawnego .

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRAWOMOCNYM ORZECZENIEM ALBO OSTATECZNĄ DECYZJĄ ADMINISTRACYJNĄ.

Jeżeli szkoda określonego podmiotu powstanie w następstwie wydania orzeczenia sądowego albo decyzji administracyjnej odpowiedzialność za tę szkodę ponoszą odpowiednio Skarb państwa lub jednostka samorządu terytorialnego. Warunkiem odpowiedzialności tych podmiotów jest ustalenie w odrębnym postępowaniu że prawomocne orzeczenie sądowe lub ostateczna decyzja administracyjna są niezgodne z prawem. Jeśli źródłem szkody jest orzeczenie sądowe to niezgodność tego orzeczenia z prawem stwierdzić może Sąd Najwyższy w postępowaniu prowadzonym na podstawie skargi o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem. Jeśli źródłem szkody jest decyzja administracyjna to jej niezgodność z prawem stwierdza się w trybie postępowania administracyjnego przed organem wyższej instancji a następnie sądem Administracyjnym.

Jeżeli Sąd Najwyższy stwierdzi że orzeczenie prawomocne jest niezgodne z prawem to nie uchyla tego orzeczenia lecz jedynie stwierdza ową niezgodność z prawem. Na tej podstawie zaś strona która poniosła szkodę w związku z nielegalnym orzeczeniem może wytoczyć powództwo przeciwko skarbowi państwa o naprawienie tej szkody.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYDANIE ORZECZENIA SĄDOWEGO LUB DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

Jeżeli istnieje prawny obowiązek wydania orzeczenia czy decyzji administracyjnej a akt taki nie został wydany zaś jego niewydanie doprowadziło do szkody majątkowej określonego podmiotu, podmiot ten może domagać się od Skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego stosownego ODSZKODOWANIA. Od 2004 roku obowiązuje specjalna ustawa która daje podstawę do zgłoszenia roszczenia w granicach do 10 tys. Złotych za nieuzasadnioną zwłokę w rozstrzygnięciu sprawy w rozsądnym terminie. Jeśli chodzi o decyzje administracyjne to istnieje także instytucja polegająca na możliwości przymuszenia do wydania decyzji, sąd administracyjny może bowiem zobowiązać organ administracji do niezwłocznego wydania decyzji, której wydania wymaga przepis prawny.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ ZWIERZĘTA

Za szkodę wyrządzoną przez zwierzę odpowiada ten kto zwierze hoduje albo się nim posługuje. Odpowiada on za szkody także wtedy gdy zwierze uciekło lub się zabłąkało. Odpowiedzialność oparta jest na ZASADZIE RYZYKA. Można uwolnić się od niej przez wykazanie że nie ponosi się winy w nadzorze zwierzęcia, np. hodowca zwierzęcia mógłby wykazać że szkoda powstała w wyniku rozdrażnienia tego zwierzęcia przez poszkodowanego. Odpowiedzialność osoby hodującej zwierzę lub posługującej się zwierzęciem możliwa jest także wtedy gdy nie można tej osobie zarzucić braku odpowiedniego nadzoru nad zwierzęciem, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią część lub całość odszkodowania jeżeli z okoliczności a zwłaszcza porównania stanu majątku właściciela zwierzęcia i poszkodowanego wynika , że za przyznaniem odszkodowania przemawiają zasady współżycia społecznego, w takim przypadku odpowiedzialność osoby hodującej lub posługującej się zwierzęciem oparta jest na ZASADZIE SŁUSZNOŚCI ( a nie winy lub ryzyka).

WYKŁAD 02.04.2011

Prawo cywilne zobowiązania

Katalog czynów niedozwolonych

Odpowiedzialność za wylanie, spadnięcie lub wyrzucenie przedmiotu

Za szkodę powstałą w następstwie wylania, spadnięcia lub wyrzucenia przedmiotu z pomieszczenia odpowiada osoba zajmująca to pomieszczenie. Jej odpowiedzialność oparta jest na ZASADZIE RYZYKA, może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże że szkoda powstała z powodu siły wyższej lub wyłącznej winy poszkodowanego albo wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą nie odpowiada podmiot zajmujący pomieszczenie ,a której nie mógł on zapobiec.

Okoliczności egzoneracyjne(?) - przy zasadzie ryzyka

Okoliczności ekskulpujące – przy zasadzie winy

Zawalenie się budowli lub oderwanie jej części

Za szkodę spowodowaną zawaleniem się budowli lub oderwaniem jej części ponosi odpowiedzialność samoistny posiadacz tej budowli. Przez BUDOWLĘ rozumie się budynek mieszkalny czy użytkowy, a także każdy inny obiekt budowlany( most, pomnik, czy inny obiekt) . Samoistnym posiadaczem budowli jest osoba która włada obiektem budowlanym jak właściciel. Do samoistnych posiadaczy zalicza się więc przede wszystkim właścicieli , a spośród nie właścicieli zalicza się te osoby, które władają obiektem z przeświadczeniem że przysługują im uprawnienia właścicielskie, wykorzystują te obiekty we własnym interesie. Za zawalenie się budowli czy oderwanie jej części nie odpowiada posiadacz zależny, którym jest osoba władająca budowlą na podstawie określonego tytułu prawnego np. umowy najmu, dzierżawy, użyczenia. Odpowiedzialność posiadacza samoistnego oparta jest na ZASADZIE RYZYKA, może on uwolnić się od tej odpowiedzialności jeżeli wykaże, że szkoda nie powstała z powodu nieutrzymania obiektu w należytym stanie albo wady w budowie. Za szkodę odpowiada aktualny posiadacz, nie może on powoływać się na to, że nabył obiekt od innej osoby w złym stanie technicznym albo wadliwie zbudowany, może co najwyżej dochodzić ewentualnych roszczeń za wady obiektu od poprzedniego właściciela ( posiadacza) .

Odpowiedzialność za przedsiębiorstwo lub zakład

Za szkody wyrządzone ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu napędzanego siłami przyrody ( gaz, elektryczność, paliwa płynne, energia jądrowa) ponosi podmiot który powadzi przedsiębiorstwo lub zakład na własny rachunek ( przedsiębiorca) . Odpowiedzialność oparta jest na ZASADZIE RYZYKA, kodeks cywilny przyjmuje że szkodliwe działania przedsiębiorstwa lub zakładu muszą obciążać tego kto z działalności przedsiębiorstwa lub zakładu odnosi określone korzyści. Podmiot ten może jednak uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że zaistniała jedna z trzech przesłanek egzoneracyjnych:

  1. Że szkoda powstała w wyniku działania siły wyższej

  2. Że szkoda powstała w wyniku wyłącznej winy poszkodowanego

  3. Że szkoda powstała wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą przedsiębiorca nie odpowiada

Jeśli chodzi o siłę wyższą ( vis maior) to w nauce prawa i orzecznictwie przyjmuje się zgodnie że chodzi o zjawisko nagłe, pochodzące z zewnątrz i takie któremu nie można zapobiec, do takich zjawisk zaliczymy: klęskę żywiołową, stan wojny, rozruchy społeczne, akty władzy publicznej którym nie można się przeciwstawić.

Przez wyłączną winę poszkodowanego czy osoby trzeciej rozumie się taką sytuację , w której zachowanie tej osoby jest warunkiem koniecznym i wystarczającym do tego by zaistniała szkoda i za razem brak winy po stronie innych osób.

Odpowiedzialność za środki wybuchowe

Odpowiedzialność tę ponosi przedsiębiorstwo lub zakład produkujący środki wybuchowe, albo posługujący się tymi środkami. Odpowiedzialność oparta jest na ZASADZIE RYZYKA, można od niej uwolnić się w taki sam sposób jak od odpowiedzialności za ruch przedsiębiorstwa, tzn. przez wykazanie że szkoda jest następstwem siły wyższej, wyłącznej winy poszkodowanego, lub wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą prowadzący zakład lub przedsiębiorstwo nie odpowiada.

Odpowiedzialność za mechaniczny pojazd komunikacyjny

Za szkody wyrządzone ruchem mechanicznego pojazdu komunikacyjnego ( samochód, tramwaj, trolejbus, samolot) odpowiada samoistny posiadacz pojazdu ( właściciel lub inny posiadacz samoistny) . Jeżeli samoistny posiadacz oddał pojazd w posiadanie zależne np. wynajął , wydzierżawił, oddał w użyczenie odpowiedzialność za szkodę ponosi posiadacz zależny. Odpowiedzialność tych podmiotów oparta jest na ZASADZIE RYZYKA , mogą od niej uwolnić się tylko w trzech przypadkach:

  1. Jeżeli szkoda powstała w następstwie siły wyższej

  2. Jeżeli szkoda powstała w następstwie wyłącznej winy poszkodowanego

  3. Jeżeli szkoda powstała wyłącznie z winy osoby trzeciej

Zasada ryzyka nie wchodzi w rachubę w 2 przypadkach:

  1. Gdy szkoda powstała w wyniku zderzenia się 2 pojazdów będących w ruchu( ale nie przez najechanie jednego pojazdu na drugi)

  2. Jeżeli szkoda powstała w następstwie przewozu danej osoby z grzeczności, tzn. bez obowiązku przewiezienia i równocześnie przewozu nieodpłatnego. Z grzeczności przewożony jest np. autostopowicz ale nie można uznać za przewóz z grzeczności jeżeli przewóz ten dotyczy pracowników dowożonych przez zakład do pracy, albo dzieci dowożonych przez gminę do szkoły.

W przypadku zderzenia się dwóch pojazdów, lub też przewozu z grzeczności odpowiedzialność za wyrządzona szkoda oparta jest nie na zasadzie ryzyka lecz na zasadzie winy, osoba poszkodowana musi wykazać że po stronie posiadacza lub kierowcy jest wina za wypadek komunikacyjny. Jeżeli kierowcą pojazdu nie jest sam posiadacz lecz inna osoba odpowiedzialność za szkodą wyrządzoną z winy kierowcy ponosi także kierowca. Odpowiedzialność kierowcy i posiadacza pojazdu jest solidarna. W razie wynagrodzenia szkody przez posiadacza pojazdu może on w postępowaniu regresowym dochodzić odszkodowania od kierowcy.

Ubezpieczenia komunikacyjne

Posiadacze mechanicznych pojazdów komunikacyjnych mogą przerzucić odpowiedzialność za szkody komunikacyjne na zakłady ubezpieczeń. Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń ma charakter gwarancyjno- repartycyjny. Za określoną składkę zakład bierze odpowiedzialność za szkody komunikacyjne. Przedmiotem ubezpieczenia może być :

  1. odpowiedzialność cywilna posiadacza pojazdu, tzn. jego odpowiedzialność wobec osób trzecich, które poniosły szkodę w wyniku wypadku komunikacyjnego.

  2. Odpowiedzialność Auto casco( ubezpieczenie)- odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za szkody dotyczące samego pojazdu

  3. Ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków- obejmujące kierowcę czy inne osoby które poniosły uszczerbek w wyniku wypadku.

Jeżeli posiadacz pojazdu jest ubezpieczony, osoba poszkodowana w wyniku wypadku komunikacyjnego może zgłosić roszczenie odszkodowawcze bezpośrednio do zakładu ubezpieczeń. Zakład ubezpieczeń może w niektórych przypadkach dochodzić roszczeń zwrotnych od kierowcy pojazdu, może to nastąpić np. wtedy gdy kierowca nie miał uprawnień do prowadzenia pojazdu, oddalił się z miejsca wypadku, prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej ma charakter obowiązkowy, natomiast autocasco i NW ma charakter dobrowolny. Jeżeli szkoda spowodowana została przez pojazd mechaniczny, którego nie udało się zidentyfikować albo posiadacz pojazdu nie był ubezpieczony to odpowiedzialność za szkodę ponosi Komunikacyjny Fundusz Gwarancyjny.

SZKODY POWSTAŁE PRZY WYKONYWANIU PRAW PODMIOTOWYCH

Podstawowe znaczenie ma tutaj art. 142 k.c. według którego właściciel rzeczy nie może sprzeciwić się jej użyciu, uszkodzeniu lub nawet zniszczeniu jeżeli ma to na celu ratowanie życia lub zdrowia człowieka. Jeżeli rzecz zostanie uszkodzona lub zniszczona właściciel tej rzeczy może domagać się jedynie odszkodowania . Odszkodowanie powinna wypłacić ta osoba w której interesie rzecz została użyta.

Właściciel drzewa owocowego

Może wejść na grunt sąsiada w celu zerwania owoców z gałęzi zwisających nad gruntem sąsiada, jeżeli wyrządzi przez to szkodę sąsiadowi to obowiązany będzie ją naprawić.

Właściciel roju pszczół

Właściciel roju pszczół które przemieściły się na grunt sąsiada może w ciągu 3 dni odebrać te pszczoły jeżeli ul sąsiada był pusty, a pszczoły nie wymieszały się z pszczołami sąsiada, jeżeli pszczoły się wymieszały ich właścicielem staje się sąsiad.

SZKODY W CUDZYM LUB WSPÓLNYM INTERESIE

Jeżeli zaistnieje stan wyższej konieczności tzn. zachodzi potrzeba poświęcenia dobra materialnego dla ratowania dóbr osobistych lub dóbr majątkowych o dużej wartości można poświęcić określoną rzecz by zapobiec szkodzie. Jeżeli poświęcenie danej rzeczy miało na celu ratowanie cudzego dobra ten kto rzecz poświęcił może domagać się naprawienia powstałej szkody. Szkodę powinien naprawić ten, w czyim interesie rzecz została poświęcona. Jeżeli interes był wspólny, osoba która poniosła szkodę może domagać się jej częściowego naprawienia, w proporcji do korzyści jaką mógł odnieść .

ZAGROŻENIE SZKODĄ

Jeżeli ze strony przedsiębiorstwa lub zakładu albo właściciela budynku grożącego zawaleniem zagraża określonej osobie niebezpieczeństwo poniesienia szkody , osoba ta może domagać się odwrócenia tego niebezpieczeństwa, albo dania odpowiedniego zabezpieczenia. Ma to na celu naprawienie ewentualnych szkód które powstać mogą w przyszłości.

SZKODY NA OSOBIE

Szkody na osobie mogą mieć dwojaki charakter, mogą być to szkody o charakterze majątkowym albo niemajątkowym.

Jeżeli szkoda ma charakter NIEMAJĄTKOWY to określana jest mianem KRZYWDY, a naprawienie takiej szkody polega nie na wypłaceniu odszkodowania lecz na wypłaceniu ZADOŚĆUCZYNIENIA pieniężnego za krzywdę. Jeżeli w następstwie czynu niedozwolonego doszło do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia osoba dotknięta czynem niedozwolonym może:

ZBIEG PODSTAW ODPOWIEDZIALNOŚCI

Ze zbiegiem podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej mamy do czynienia wtedy, gdy osoba związana z danym podmiotem umową ( węzłem obligacyjnym) nie wykonuje lub nienależycie wykonuje zobowiązanie umowne a jej czyn uznany może być zarazem za delikt ( np. magazynier na którym ciąży obowiązek wyliczenia się z towaru przywłaszcza sobie towar. W takim przypadku poszkodowany właściciel magazynu może dochodzić od magazyniera odszkodowania na jednej z dwóch podstaw prawnych, albo na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej- art. 471 k.c. albo na podstawie przepisów o odpowiedzialności deliktowej – art. 415 k.c. Wybór reżimu odpowiedzialności należy do poszkodowanego . poszkodowany nie może jednak wybierać selektywnie korzystniejszych dla siebie przepisów z jednego reżimu odpowiedzialności i drugiego reżimu odpowiedzialności, musi trzymać się konsekwentnie jednych albo drugich przepisów.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAKŁADU PRACY ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ PRACOWNIKA

Odpowiedzialność materialna pracowników uregulowana jest nie przepisami kodeksu cywilnego lecz przepisami prawa pracy, odpowiedzialność ta oparta jest na ZASADZIE WINY . Pracownik nie ponosi ryzyka działalności zakładu pracy, ryzyko obciąża wyłącznie pracodawcę. Podstawą odpowiedzialności pracownika może być zarówno wina umyślna jak i nieumyślna. Za szkody wyrządzone zakładowi pracy z winy umyślnej pracownik ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości. Za szkody wyrządzone z winy nieumyślnej pracownik ponosi odpowiedzialność do wysokości 3 miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli pracownik wyrządzi szkodę osobie trzeciej ( innemu podmiotowi niż zakład pracy) to wobec tej osoby odpowiedzialność ponosi wyłącznie zakład pracy, natomiast wobec zakładu pracy odpowiedzialność ponosi pracownik( w drodze regresu) . Jeżeli pracownik wyrządził szkodę z winy umyślnej odpowiada w pełnej wysokości , a jeżeli z winy nieumyślnej to w sposób ograniczony do 3 miesięcznych wynagrodzeń, natomiast zakład pracy w każdym przypadku obowiązany jest naprawić osobie trzeciej szkodę w pełnej wysokości.

MIARKOWANIE ODSZKODOWANIA

Według ogólnej zasady kodeksowej odszkodowanie powinno być równe poniesionej szkodzie( stosunek 1:1) . Przepisy dopuszczają jednak możliwość obniżenia wysokości odszkodowania przez sąd , jest to jednak możliwe tylko wtedy gdy roszczenie odszkodowawcze przysługuje osobie fizycznej w stosunku do osoby fizycznej ( między osobami fizycznymi) . Sąd może obniżyć wysokość odszkodowania jeżeli wynika to z okoliczności a w szczególności porównania stanu majątkowego obu stron i gdy za obniżeniem odszkodowania przemawiają zasady współżycia społecznego.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ SOLIDARNA

Jeżeli szkoda wyrządzona została czynem niedozwolonym popełnionym przez więcej niż jedną osobę, odpowiedzialność sprawców tego czynu jest SOLIDARNA. Jest to tak zwana SOLIDARNOŚĆ BIERNA( solidarność dłużników) . Polega ona na tym, że każdy sprawca czynu niedozwolonego odpowiada za całość szkody a ten sprawca który szkodę wynagrodzi, może dochodzić w drodze regresu zwrotu części spełnionego świadczenia od pozostałych współsprawców czynu niedozwolonego.

REGRES W STOSUNKU DO OSOBY WINNEJ POWSTANIA SZKODY

Jeżeli dany podmiot odpowiada za szkodę zawinioną przez inną osobę, a jego odpowiedzialność oparta jest nie na winie lecz na ryzyku to może w drodze regresu dochodzić odpowiedzialności od osoby która ze swej winy wyrządziła szkodę, nie jest to możliwe tylko wówczas gdy przepisy prawa wyłączają regres( np. przy ubezpieczeniach) .

WYŁĄCZENIE MOŻLIWOŚCI UMOWNEGO OGRANICZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI

Jeżeli szkoda wyrządzona została ruchem przedsiębiorstwa napędzanego siłami przyrody, albo w przedsiębiorstwie lub zakładzie posługującymi się środkami wybuchowymi, bądź też w wyniku wypadku komunikacyjnego strony NIE mogą wyłączyć odpowiedzialności przez zawarcie odpowiedniej umowy. Art. 353 1 który wprowadza zasadę swobody umów nie znajdzie tu zastosowania , przepisy dotyczące czynów niedozwolonych mają bowiem w tym zakresie charakter stanowczy i są przepisami lex specialis.

NAPRAWIENIE SZKODY

Szkoda może być naprawiona w dwojaki sposób:

  1. Przez restytucję naturalną

  2. Przez wypłacenie odszkodowania pieniężnego

Wybór sposobu naprawienia szkody należy do poszkodowanego, są tutaj jednak pewne ograniczenia. Restytucji naturalnej może domagać się tylko wtedy gdy jest ona fizycznie możliwa( np. odkupienie rzeczy oznaczonej co do gatunku, czy naprawienie rzeczy uszkodzonej) . Nie może domagać się restytucji także wtedy gdyby to miało narazić podmiot odpowiedzialny za szkodę na jakieś szczególne trudności, natomiast w każdym przypadku możliwa jest odpowiedzialność odszkodowawcza ( świadczenie pieniężne).

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ Z TYTUŁU CZYNÓW NIEDOZWOLONYCH

Roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych przedawniają się w ciągu 3 lat od chwili ujawnienia szkody i jej sprawcy, nie później jednak niż po upływie 10 lat.

Jeżeli czyn niedozwolony jest zarazem zbrodnią lub występkiem w rozumieniu przepisów prawa karnego to roszczenie odszkodowawcze ulega przedawnieniu dopiero po upływie 20 lat.

ODPOWIEDZIALNOŚC DELIKTOWA ZA PRODUKT

Odpowiedzialność ta jest możliwa wtedy kiedy mamy do czynienia z tak zwanym produktem niebezpiecznym , za produkt niebezpieczny uznaje się rzecz ruchomą , która ze względu na swą budowę i użyte materiały może prowadzić do powstania szkód. Chodzi tu zwykle o urządzenia mechaniczne, elektroniczne, komunikacyjne itp. Za szkody powstałe w wyniku użycia produktu niebezpiecznego odpowiedzialność ponosi producent albo inna osoba, która wprowadziła do obrotu dany produkt. Jeżeli szkoda powstała po użyciu danego produktu ale z przyczyny tkwiącej w niej przed wprowadzeniem do obrotu to odpowiedzialność ciąży na producencie.

WYKŁAD 9.04.2011

Bezpodstawne wzbogacenie:

Według art. 405 KC podmiot, który uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby bez podstawy prawnej obowiązany jest zwrócić uzyskaną korzyść. W świetle tego przepisu wyróżnić można następujące elementy:

  1. Podmiot, który uzyskał korzyść, czyli podmiot wzbogacony

  2. Podmiot, który utracił okre4ślone dobra, czyli podmiot zubożony

  3. Związek między zubożeniem a wzbogaceniem

  4. Brak podstawy prawnej do uzyskania korzyści majątkowej kosztem innej osoby, czyli bezpodstawność wzbogacenia

Przy bezpodstawnym wzbogaceniu nie występują takie określenia jak szkoda i odszkodowanie. Określenia te występują tylko przy odpowiedzialności kontraktowej i odpowiedzialności deliktowej.

Odpowiedzialność odszkodowawcza występuje wtedy, gdy następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania albo czynu niedozwolonego jest szkoda. Nie ma przy tym żądnego znaczenia to, czy podmiot wyrządzający szkodę odniósł jakąkolwiek korzyść. Istotne jest tylko to, że wyrządził drugiemu szkodę, czyli uszczerbek majątkowy. Natomiast przy bezpodstawnym wzbogaceniu obowiązuje inna zasada. Odpowiedzialność za uszczerbek majątkowy danego podmiotu wchodzi w grę tylko wtedy, gdy druga osoba odniosła z tego jakąś korzyść majątkową, czyli wzbogaciła się cudzym kosztem.

Przy odpowiedzialności odszkodowawczej stosunek szkody do odszkodowania ma się tak jak 1:1, tzn. odszkodowanie jest równe szkodzie. Natomiast przy bezpodstawnym wzbogaceniu zasada ta nie obowiązuje.. podmiot, który wzbogacił się cudzym kosztem odpowiada tylko do takiej granicy w jakiej odniósł korzyść majątkową, jeżeli nawet uszczerbek majątku osoby zubożonej jest wyższy. Jeżeli uszczerbek ten jest niższy od wzbogacenia drugiej osoby to wzbogacony odpowiada tylko do wysokości tego uszczerbku.

Źródłem bezpodstawnego wzbogacenia mogą być zachowania osoby zubożonej, bądź też zachowania osoby wzbogaconej albo osoby trzeciej. Źródłem tym mogą być także przyczyny niezależne od działania jakiegokolwiek podmiotu, np. siła wyższa.

Podmiot, który uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby bez podstawy prawnej, obowiązany jest zwrócić tę korzyść w naturze, a jeżeli nie jest to możliwe obowiązany jest zwrócić jej równowartość. Jeżeli wzbogacony wyzbył się przedmiotu wzbogacenia obowiązany jest zwrócić to, co w zamian uzyskał (surogaty). Jeżeli podmiot wzbogacony wyzbył się przedmiotu wzbogacenia nieodpłatnie, obowiązek tego wzbogacenia przechodzi na nieodpłatnego nabywcę.

Podmiot wzbogacony nie ma obowiązku zwrotu przedmiotu wzbogacenia, jeżeli przedmiot ten zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, a w chwili, kiedy przedmiot zużył albo utracił nie musiał liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu, np. nie wiedząc o tym, że uzyskał nienależne świadczenie odbył zagraniczną podróż i utracił w ten sposób środki z tego wzbogacenia.

Podmiot wzbogacony musi liczyć się z obowiązkiem zwrotu, jeżeli wytoczono przeciw niemu powództwo o zwrot przedmiotu wzbogacenia.

Nie może powoływać się na zużycie lub utratę przedmiotu wzbogacenia, jeżeli w zamian uzyskał inną korzyść. W takim przypadku obowiązany jest zwrócić tę korzyść.

Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ulega przedawnieniu na ogólnych zasadach przewidzianych w ogólnej części Kodeksu cywilnego. Okres przedawnienia wynosi 3 lata, jeżeli przedmiot wzbogacenia związany jest z działalnością przedsiębiorstwa, a 10 lat w pozostałych przypadkach.

Nienależne świadczenia:

Z nienależnym świadczeniem mamy do czynienia wtedy, gdy:

  1. Brak jest zobowiązania albo świadczenie zostało spełnione wobec osoby, która nie jest wierzycielem (osoba spełniająca świadczenie była w błędzie co do ciążących na niej obowiązków w ogóle albo co do określonej osoby)

  2. Odpadła podstawa prawna świadczenia, np. zobowiązany uchylił się od skutków złożonego oświadczenia woli pod wpływem błędu lub groźby. Uchylenie się od skutków takiego obciążenia pociąga za sobą wygaśnięcie zobowiązania. Jeżeli świadczenie zostało spełnione, staje się od tej chwili świadczeniem nienależnym.

  3. Nie został osiągnięty cel zobowiązania, np. umowa miał charakter wzajemny, jedna ze stron spełniła swoje świadczenie a druga nie spełniła. Cel zobowiązania nie został więc osiągnięty. Świadczenie tej strony, która je spełniła staje się nienależne względem osoby, wobec której zostało spełnione.

  4. Czynność prawna, która podstawą świadczenia stała się nieważna, np. ze względu na naruszenie prawa lub zasad współżycia społecznego. Spełnione przez strony świadczenia stają się w takim przypadku świadczeniami nienależnymi.

Nienależne świadczenie podlega zwrotowi na takich samych zasadach, na jakich zwracane jest bezpodstawne wzbogacenie w rozumieniu art. 405 KC. Nienależne świadczenie nie podlega jednak zwrotowi w następujących przypadkach:

  1. Jeżeli świadczenie spełnione zostało świadomie mimo braku zobowiązania. Od tej zasady jest wyjątek: świadczenie podlega zwrotowi, jeżeli spełnione zostało z zastrzeżeniem jego zwrotu w razie wyjaśnienia się sprawy albo w celu uniknięcia przymusu, np. egzekucji komorniczej z określonymi kosztami postępowania.

  2. Jeżeli spełnienia świadczenia było nieuzasadnione w świetle zasad współżycia społecznego, np. dalszy krewny, na którym nie ciąży ustawowy obowiązek alimentowania określonej osoby, spełniał takie świadczenie dobrowolnie. Sąd może uznać w takim przypadku, że świadczenie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego i oddalić powództwo o jego zwrot.

  3. Świadczenie nie podlega zwrotowi, jeżeli obejmuje roszczenie przedawnione. Roszczenie przedawnione nie wygasa bowiem lecz staje się zobowiązaniem naturalnym. Nie może być dochodzone przymusowo, jeżeli postawiony został zarzut przedawnienia, jednak może być zaspokojone dobrowolnie. Jeżeli zostanie spełnione zobowiązanie dobrowolnie, nie można żądać jego zwrotu.

  4. Jeżeli zostało spełnione zanim stało się wymagalne. Roszczenie jest wymagalne, jeżeli wierzyciel może domagać się jego spełnienia w każdej chwili. Natomiast jest niewymagalne, jeżeli wierzyciel może domagać się jego spełnienia dopiero po zaistnieniu jakiejś okoliczności, np. po upływie określonego czasu. Jeżeli dłużnik spełni świadczenie przed zaistnieniem danej okoliczności, kiedy roszczenie było niewymagalne, to nie może następnie żądać jego zwrotu. Jest ono bowiem świadczeniem należnym ale wymagalnym w terminie późniejszym.

Przepadek świadczenia:

Sąd może orzec przepadek na rzecz Skarbu Państwa świadczenia spełnionego na rzecz osoby trzeciej w zamian za dokonanie czynu bezprawnego albo niegodziwego.

Z czynem bezprawnym będziemy mieć do czynienia np. w przypadku korupcji (wręczenia łapówki). Natomiast z czynem niegodziwym będziemy mieć do czynienia np. w przypadku spełnienia jakiegoś świadczenia w zamian za umożliwienie popełnienia czynów nierządnych we własnym lokalu.

Sąd może orzec przepadek ale nie ma takiego obowiązku. Przed nowelizacją tego przepisu istniał obowiązek orzeczenia przepadku.

Świadczenia spełniane w ramach gier i zakładów:

Jeżeli osoba przegrywająca spełni świadczenie z gry lub zakładu, nie może żądać jego zwrotu, chyba że gra lub zakład były zakazane albo nierzetelne (nieuczciwe)

Osoba wygrywająca nie może dochodzić przed sądem roszczenia z gry lub zakładu, chyba że gra lub zakład są usankcjonowane prawnie, np. gra w totolotka.

Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia:

Kodeks cywilny stoi na gruncie autonomii woli podmiotu prawa, z której wynika zakaz ingerowania w sferę spraw cudzych bez udziału i zgody osoby zainteresowanej.

Od zasady autonomii woli przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia są pewnym wyjątkiem. Przepisy te dopuszczają możliwość dokonania na rzecz innej osoby czynności prawnej lub faktycznej, w takiej sytuacji, w której osoba ta nie może zająć się swoimi sprawami, np. z powodu nieobecności. Czynność faktyczna może polegać np. na usunięciu awarii w mieszkaniu osoby nieobecnej. Czynność prawna może polegać na zapłaceniu długu osoby trzeciej (dłużnika).

Prowadzenie cudzej sprawy bez zlecenia jest możliwe tylko po spełnieniu następujących norm:

  1. Podjęte działanie powinno być zgodne z prawdopodobną wolą osoby, na rzecz której sprawa jest prowadzona.

  2. Podjęte działanie prowadzone jest z korzyścią dla osoby, której dotyczy.

  3. Sprawa prowadzona jest ze starannością wymaganą w stosunkach danego rodzaju (z należytą starannością)

  4. Podmiot prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien, w miarę możliwości, zawiadomić osobę, na rzecz której podjął działania bez zlecenia.

Jeżeli osoba ta wyrazi zgodę na prowadzenie sprawy, od tej chwili sprawa prowadzona jest na zlecenie. Jeżeli nie wyrazi zgody, prowadzący sprawę powinien zaniechać działania, chyba że odmowa zgody narusza zasady współżycia społecznego.

Jeżeli są spełnione powyższe warunki, po stronie osoby, na rzecz której sprawa była prowadzona, powstaje zobowiązanie. Ma ona mianowicie obowiązek zwrócić temu, kto sprawę prowadził wydatki i nakłady, które poniósł w tym celu, a także zwolnić go od zobowiązań, które zaciągnął prowadząc sprawę (np. usunięcie awarii).

Prowadzenie cudzej sprawy bez zlecenia jest czynnością nieodpłatną, tzn. prowadzącemu nie przysługuje wynagrodzenie.

Zobowiązanie wynikające z konstytutywnych orzeczeń sądowych:

Konstytutywne orzeczenie sądowe uznawane jest za zdarzenie cywilnoprawne, które rodzi skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego.

Przykładem powstania stosunku cywilnoprawnego jest orzeczenie stwierdzające obowiązek zawarcia umowy przewidzianej w umowie przedwstępnej. Jeżeli jedna ze stron umowy przedwstępnej odmawia zawarcia umowy przyrzeczonej, sąd może stwierdzić obowiązek zawarcia takiej umowy, a oświadczenie woli osoby odmawiającej jego złożenia zastępowane jest orzeczeniem sądowym (art. 64 KC i 1047 KPC)

Przykładem zmiany treści zobowiązania jest waloryzacja sądowa świadczenia pieniężnego. Jeżeli siła nabywcza pieniądza ulega istotnej zmianie po zawarciu umowy, sąd może świadczenie pieniężne zwaloryzować. Orzeczenie ma w tym przypadku charakter konstytutywny i jest zdarzeniem rodzącym zobowiązania (jeżeli dochodzi do podwyższenia świadczenia). Ze zmianą treści zobowiązania mamy do czynienia także wtedy, gdy sąd zmienia wysokość wynagrodzenia przy umowie o dzieło.

Orzeczenie sądowe może też prowadzić do wygaśnięcia zobowiązania. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w przypadku rozwiązania umowy na mocy art. 388 KC dotyczącym tzw. wyzysku.

Akty administracyjne jako źródła zobowiązań:

Wśród aktów administracyjnych, które rodzą skutki cywilnoprawne wymienia się dwie kategorie aktów:

  1. Takie akty, które prowadzą bezpośrednio do skutku cywilnoprawnego

  2. Takie akty, które są tylko przesłanką do powstania/zmiany/ustania stosunku cywilnoprawnego, czyli pośrednio prowadzą do skutków cywilnoprawnych.

Aktem administracyjnym (decyzją administracyjną), który prowadzi bezpośrednio do skutków cywilnoprawnych jest decyzja o wywłaszczeniu. Może ona zapaść wtedy, gdy rzecz (zwłaszcza nieruchomość) wywłaszczana jest dla celów publicznych, np. droga publiczna przez grunt prywatny. W takim przypadku dotychczasowy właściciel traci własność, a po stronie nabywcy własności powstaje zobowiązanie do wypłacenia odszkodowania. Podstawą odszkodowania jest decyzja administracyjna a nie czynność prawna.

Decyzje administracyjne, które są przesłankami powstania stosunku cywilnoprawnego nie rodzą bezpośrednio zobowiązań cywilnoprawnych ale bez tych decyzji zobowiązania powstać by nie mogły, np. decyzje takie jak sprzedaż nieruchomości obcokrajowcowi czy decyzje nakazujące zawarcie umowy przez dany podmiot z innym podmiotem (np. przez przedsiębiorstwo państwowe ze spółką czy spółdzielnią)

Przyrzeczenie publiczne:

Polega ono na tym, że dany podmiot ogłasza publicznie gotowość wypłacenia nagrody za dokonanie określonej czynności. Ogłaszający gotowość wypłacenia nagrody obowiązany jest dotrzymać przyrzeczenia.

Jeżeli w ogłoszeniu nie został określony termin ani nie zastrzeżono, że przyrzeczenie jest nieodwołalne, to może ono być odwołane. Nie może być odwołane wtedy, gdy przed jego odwołaniem czynność została wykonana.

Jeżeli kilka osób spełniło warunki przyrzeczenia, każdej należy się nagroda, chyba że w ogłoszeniu zastrzeżono, że wypłacona zostanie tylko jedna nagroda. W takim przypadku nagroda przysługuje temu, kto pierwszy zgłosił fakt wykonania czynności, a jeżeli równocześnie zgłoszono, to nagroda przysługuje temu, kto wcześniej dzieło wykonał. W razie sporu sąd może dokonać podziału nagrody między wykonawców dzieła.

WYKŁAD 14.05.2011r.

NIEWYPŁACALNOŚĆ DŁUŻNIKA. OCHRONA WIERZYCIELA PRZED NIEWYPŁACALNOŚCIĄ DŁUŻNIKA. SKARGA PAULIAŃSKA.

Niewypłacalność dłużnika

Dłużnik jest niewypłacalny wtedy gdy jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli. Jeżeli dłużnik jest niewypłacalny to w toku egzekucji stosuje się pewne metody zaspakajania wierzycieli:

Skarga Pauliańska

Mamy z nią do czynienia wtedy gdy spełnione są następujące przesłanki:

  1. dłużnik dokonuje czynności prawnej z osobą trzecią, czynność ta powoduje zmniejszenie stanu jego majątku

  1. w wyniku dokonanej czynności dochodzi do pokrzywdzenia wierzyciela/-li

  2. osoba trzecia z którą dokonano czynności prawnej uzyskała korzyść majątkową

Jeżeli spełnione są te przesłanki każdy wierzyciel może żądać uznania przez strony czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią za bezskuteczną w stosunku do danego wierzyciela.

Czynność prawna (umowa) nie staje się w takim przypadku nieważna w dalszym ciągu wiąże ona dłużnika i osobę trzecią, ale nie ma mocy wiążącej wobec wierzyciela w stosunku, do którego Sąd uznał czynność prawną za bezskuteczną. (Podmiot A zawiera umowę z podmiotem B, ale po zawarciu tej umowy nie jest w stanie zaspokoić wierzytelności osoby C, wtedy wierzyciel C występuje do sądu i żąda uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do C).

Skargę Pauliańską można wykorzystać tylko pod pewnymi warunkami

  1. Trzeba wykazać, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

  2. Trzeba wykazać, że osoba trzecia, z którą dłużnik zawarł umowę o pokrzywdzeniu wierzyciela wiedziała, albo przy dołożeniu należytej staranności mogła wiedzieć.

Z pokrzywdzeniem wierzyciela przez dłużnika mamy do czynienia wtedy gdy:

Kodeks Cywilny wprowadza pewne domniemania:

  1. domniemywa się , że osoba pozostająca z dłużnikiem w bliskich stosunkach wiedziała, że działał on z pokrzywdzeniem wierzyciela, jest to domniemanie prawne wzruszalne.

  2. domniemywa się, że przedsiębiorca, który pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych z dłużnikiem wiedział, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, jest to domniemanie wzruszalne.

Jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie wierzyciel może domagać

się uznania czynności prawnej za bezskuteczną chociażby osoba trzecia nie wiedziała i przy dołożeniu należytej staranności nie mogła wiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Jeżeli przedmiotem czynności prawnej jest darowizna i z powodu darowizny dłużnik stał się niewypłacalny domniemywa się, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Można żądać uznania czynności za bezskuteczną gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia.

Jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała. Żądający uznania czynności za bezskuteczną wytacza powództwo przeciwko obu podmiotom (dłużnikowi i osobie trzeciej), może też dokonać zarzutu w toku procesu przeciwko niemu, jeżeli wcześniej nie wytoczył powództwa

Jeżeli osoba trzecia rozporządziła korzyścią majątkową wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie na rzecz której nastąpiło rozporządzenie, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności za bezskuteczną albo czynność była nieodpłatna wierzyciel w stosunku do którego czynność prawna uznana została za bezskuteczną może z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia z przedmiotów, które wyszły z majątku dłużnika albo do tego majątku nie weszły (np. zrzekł się wierzytelności).

Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową w wyniku pokrzywdzenia wierzyciela może zwolnić się od odpowiedzialności i zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela, który uległ pokrzywdzeniu przez zaspokojenie go albo wskazaniu takiego majątku dłużnika, który wystarczy na zaspokojenie wierzyciela.

Z roszczeniem (żądaniem) o uznanie umowy za bezskuteczną można wystąpić nie później niż w ciągu 5 lat od chwili dokonania czynności z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Okres pięcioletni jest terminem zawitym a nie terminem przedawnienia.

Po upływie okresu pięcioletniego uprawnienie do wystąpienia z żądaniem uznania czynności za bezskuteczną wygasa.

BEZSKUTECZNA WZGLĘDNOŚĆ UMOWY art. 59 KC

W razie zawarcia umowy przez dłużnika której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynieniem roszczeniu osoby trzeciej osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej jeżeli strony umowy o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna.

Z żądaniem uznania umowy za bezskuteczną można wystąpić w ciągu roku od chwili jej zawarcia.

Uprawnienie wynikające z art. 59 KC jest podobne do skargi Pauliańskiej, ale różni się od niej tym, że w skardze Pauliańskiej chodzi o niewypłacalność dłużnika a wg art. 59 KC dłużnik nie może spełnić na rzecz wierzyciela świadczenia niepieniężnego.

Przykładem uprawnienia wynikającego z art. 59 KC może być żądanie wydania lokalu, co do którego zawarto dwie umowy najmu a mianowicie: osoba A wynajęła lokal osobie B, ale nie wydała jej lokalu, następnie zawarła umowę o najem tego samego lokalu z osobą C. Jeżeli wyda lokal osobie C nie będzie mogła zaspokoić roszczenia osoby B. Osobie B przysługiwać więc będzie prawo do uznania przez sąd umowy zawartej między A i C (umowy późniejszej) za bezskuteczną w stosunku do osoby B.

Jeżeli Sąd uzna umowę za bezskuteczną wierzyciel (osoba B) będzie mógł żądać wydania mu lokalu przez osobę C.

Zmiana dłużnika lub wierzyciela:

Zmiana może nastąpić także na pozycji dłużnika

Przelew wierzytelności

Podstawą przelewu jest umowa wierzyciela (cedenta) z osobą trzecią (cesjonariusza). Przelew zwany jest inaczej cesją wierzytelności. Cesja jest czynnością prawną rozporządzającą.

Umowa przelewu wierzytelności może być zawarta w dowolnej formie. Jeżeli jednak wierzytelność była stwierdzona pismem cesja powinna być dokonana na piśmie. Forma pisemna zastrzeżona jest tutaj tylko dla celów dowodowych (ad probationem).

Na dokonanie cesji nie jest wymagana zgoda dłużnika. Sytuacja prawna dłużnika nie ulega bowiem zmianie.

Cesja może być wyłączona umową stron albo może być wyłączona przepisem prawa.

Cesji nie stosuje się do dokumentów na okaziciela, których własność przenoszona jest przez indos (czeki , weksle).

Skutek dokonania cesji jest taki, że dotychczasowy wierzyciel przestaje być wierzycielem, a staje się nim cesjonariusz.

Przy przelewie wierzytelności obowiązuje zasada w myśl której cedent nie może przenieść na cesjonariusza wierzytelności większej niż ta, która mu przysługuje.

Cedent nie ponosi odpowiedzialność za wypłacalność dłużnika, chyba, że przyjął na siebie odpowiedzialność gwarancyjną.

Sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie.

Jeżeli dłużnik nie został zawiadomiony o cesji może spełnić świadczenie na rzecz cedenta ze skutkiem prawnym wobec cesjonariusza.

Jeżeli spełni świadczenie na rzecz cesjonariusza a był w dobrej wierze to jego czynność jest skuteczna wobec cedenta choćby nawet umowa cesji była nieważna.

Dłużnikowi przysługują wobec cesjonariusza wszystkie zarzuty, które mógłby postawić cedentowi, np. może postawić zarzut potrącenia wierzytelności.

Wstąpienie w prawa zaspokajalnego wierzyciela

Przy wstąpienie osoby trzeciej w miejsce zaspakajanego wierzyciela stosunek prawny trwa nadal. Zmienia się jedynie wierzyciel. Wejście nowej osoby w miejsce zaspokojonego wierzyciela jest możliwe tylko wtedy gdy osoba ta odpowiada za dług osobiście jako poręczyciel albo rzeczowo na podstawie ustanowionej wcześniej hipoteki.

Zapłata długu przez osobę trzecią nie może nastąpić wbrew woli dłużnika. Wymagana jest zgoda dłużnika.

Jeżeli roszczenie jest wymagalne wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, która odpowiada za dług jako poręczyciel czy ustanawiający hipotekę.

Dłużnik może postawić zarzuty osobie wstępującej w miejsce zaspakajanego wierzyciela na takich samych zasadach na jakich mógłby je postawić dotychczasowemu wierzycielowi.

Zmiana dłużnika

Przez zmianę dłużnika dochodzi do zwolnienia z długu dotychczasowego dłużnika.

Podstawą zmiany dłużnika jest z reguły umowa. Osoba przejmująca dług może zawrzeć umowę z wierzycielem za zgodą dłużnika albo z dłużnikiem za zgodą wierzyciela. Umowa powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

Formy pisemnej wymaga także zgoda wierzyciela. Dłużnik może wyrazić zgodę w dowolnej formie.

Przejemcy długu przysługują wszystkie te zarzuty, które mógł postawić wierzycielowi dotychczasowy dłużnik.

Kumulatywne przystąpienie do długu

Jeżeli osoba trzecia przystępuje do długu na podstawie umowy to przystąpienie to nie zwalnia dłużnika dotychczasowego od odpowiedzialności. Wierzyciel uzyskuje dodatkowego dłużnika, np. poręczyciela.

Odpowiedzialność dotychczasowego dłużnika i odpowiedzialność osoby przystępującej do długu jest solidarna.

Przepisy prawa przewidują w niektórych przypadkach przystąpienie do długu z mocy ustawy. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w przypadku zbycia przedsiębiorstwa, nabywca przedsiębiorstwa odpowiada wobec wierzycieli tego przedsiębiorstwa solidarnie ze zbywcą za długi przedsiębiorstwa. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości przedsiębiorstwa w chwili jego nabycia. Nabywca może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że w chwili nabycia przedsiębiorstwa nie były mu znane długi poprzednika prawnego związane z działalnością tego przedsiębiorstwa.

WYKŁAD – 28.05.2011r.

ZOBOWIĄZANIA SOLIDARNE

Wyróżnia się 2 rodzaje solidarności:

Solidarna odpowiedzialność dłużników

Polega na tym, że każdy z nich odpowiada za spełnienie świadczenia w całości. Inaczej mówiąc wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia przez wszystkich dłużników, przez niektórych z nich albo przez jednego.

Jeżeli jeden z dłużników spełni świadczenie wobec wierzyciela to przysługuje mu wobec pozostałych dłużników regres – może mianowicie domagać się od każdego z nich zwrócenia mu w odpowiedniej części poniesionego wydatku.

Odpowiedzialność regresową dłużników ustala się albo wg istniejącej między nimi umowy albo wg stopnia faktycznego przyczynienia się do powstania szkody. Jeżeli w taki sposób nie da się ustalić odpowiedzialności to wszyscy dłużnicy odpowiadają w częściach równych. Jeżeli któryś z nich jest niewypłacalny to odpowiedzialność rozkłada się na pozostałych dłużników.

Każdy z dłużników solidarnych może podejmować wobec wierzyciela takie działania, które mają na celu ochronę interesów wszystkich wierzycieli. Działania jednego dłużnika nie mogą natomiast pogarszać sytuacji jednego z wierzycieli. Każdy z nich działa na swój rachunek.

Solidarność po stronie wierzycieli

Solidarność po stronie wierzycieli polega na tym, że jedno świadczenie dłużnika przysługuje większej liczbie wierzycieli. Jeżeli jeden z wierzycieli wyegzekwuje roszczenie przysługujące kilku wierzycielom w stosunku do pozostałych wierzycieli dłużnik nie ponosi już odpowiedzialności może on spełnić świadczenie wobec dowolnie wybranego wierzyciela.

Jeżeli jednak któryś z wierzycieli zgłosi sprzeciw dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie do rąk wszystkich wierzycieli, ale może uwolnić się od odpowiedzialności także przez oddanie przedmiotu do depozytu sądowego.

Jeżeli jeden z wierzycieli otrzyma świadczenie pozostałym wierzycielom przysługuje regres – mogą domagać się tego by wierzyciel, który otrzymał świadczenie podzielił je odpowiednio między wszystkich wierzycieli.

Każdy z wierzycieli może podejmować wobec dłużnika takie czynności , które mają na celu ochronę interesów wszystkich wierzycieli. Natomiast nie skuteczne byłyby tkie czynności które dokonane by były ze szkoda dla pozostałych wierzycieli.

W KC uregulowana jest odpowiedzialność solidarna oparta jest na jednej podstawie prawnej np. na art. 415 KC przy odpowiedzialności za czyn własny sprawcy. Natomiast nie jest wyraźnie uregulowana odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez różne podmioty z różnych tytułów np. magazynier odpowiada za przywłaszczenie towaru a właściciel przedsiębiorstwa za niedopilnowanie magazyniera. W literaturze i orzecznictwie odpowiedzialność obu tych osób określana jest mianem odpowiedzialności in solidum. Każda z tych osób odpowiada za całą szkodę a odpowiedzialność magazyniera i osoby sprawującej nadzór jest solidarna. Stosuje się więc do niej te przepisy, które dotyczą odpowiedzialności solidarnej dłużników.

Świadczenie niepodzielne - solidarna odpowiedzialność możliwa jest również wtedy gdy świadczenie dłużnika jest niepodzielne. Jeżeli po stronie długu wystąpi takie świadczenie wszyscy dłużnicy odpowiedzialni będą za jego spełnienie (np. wydanie domu, samochodu, zwierzęcia ) .

Świadczenie jest podzielne jeżeli jego przedmiotem są pieniądze albo rzeczy oznaczone tylko co do gatunku.

WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZANIA

Celem zobowiązania umownego jest zaspokojenie określonego interesu wierzyciela np. przy umowie sprzedaży nabywca ma na celu uzyskanie od zbywcy określonego przedmiotu.

Jeżeli interes wierzyciela zostaje zaspokojony zobowiązanie łączące go z dłużnikiem wygasa.

Zobowiązanie wygasa także w następujących przypadkach:

  1. Spełnienie świadczenia w miejsce wykonania świadczenia wynikającego z umowy, np. dłużnik był obowiązany zapłacić określoną kwotę a za zgodą wierzyciela wydał mu samochód.

  2. Odnowienie świadczenia. Odnowienie polega na tym, że strony zawierają nową umowę o spełnienie innego świadczenia, a dotychczasowe zobowiązanie ulega umorzeniu czyli wygasa.

  3. w następstwie potracenia wierzytelności przysługującej jednej stronie zobowiązania z wierzytelnością drugiej strony. Potracenie jest możliwe tylko wtedy gdy obie strony zobowiązania są względem siebie zarówno dłużnikami jak i wierzycielami. Każda z tych stron może złożyć oświadczenie woli które ma charakter czynności kształtującej o dokonaniu potrącenia. Do potrącenia mogą być tylko postawione wartości pieniężne albo rzeczy oznaczone co do gatunku, jednakowej wartości. Warunkiem potrącenia jest jednak to , że obydwie wierzytelności są wymagalne. Poza tym wierzytelności te muszą być zaskarżalne. Jeżeli spełnione są powyższe warunki to obydwie wierzytelności postawione do potrącenia umarzają się do wysokości tej niższej wierzytelności. Oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną, tzn. wywołuje skutek od chwili kiedy potrącenie stało się możliwe, w związku z tym strony nie mogą dochodzić odsetek za okres przed potrąceniem. Do potracenia mogą być przeciwstawione także wierzytelności przedawnione. Warunkiem koniecznym jest toby w chwili kiedy potrącenie stało się możliwe roszczenie nie było jeszcze przedawnione.

  4. przedmiot świadczenia złożony zostanie do depozytu sądowego . DO depozytu mogą być złożone pieniądze, kosztowności a także rzeczy ruchome. Dłużnik może złożyć przedmiot do depozytu sądowego w szczególności wtedy gdy ma trudności z identyfikacją wierzyciela, ustaleniem jego adresu, występowania sporu między wierzycielami. Jeżeli przedmiot świadczenia nie zostanie przez wierzyciela odebrany jego zobowiązanie wygasa. Jeżeli przedmiot świadczenia zostanie odebrany przez wierzyciela dłużnik nie może żądać już zwrotu tego przedmiotu.

  5. spełnienie świadczenia jest niemożliwe – muszą tu jednak być spełnione określone warunki przede wszystkim ten, że spełnienie świadczenia jest niemożliwe w chwili zawarcia umowy (bada się na dzień zawarcia umowy). Poza tym spełnienie świadczenia musi być obiektywnie a nie subiektywnie niemożliwe. Jeżeli spełnienie świadczenia stało się niemożliwe po zawarciu umowy to stosunki bada się w oparciu o przepisy o niewykonaniu bądź nienależytym wykonaniu świadczenia.

Zasada impossibile nulla obligatio es

UMOWY – OGÓLNE ZASADY

W prawie cywilnym obowiązuje zasada swobody umów - art 353 (1) KC w świetle tego przepisu strony zawierające umowę mogą swobodnie kształtować jej treść wg swojej woli byleby tylko umowa ta nie naruszała przepisów prawa, zasad współżycia społecznego lub właściwości stosunku cywilno – prawnego. Pierwszy człon tego przepisu wprowadza zasadę swobody umów, natomiast druga jego część wprowadza ograniczenia tej zasady.

Jeżeli ograniczenia te zostaną naruszone znajdzie zastosowanie art. 58 KC zgodnie z którym czynność prawna sprzeczna z prawem albo mająca na celu obejście prawa jest nieważna. Nieważna też jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W piśmiennictwie prawniczym i orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że z zasadą swobody umów mamy do czynienia gdy spełnione są następujące warunki:

  1. podmioty mają możliwość zawarcia albo nie zawarcia umowy;

  2. podmioty mają możliwość swobodnego wyboru kontrahenta;

  3. strony umowy mają możliwość swobodnego kształtowania treści umowy;

  4. strony mają możliwość wyboru formy umowy.

UMOWY NAZWANE, UMOWY NIENAZWANE, UMOWY MIESZANE

Umowy nazwane – uregulowane są pod określonymi nazwami w KC albo w innej ustawie, np. umowa najmu, dzierżawy, itd. Podmioty prawa nie mają obowiązku zawierania umów pod określonymi nazwami, czyli umów typowych uregulowanych ustawowo.

Na zasadzie swobody umów mogą zawierać także umowy nienazwane ustawowo, lecz nazwane w określony sposób przez same strony umowy, np. umowa o świadczenie usług.

Umowy nienazwane mogą być konstruowane w dwojaki sposób:

W tym ostatnim przypadku niektórzy autorzy uważają, że mamy do czynienia z umową

mieszaną. W światle tego poglądu należałoby przyjąć , że umowy dzielą się na 3 kategorie:

Podział ten jest jednak nielogiczny, ponieważ każda umowa mieszana jest bowiem umową nienazwaną.

O podziale logicznym można mówić tylko wtedy gdy jest on rozłączny i zarazem wyczerpujący, tzn. taki w świetle którego każdy desygnat może być zaliczony tylko do jednego członu podziału. Za logiczny uznać należy podział dychotomiczny. W naszym przypadku jest to podział umów na: nazwane i wszystkie inne, które nie mają określonych nazw ustawowych.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WYKŁADY PC ściąga
WYKŁADY PC ściąga
wyklad z PC
Czę¶ć ogólna PC wykład 2 podmioty
pc wyklad 6
pc wyklad 8
Czę¶ć ogólna PC wykład 1 wprowadzenie do PC
pc wyklad (7)
pc, wyklad11, wykład XI- PRZEDSTAWICIELSTWO - 8
Wykłady z filozofii - A. Drabarek, STUDIA, aps, I rok ZU - PC pedagogika terappeutyczna, filozofia
pc wyklad 9
pc wyklad 7
pc wyklad
pc wyklad
PC wyklad
PC (1), UMK Administracja, Wykłady, Podstawy postępowania cywilnego
Prawo cywilne wykład 1, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem III, Prawo cywilne, PC W

więcej podobnych podstron