Wykład 1. 11-10-2009 r.

1. Podział Kodeksu Cywilnego

Polski Kodeks Cywilny składa się z 4 ksiąg:

• Księga 1 – Część ogólna

• Księga 2 – Własności i inne prawa rzeczowe

• Księga 3 – Zobowiązania

• Księga 4 – Spadki

Jedynie 5 cześć prawa cywilnego, a więc prawo rodzinne i opiekuńcze została uregulowana w innym kodeksie, tj. Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym

1. Zdolność prawna - to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych. Zdolność prawna jest atrybutem podmiotów prawa:

• osób fizycznych, którym służy od urodzenia (art. 8 Kodeksu Cywilnego);

• Skarbu Państwa (art. 33 Kodeksu cywilnego);

• osób prawnych, którym jako jednostkom organizacyjnym, przepisy szczególne przyznają tę zdolność (art. 33 Kodeksu cywilnego);

• szczególnych kategorii jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym w ograniczonym zakresie ten atrybut nadają przepisy szczególne (art. 33¹ Kodeksu cywilnego).

1. Nabycie zdolności prawnej

Osoba fizyczna nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia. Zdolność do czynności prawnych – jest to możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań swoim własnym działaniem. Człowiek nabywa pełną zdolność do czynności prawnych z chwilą osiągnięcia 18 roku życia. 16 latka, która za zgodą sądu zawiera związek małżeński nabywa z tą chwilą pełną zdolność do czynności prawnych.

Osoba prawna, co do zasady nabywa zdolność prawną, z chwilą uzyskania osobowości prawnej. Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, uzyskują ją z mocy samego prawa w chwili powstania, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Doktryna przyjmuje, iż płód posiada zdolność prawną ograniczoną warunkiem, że urodzi się żywy. Płód posiada "kuratora brzucha" (curator ventris), który w jego imieniu dokonuje czynności prawnych niebędących rozporządzeniem ani zobowiązaniem, np. darowizny na rzecz płodu. Jeżeli dziecko urodzi się martwe czynność prawna jest nieważna od początku.

Z chwilą ukończenia 13-tego roku życia człowiek uzyskuje ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Osoba taka może:

• zawrzeć każdą umową ale za zgodą swego opiekuna ustawowego, zgoda ta może być wyrażona również po zawarciu umowy. Nazywa się to wtedy potwierdzeniem

• osoba taka może dokonać jednostronnej czynności prawnej, ale za wcześniejszą zgodą opiekuna przed jej wykonaniem

• osoba tak może swobodnie dysponować swoim zarobkiem

• osoba taka może swobodnie dysponować przedmiotami oddanymi przez opiekuna do swobodnego użytku

• osoba taka nie pytając się nikogo o zgodę może zawrzeć umową zazwyczaj zawieraną w drobnych bieżących sprawach życia codziennego

Dziecko do 13-tego roku życia zasadniczo nie ma zdolności do czynności prawnych, ale nawet taka osoba może zawrzeć umowę zazwyczaj zawieraną w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, byleby tylko umowa ta nie została zawarta z rażącym pokrzywdzeniem tego dziecka.

1. Utrata zdolności prawnej

Człowiek traci zdolność prawną z chwilą śmierci. Urzędowym potwierdzeniem, że człowiek nie żyje jest akt zgonu, wystawiony przez kierownika Urzędu Stanu Cywilnego na podstawie karty zgonu sporządzonej przez lekarza. Sąd może uznać człowieka za zmarłego jeżeli od końca roku, w którym ostatni raz widziano go żywym upłynęło 10 lat. Jeżeli jednak w chwili uznania z zmarłego miałby już skończone 70 lat wtedy wystarczy 5 lat. Nie można uznać człowieka za zmarłego przed ukończeniem 23 roku życia.

1. Ubezwłasnowolnienie - jest to sądowe pozbawienie człowieka do zdolności czynności prawnych. Przyczynami ubezwłasnowolnienia są:

• niedorozwój umysłowy

• choroba psychiczna

• inne ciężkie zaburzenie psychiczne spowodowane pijaństwem lub narkomanią

Jeżeli patologie te występują z takim nasileniem, że osoba nimi dotknięta nie może sama prowadzić swoich spraw sąd ubezwłasnowolnienia ją całkowicie i ustanawia dla niej opiekuna całkowitego. W świetle prawa osoba taka może tyle co dziecko do 13-tego roku życia. Jeżeli patologie te występują z mniejszym natężeniem a osoba nimi dotknięta może prowadzić swoje sprawy, potrzebna jest jej jednak pomoc w prowadzeniu, sąd ubezwłasnowolnienia ją częściowo i ustanawia dla niej kuratora do pomocy. Jednocześnie w orzeczeniu o częściowym ubezwłasnowolnieniu są wskazuje, których czynności ta osoba nie może dokonywać bez zgody kuratora.

Wykład 2.25-10-2009 r.

1. Własność – to najszersze, podstawowe prawo rzeczowe, pozwalające właścicielowi korzystać z rzeczy i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób (w jego ramach właściciel korzysta z maksimum uprawnień względem rzeczy). Oznaką korzystania z rzeczy są uprawnienia do

• posiadania

• używania

• pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy (pożytki rzeczy - naturalne, np. płody, jabłka z sadu i cywilne, np. czynsz z tytułu dzierżawy lub najmu, odsetki od pożyczki albo leasingu itp.)

• dysponowania faktycznego rzeczą (przetwarzanie rzeczy, zużycie, a nawet zniszczenie). Z kolei przez rozporządzanie rozumie się uprawnienia do wyzbycia się własności (np. przeniesienie, zrzeczenie, czy rozrządzenie na wypadek śmierci) i do obciążenia rzeczy poprzez ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, np. zastaw, hipoteka lub poprzez dokonanie czynności – zobowiązań dotyczących rzeczy o skutkach obligacyjnych tj. oddanie w dzierżawę, najem, pożyczkę, leasing.

Uprawnienia te nie stanowią granic prawa własności, które zakreśla obowiązujące ustawodawstwo. Właściciel nie może ani korzystać z rzeczy, ani też nią rozporządzać
w sposób sprzeczny z przepisami ustaw i z zasadami współżycia społecznego. Właścicielem może być każda osoba (fizyczna lub prawna). Współwłasność polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom. Ochrona własności oparta jest na systemie roszczeń (windykacyjne lub negatoryjne), jakie przysługują właścicielowi w razie naruszenia jego prawa.

Sposoby nabycia własności

• pierwotne sposoby nabycia własności:

  • zawłaszczenie (własność rzeczy ruchomej niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne - art. 181 kc.)

  • zasiedzenie (nabycie własności wskutek upływu czasu);

  • przemilczenie (nabycie wskutek braku zgłoszenia się właściciela);

  • odłączenie pożytków naturalnych od rzeczy przez uprawnionego do ich pobierania

  • przetworzenie, pomieszanie, połączenie rzeczy ruchomych

  • nacjonalizacja

• pochodne sposoby nabycia własności:

  • przez dziedziczenie;

  • w drodze nadania przez władzę;

  • przez umowę przenoszącą własność.

1. Zasiedzenie

Kodeks cywilny do zasiedzenia nieruchomości wymaga upływu, od momentu objęcia rzeczy w posiadanie, lat dwudziestu dla posiadacza samoistnego w dobrej wierze a lat trzydziestu przy złej wierze. Dobrą lub złą wiarę ocenia się na stan z momentu obejmowania w posiadanie. Późniejsza utrata dobrej wiary nie wyklucza zasiedzenia. Rzecz ruchomą można natomiast zasiedzieć jedynie w dobrej wierze po upływie lat trzech. Nie można dokonać zasiedzenia ruchomości w złej wierze. Dobra wiara musi obejmować cały okres posiadania, nie tylko moment objęcia w posiadanie, jak w przypadku nieruchomości. Tak więc utrata dobrej wiary wyklucza zasiedzenie. Dobra wiara posiadacza polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje. W złej wierze znajduje się jednak nie tylko ten, który wie, że nie jest właścicielem, ale również ten, który nie dołożył należytej staranności w sprawdzeniu, czy skutecznie nabywa własność - na przykład umowa przeniesienia własności nieruchomości nie została zawarta w formie aktu notarialnego lub ruchomość została nabyta od osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych. Posiadacz samoistny nie musi udowadniać swojej dobrej wiary, gdyż ustawodawca wprowadził domniemanie dobrej wiary (art. 7 K.c.). Do zasiedzenia prowadzi tylko posiadanie samoistne. Musi mieć charakter władania rzeczą z zamiarem posiadania jej dla siebie. Dlatego też nie może doprowadzić do zasiedzenia posiadanie zależne - wynikające z objęcia rzeczy w wyniku zawarcia umowy najmu, dzierżawy czy użyczenia - chociażby było długotrwałe, chyba że posiadacz sam zmieni sobie podstawę posiadania to znaczy zacznie zachowywać się jak właściciel rzeczy.

Wykład 3. 15-11-2009 r.

1. Umowa – w prawie cywilnym to zgodne porozumienie dwóch lub więcej stron, ustalające ich wzajemne prawa lub obowiązki. Według bardziej szczegółowej definicji umowa to stan faktyczny polegający na złożeniu dwóch lub więcej zgodnych oświadczeń woli zmierzających do powstania, uchylenia lub zmiany uprawnień i obowiązków podmiotów składających te oświadczenia woli. Umowy są zawsze co najmniej dwustronnymi czynnościami prawnymi. Występuje jednak wyjątek jednostronny – dotyczy to podpisania weksla. Umowy w polskim prawie cywilnym reguluje podgałąź prawa cywilnego zwana prawem zobowiązań, której zasadniczy zrąb znajduje się w księdze trzeciej kodeksu cywilnego. Księga ta zawiera zarówno przepisy regulujące kwestie wspólne dla wszystkich umów – związane z ich zawarciem, ważnością, wykonywaniem itp. – jak i przepisy regulujące konkretne typy umów, najczęściej spotykane w obrocie prawnym, na czele ze sprzedażą. Oprócz umów regulowanych przez prawo zobowiązań jest również kilka typów umów regulowanych przez inne podgałęzie prawa cywilnego: prawo rzeczowe (np. umowa o zniesienie współwłasności, umowa o ustanowienie wieczystego użytkowania) i prawo spadkowe.

2. Zasada swobody umów

W prawie polskim od 1990 ponownie obowiązuje wywodząca się jeszcze z prawa rzymskiego zasada swobody umów, wyrażona w art. 353¹ Kodeksu cywilnego: "strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego" Oznacza to, że co do zasady strony mogą w ramach swobody umów, nie przekraczając pewnych granic, umówić się o wszystko, co prawo uznaje za podlegające jego uregulowaniom. Ze względu na obowiązki stron wyróżnia się umowy:

• jednostronnie zobowiązujące (np. umowa darowizny) – tylko jedna osoba jest zobowiązana, a druga uprawniona,

• dwustronnie zobowiązujące (np. umowa pożyczki) – obie osoby są zarówno zobowiązane, jak i uprawnione do określonych czynności, np. obowiązek wydania przedmiotu pożyczki i uprawnienie do jego uzyskania oraz obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki i uprawnienie do jego odzyskania. Wśród umów dwustronnie zobowiązujących wyróżnia się umowy wzajemne, w których świadczenie jednej ze stron ma odpowiadać świadczeniu drugiej strony (być jego ekwiwalentem). Przykładem tego typu umów jest np. umowa sprzedaży, w której jedna ze stron zobowiązuje się przenieść własność rzeczy, a druga strona zobowiązuje się w zamian za to zapłacić odpowiednią cenę.

1. Forma umowy

Prawo może uzależniać skutki prawne umowy od zawarcia jej z zachowaniem określonej formy. Ze względu na formę wyróżnia się umowy zawarte:

• w drodze czynności konkludentnych – takich, które nie mogą być uznane za formę ustną, a są zrozumiałe dla stron umowy. Przykładem może być zamówienie dwóch piw przez podniesienie dwóch palców

• ustnie

• w formie pisemnej

• w formie pisemnej z urzędowym potwierdzeniem podpisu

• w formie pisemnej z urzędowym potwierdzeniem daty

• w formie aktu notarialnego

• w formie przewidzianej ustawą szczególną

• inne, nie występujące w prawie polskim.

Co do zasady przy zawieraniu umów nie jest wymagane zachowanie szczególnej formy, jednakże istnieją liczne wyjątki od tej zasady (np. w prawie polskim umowa przenosząca własność nieruchomości wymaga dla swej ważności formy aktu notarialnego).

1. Wierzyciel – osoba, która może żądać spełnienia świadczenia od innej osoby (dłużnika), z którą łączy ją stosunek zobowiązaniowy. Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia wierzyciela wprost, definiuje jedynie konstrukcje zobowiązania (czyli stosunku zobowiązaniowego); zgodnie z przepisem art. 353 kc – zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Zobowiązanie jest zatem stosunkiem prawnym, którego stronami są wierzyciel i dłużnik. Upraszczając – zobowiązanie z pozycji dłużnika określa się jako dług, ze strony wierzyciela zaś jako wierzytelność. Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie, którego polega na działaniu lub zaniechaniu (art. 353 paragraf 2 kc). Świadczenie to zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania, polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela.

2. Dłużnik - to osoba zobowiązana do spełnienia świadczenia na rzecz innej osoby (wierzyciela) na podstawie łączącego je stosunku zobowiązaniowego.

3. Delikt - oznacza samoistne źródło zobowiązania. Deliktem może być:

• działanie (zawinione lub nie), w wyniku którego wynikła szkoda,

• zdarzenie za które prawo czyni kogoś odpowiedzialnym (np. odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy).

Obydwie formy deliktu mogą dawać podstawy do odpowiedzialności deliktowej, czyli żądań odszkodowawczych. Typowymi przykładami deliktów w prawie cywilnym są np: uszkodzenie cudzej rzeczy, spowodowanie niekorzystnych zmian w cudzym zdrowiu, pozbawienie kogoś przysługującego mu prawa majątkowego.

1. Bezpodstawne wzbogacenie – jedno ze źródeł odpowiedzialności cywilnej, obok klasycznej odpowiedzialności z tytułu umowy lub podobnej czynności prawnej lub deliktowej (z tytułu czynu niedozwolonego). Bezpodstawne wzbogacenie polega na osiągnięciu korzyści majątkowej bez podstawy prawnej kosztem innej osoby. Jest ono podstawą roszczenia majątkowego – bezpodstawnie wzbogacony jest obowiązany do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe – do zwrotu jej wartości osobie, kosztem której korzyść została odniesiona. Roszczenie o zwrot jest zawsze mierzone wartością mniejszą - zubożony nie może żądać więcej niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego. Nie można jednak żądać zwrotu, gdy ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją, powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Ze świadczeniem nienależnym mamy do czynienia, gdy ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Zwrot korzyści następuje zasadniczo w naturze, jeśli natomiast przedmiot wzbogacenia został zbyty, utracony lub uszkodzony, ma on obowiązek zwrócić wszystko, co uzyskał w zamian za ten przedmiot jako naprawienie szkody - tzw. surogat.

Wykład 4.06-12-2009 r.

1. Stopień pokrewieństwa.

Pokrewieństwo w znaczeniu społecznym i prawnym, czyli wzajemny stosunek łączący osoby pochodzące od wspólnego przodka, oblicza się za pomocą linii i stopni.

1. Stopień pokrewieństwa oblicza się według liczby urodzeń od wspólnego przodka (nie biorąc pod uwagę urodzin tego przodka potrzebnych do istnienia osób, dla których oblicza się stopień pokrewieństwa.

   • Linia prosta. Krewnymi w linii prostej są osoby pochodzące jedna od drugiej. Rozróżnia się tu linię wstępnych, czyli rodziców, dziadków itd. oraz linię zstępnych, czyli dzieci, wnuków, prawnuków itd. Obliczanie stopni pokrewieństwa w tej linii jest łatwe. Ojciec i syn są spokrewnieni w I stopniu linii prostej (liczy się tylko urodzenie syna). Można to również wyrazić prostą regułą: ile pokoleń odjąć jedno, tyle stopni. Pradziadek z prawnukiem są spokrewnieni w III stopniu linii prostej (cztery pokolenia odjąć jeden). Przykład: dziecko (prawnuk dla pradziadka) - ojciec - dziadek - pradziadek.

   • Linia boczna. Krewnymi w linii bocznej są pozostali krewni (rodzeństwo, ciotki, stryjowie, kuzynowie itd.). Najbliższe pokrewieństwo w linii bocznej to pokrewieństwo II stopnia czyli rodzeństwo. Wuj i bratanek to pokrewieństwo III stopnia w linii bocznej. Liczy się zgodnie z ogólną zasadą narodziny wuja, jego brata i bratanka. Bracia cioteczni są spokrewnieni w IV stopniu (narodziny ich i ich dwojga rodziców pochodzących od wspólnego przodka).

Pokrewieństwo w linii bocznej w obrębie tego samego pokolenia jest zawsze parzyste (2, 4, 6 itd.); nie istnieje w linii bocznej pokrewieństwo pierwszego stopnia. Nieparzysta liczba oznacza zawsze różnicę przynajmniej o jedno pokolenie. Stopień pokrewieństwa wywołuje szereg skutków prawnych. Jest brany pod uwagę w prawie cywilnym (spadkobranie), rodzinnym (możliwość zawarcia małżeństwa, alimenty), karnym (kazirodztwo), w postępowaniach sądowych i administracyjnym (odmowa składania zeznań), prawie kanonicznym (małżeństwo).

1. Sposoby zawarcia małżeństwa:

• przed Urzędnikiem Stanu Cywilnego - związek kobiety i mężczyzny

• małżeństwo konkordatowe, przy okazji ślubu kościelnego są również skutki prawne

• ślub konsularny przed konsulem, dwoje obywateli Polski, odmiennej płuci i przebywające za granicą

1. Przeszkody w zawarciu małżeństwa (nie może być małżeństwo zawarte):

• wiek, dla mężczyzny 18 lat, dla kobiety również 18 lat, ale z ważnego powodu za zgodą sądu może zawrzeć ona małżeństwo jeżeli będzie miala ukończone lat 16.

• całkowite ubezwłasnowolnienie

• choroba psychiczna

• bigamia

• pokrewieństwo - do trzeciego stopnia pokrewieństwa w linii bocznej

• powinowactwo w linii prostej

• przysposobienie (adopcja)

Jeżeli małżeństwo zostało zawarte pomimo przeszkód można je unieważnić. Jeżeli następuje unieważnienie to obydwoje małżonkowie wracają do stanu cywilnego sprzed ślubu. Automatycznie wraca się do starego nazwiska oraz ustaje powinowactwo. Sprawy majątkowe rozstrzyga się tak jak przy rozwodzie. Dzieci traktowane jako dzieci pochodzące z małżeństwa. Żądać unieważnienia małżeństwa oprócz małżonków może domagać się także osoba trzecia np. prokurator.

1. Obowiązki małżeńskie:

• wspólne pożycie, prowadzenie wspólnego domu bycie razem

• wzajemna pomoc

1. Ustrój ustawowy - majątek wspólny małżonków oraz osobne majątki małżonków. Do majątku wspólnego należy wszystko to co małżonkowie nabywali podczas trwania małżeństwa. Do tego majątku należą przede wszystkim pobrane wynagrodzenie za pracę, dochody jakie przynosi majątek wspólny i jakie przynoszą majątki osobiste. Do majątku osobistego wchodzą niektóre przedmioty: to co każdy z nich miał przed zawarciem małżeństwa, przedmioty nabyte przez dziedziczenie lub darowiznę, przedmioty majątkowe służące do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. ubrania), przedmioty majątkowe uzyskane z tytuły nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego. Mocą intercyzy można ten ustrój zmienić na ustrój umowny.

2. Ustrój umowny

• wspólność rozszerzona np.: darowizna i spadek

• wspólność ograniczona

• rozdzielność majątkowa

• rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Wykład 5. 20-12-2009 r.

1. Zakończenie małżeństwa

Małżeństwo kończy się z chwilą śmierci. Jest zawierane na całe życie. Małżeństwo można również zakończyć przez rozwód. Jest to nietypowy sposób rozwiązania małżeństwa. Normalną prawidłowością jest śmierć jednego z małżonków. Rozwód w Polsce jest orzekany przez sąd. Wyrok jest orzekany zawsze z inicjatywy jednego z małżonków, tzn. pozew do sądu może wnieść tylko jeden z małżonków lub obydwu. W Polsce rozwodami zajmują się sądy okręgowe.

1. Przesłanki rozwodu:

• trwały [tak długi, że sąd dojdzie do wniosku, że małżonkowie do siebie nie wrócą]i zupełny [rozkład nastąpił na trzech płaszczyznach pożycia małżeńskiego: psychicznej, seksualnej, gospodarcza ] rozkład pożycia małżeńskiego

• dobro wspólne dzieci - sąd musi zbadać, czy rozwód nie wpłynie negatywnie na rozwój dzieci własnych małoletnich

• wina

Żona	Mąż
W	W
NW	NW
W	NW
NW	W

W - winny NW - niewinny

Jeżeli rozwodu żąda małżonek, który wyłącznie jest winny, rozwód jest możliwy tylko wtedy, gdy zgodę na rozwód wyraża drugi małżonek. W takiej sytuacji NIE powiedziane przez małżonka niewinnego blokuje rozwód. Wyjątek: Jeżeli brak zgody małżonka niewinnego jest sprzeczny z zasadą współżycia społecznego[niemoralny i niewłaściwy].

• nie można udzielić rozwodu, wtedy, kiedy jest sprzeczny z zasadą współżycia społecznego

Z chwilą, kiedy wyrok się uprawomocni małżonkowie wracają do stanu wolnego.

1. Rozwód może mieć daleko idące skutki majątkowe. Majątki osobiste zostają, przy każdym małżonku. Majątek wspólny jest najczęściej dzielony po 1/2. W Kodeksie Rodzinnym występuję alimenty pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego i który pozostaje po rozwodzie w niedostatku majątkowym [niemożność zaspokajania potrzeb życiowych]może żądać od drugiego rozwiedzionego małżonka przyczyniania się do zaspokajania jego potrzeb życiowych. Maksymalny okres to 5 lat lub nie dłużej niż do zawarcia kolejnego małżeństwa przez osobę otrzymującą alimenty.

Inny rodzaj alimentów, niewinny rozkładu życia żąda od wyłącznie winnego tegoż rozkładu. Ten, który żąda alimentów nie musi pozostawać w niedostatku, jeżeli wykaże, iż obniżył mu się poziom życia.

1. Separacja - jest również wyrokiem sądowym, również na wniosek małżonków (jednego lub obu). Różni się ona od rozwodu tym, że wystarczy tylko zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Pozostałe przesłanki są takie jak przy rozwodzie. Skutki separacji są takie same jak rozwodu z wyjątkiem tego, że małżeństwo nie ustaje. Małżeństwo ulega zamrożeniu. Powrót z separacji jest możliwy na wniosek obu małżonków, wniesiony na piśmie do sądu.

2. Unieważnienie małżeństwa, jest możliwe tylko wtedy jeżeli nie powinno ono zostać zawarte. Istniała przeszkoda, np. bigamia. Żądać unieważnienia małżeństwa oprócz małżonków może domagać się także osoba trzecia np. prokurator.

Wykład 6. 03-01-2010 r.

1. Relacje między rodzicami a dziećmi.

Jeżeli dziecko urodzone jest przez kobietę pozostająca w związku małżeńskim ojcem dziecka jest mąż. To samo dotyczy przypadku jeżeli kobieta urodzi 300 dni po ustaniu małżeństwa (np. śmierć, rozwód). Jeżeli kobieta wyszła ponownie za mąż w trakcie tych 300 dni, za ojca uważa się drugiego męża.

Jeżeli mąż uważa, że nie jest ojcem, może wnieść do sądu wniosek o zaprzeczenie ojcostwa. Kiedyś mężczyzna musiał przedstawić sądowi dowody, że jest to całkowicie nieprawdopodobne, że jest ojcem [dowody na niepodobieństwo].

1. Kobieta nie pozostająca w związku małżeńskim.

Kobieta rodzi dziecko i nie ma męża i nie miała w ciągu ostatnich 300 dni. Jeżeli mężczyzna chce się przyznać do bycia ojcem to powinien złożyć stosowne oświadczenie zwane uznaniem dziecka np. przed notariuszem, w sądzie. Istnieje możliwość cofnięcia takiego oświadczenia tylko jeżeli dziecko nie jest mężczyzny. Nie ma różnić między takim ojcem a ojcem będącym mężem matki.

1. Ustalenie ojcostwa

Do ustalenia ojcostwa dochodzi, wtedy, kiedy jedna ze stron nie chce uznać dziecka.

Domniemanie ojcostwa - jeżeli dana kobieta i dana mężczyzna obcowali ze sobą fizycznie w okresie koncepcyjnym (okres między 180 a 300 dniem przed urodzenia dziecka) to przyjmujemy, że ten mężczyzna jest ojcem dziecka. Sądy przyjmowały przez wiele lat, że jeżeli kobieta i mężczyzna mogli ze sobą współżyć to współżyli.

Jeżeli kobieta udowodniła, że między 180 a 300 dniem przed urodzeniem dziecka mogli ze sobą współżyć to mężczyzna, jest ojcem dziecka. Mężczyzna mógł dowieść wtedy, że był impotentem, był nie płodny, albo z badania serologicznego wynika, że nie jest ojcem. Obecnie jest jeszcze dodatkowo możliwość badania DNA. Jeżeli mężczyzna udowodni, że nie jest ojcem to nie jest, a kobieta musi mu zwrócić koszty. Jeżeli z badań wyszło, że jest ojcem to jest ojcem szczególnym, który ma tylko obowiązki.
W wyjątkowych sytuacjach mężczyzna może wnioskować o przywrócenie pełnych praw rodzicielskich. Ojcem dziecka jesteśmy w każdym przypadku jeżeli posiada nasz materiał genetyczny.

Wyróżniamy dwa zasadnicze sposoby ustalenia ojcostwa:

• złożenie oświadczenia przed kierownikiem USC przez ojca dziecka, ze uznaje dziecko za własne,

• sądowe ustalanie ojcostwa.

W przypadku sądowego ustalania ojcostwa metody do potwierdzenia lub wykluczenia są takie same jak przy zaprzeczeniu ojcostwa. Według uregulowania przyjętego w art. 143 kro w sytuacji, gdy ojcostwo mężczyzny, który nie jest mężem matki, nie zostało ustalone, zarówno dziecko, jak i matka mogą dochodzić roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem tylko jednocześnie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa. Dlatego też konieczne jest połączenie roszczeń alimentacyjnych z żądaniem ustalenia ojcostwa. Do roszczeń związanych z ustaleniem ojcostwa należy również roszczenie o pokrycie wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie połogu. Poza tym matka może jeszcze dochodzić żądania pokrycia innych wydatków lub szczególnych strat majątkowych, jeżeli wskutek ciąży lub porodu je poniosła (art. 141 kro). Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać samo dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Jednakże z takim żądaniem ani matka, ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości (art. 84 § 1 kro). Do żądania alimentów uprawnione jest dziecko (art. 133 kro), działające w procesie przez matkę. Jeśli chodzi o żądanie zwrotu wydatków związanych z porodem itp., to uprawnienie do ich dochodzenia przysługuje matce. To sprawia, że w pozwie o ustalenie ojcostwa, w którym dochodzi się jednocześnie wszystkich wymienionych rodzajów roszczeń, występuje dwóch powodów.

Stosownie do unormowania z art. 84 § 2 kro dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje przeciwko dziecku (art. 84 § 3 k.r.o.). W razie niestawienia się pozwanego i niewzięcia przez niego udziału w rozprawie sąd wydaje wyrok zaoczny, jednakże art. 339 § 2 kpc nie ma tu zastosowania (art. 431 w związku z art. 458 § 1 kpc). Oznacza to, że sąd obowiązany jest sprawdzić prawdziwość twierdzeń strony powodowej o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą. Na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 kpc sąd obowiązany jest nadać wyrokowi zasądzającemu alimenty rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu, lecz tylko w odniesieniu do rat płatnych po wytoczeniu powództwa, natomiast co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa - za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące.

Do rozpoznania spraw o ustalenie ojcostwa i roszczeń z tym związanych właściwe są sądy rejonowe (art. 16 i 17 pkt 1 kpc). Pozew w takiej sprawie można wnieść do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla pozwanego albo też do sądu miejsca zamieszkania powoda (art. 32 kpc).¹

1. Obowiązek alimentacyjny pomiędzy krewnymi.

Obowiązek alimentacyjny obowiązuje w linii prostej i pomiędzy rodzeństwem (linia boczna). Oznacza to, że rodzice mają obowiązek wobec dzieci oraz dzieci wobec rodziców, dziadkowie wobec wnuczków, i vice versa. Jeżeli obowiązek alimentacyjny nie jest wypełniany dobrowolnie to wtedy sąd ustala jakąś wysokość alimentów i są najczęściej wypłacane w pieniądzu. Spełniać obowiązek alimentacyjny wobec dzieci, należy do momentu kiedy dziecko nie może utrzymać się samodzielnie.

1. Wysokość alimentów - alimenty powinny być ustalone według uzasadnionych potrzeb osoby uprawnionej oraz według możliwości zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej. Dziecko powinno żyć na taki samym poziomie majątkowym jak jego rodzice. Jeżeli ktoś, wiedząc o tym, że będzie miał obowiązek alimentacyjny bez ważnej przyczyny obniży swoje możliwości zarobkowe sąd ma prawo tego nie uwzględnić.

Jeżeli rodzice pozostają w niedostatku to dzieci mają wobec nich obowiązek alimentacyjny.

Wykład 7. 17-01-2010 r.

1. Prawo spadkowe - prawo dotyczące tego na kogo przypada majątek po śmierci spadkodawcy. Spadek to zarówno majątek osoby zmarłej jak i jej długi. Może zatem być tak, że się wzbogacimy, ale też zbiedniejemy. Spadkobiercami stajemy się na dwa sposoby:

2. Dziedziczenie testamentowe - spadkodawca sam wskazuje osoby, które mają być jego spadkobiercami i wskazuje kto w jakiej części ma odziedziczyć spadek. Jeżeli jednak spadkodawca nie sporządziłby testamentu lub sporządził go w niewłaściwej formie to wówczas ma miejsce dziedziczenie ustawowe, czyli dla tych osób, które są wskazane w Kodeksie Cywilnym.

3. Dziedziczenie ustawowe.

• W pierwszej kolejności po spadkodawcy dziedziczy jego małżonek oraz jego dzieci. Dziedziczą oni w częściach równych, ale cześć spadku przypadająca na małżonka nie może być mniejsza niż 1/4. Jeżeli którekolwiek z dzieci spadkodawcy zmarło przed spadkodawcą pozostawiając swoje dzieci wówczas cześć spadku, która przypadałaby na zmarłe dziecko spadkodawcy dzielona jest pomiędzy jego dzieci w częściach równych. To samo dotyczy sytuacji, gdyby przed śmiercią spadkodawcy zmarło zarówno dziecko spadkodawcy jak i jego wnuk.

• Jeżeli spadkodawca nie pozostawił dzieci, ani dalszych potomków wówczas spadek dzielony jest pomiędzy małżonka spadkodawcy oraz jego rodziców. Małżonek otrzymuję w takiej sytuacji połowę spadku zaś każde z rodziców ma prawo do 1/4 spadku. Jeżeli ojciec lub matka spadkodawcy zmarli przed spadkodawcą wówczas cześć spadku, która przypadałaby na zmarłego rodzica dzielona jest pomiędzy rodzeństwo spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli siostra lub brat spadkodawcy zmarli przed spadkodawcą pozostawiając swoje dzieci wówczas cześć spadku, która przypadałaby na zmarłą siostrę lub zmarłego brata dzielona jest pomiędzy jej lub jego dzieci w częściach równych. To samo dotyczy dalszych potomków brata lub siostry.

• Jeżeli spadkodawca zmarł nie pozostawiając dzieci ani też dalszych potomków, rodziców, rodzeństwa, ani też potomków rodzeństwa cały spadek przypadek przypada małżonkowi spadkodawcy.

• Jeżeli spadkodawca zmarł nie pozostawiając dzieci, dalszych potomków, ani też małżonka wówczas spadkiem dzielą się rodzice spadkodawcy, a jeśli jedno z nich nie żyje spadek dzielony jest pomiędzy żyjącego rodzica (1/2) i rodzeństwo spadkodawcy.

• Jeżeli spadkodawca zmarł nie pozostawiając dzieci, dalszych potomków, małżonka, rodziców, rodzeństwa ani też potomków rodzeństwa wówczas spadek dzielony jest pomiędzy dziadków spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którykolwiek z dziadków spadkodawcy zmarł przed spadkodawcą wówczas spadek przypada jej lub jego dzieciom w częściach równych.

• Jeżeli spadkodawca zmarł nie pozostawiając dzieci, dalszych potomków, małżonka, rodziców, rodzeństwa, potomków rodzeństwa, dziadków, potomków dziadków wówczas spadek przypada dziecku małżonka spadkodawcy pod warunkiem, że w chwili śmierci spadkodawcy nie żyło żadne z rodziców tego dziecka.

• Jeżeli spadkodawca nie pozostawił żadnej z w/w osób wówczas spadek przypada gminie na terenie której spadkodawca mieszkała w chwili swojej śmierci, a jeżeli nie można tego ustalić lub też gdy spadkodawca w chwili swojej śmierci miał miejsce zamieszkania poza Polską Skarbowi Państwa.

• Dziedziczyć może osoba, która jeszcze się nie urodziła, pod warunkiem, że urodzi się żywe.

1. Przykładowe zadania:

• Spadkodawca nie pozostawił testamentu natomiast w chwili śmierci miał żonę trzech synów i cztery córki, piąta córka zmarła przed spadkodawcą pozostawiając trzech swoich synów. Szósta córka zmarła przed spadkodawcą pozostawiając dwie swoje córki

 

 

• Spadkodawca nie pozostawił testamentu, zostawił żonę, pozostawił matkę, trzech braci i dwie siostry. Była również trzecia siostra ale zmarła przed spadkodawcą, pozostawiła 6 synów

 

 

 

• Zmarł spadkodawca nie pozostawił testamentu nie miał dzieci, małżonka, nie żyją jego rodzice, nie miał rodzeństwa i dziadkowie nie żyją. Natomiast żyje trzech braci ojca, był również 4 brat ojca pozostawiając trzech synów. Żyje również 5 sióstr matki, żyła również szósta siostra matki ale zmarła i pozostawiła 4 synów.

Wykład 8. 31-01-2010 r.

1. Testament - oświadczenie woli, w którym spadkodawca wskazuje, kto i w jakiej części będzie dziedziczył po nim dziedziczył.

• Testament zawsze sporządzamy osobiście - nigdy testament nie może być sporządzony przez pełnomocnika.

• Aby sporządzić testament, należy posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Nie mogą sporządzić testamentu np. osoby, które nie ukończyły 18 lat i ubezwłasnowolnione.

• Aby sporządzić ważny testament, trzeba być w pełni poczytalny. Ograniczoną poczytalność można posiadać np. ze względu na chorobą psychiczną, nowotworową, itp.)

• Należy posiadać wolną wolę

• Testamentów w życiu można sporządzić dowolną ilość, ważny jest ostatni ważny testament. Testament następny o tyle unieważnia poprzedni o ile jest z nim sprzeczny.

1. Formy testamentu - żeby był ważny musi być sporządzony w jednej z form, których ustawa przewiduje.

• Testament własnoręczny - aby był ważny spadkodawca musi napisać go w całości pismem odręcznym, opatrzyć datą i podpisać. Podpis musi być pod tekstem.

• Testament notarialny – Notariusz sporządza testament w formie akty notarialnego. Spisuje wolę spadkodawcy, wyrażoną ustnie. Nie jest wymagany podpis, notariusz pisze wówczas, dlaczego taka osoba nie może się podpisać.

• Testament przed urzędnikiem samorządowym – do sporządzenia testamentu potrzebnych jest dwóch świadków urzędnik samorządowy, wobec tych osób spadkodawca ustnie oświadcza swoją wolę. Świadkowie ani ich spadkobiercy nie mogą nic otrzymać.

• Testament szczególny - może być sporządzany wtedy, kiedy istnieje rychła obawa śmierci. Oświadczamy wolę wobec trzech świadków. Świadkowie ani ich spadkobiercy nie mogą nic otrzymać.

1. Zachowek - jeżeli spadkodawca przekaże swój majątek w testamencie osobie spoza rodziny lub zaburzy proporcje podziału majątku w rodzinie, to w takiej sytuacji osoby, które zostały pominięte mają prawo żądać od spadkobiercy zachowku (kwoty pieniężnej). Aby ustalić wysokość zachowku, trzeba zrobić zadanie z dziedziczenia ustawowego. Należy ustalić, czy wśród osób, które otrzymałyby majątek w dziedziczeniu ustawowym znajduje się małżonek, dzieci, dalsi potomkowie albo rodziców spadkodawcy. Jeżeli odpowiedź jest pozytywna to są to osoby uprawnione do zachowku. Jeżeli są to osoby trwałe niezdolne do pracy lub małoletnie mają otrzymać 2/3 tego co by otrzymałyby w przypadku dziedziczenia ustawowego. W pozostałych przypadkach otrzymują one 1/2, tego co otrzymałby w przypadku dziedziczenia ustawowego.

2. Wydziedziczenie - spadkodawca może napisać w testamencie, że chce kogoś ze swojej rodziny, kto otrzymałby zachowek, pozbawić go. W testamencie trzeba zawrzeć imię i nazwisko tej osoby oraz powody wydziedziczenia (zgodne z kodeksem cywilnym)

3. Powody wydziedziczenia

• Zaniedbanie obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy

• Dopuścił się przestępstwa umyślnego wobec spadkodawcy

• Postępowanie jest wbrew woli spadkodawcy i wbrew zasadą współżycia społecznego

Jeżeli spadkodawca przebaczył przed śmiercią wydziedziczonemu to prawo to otrzymuje on prawo do zachowku, nawet jeżeli testament mówi co innego.

---

1. źródło: http://www.we-dwoje.pl/ustalenie;ojcostwa,artykul,3548.html↩