Charakterystyki rzędów
Chrząszcze Coleoptera
Przeobrażenie: zupełne – larwa, poczwarka, postać dorosła.
Aparat gębowy typu: gryzącego, który składa się z wargi górnej, dwóch żuwaczek (szczęk górnych), żuchwy (tzw. szczęki dolnej) oraz wargi dolnej.
Narządem dotyku są dwie pary zrośniętych ze sobą głaszczek, będących częścią szczęk i wargi dolnej.
Skrzydła I pary przekształcone są w grube pokrywy, które nie biorą udziału w locie, a jedynie służą do osłaniania błoniastych skrzydeł II pary. Oskórek chitynowy gruby, często rzeźbiony.
Czułki mogą być różnego kształtu. Liczba ich członów nie przekracza 11, wyjątkowo 12 lub 14.
Głowa: silnie stwardniała
Odnóża: 3 pary: kroczne, pławne, skoczne lub grzebne
Larwa: oligopodialna, czasem apodialna
Poczwarka: wolna, czułki i odnóża są poza poczwarką
Pokarm dorosłych: padlina, odchody, pokarm roślinny, drapieżne – biedronka zjadająca muszki
Pokarm larw: liście, korzenie, łodygo, strąki, nasiona
Przedstawiciele:
biedronkowate – biedronka dwukropka
biegaczowate – tęcznik liszkarz
bogatkowate – miedziak sosnowiec, kwietniczek dwojaczek
czarnuchowate – pokątnik złowieszczek
jelonkowate – jelonek rogacz
kózkowate – zmorsznik rudonogi
Motyle (łuskoskrzydłe) Lepidoptera
Ciało składa się z segmentów i chroni chitynowy oskórek. Segmenty połączone są błoniastymi stawami, umożliwiają swobodę ruchu. Oskórek pokrywa warstwa drobnych łusek.
Ciało składa się z głowy, tułowia i odwłoka.
Głowa kulista z oczami złożonymi i parą czułków.
Aparat gębowy typu: ssącego. Ssawka – długa rurka, którą motyl zwija i ukrywa pod spodem głowy. Najdłuższe ssawki mają zawisakowate.
Czułki zawierają receptory zapachu, a na IIgim segmencie jest narząd Johnstona – narząd słuchu i równowagi.
Tułów: 3 segmenty z 3 parami odnóży.
Dwie pary skrzydeł.
U samic na końcu odwłoka znajduje się pokładełko teleskopowe, służące do składania jaj.
Nazwa larwy – gąsienica.
Aparat gębowy larw – gryzący, osobników dorosłych – ssący.
Przeobrażenie: zupełne
Poczwarka: zamknięta
Pokarm larw – miękkie części roślin, liście, owoce, niektóre tkaniny
Pokarm osobników dorosłych – nektar kwiatowy i soki owoców
Mono-, poli- i oligofagi
Gąsienice powodują gołożery, oprzęd, zwijanie liści, minowanie i drążenie kanałów
Muchówki Diptera
Głowa ortognatyczna – równoległa do podłoża
Czułki nitkowate lub mocno skrócone
Oczy olbrzymie, złożone, zwykle duże, 3 przyoczka
Mają dobrze rozwinięte śródplecze
Charakteryzują się jedną parą skrzydeł. Druga para uwsteczniona występuje w postaci przezmianek. Skrzydła są cienkie, błoniaste i przezroczyste,
Czułki albo krótkie dwuczłonowe, kończące się szczecinką, albo znacznej długości składające się z większej liczby członów.
Narządy gębowe w zależności od pobieranego pokarmu: kłujące, liżące, gryzące lub ssące.
Narządy gębowe :
-kująco –ssący np. komar
-liżący np. mucha domowa
-tnąco –liżący np. bąki
Warga dolna zmieniona w ssawkę w kształcie rynienki, w której są żuwaczki. U samców żuwaczki nie rozwijają się.
Przeobrażenie zupełne.
Odnóża :
-większość muchówek odnóża kroczne , zakończone przylgą i pazurkami .
Rozwój :
-złożony z przeobrażeniem zupełnym ,
-rozmnaża się jajorodnie , żyworodnie , rzadziej pedogeneza
- larwy są miękkie alodialne bez wyodrębnionej głowy , mają haki gębowe i wbija się nimi w pożywienie .
-poczwarka dla muchówek to bobówka
-bardzo duża płodność , w ciągu roku od 3 do 10 pokoleń ; u much nawet 20 .
Samica składa jaja lub rodzi larwy.
Larwy są z dobrze wykształconą głową zaopatrzoną w czułki i narządy gębowe służące do gryzienia albo mają głowę uwstecznioną bez czułków i narządów gryzących, wtedy odżywiają się pokarmem płynnym.
Wyróżnia się dwa podrzędy:
Długoczkie Nematocera i krótkoczułkie Brachycera
Wszystkie larwy są beznogie
| Nematocera | Brachycera |
|---|---|
mogą mieć dobrze wykształconą głowę Puszka głowowa dobrze wyodrębniona |
Lub małą główkę lub bez głowy Puszka głowowa słabo wykształcona |
Prostoryse Ortorrhapha albo łękoryse Tchorrhapha
Podrząd : długorogie (muchówki niższe ) w Polsce 21-27 rodzin( 2200 gatunków )
- wieloczłonowe ,
-smukła budowa ciała , słabo owłosione , odwłok długi ,
-larwy alodialne ale mogą mieć głowę
-poczwarka typu wolnego ( ruchliwa np. komarowate ; nieruchoma)
Np. rodziny leniowate, pryszczarkowate (największa) muszki , komary
Podrząd : krótkorogie , około 7 000 gatunków (140 rodzin) –wyżej uorganizowane ,
-krótkie dwuczłonowe czułki , kończące się szczecinką
-krępa budowa ciała , owłosione ,
-typowa larwa alodialna bez głowy ,
-poczwarka : bobówka
- np. bzygowate, połyśnicowate , muchowate
Błonkówki Hymenoptera
Głowa oeto rzadziej prognatyczna
do błonkówek należą m.in. pszczoły, osy, mrówki, pilarzowate, gąsieniczniki, bleskotki i trzpiennikowate
U wielu gatunków odwłok oddzielony jest od tułowia trzonkowatym przewężeniem.
Owady te mają narządy gębowe typu gryząco-liżącego lub liżąco-ssącego.
Na górnej stronie głowy występuje para dużych oczu złożonych oraz dodatkowo zwykle 3 oczy proste.
Budowa czułków jest zróżnicowana; są one najczęściej średniej długości, niekiedy jednak dłuższe od ciała.
Dwie pary błoniastych, przezroczystych skrzydeł, połączonych podczas lotu specjalnymi haczykami. Niektóre np. żeńskie osobniki niektórych os i robotnice mrówek są bezskrzydłe.
Tylna para skrzydeł jest nieco mniejsza niż przednia; skrzydła z obu par połączone są ze sobą małymi haczykami, co pozwala utworzyć im jednolitą powierzchnię nośną podczas lotu.
Osobniki żeńskie zazwyczaj posiadają na końcu odwłoka pokładełko (ovipositor)
U większości błonkoskrzydłych dwa pierwsze segmenty połączone są ze sobą tzw. stylikiem (trzonkiem) tworząc charakterystyczne przewężenie (talia osy)
Podrzędy:
Rośliniarki – larwy gąsienicokształtne, dobrze wykształcona kapsułka gębowa, aparat gębowy gryzący, posuwki
Owadziarki – parazytoidy – samica składa jaja do larw owadów dorosłych innych owadów
Osy i pszczoły: dobrze wykształcona głowa, aparat gryzący, bez nóg i bez oczu
Osy pasożytnicze: bezgłowe i beznogie