Metodologia nauk społecznych ( 23. 03. 2013r ) Jabłoński

Jakie są elementy wiedzy?

- model fallibilistyczny- ( fallere- mylić się, dopuszczanie zmian )

- model fundacjonalistyczny wiedzy- ( fundament oparty na uzasadnionych i niepodważalnych przekonaniach )

Wiedza zdroworozsądkowa a naukowa:

Zdroworozsądkowa:

1. Geneza: wywodzi się z praktycznych zainteresowań codziennego życia

2. Cel: ułatwienie życia codziennego

3. Charakter: nieuporządkowany, szczegółowy, subiektywny, długotrwały ( ciężko poddać weryfikacji ) brak świadomości granic, prowadzenia praktyki opartej na zdrowym rozsądku ( co powoduje poważne braki )

4. Bodziec rozwoju: - niesprawdzalność przekonań

5. Język: niesprecyzowana terminologia, nie jest intersubiektywnie komunikowalna, terminy całkowicie nieostre, lub nie posiadające niezbędnego stopnia dokładności, nie można poddawać ich testom doświadczalnym.

6. Metoda: obserwacja, nie ma odpowiednich narzędzi

Wiedza naukowa:

1. Geneza: wywodzi się z wiedzy zdroworozsądkowej

2. Cel: dążenie do uzyskania systematycznych podlegających kontroli w oparciu o dane: - argumentacja i klasyfikacja

- wyjaśnienie faktów

1. Charakter: systematyczna, uporządkowana, ogólna.

- obiektywny- niezależny od podmiotu poznającego.

- krótkotrwały- ( ograniczony czasowo )

- pozornie nikły związek z właściwościami codziennego życia ( nieuniknione następstwo poszukiwania systematycznych, ogólnych wyjaśnień )

1. Bodziec rozwoju: Konflikt między sądami

2. Język: precyzyjne pojęcia, większe ryzyko obalania, gwarantują porozumienie między badaczami, rozwój wiedzy. Zdanie staję się dostępne dokładniej i bardziej krytycznemu sprawdzaniu przez doświadczenie.

3. Metoda: - obserwacja+ doświadczenie

- Liczenie i mierzenie

- Wytrwałe sprawdzanie uzasadnień

1. Wnioski: rezultat stosowanie metody naukowej ( nie gwarantuje prawdziwości wniosków)

Co to jest nauka?

- jest pojęciem wieloznacznym

W ujęciu metodologicznym wyodrębnia się:

1. Aspekt treściowym

2. A. czynnościowy

3. A. instytucjonalny

Co to jest nauka w aspekcie treściowym?

System należycie uzasadnionych twierdzeń i hipotez zawierających możliwe obiektywną i adekwatną na danym etapie rozwoju poznania naukowego i praktyki społ- gosp., wiedzę o zjawiskach, procesach, strukturach, zależnościach i prawidłowościach w kreślonej dziedzinie naukowej.

Co to jest nauka w aspekcie czynnościowym?

Zespół działań i jej rezultatów czynionych przez jednostkę lub grupę ludzi dążących do uzyskania rozwiązań ważnych problemów teoretycznych i praktycznych w ramach wyznaczonych regułami dochodzenia do poznania zgodnego rzeczywistością w obrębie danej dyscypliny.

Co to jest nauka w aspekcie instytucjonalnym?

Zespół uregulowań społeczno-politycznych w ramach, którego jednostki lub grupy ludzi prowadzą czynności naukowe w celu uzyskania określonych treści.

Podział nauk:

- formalne: ( dedukcyjne ) takie, które nie odnoszą się do rzeczywistości, tworzą języki opisu ( logika matematyczna)

- realne ( empiryczne)

Przyrodnicze i kulturowe –> humanistyczne lub społ. Ekonomiczne - ( socjologia )

Naukowy obraz rzeczywistości

Formułowany przez twierdzenia, które mają oparcie w logice, są sensowne i nie przeczą faktycznej obserwacji.

1. Nauki nomotetyczne- ustalają prawa deterministycznie uporządkowanej rzeczywistości.

2. Nauki idiograficzne- ustalają trendy zmiennej i niepoddającej się determinizmom rzeczywistości.

Naukowy obraz rzeczywistości

Zbudowany za pomocą rozumowania:

1. Indukcyjnego- formułowanie ogólnych prawidłowości na podstawie szczegółowych obserwacji

2. Dedukcyjnego- wykorzystanie ogólnych schematów wnioskowanie pozwalających sprawdzać szczegółowe hipotezy.

Fikcja literacka- pytanie o istnienie przedmiotów

Literackie obrazy rzeczywistości to zaprojektowane w ramach różnych gatunków i stylów literackich sposoby widzenia rzeczywistości, cechujące się właściwą sobie logiką tworzenia fikcji.

- Istnienie przedmiotów fikcyjnych

- nie należy przeciwstawiać fikcyjnego istnienia realnemu istnieniu, ale mówić o różnicy między istnieniem przedmiotów realnych.

Logika fikcji nie oznacza braku realizmu lub całkowitego nieliczenia się z rzeczywistością, ale służy podkreśleniu zasadniczej odrębności świata przedstawionego w dziele od świata myśli jego twórcy i świata zewnętrznego.

Naturalizm i antynaturalizm w naukach społecznych:

Naturalizm- reguły nauk ( empirycznych i przyrodniczych) wyznaczają opisy struktury świata, w ramach której wyjaśnione zostają działania ludzkie i porządek społeczny.

2 metafory

1. Homo oeconomicus- t. racjonalnego wyboru. W podejściach tych naukowo wyznaczone działania racjonalnej jednostki, kształtują porządek społeczny.

2. Homo sociologicus- Durkheim, Parsons ) naukowo uchwycony porządek ( fakty ) określają działania ludzkie jako kierowane poprzez normy.

Naturalizm i antynaturalizm w naukach społecznych

Zakwestionowanie nauki w imię powstania nowego fundamentalizmu naukowego -dekonstrukcjonizm, ze swą krytyką binarnych opozycji, fundamentalizmu, złudzeń obiektywności, neutralności, uniwersalności nie prowadzi tu do sceptycyzmu, lecz do akceptacji teorii o średnim zasięgu, ograniczonej w swej mocy wyjaśniającej do danego okresu, poziomu ( analiza dyskursu jako poziomu pośredniego między systemem a zbiorem indywidualnych wypowiedzi ) sfery manifestacji ( feminizm zainteresowany nie podmiotem substancjonalnym i nie czysto relacyjnym, lecz społecznym, wewnętrznie zróżnicowanym, uwikłanym w sprzeczne role, interesy, stosunki władzy) czy wreszcie do przekroju formacyjnego ( nowy historyzm opisujący przestrzeń między tym, co samo- przez- się zrozumiałe a tym, co nie – do pomyślenia w ramach danej formacji historyczno- kulturowej ).

Konstruktywizm- zespół paradygmatów obecnych we współczesnych teoriach socjologicznych zgodnie z którymi symboliczne struktury porządku świata wyznaczają sens działania ludzkiego i porządek społeczny.

Ujęcia konstruktywistyczne zakładają, ze systemy kognitywne nie są w stanie rozróżnić pomiędzy warunkami egzystencji obiektów realnych a warunkami ich poznania, ponieważ nie mają one poznawczo niezależnego dostępu do owych realnych obiektów rzeczywistości społecznej jest wytwarzana za pomocą języka, który jest pierwszą strukturą obiektywizującą.

Modele opisu rzeczywistości społecznej:

1. Model scjentystyczny

2. Model humanistyczny

3. Model problemowy

Ad. 1

- na wzór nauk przyrodniczych

- dąży do wyjaśnienia zdarzeń

- formułowanie praw

- empiryczna weryfikacja twierdzeń

- precyzyjne przewidywanie jednostkowych wydarzeń

Ad. 2

- na wzór nauk o człowieku

- rozumienie zjawisk

- tworzenie koheracyjnych obrazów

- racjonalizacja zachowań

- prognozowanie ogólnych tendencji

- kształtowanie zmian społecznych

Ad.3

- na wzór metody prób i błędów

- rozwiązywanie problemów

- formułowanie hipotez

- obalanie błędów

- prognozowanie nieoczekiwanych zdarzeń

- minimalizowanie zagrożeń cierpienia

„ odwieczne” spory metod w socjologii

1. Spór między holizmem a indywidualizmem.

Indywidualizm- wszystkie właściwości całości społecznych ( grupy, narodu ) dadzą się bez reszty wyjaśnić przez odwołanie się do celu i zachowań jednostkowych - redukcjonizm np. psychologizm.

Holizm- całości społeczne nie mogą być prosta sumą działań jednostkowych, bo mają one swoje prawidłowości i nie można zrozumieć i wyjaśnić zachowania jednostki bez odwołania się do prawidłowości określających całość np. socjologizm

1. Rola świadomości w procesach poznania społecznego

Sprowadza się do konfliktu behawioryzmu i interakcjonizmu symbolicznego.

Behawioryzm- określona przyczyna wywołuje skutek raczej zachowanie społeczne niż świadomość.

Interakcjonizm symboliczny- złamał schemat behawioralny i podkreśliła rolę świadomości i struktur symbolicznych.

1. Socjologia jako nauka wartościująca czy wolna od wartościowania:

- pozytywistyczny sprzeciw wobec jakiegokolwiek wartościowania. Badania ilościowe muszą przestrzegać ściśle określonych norm, aby zachować charakter naukowy.

- socjologia wartości- odcinająca się od „naiwnego” poznania pozytywistów. Socjolog powinien aspirować do neutralności, ale nie może udawać, że socjologia nie bada wartości. Neutralność ( ideologia ) jest nie do przyjęcia, bo socjolog jest ukształtowany przez wartości, które determinują np. wybór problemów badawczych. Socjolog wie, że te wartości ma je badać ale nie wartościować- badanie ma być wolne od wartości poznawczych. Mills twierdzi, że socjologia ma być nauką zaangażowaną, socjolog występuje w czyimś imieniu.

3 cele badań (społ.)

1. Eksploracja- zaspokojenie ciekawości, zbadanie możliwości podjęcia szerszych badań, wypracowanie metod do dalszych badań.

2. Opis- trafniejszy i rzetelniejszy- bowiem naukowy- niż zwykły.

3. Wyjaśnianie- badania tego typu dostarczają odpowiedzi na pytanie „ dlaczego”

Co to jest wyjaśnienie?

Jest wskazaniem w wiedzy teoretycznej i opisowej takiego zbioru twierdzeń, z których wynika logicznie twierdzenie orzekające iż zaszło określone zdarzenie.

Wyjaśnienie składa się z:

1. Explandum- twierdzenie lub zbiór twierdzeń opisujących zdarzenie, które chcemy wyjaśnić

2. Explanens- zespół twierdzeń wyjaśniających własność lub zdarzenie opisywane w explandum.

Explanens składa się z 2 zdań:

1. Zdań ogólnych- mających kształt okresu warunkowego, w których następniku figuruje zdanie stwierdzające zajście zdarzenia wyjaśnianego lub opisujące wyjaśnianą własność.

2. Zdań jednostkowych- stwierdzających iż zaszły zdarzenia oznaczone przez poprzedniki tych zdań ogólnych.

Schemat wyjaśnienia dedukcyjnego:

1. Opisujemy różne podejścia do prac ludzi ( explandum )

2. Jeżeli ktoś ma dużą motywację do pracy, to osiąga lepsze wyniki ( zdanie ogólne ) – explanens.

3. Konkretni ludzie wykazują różne motywacje do pracy ( zd. Szczegółowe )

4. Ludzie ci osiągają różne wyniki w zależności od stopni zaangażowania ( zd. Szczegółowe)- explanens

3 funkcje badań:

1. F. naukowa- wyniki badań pełnią tę funkcję wówczas, gdy przyczyniają się do rozwoju socjologii jako dyscypliny naukowej: gdy wnoszą wkład w rozwój dyscypliny: dostarczają uzasadnionych twierdzeń. Badanie może zwracać uwagę na nowe zagadnienia, dotąd nie dostrzegane; wnoszą wkład w technikę. Wkład badań w dziedzinę socjologii oceniany jest przez grono naukowe.

2. F. praktyczno= użytkowa- funkcjonuje w układzie badacz – praktyk życia społecznego. Wyniki badań pełnią tę funkcję, jeżeli są one wykorzystywane jako przesłanki, które prowadzą praktyka życia społecznego do podejmowania praktycznych decyzji. Funkcjonuje także w układzie ekspert- praktyk życia społ. Ekspert potrafi podąć decyzję bez odwoływania się do badań.

3. F. humanistyczno- obywatelska- wpływ wyników badań na tzw. „ czytająca publiczność” uświadamiają nam one nasze miejsce w życiu społecznym, w stosunku do innych. Dzięki wynikom badan możemy poznać obszary życia społecznego, których jeszcze nie znamy; Mogą one ułatwić nam ocenę tego, co dzieje się w świecie i zająć określone stanowisko, są impulsem do dyskusji społecznych.