1. LIBERALIZM SPOŁECZNY W WIELKIEJ BRYTANII

-społeczny liberalizm stanowił reakcję na filozoficzne założenia klasycznego liberalizmu Benthama i Milla oraz liberalizmu konserwatywnego, a przede wszystkim Spencera.

-Francis Charles Montague ( 1858-1935 ) udowadniał pojawienie się tego kierunku jako zasadniczego sprzeciwu wobec klasycznego liberalnego pojmowania wolności jako niezależności od państwa. W pracy Grante indywidualnej wolności 1885 Montaque argumentował, iż takie ujęcie wolności pozwala na socjaldarwinistyczne pozostawienie losu słabych i bezbronnych wolnej grze sił rynku. W społeczeństwie jednak, słabi i bezbronni nie znikają, lecz stają się ciężarem dla pozostałych. Należy więc stworzyć ,obok dotychczasowych mechanizmów rynkowych, także inne rozwiązania, pozwalające słabym i bezbronnym na szerszy udział w procesach ekonomicznych.

-pierwszym teoretykiem społecznego liberalizmu był Thomas Hill Green (1836 – 1882) , autor „Wykłady o zasadach politycznego zobowiązania” wydany pośmiertnie w 1886 r. U podstaw jego doktryny znajdowały się myśli Hegla, szczególnie wizja historii jako długiego zmagania o doskonalenie ludzkości, połączone z koncepcją autonomii jednostki Kanta.

-odrzucił zasadnicze elementy brytyjskiego liberalizmu – empiryzm, utylitaryzm czy wywodzące się z koncepcji umowy społecznej pojmowanie społeczeństwa jako wyłącznie sumy tworzących je jednostek. Podstawową konsekwencją takiego zabiegu była zmiana rozumienia wolności. Wolność jednostki nie mogła już sprowadzać się do wolności negatywnej, do wolności od ingerencji z zewnątrz, bo ta w żaden sposób nie potrafiła zapewnić realizacji moralnego potencjału człowieka, Dokonać mogła tylko wolność pozytywna, wolność do określonych działań i poczynań.

-państwo powinno ingerować w życie gospodarcze i społeczne, aby wyeliminować przeszkody dla realizacji przez jednostkę jej moralnego potencjału. Oznaczało to, że państwo nadal pozostawało wierne podstawowemu celowi wszystkich liberalnych instytucji, a więc wolności jednostki.

-państwo musiało własnym, aktywnym działaniem tworzyć warunki dla wolności pozytywnej.

-Green nie dążył do ograniczenia własności prywatnej czy wyeliminowania wolnej gry sił rynku. Nalegał jednak, bo obok sprawnego działania tych instytucji wzmocnić silę więzi społecznych, jakie czynią zamożnych odpowiedzialnymi za ubogich. Dotychczasowe równe uprawnienia jednostek do wolności powinny zostać wzmocnione przez gwarancje równych szans ich wszechstronnego rozwoju. W ten sposób ustanowił właściwą społecznemu liberalizmowi równowagę między wolnością a socjalnym bezpieczeństwem.

-John Hobson ( 1858-1940 )- publicysta związany z lewym skrzydłem brytyskiej partii liberalnej, autor książki „Praca i bogactwo” 1914r. kontynuował on walkę o utrzymanie w myśli liberalnej koncepcji gwarancji równych szans jednostek do ich wszechstronnego rozwoju. Odszedł od Heglowskiego ujęcia dziejów Greena. Podkreślał natomiast organiczny tak rozwój, jak i charakter społeczeństwa.

-występował przeciwko wolnej grze sił rynku. Gra ta, prowadzi do bezrobocia, a więc do ogromnych strat ludzkiego twórczego potencjału. Ponieważ rynek nie jest w stanie rozwiązać problemów, jakie sam kreuje , państwo musi wskazać inicjatywę w sferze gospodarki . Państwo poprzez odpowiednie regulacje podatkowe, powinno doprowadzić do sprawiedliwej redystrybucji dóbr (Redystrybucja – ponowny transfer dochodu, majątku lub nieruchomości od jednego podmiotu do drugiego spowodowane przez odpowiedni mechanizm społeczny. Redystrybucja polega na "oddaniu" społeczeństwu środków pobranych przy pomocy np. podatków i przeznaczeniu tych pieniędzy na powszechną opiekę medyczną, szkolnictwo, sądownictwo, armię czy służby porządkowe). Hobson twierdził, że sama redystrybucja nie wystarcza, gdyż koniecznie jest też zapewnienie całej sieci publicznej, finansowej przez państwo komunikacji i edukacji, a także państwowy system budownictwa mieszkalnego na gruntach należących do państwa

-traktowanie indywidualizmu jako uprawnionej kategorii politycznego myślenia oraz wiary w zasadniczą konieczność utrzymania skorygowanych przez państwo mechanizmów rynkowych jako gospodarczo najbardziej efektownych.

-Leonard Hobhouse ( 1864-1929) – socjolog. Hobhouse argumentował, iż permanentną cechą ewolucją społecznej jest takie przechodzenie od niższych do wyższych form życia społecznego, w którym walka o byt zastąpiona zostaje przez współpracę, a egoizm przez altruizm (altruizm- zachowanie polegające na działaniu na korzyść innych).

-w swojej pracy Liberalizm dowodził on, iż rezultatem tej ewolucji jest organiczne społeczeństwo, w którym każdy posiada wiele autentycznych możliwości rozwoju, ciesząc się tym samym pozytywną wolnością. W społeczeństwie tym działają wyspecjalizowane instytucje, dokonujące na wielką skalę koniecznej redystrybucji dóbr (finansowanej przez państwo)

-odrzucał indywidualistycznej pojęcie własności, a podkreślał jej społeczny charakter. Właściciel delektuje się własnością, jest w stanie zdobyć ją, powiększyć, chronić przed innymi, dlatego ze jego własne wysiłki wkomponowane są w cały zespół wysiłków innych, jakie zapewnia mu wspólna cywilizacja charakteryzująca się społecznym podziałem pracy. Własność nie może służyć wyłącznie właścicielowi, ale także tym, którzy umożliwiają mu władanie nią i korzystanie z niej. Opodatkowanie własności przez państwo jest wyrazem służebnego charakteru wobec wszystkich, którzy nie są właścicielami.

1. Liberalizm społeczny we Francji

-początkowo przyjął umiarkowanego republikanizmu.

- przedstawiciele : Jules Ferry (1832-1893), Jules Simon „radykalna polityka”

- Jules Ferry zakładał, że republika stanowiła z jednej strony porządek konstytucyjny, a z drugiej polityczny i społeczny ideał. Republikę utożsamiał z postępem materialnym i duchowym, jaki był wynikiem wszechstronnej ewolucji społeczeństwa.

-Republika posiadała misję wobec społeczeństwa, jaką realizowała poprzez z gruntu liberalną politykę. Z jednej strony zapewniała świecką edukację obywateli, z drugiej zaś stwarzała społeczne i gospodarcze warunki, w których powstają instytucje zapewniające bezpieczeństwo socjalne.

- Jules Simon- opowiadał się za powszechnym prawem wyborczym, rządem odpowiedzialnym przed parlamentem i silną władzą lokalną. Traktował ingerencję rządu w gospodarkę jako uprawnioną ostateczność . Siła władzy rządu sprowadza się do rzadkich interwencji o ograniczonym zakresie. Wtedy tylko jego polityka może pozostawać skuteczną

-Charles Renouvier ( 1815-1903)-filozof, publicysta. Pod wpływem Kanta, zakładał on, że etyka sprowadza się do zobowiązań, a obowiązki są istotniejsze niż prawa.

*w „Nauce Moralności” 1869 wskazywał, że człowiek podlega dwóm fundamentalnym zobowiązaniom. Pierwsze z nich to zobowiązanie wewnętrzne, a więc zobowiązanie wobec samego siebie, jakie określa zasady postępowania wobec człowieka. Drugie jest zobowiązaniem zewnętrznym, które określa stosunki człowieka z innymi. Jego istota sprowadza się do tego, by, tak jak nakazuje etyka Kanta, nie traktować innych jako środków do realizacji własnych celów, ale jako cele same w sobie.

*Renouvier był indywidualistą, który zaleca otwarcie się moralnej osobowości człowieka na innych.

*w „Zarysie systematycznej klasyfikacji doktryn filozoficznych” 1886r. wyróżnił dwie filozofie : filozofię rzeczy, jaką cechuje naturalność i konieczność, oraz filozofię świadomości, wyróżniającą się moralną osobowością oraz wolnością ( tą filozofię traktował jako podstawowe elementy społecznego liberalizmu)

- Emile Durkheim (1858-1917)- współtwórca szkoły socjologicznej . Społeczny system wartości ma zdecydowanie indywidualistyczny charakter

-Celestin Bougle (1870-1940) – reprezentant szkoły Durkheima.

*wskazywał na ekspansję wolności, jaką ze sobą niesie dynamika egalitarnych procesów liberalnego społeczeństwa. Wolność staję się wtedy udziałem coraz szerszych warstw społecznych . Wolnośc taka nie prowadzi do rozpadu liberalnego społeczeństwa. Jest tak dlatego, że społeczny podział pracy cementuje tak różne wartości, jak i wynikające z nich różne cele jednostek. Liberalne społeczeństwo jest skonsolidowane przez fakt, iż różne cele są w nim realizowane za pomocą tych samych środków.

*Indywidualizm, jaki najpełniej wyraża się w wolności, szczególnie w wolności wyboru, umacnia jedność społeczeństwa jako całości.

1. Dodatkowe informację

 przedstawiciele liberalizmu w XIX wieku: w Wielkiej Brytanii Jeremy Bentham (1748-1832), John Stuart Mill (1806-1873), we Francji Benjamin Constant (1767-1830), Alexis de Tocqueville (1805-1859)

 demoliberalizm - w drugiej połowie XIX wieku włączono do koncepcji liberalnych postulaty demokratyczne, uznając, że demokracja jest do pogodzenia z wolnością jednostki, pod warunkiem ograniczenia możliwości ingerowania państwa w prawa człowieka; zwolennikiem demoliberalizmu był m.in. John Stuart Mill

 socjalliberalizm - na przełomie XIX i XX wieku niektórzy liberałowie, jak Anglik Leonard Hobhouse, dołączyli do liberalnego katalogu praw także prawo do bezpieczeństwa socjalnego, tworząc ideologię liberalizmu socjalnego (socjalliberalizmu); realizując te postulaty liberałowie w XX wieku chętnie posługiwali się koncepcją państwa dobrobytu

 neoliberalizm - określenie używane od 1938 roku w stosunku do ideologii głoszonej w XX wieku przez tych zwolenników liberalizmu, którzy wzywali do powrotu w gospodarce do zasad wolnego rynku, atakując socjalliberalizm, socjalizm, koncepcje państwa dobrobytu i wszelkie formy interwencjonizmu; neoliberałowie uznali, że państwo ma jedynie gwarantować istnienie rzeczywiście wolnej konkurencji, na przykład przez ustawodawstwo antymonopolowe;

 neoliberałami byli m.in. Walter Lippmann, Ludwig von Mieses, Friedrich von Hayek i Milton Friedman

 libertarianizm - współczesna, skrajna forma liberalizmu, której zwolennicy domagają się wolności i jak najdalszego ograniczenia roli państwa (prywatyzacja nawet więziennictwa i sądownictwa)

Liberalizm społeczny

liberalizm światopoglądowy, kładący nacisk na wolności obyczajowe i kulturowe. Najważniejszym skutkiem wolności jest działanie zgodnie ze swą wolą. Ta szeroka formuła zawiera w sobie takie elementy jak: swoboda ekspresji, myśli, słowa, sztuki, samodecydowanie o swym losie. Jedyną barierą dla tego działania jest – zgodnie z liberalną tradycją – prawo oraz dobro i autonomia drugiego człowieka. Niemniej jednak, nie należy dopuszczać do aktów wymuszania przez społeczeństwo zmian decyzji w sprawach dotyczących jednostki (autanazja, aborcja, orientacja seksualna) oraz aktów ostracyzmu. Suwerenna decyzja jednostki powinna być prawnie chroniona.