Ochrona Praw Człowieka

WYKŁAD 1 – 21 lutego 2011

Literatura:

- L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne, str. 83 – 117

- Michałowska, Ochrona praw człowieka w Radzie Europy i Unii Europejskiej, zagadnienia dot. RE

- T. Jasudowicz (red.), Prawa człowieka i ich ochrona – wydanie z 2010 r., podręcznik bardzo aktualny

- Banaszak (red.), Systemy ochrony praw człowieka

~ Wiśniewski, Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce

~ Bajorek, Ziaja, Skarga do ETPCz oraz skarga do ETS

~ Świątkowski, Karta Praw Społecznych Rady Europy

~ Jasiński, Karta Praw Podstawowych UE

~ Świątkiewicz, Rzecznik Praw Obywatelskich w polskim systemie prawnym

~ Jaros, Rzecznik Praw Dziecka ustawodawstwo i praktyka , aspekt historyczny instytucji

Egzamin:

Termin „0”: test (jeżeli dużo osób zaliczy w terminie „0”, termin I będzie raczej ustny)

Termin I: test

Termin II: raczej ustny

Na ćwiczeniach – nie więcej niż jedna nieobecność

Systemy ochrony praw człowieka:

- powszechny

- europejski

- krajowy

Polska jest inicjatorem Konwencji o prawach dziecka, obecnie w ramach ONZ podejmowane są praca dotyczące 3 protokołu do Konwencji o prawach dziecka, prace nad tym protokołem częściowo też zostały zainicjowane przez Polskę. Konwencja o prawach dziecka jest jedynym dokumentem w powszechnym systemie ochrony praw dziecka, w którym nie została zabezpieczona…. ???

Prawa człowieka- dziedzina interdyscyplinarna – SM, prawo, filozofia, teologia.

Żeby określić punkty graniczne PCz, należy zapoznać się z kilkoma definicjami.

Prawa człowieka – def. Oparta na nauce społ. Kościoła, to prawa wrodzone wynikające z natury, z samego faktu bycia człowiekiem, są one zakotwiczone w życiu człowieka, ich dawcą jest Bóg.

PCz – def. Marksistowska, to uprawnienie, które przysługuje każdemu człowiekowi (istocie ludzkiej), z tej tylko rcji, że jest człowiekiem. Jest ono niezbywalne, nikt nie może go człowiekowi odebrać i nikt nie może się go zrzec. Każdy ma je w równym stopniu, a państwo powinno uznawać je i ochraniać, tak aby nikt go nie naruszał. Jego źródłem jest przyrodzona godność, ale prawa człowieka nie są nadprzyrodzone, nie są tez dane przez naturę, ponieważ są one wbrew naturze i ujarzmiają ją, są dorobkiem osiągnięć kultury, walką człowieka przeciwko powrotowi do warunków zwierzęcych. [wg prof. Łopatki]

Pcz – to doniosłe prawa, które służą jednostce wg jakiejś koncepcji filozoficznej odnoszącej się do jej płaszczyzny w państwie, czy tez służą jej w świetle norm prawa międzynarodowego, wewnątrzkrajowego lub ponadpaństwowego (płaszczyzna prawna).

Pcz zawsze będą działały na płaszczyźnie wertykalnej – w stosunkach jednostka <-> państwo, i na tym polega wyjątkowe znaczenie Pcz. Czasami mówi się o horyzontalnym działaniu Pcz, tj. w stos. Między jednostka a jednostka lub innym elementem, który nie jest elementem aparatu państwa. Mówi się nawet, że granicą moich praw człowieka SA prawa człowieka drugiej osoby.

Współczesne koncept je PCz zgodnie mówią o trzech rodzajach takich praw:

1. Wolności i prawa osobiste prawa I generacji

2. Wolności i prawa polityczne (publiczne) prawa I generacji

3. Wolności i prawa społeczne, ekonomiczne, kulturalne wolności i prawa II generacji

Ostatnio rysuje się koncepcja III generacji ochrona środowiska, pokój, itd., oraz IV generacji wolności i prawa mniejszości narodowych, ale tutaj przy III i IV generacji rodzi się wiele kontrowersji.

Generacje maja odesłanie do czasu I generacja to prawa osobiste i polityczne, czyli takie, które jako pierwsze zostały uznane. Jako drugie były uznane za prawa człowieka wolności i prawa społeczne, ekonomiczne, kulturalne.

Każda wolność pociąga za sobą obowiązek państwa do nieingerencji w określoną sferę zachowań jednostki. Jest więc prawem negatywnym. Natomiast prawo polityczne, społeczne, etc. oznacza obowiązek określonego działania, są więc prawami pozytywnymi. W przypadku I generacji praw – istnieje obowiązek spełnienia tych praw, który ciąży na państwie.. Prawa s[społeczne i kulturalne normowane są przepisami o charakterze programowym, tj. takimi, które nie nakładają obowiązku na państwo pełnej i natychmiastowej realizacji.

Jedną z cech Pczł jest to, że wynikają one z przyrodzonej godności. Ale nie istnieje legalna definicja godności człowieka, to zadanie spoczywa na etykach.

CECHY PRAW CZŁOWIEKA:

Godność:

- godność osobowa – cecha, która przysługuje każdemu człowiekowi bez wyjątku i w równej mierze, a więc godność profesora, prezydenta, bezdomnego i bezrobotnego są takie same,. Każdy z nich ma ją w równym stopniu

- godność osobista (własna) – oznacza cechę indywidualnie określonej osoby, która może się odwołać do własnych osiągnięć, dorobku, i podkreślać w ten sposób swoje znaczenie i wartość. Można wskazać tu na samotna matkę, która wychowała 7 dzieci, każde z nich wykształciła – poniosła olbrzymi wysiłek, może więc mieć duże poczucie własnej wartości i może domagać się szacunku. Żołnierz, który narażając się uratował całe miasto – może chodzić dumny i mieć duże poczucie własnej godności osobistej.

- godność osobowościowa - godność związana z wysiłkiem realizacji systemu wartości przyjętemu przez jednostkę. Dzięki temu budowany jest gmach godności osobistej, wewnętrznej godności, opartej np. na wierności i innych normach i wysokich standardach moralnych, np. student robi wysiłek, żeby posiąść wiedzę, która będzie mu przydatna do dalszego rozwoju naukowego, i jest wierny temu założeniu.

Powszechność

- aspekt podmiotowy – przysługuje każdemu człowiekowi bez względu na rasę, pochodzenie społeczne, majątek, i na każdym etapie rozwoju – przysługuje od poczęcia aż do naturalnej śmierci (ale tutaj jest mowa o prawach człowieka, ale nie ich ochronie – bo np. niektóre państwa uznają aborcję, eutanazję, karę śmierci pomimo posiadania wiedzy na temat cech praw człowieka)

- aspekt terytorialny – prawa człowieka przysługują człowiekowi wszędzie, bez względu na to, gdzie on się znajduje. Chociaż można mieć zastrzeżenia, czy na Kubie przysługują prawa prowadzenia działalności naukowej, wolności wyboru zawodu czy działalności gospodarczej. Nawet gdy istnieją terytoria, gdzie nie ma człowieka, to gdy on się tam pojawia, to za nim podążają prawa człowieka.

- aspekt czasowy – w każdym czasie przysługiwały, przysługują i będą przysługiwać

Niezbywalne

Nikt nie może się ich pozbyć, zrzec się. Nikt nie może być ich pozbawiony. Nie można np., zrezygnować z prawa do poznania własnej tożsamości (w odniesieniu do dzieci przysposobionych).

Integralne

Nierozerwalne, nienaruszalne, nie można ich sobie przeciwstawiać. Nie można stawiać ultimatum – będziesz mógł korzystać z praw socjalnych jeżeli zrezygnujesz ze swoich praw politycznych, np. prawa wyboru.

ĆWICZENIA 1 21 lutego 2011

System prawny w odniesieniu do SM oparty jest na KNZ, ale ona nie zawiera katalogu praw człowieka, a tylko cele, zadania i strukturę organizacji.

W latach 1982 – 1992 Eugeniusz Wyzner był zastępcą Sekretarza Generalnego ONZ, żaden inny polski urzędnik służby cywilnej nie zaszedł tak wysoko w hierarchii

Deklaracja Praw Człowieka + Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich o Politycznych + Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i kulturalnych + protokoły dodatkowe = Międzynarodowa Karta Praw Człowieka

WYKŁAD 2 28 lutego 2011

Paweł Włodkowic i jego koncepcja prawa narodów – istotne bo uznał, że poganie maja prawo do życia i do wolności. Konkretna idea ochrony praw człowieka powstała w okresie oświecenia – Francja, Polska (konstytucja).

Podstawowe pojęcia dla tej koncepcji to indywidualizm i wolność jednostki. Oświeceniowa koncepcja wolności to wolność, która przysługuje człowiekowi z samego tylko tytułu, że jest człowiekiem.

John Locke – Dwa traktaty o rządzie ochrona z ,absolutyzmem przy pomocy pojęć – stanu natury i umowy społecznej, przejęte od Hobbesa. Hobbes krytycznie oceniał naturę człowieka – i uważał, że jedynym ratunkiem dla człowieka jest poddanie się umów i społecznej. Locke pozytywnie oceniał człowieka, uważał, że w stanie natury istnieją reguły, które obowiązują wszystkich. Ale brakuje ustaw, sędziów i władzy, która wykonywałaby słuszne decyzje i popierała je. Dużo zatem w stanie natury zależało od człowieka. Aby zapobiec złu z tego wynikającemu było trzeba zawrzeć dwie umowy – pierwsza z nich powołuje do życia społeczeństwo na zasadzie jednomyślności. Na mocy większościowej decyzji na podstawie pierwszej umowy powstaje państwo. Powołano zarząd powierniczy – kontrolowany przez społeczeństwo. I jeżeli ludowi zarząd się przestanie podobać, można go zmieniać. Wyodrębniono władzę ustawodawczą, wykonawczą i federacyjną (z zakresu działań zewnętrznych). Nie było równowagi pomiędzy tymi władzami, rolę dominującą miał parlament. A wszystkie władze łącznie z parlamentem musza być poddane normom konstytucji. Jest też ojcem społeczeństwa obywatelskiego – bo stworzenie społeczeństwa umożliwiło stworzenie państwa. Każdy człowiek miał prawo do wolności, do życia i do mienia. To prawo własności odgrywało szczególną rolę. Ta triada praw uzupełniona była o zasadę tolerancji religijnej – rozdział kościoła od państwa, który prowadzić musi do … , nie może to godzić w rolę państwa, tolerancja nie obejmowała ateistów – bo im nie można wierzyć, tolerancja nie obejmowała tych, którzy przyrzekali posłuszeństwo innym władcom, ani tych, którzy po dojściu do władzy mogli by ją znieść. Poglądy Locke’a miały wpływ na ukształtowanie się konstytucjonalizmu amerykańskiego.

Karol Monteskiusz – O duchu praw. Monteskiusz wyszedł od koncepcji prawa naturalnego, wywodząc (w niezgodzie z Hobbesem), że prawo stanowione zostało ustanowione dla poskromienia dzikości natury. Przy tworzeniu prawa należy brać pod uwagę naturalne uwarunkowania, które kształtują ducha praw. Do tych uwarunkowań należą: wielkość terytorium państwa, klimat, religia, obyczaje, historia, formy gospodarowania oraz zasady rządzenia. Monteskiusz wyróżnił trzy formy państwa:

• despotia, w której zasadą rządzenia jest strach,

• monarchia, w której rządy odwołują się do honoru,

• republika, która może mieć ustrój demokratyczny (oparta jest wtedy na cnocie) albo arystokratyczny (oparta wtedy na umiarkowaniu warstw rządzących).

Monteskiusz uważał, że o jakości państwa stanowi gwarantowanie przez nie wolności obywateli. Filozof wysunął myśl, że sprzyja temu ograniczenie władzy, a zwłaszcza jej podział. Należy oddzielić władzę zajmującą się ustanawianiem praw od władzy wprowadzającej w życie jej postanowienia; sądy zaś powinny być całkowicie niezależne od władz państwowych. Dzięki temu sędziowie, nie obawiając się nacisków ze strony władzy, mogliby wydawać sprawiedliwe wyroki. Do sądu mógłby wówczas odwołać się obywatel, który czułby się pokrzywdzony decyzją któregoś z urzędów. Monteskiusz postulował również powołanie dwuizbowego parlamentu jako władzy ustawodawczej, z prawem weta dla rządu. Spopularyzował w ten sposób klasyczną definicję trójpodziału władzy.

Jan Jakub Rousseau – Umowa społeczna. Zdaniem Rousseau literatura, nauka, sztuka nie prowadzą człowieka ku dobru – Rousseau odrzucał teorię postępu – gdyż rozwój umysłowy prowadzi do degradacji moralnej przez stłumienie naturalnych instynktów, które czyniły człowieka dobrym: "ludzie żyliby dobrze, gdyby postawa zewnętrzna była zawsze obrazem skłonności serca. Człowiek był niegdyś istotą na wskroś dobrą, bo irracjonalną – stąd pochodzi obraz człowieka pierwotnego, zwany popularnie (u Rousseau określenie to nie występuje) mianem „dobrego dzikusa”. Ów „dobry dzikus” to istota bez wychowania, nieznająca filozofii, literatury, kultury. Zdaniem Rousseau zapewnia mu to szczerość, otwartość, brak występków, którymi kieruje rozum, dążący do tego, by komuś coś zabrać. Dzikus także zabiera innym, ale nie dorabia uzasadnienia, nie snuje planów zaboru; działa wyłącznie instynktownie; kultura racjonalna zaś daje wyrachowanie, planowanie i przebiegłość. Człowiek pierwotny ma proste potrzeby: sen, seks, jedzenie. Codzienna walka z przyrodą hartuje go; jest większy niż człowiek współczesny, ma silniejsze mięśnie; te cechy fizyczne zanikły wraz z postępami cywilizacji: siekiera zabiła mięśnie rąk, proca celność rzutu, drabina umiejętność chodzenia po drzewie; cywilizacja skarliła człowieka fizycznie; dzikus nie bał się lwów, które zabijał gołymi rękami, także chorób (które mają być produktem cywilizacji), do zrostu kości nie potrzebował gipsu – same się zrastały. Człowiek pierwotny był moralny – niemoralność Rousseau postrzegał jako wymysł rozumu. Dziki nie znał występku, egoizmu, kierował się miłością do świata; nie znał nawet miłości, w której Rousseau także dostrzegał racjonalizację instynktu w postaci chęci podporządkowania sobie drugiej osoby. Dziki nie znał niewoli, własności, hierarchii – nie miał więc czego zazdrościć drugiemu, a więc nie znał uczucia zawiści.

W wyniku postępu racjonalności, czyli kultury, człowiek stracił swoją naturalność, opancerzając się warstwami ogłady, manier, konwenansów, ale pod ich powierzchnią rozum wzbudza zawiść, zazdrość, pożądanie, co wytwarza między ludźmi wzajemną nieufność i zazdrość. Człowiek pierwotny rzekomo nie znał tej obłudy. Człowiek natury jest więc irracjonalny, a dzięki temu szczęśliwy. Cywilizowany jest nieszczęśliwy, ciągle chce czegoś więcej, na kogoś nastaje lub kogoś się boi. Rozum niszczy człowieka: wielkość Egiptu, Grecji, Rzymu to pokłosie nieracjonalności; póki były to ludy irracjonalne, instynktowne, uczuciowe, były wielkie moralnie i militarnie. Nauka i kultura – jakie wytworzyły – przyczyniły się wyłącznie do degeneracji moralnej, a cnoty zostały zastąpione przez intrygi, spiski, morderstwa. Cnoty publiczne upadły i zaczęła się dekadencja polityczna, która spowodowała upadek, a w konsekwencji podbój przez prymitywne plemiona.

Koncepcja Rousseau jest stosunkowo prosta: nauka daje ludziom dobrobyt, który przeistacza się w zbytek, ten w rozprężenie, a to ostatnie w upadek. Wszystkie nauki to wynik zabobonu lub pychy: astronomia – dziecko zabobonu rozumu; retoryka i etyka – dzieci pychy rozumu; wynika z tego, że nauki są rozwinięciem przywar naszego rozumu. Człowiek z natury rodzi się dobry, ale ma w sobie zarodki zła (rozum), które nauka rozwija, dając im prymat nad instynktami. Wiedza jako taka, zdaniem Rousseau, nie jest zła, ale cywilizacja tak nas zepsuła, że umiemy ją wykorzystywać tylko ku rozwijaniu naszych wad i to dlatego Chrystus wybrał na apostołów prostaczków, a nie naukowców i filozofów. Rousseau chwali prymitywne życie pierwszych chrześcijan, które było szczęśliwe póki wśród nich nie pojawili się filozofowie i teologowie; ci, kierując się wyłącznie niezdrowymi ambicjami, sprowokowali konflikty personalne, które następnie zostały zracjonalizowane w postaci herezji i wojen religijnych.

W tym miejscu pojawia się największe zło społeczne: powołanie przez rozum pojęcia własności prywatnej, będącej źródłem zazdrości, walk i wszystkich przestępstw. Wszelkie społeczeństwo sankcjonuje własność prywatną; „Ten, kto pierwszy ogrodził kawałek ziemi, powiedział «to moje» i znalazł ludzi dość naiwnych, by mu uwierzyć, był prawdziwym założycielem społeczeństwa. Iluż to zbrodni, wojen, morderstw, ile nędzy i grozy byłby rodzajowi ludzkiemu oszczędził ten, kto by kołki wyrwał lub rów zasypał i zawołał do otoczenia: «Uwaga! Nie słuchajcie tego oszusta; będziecie zgubieni, gdy zapomnicie, że płody do wszystkich, a ziemia do nikogo»” (Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi). Wraz z pojawieniem się własności powstała władza, państwo, kultura – kojarzące się Rousseau wyłącznie z opresją i tyranią – aby zagwarantować posiadaczom majątkowe status quo. Państwo to kolejny produkt rozumu, podobnie jak i wszystko, co z własnością się łączy: handel, prawo, moralność, hierarchia, mentalność zysku, nierówności majątkowe. Konsekwencją racjonalizacji własności jest instytucja monarchii, która zniewoliła ludy dla obrony własności garstki bogaczy.

Główne dzieło Rousseau Umowa społeczna to klasyczna utopia polityczna, w której została opisana demokracja idealna. Praca ta pisana była w czasie absolutyzmu, gdy demokracja istniała tylko w Szwajcarii i Holandii, a także w chylącej się ku upadkowi Rzeczypospolitej. Rousseau stworzył jej model na podstawie pism starożytnych i wspomnień z dzieciństwa w Szwajcarii. Demokracja była ustrojem niewyobrażalnym dla ówczesnych ludzi i popularność tego dzieła wynikała z mody na nonkonformizm ludzi XVIII w. Sama idea była całkowitą utopią, gdyż zakładała, iż można założyć od nowa państwo już istniejące – wystarczy jedynie zebrać wszystkich obywateli i „założyć” państwo od nowa – udając, że istniejący świat polityczny nie istnieje. Utopia miała powstać przy zignorowaniu dotychczasowych struktur władzy i państw. Projekt umowy ma charakter czysto racjonalistycznej abstrakcji: lud zbiera się i w jednym akcie głosowania „unieważnia” liczącą stulecia lub tysiąclecia tradycję narodową, polityczną i religijną społeczeństwa. Umowa delegitymizuje wszystko, co miało miejsce przed jej zawarciem. Lud ma prawo do rewolucyjnych zmian, przebudowy społecznej w każdej dziedzinie, może zmienić prawa natury, nadać sobie nową religię, a nawet napisać zupełnie od nowa swoją własną historię. Konstruktywizm ludu nie posiada jakichkolwiek ograniczeń, gdyż świat i człowiek są całkowicie plastyczni – nie panują w świecie żadne prawa natury czy socjologii – i lud może świat przekształcić wedle swojej wolnej woli w jakimkolwiek kierunku. Odrzucając wszelkie prawa natury – tak chrześcijańskie, jak i liberalne (nowożytne) – Rousseau uznawał tylko absolutną i nieograniczoną pierwotną suwerenność ludu. Zdawał sobie sprawę, że pojęcie „umowy” zakłada, że jest ona dziełem całkowicie racjonalnym; Nie wierzył jednak, że rzekomo zepsutego przez rozum człowieka można cofnąć do epoki „dobrego dzikusa”, dlatego postanowił uciec od złego świata poprzez odrzucenie wszystkich tradycyjnych stosunków, poprzez jego głębszą racjonalizację czyli stworzenie społeczeństwa od nowa, na podstawie racjonalnego projektu. Odrzucając racjonalizm dotychczasowej kultury, Rousseau szukał ucieczki w hiperracjonalizmie projektu umowy społecznej; poprzez umowę społeczna chciał znieść jedną z przyczyn zła: nierówności społeczne wynikłe z pierwotnego przywłaszczenia ziemi. Wg niego państwa dotychczasowe istniały z woli bogatych i dla zabezpieczenia ich interesów; umowa ma to odwrócić, stwarzając państwo na warunkach uznanych przez ogół, który dotychczas nie posiadał praw politycznych, co rzekomo jest sprzeczne z prawami natury.

Idea rewanżu mas nad elitami ujawnia się w istocie samej umowy społecznej; jest to oddanie radykalne, gdyż ogół jest panem wszystkich dóbr i ma prawo wydać jakiekolwiek postanowienie kwestionujące dotychczasowe stosunki w jakiejkolwiek dziedzinie. Jedną z zasad umowy jest prawo ogółu, aby za pomocą państwa dokonać nowego rozdziału własności. Rousseau odrzucał bowiem ideę prawa naturalnego (ponad wolą władzy stoją pewne prawa niezbywalne, których nikt nie ma prawa podeptać). Przyznał ogółowi prawo do przeprowadzenia rewolucji totalnej w każdej dziedzinie życia jednostki, grup lub całego społeczeństwa. Przed wolą ogółu nie chronią żadne prawa jednostki, gdyż wszelkie normy mają jedno uzasadnienie: wolę ogółu. Podstawowy warunek umowy społecznej rzekomo brzmi: „zupełne oddanie się każdego członka ze wszystkimi jego prawami całemu społeczeństwu” i to jest według Rousseau prawdziwa wolność: „ktokolwiek odmówi posłuszeństwa woli powszechnej, będzie do tego zmuszony przez całe ciało [społeczne]: co nie oznacza niczego innego, jak że będzie zmuszony do wolności”. Koncepcja ta ma charakter skrajnie kolektywistyczny; antyindywidualizm posunięty jest do skrajności; oznacza negację własności: „państwo, w stosunku do swoich członków, jest panem wszystkich ich dóbr”. Zakres wolności wyznacza jednostkom wszechwładny ogół; obywatel winien zajmować się państwem, a państwo całością jego spraw. W sumie jest to wizja państwa demokratycznego co do odbioru władzy i totalitarnego co do treści; obywatele jako masa panują nad wszystkimi dziedzinami życia jednostek, lecz nie mają żadnych praw, jeśli ogół im ich nie da.

To, co charakteryzuje utopię Rousseau to przyjęte (i niedowiedzione) założenie, że opisana przezeń utopijna demokracja totalitarna jest jedynym prawowitym ustrojem i nawet jednomyślna zgoda ludu nie legitymuje innego ustroju. Lud bowiem nie ma prawa zrzec się własnej suwerennej woli i przelać ją na kogokolwiek. Wszelki inny ustrój jest więc tyranią, nawet jeśli istnieje za zgodą ludu i cieszy się jego poparciem. Teoria o niepodzielności i niezbywalności suwerenności ludu w praktyce stanowiła delegitymizację wszelkich innych ustrojów poza wymyśloną „demokracją totalitarną”. Co ważne, była to także delegitymizacja wszystkich istniejących wówczas państw demokratycznych; Rousseau odrzucał bowiem wszelkie formy pośrednictwa wyrażania woli przez suwerenny lud, czyli parlamentaryzm; demokracja jest albo bezpośrednia, albo mamy do czynienia nie z rządami ludu, lecz z panowaniem oligarchii parlamentarnej za parawanem woli ludu; lud tylko wtedy jest suwerenny, jeśli gromadzi się na jednym placu lub polanie i decyduje o najdrobniejszych nawet sprawach państwa i poszczególnych obywateli. Oznacza to, że obok utopii ustroju, Rousseau tworzy także utopię obszaru, gdyż formuła taka jest niemożliwa dla jakiegokolwiek większego państwa.

Teoria Rousseau, iż prawowita jest tylko republika, a wszelki inny ustrój oznacza, że poddani winni użyć swojego prawa do oporu, w istocie stanowiła wezwanie do ogólnoświatowej rewolucji przeciwko wszystkim ówczesnym rządom, nawet demokratycznym w Polsce, Szwajcarii i Holandii, gdzie wprawdzie była demokracja lecz stanowa lub cenzusowa; co więcej, do dziś nie ma na świecie ani jednego rządu, który wedle tej teorii byłby prawowity – w istocie oznaczałoby to brak rządu, ponieważ cały lud byłby rządem. Kolejny rys utopijny, o wyraźnie totalitarnym charakterze, to pojęcie „woli powszechnej” (volonte generale); Rousseau często posługiwał się tym pojęciem, nie rozumiejąc pod tym określeniem woli większości. „Wola powszechna” jest w ujęciu Rousseau najprawdopodobniej synonim racji stanu, interesu narodowego lub podobnych pojęć. W założeniu to teoretyczna wola, wyrażająca interes obiektywny państwa; nie wiadomo jednak czym jest ona w praktyce i kto miałby ją wyrażać; trudno bowiem poważnie potraktować stwierdzenie, że wolę tę wyraża jednomyślna wola ludu, gdyż jednomyślność w praktyce się nie zdarza. Można z tego wywnioskować, że demokracja to nie tyle realny projekt społeczny, co jakaś formuła ideologii rewolucyjnej przeciwko wszystkim rządom. Rousseau miał świadomość tego, że jego wizja jest nie do urzeczywistnienia, gdyż „gdyby istniał lud złożony z bogów, to miałby charakter demokratyczny”. W utopii tej nie chodzi o autentyczne wyzwolenie człowieka od zła – co Rousseau uważa za niemożliwe – lecz o wieczną rewolucję przeciwko wszelkim rządom w imię ideału, który nigdy nie może zostać urzeczywistniony.

Rewolucyjny charakter teorii Rousseau przejawia się przede wszystkim w przekonaniu, że dobry człowiek został uwięziony w złym świecie, który czyni zeń przeciwieństwo jego natury; przeciwko temu światu Rousseau ogłasza romantyczną rewolucję, której celem nie jest jakaś określona zmiana – tę uważa za nieosiągalną – lecz rewolucja dla samej rewolucji, którą musi podjąć dobry z natury człowiek uwięziony w racjonalnym (złym) świecie, nie mając przed sobą perspektywy rzeczywistej odmiany.

W tym sensie Rousseau różni się od rewolucjonistów epoki oświecenia, którzy dokładnie zaplanowali, jak powinien wyglądać zregenerowany świat po przyszłej rewolucji; Rousseau nie miał konkretnego celu, wizji przyszłego społeczeństwa; rewolucja jest celem samym w sobie, co czyni z jego doktryny pierwszy romantyczny bunt przeciwko szarzyźnie świata. Idea buntu przeciwko całemu światu – obecna we wszystkich dziełach Rousseau – to problem jego osobistych przeżyć, przeniesionych na cały świat; osobiste porażki postrzegał jako wynik zła panującego w świecie, dlatego chciał go obalić i spalić w ogniu rewolucji. Nienawiść do ludzi znalazła swój filozoficzny wyraz w nienawiści do świata, tradycji, wszelkich instytucji. Zdając sobie sprawę ze swojego miernego pochodzenia, i nie mogąc liczyć na awans w przedrewolucyjnym społeczeństwie, Rousseau marzył o pogrążeniu całego świata w wiecznej anarchii, gdzie on będzie mógł jaśnieć jako pozapolityczny autorytet sprawujący władzę moralną. Uważał się za swojego rodzaju kolegę Boga, spowiadał się sam przed sobą, uważał się za chodzącą cnotę, człowieka, który, jak sam twierdził, „nauczył się spoglądać na siebie z lubością”.

Niektórzy uważają, że Powszechna a deklaracja praw człowieka i obywatela napisana była pod wpływem pana Rousseau. Ogólnie przyjąć trzeba, że tych trzech myślicieli wpływ miało na myśl i rozwój praw człowieka we Francji, Wielkiej Brytanii i w Polsce.

Rewolucja amerykańska i francuska toczyły się pod hasłem walki z tyranem i walki o wolność (do tych krajów doliczyć można Polskę w umiarkowanym zakresie).

4 lipca 1776 – Deklaracja Niepodległości USA akt prawny autorstwa m.in. Thomasa Jeffersona, uzasadniający prawo Trzynastu Kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej do wolności i niezależności od króla Wielkiej Brytanii, Jerzego III. Ogłoszona 4 lipca 1776 w Filadelfii podczas II Kongresu Kontynentalnego. Deklaracja głosiła prawo do ustanawiania wszelkich aktów państwowych, wypowiadania wojny i zawierania pokoju przez dawne kolonie angielskie w Ameryce Północnej. Deklaracja niepodległości była pierwszym oficjalnym oświadczeniem na temat tego, czym powinien być rząd. Ponadto, miała ona charakter uniwersalny, była czymś więcej aniżeli prywatnym przesłaniem skierowanym do Wielkiej Brytanii, był to apel do całej ludzkości. Idee zawarte w Deklaracji to synteza poglądów ówczesnych myślicieli oświeceniowych. Największy wpływ na treść tego dokumentu miała osoba Johna Locke’a, który swoją twórczością filozoficzno-literacką ustanowił kanon myśli oświeceniowej w odniesieniu do rządu i jego obowiązków względem obywateli. Thomas Jefferson wiedział, iż poglądy głoszone przez Locke’a pasowały do sytuacji, w jakiej znalazły się kolonie w dobie rewolucji, a także odzwierciedlały nastroje społeczne prowincji amerykańskich.

17 września 1787 - Konstytucja USA, w której unormowano system państwa oparty na trójpodziale władzy. Katalog praw i wolności jednostki został dodany w dziesięciu pierwszych poprawkach (razem jako katalog praw) – tzw. The bill of rights grudzień 1791 r. Praw nie wpisano od razu, gdyż sądzono, że SA one domeną władz stanowych, a nie federalnych.

Poprawka I – wolność religii, słowa, wolności zgromadzeń, prawo petycji do władz o naprawienie krzywdy.

Poprawka II – prawo do posiadania i noszenia broni

Poprawka III – zakazuje zaszeregowania żołnierza w czasie pokoju w domu prywatnym bez zgody właściciela

Poprawka IV – prawa do nietykalności osobistej, mieszkania, dokumentów i mienia, nie wolno ich naruszać przez bezzasadne rewizje i bezprawne zatrzymanie.

Poprawka V – nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za zbrodnię główną bez aktu oskarżenia uchwalonego przez Wielką Ławę Przysięgłych, nie można po raz drugi skazać za to samo przestępstwo. Własność prywatną można przejąć na użytek publiczny za sprawiedliwym odszkodowaniem

Poprawka VI- prawa oskarżonego do szybkiego, publicznego bezstronnego sądu przed Ława Przysięgłych, prawo do bycia poinformowanym o rodzaju i podstawie oskarżenia + prawo do obrony

Poprawka VII – właściwości sądu przysięgłych w sprawach cywilnych oraz prawomocności orzeczeń tego sądu.

Poprawka VIII – nie wolno żądać nadmiernych kaucji ani wymierzać nadmiernych grzywien albo stosować kar okrutnych lub wymyślnych.

Poprawka IX – zasada rozszerzającej interpretacji praw. Wymienienie w konstytucji wymienionych praw nie oznacza zniesienia lub ograniczenia innych praw, które przysługują ludowi.

Poprawka X – zasada ograniczonych kompetencji władz federalnych. Uprawnienia, których konstytucja nie powierzyła stanom zjednoczonym ani nie pozbawiła tych kompetencji poszczególnych stanów przysługują nadal tym stanom bądź ludowi (mocny wpływ Locke’a i Monestkiusza – widać, kto jest suwerenem, kto ma władzę).

The bill of rights był aktem pionierskim, który wywarł wielki wpływ na Europejczyków, przez sprawdzenie idei myślicieli europejskich w praktyce amerykańskiej – te trendy znów wędrują do Europy. Na samym początku rewolucji francuskiej 22 sierpnia 1789 Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Prawa człowieka są naturalne, niezbywalne i święte. Ta deklaracja je uznaje, ogłasza, ale nie tworzy.

Art. 1 – ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi w swoich prawach. Różnice społeczne mogą występować, ale mogą opierać się tylko na użyteczności wobec społeczeństwa.

Art. 2 – celem każdej organizacji, w tym politycznej jest zachowanie naturalnych i niezbywalnych praw człowieka, a prawami tymi są: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciwko uciskowi.

Art. 3 – wszelka suwerenność spoczywa w narodzie i nikt nie może sprawować władzy, która nie pochodzi od narodu.

Art. 4 – granice wolności, nie ma wolności nieokiełznanej. Wolność to czynienie wszystkiego co nie szkodzi innemu. Czy ktoś może określić te granice? Tylko ustawa

Art. 5 – ustawa może zakazać tylko takiego zachowania, które jest szkodliwe dla społeczeństwa oraz, że nie może zabronić tego co nie jest przez ustawę zakazane i zmusić do tego co nie jest przez ustawę nakazane.

Art. 6 – ustawa jest wyrazem woli powszechnej, a wszyscy obywatele maja prawo brać udział osobiście lub przez swoich przedstawicieli. Musi być ona jednakowa dla wszystkich. Wszyscy obywatele jako równi wobec ustawy mają równy dostęp do wolności, stanowisk i urzędów publicznych wg własnych zdolności i bez różnic innych niż te, które wynikają z ich cnoty i talentu. [smark, smark]

Art. 7- 9 – zawierają prawa w dziedzinie odpowiedzialności karnej – oskarżenie, więzienie, które są ustanowione tylko w ustawie, a ustawa może ustanowić takie kary jakie są wyłącznie potrzebne. Kare można wymierzyć na podstawie kary obowiązującej przed powstaniem przestępstwa. Każdy jest uznany za niewinnego dopóki nie zostanie uznany winnym.

Art. 10 – wolność przekonań, także religijnych, o ile ich manifestowanie nie zaburza porządku publicznego ustanowionego przez ustawę.

Art. 11 – swobodne głoszenie myśli i opinii jest jednym z najważniejszych praw człowieka. Odpowiedzialność za nadużycie tej wolności zachodzi tylko w przypadkach, które SA określone przez ustawę.

Art. 12- 13 – publiczna siła zbrojna

Art. 14 – wszyscy obywatele maja prawo stwierdzić osobiście lub przez przedstawicieli konieczność podatku, czuwać nad jego egzekwowaniem, ustalić jego wysokość, podstawę wymiaru, sposób ściągania i czas trwania.

Art. 15 – społeczeństwo ma prawo żądać od każdego urzędnika publicznego sprawozdania z jego działalności.

Art. 16 – społeczeństwo, które nie ma należytych gwarancji praw ani podziału władz – to nie ma ustroju konstytucyjnego

Art. 17 – prawa własności, to prawo święte i nietykalne i nikt nie może być go pozbawionym z wyjątkiem wypadku, gdy wymaga tego konieczność publiczna pod warunkiem słusznego i z góry ustalonego odszkodowania.

Deklaracja jest o tyle istotna, że jest materialną częścią Konstytucji francuskiej i powstała wcześniej niż konstytucja. W konstytucji z 14 września 1791 r. znalazły się prawa socjalne, natomiast wbrew Art. 1 Deklaracji wprowadziła cenzus majątkowy – podzieliła obywateli na czynnych i biernych i podzieliła obywateli na czynnych i biernych politycznie.

Sejm Wielki 1788 – 1792 – podjął dzieło naprawy Rzeczypospolitej w trudnej sytuacji międzynarodowej i przy zasadniczej wrogości Rosji. Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r. była wynikiem licznych kompromisów, ale tą konstytucją sam stan szlacheckich narzucił na siebie wiele ograniczeń i stworzył wiele koncesji dla stanu mieszczańskiego. Wprowadzono zasadę trójpodziału władz – władza prawodawcza w stanach zgromadzonych, władza najwyższa wykonawcza w królu i straży i władza sądownicza w jurysdykcjach ustanowionych lub ustanowić się mających. Ostrożna i połowiczna jest ta konstytucja w dziedzinie praw człowieka – nie zniosła stanowego podziału społeczeństwa (stan to status prawny człowieka), co różni ją od osiągnięć amerykańskich i francuskich z tych czasów. Wyszczególniono w niej prawa takie jak równość szlachty, prawa osobiste dla szlachty osiadłej. Mieszczanom miast królewskich nadano prawa takie jakie do tej pory przysługiwały szlachcie i ułatwiono im przechodzenie do stanu szlacheckiego, chociaż pełne zrównanie stanu mieszczańskiego i szlacheckiego nie nastąpiło. Najmniej zrobiono dla stanu chłopskiego. Artykuł ten otwierał pewne furtki dla stanu włościańskiego. Za brakiem likwidacji podziału stanowego społeczeństwa przewidziano odrębne sądy dla poszczególnych stanów. Konstytucja 3 maja została obalona w 1792 r., praktycznie nie weszła w życie. Obalona przez Konfederację Targowicką i najazd rosyjski. Nie mogła zasługiwać na takie uznanie jak konstytucja amerykańska czy francuska.

Wiek XIX przyniósł dwie różne drogi w dziejach rozwoju praw człowieka – indywidualistyczne stany zjednoczone i liberalna koncepcja praw człowieka. W Europie liberalistyczna koncepcja na samym początku była odrzucana, bo w Europie inaczej wolność się kojarzyła – np. wolnością narodową. W USA większość ludzi radziłą sobie dobrze bez pomocy państwa. W Europie powszechne były roszczenia w stosunku do państwa w zakresie tych wolności. W związku z tym do dzisiaj amerykańska koncepcja praw człowieka, traktuje je jako koncepcję tarczy chroniącej jednostkę przed państwem, chodzi tu o ochronę przed tyranią i przed każdą władzą, nawet tą która jest demokratyczna i działa w naszym interesie. Do tej pory pomoc ze strony państwa traktowana jest jako coś co mu uwłacza i go niewoli. W Europie zaspokojenie ludzkich potrzeb w XIX w. zależało od państwa a nie od jednostki –tu nie było ziemi do zagospodarowania.

ĆWICZENIA 2 28 LUTEGO 2011

Konwencja ws. likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet – 18 grudnia 1979 r.

Polska 2 kwietnia 1789 r.

Konwencja + protokół dodatkowy z 1999 r. = Międzynarodowa Karta Praw Kobiet

Konwencja ta zakazuje jakiegokolwiek różnicowania, wykluczania lub ograniczania ze względu na płeć, które umniejszają lub unieważniają prawa człowieka i podstawowe wolności kobiet. Daje możliwość wprowadzania tzw. dyskryminacji pozytywnej, tzn. zastosowania tymczasowych środków specjalnych mających na celu przyspieszenie faktycznej równości kobiet i mężczyzn. Jednym z ważniejszych założeń Konwencji jest stwierdzenie, iż obowiązki państwa w zakresie likwidacji dyskryminacji kobiet dotyczą nie tylko sfery publicznej, lecz również prywatnej. Konwencja ta jest jednym z dokumentów ONZ-owskich, do których państwa zgłosiły najwięcej zastrzeżeń - zwłaszcza do art. 9, 15 i 16 dotyczących równych praw w zakresie obywatelstwa, równości wobec prawa i pełnej zdolności prawnej oraz równości w małżeństwie i rodzinie. Komitet ONZ ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet (CEDAW) systematycznie nadzoruje postęp we wdrażaniu postanowień Konwencji i dokonuje przeglądu raportów przedkładanych przez państwa - strony Konwencji. Przyjęto protokół dodatkowy do Konwencji, który daje możliwość wniesienia skargi indywidualnej lub grupowej.

Po zaznajomieniu się z powyższą konwencją Rada Państwa uznała ją i uznaje za słuszną, z zastrzeżeniem, że Polska Rzeczpospolita Ludowa nie uważa się za związaną postanowieniami paragrafu 1 artykułu 29 tej konwencji

Art. 29 Każdy spór pomiędzy dwoma lub więcej Państwami Stronami, dotyczący interpretacji lub stosowania niniejszej konwencji, który nie zostanie rozstrzygnięty w drodze rokowań, będzie, na wniosek jednego z państw, poddany arbitrażowi. Jeżeli w ciągu sześciu miesięcy następujących po dacie żądania arbitrażu Strony nie porozumią się co do organizacji arbitrażu, każda z nich może przekazać spór do rozstrzygnięcia przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, składając skargę zgodnie ze Statutem Trybunału.

Dyskryminacja kobiet – definicja konwencyjna z art. 1:

W rozumieniu niniejszej konwencji określenie dyskryminacja kobiet oznacza wszelkie zróżnicowanie, wyłączenie lub ograniczenie ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie albo uniemożliwienie kobietom, niezależnie od ich stanu cywilnego, przyznania, realizacji bądź korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka oraz podstawowych wolności w dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego, obywatelskiego i innych.

Odnośnie konwencji ws. likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet można mówić o dyskryminacja pozytywnej jest to utrzymywanie czasowych lub stałych rozwiązań i środków prawnych mających na celu wyrównanie szans osób i grup dyskryminowanych ze względu na płeć, pochodzenie etniczne, religię, orientację seksualną, niepełnosprawność^[1] i inne cechy.

Możliwość kontroli:

• sprawozdania (na podstawie konwencji)

• skarga międzypaństwowa (na podstawie protokołu dodatkowego)

• skarga indywidualna na władze państwa do Komitetu (na podstawie protokołu dodatkowego)

Feminizm –ideologia i ruch społeczny związany z ruchem równouprawnienia kobiet.

• historyczny, jak np. ruch sufrażystek

• równości

• dot. różnicy płci

• katolicki (Feldman, Radziszewska)

Wartości kobiet:

• emocjonalność w znaczeniu dobrych, pozytywnych uczuć

• macierzyństwo – w Polsce jest to wartość chroniona konstytucyjnie

• inny sposób racjonalnego myślenia

WYKŁAD 3 - 7 MARCA 2011

ONZ – struktura przez pryzmat KNZ

Historia powstania ONZ – zaczątków ON należy doszukiwać się w okresie II w. ś. W jej wyniku nastąpił brak wiary w poszanowanie ludzkiego życia, co skutkowało utratą wiary w prawa człowieka i ich ochrony.

Karta Atlantycka – 14 sierpnia 1941 - ośmiopunktowa deklaracja podpisana  przez Winstona Churchilla i Franklina Delano Roosevelta na pokładzie okrętu HMS Prince of Wales kotwiczącego u wybrzeży Nowej Fundlandii na Oceanie Atlantyckim (stąd nazwa). Określała cele polityki Wielkiej Brytanii i USA w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu oraz zasady powojennych stosunków międzynarodowych. Za jej najważniejsze cele uznano prawo wszystkich narodów do posiadania własnych rządów i własnego niepodległego państwa, do rozwoju gospodarczego i życia w pokoju po pokonaniu tyranii faszystowskiej. Zdecydowanie eksponowała zasadę pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, wyrażała nadzieję na ustanowienie po ostatecznym zniszczeniu "tyranii nazistowskiej" trwałego pokoju, wspominała o potrzebie zaprowadzenia w przyszłości "stałego systemu bezpieczeństwa na szerszą skalę" oraz o potrzebie zmniejszenia zbrojeń. 24 września 1941 roku na konferencji międzynarodowej w Londynie podpisana przez członków koalicji antyhitlerowskiej, m.in. ZSRR, Australię, emigracyjne rządy Polski, Francji, Belgii, Czechosłowacji, Luksemburga, Niderlandów, Norwegii,Grecji oraz przez Indie Brytyjskie, Jugosławię, Kanadę, Związek Południowej Afryki). Do Karty odwoływała się Deklaracja Narodów Zjednoczonych. Niektóre zapisy Karty (pierwszy, drugi, trzeci, czwarty i ósmy) nigdy nie zostały przez sprzymierzonych zrealizowane. Sygnatariuszem, który dążył do ekspansji zarówno terytorialnej jak i polityczno-gospodarczej był Związek Sowiecki. Zmiany terytorialne, które zaszły bez zgody państwa, którego dotyczyły to cesje terytorialne Finlandii, Polski, Rumunii, Czechosłowacji i Japonii na rzecz Związku Sowieckiego, a także Niemiec na rzecz Polski. Punkt czwarty został pogwałcony w przypadku nieprzywrócenia niepodległości Estonii, Łotwy, Litwy, a także wszystkich państw, które stały się sowieckimi satelitami. Nie nastąpiło po wojnie deklarowane rozbrojenie, bądź ograniczenie zbrojeń. Doszło też do licznych interwencji zbrojnych zarówno USA jak i Związku Sowieckiego.

W karcie Atlantyckiej prezydent Stanów Zjednoczonych i premier Wielkiej Brytanii ustanowili "pewne wspólne zasady w polityce państwowej" swych krajów, "na których opierają nadzieje na lepsza przyszłość dla całego świata". Zasad tych było osiem:

1. sygnatariusze nie dążą do zysków terytorialnych lub jakichkolwiek innych;

2. sygnatariusze nie życzą sobie zmian terytorialnych, które nie zgadzałyby się z wolno wypowiedzianymi życzeniami narodów, których te zmiany dotyczą;

3. sygnatariusze uznają prawo wszystkich narodów do wyboru formy własnego rządu; pragną przywrócenia niepodległości i niezależnych rządów w tych wszystkich państwach, które zostały pozbawione swej niepodległości;

4. sygnatariusze będą się starali o to, aby wszystkie państwa, wielkie i małe, zwycięskie czy zwyciężone, miały dostęp na równych zasadach do światowego handlu i surowców, niezbędnych dla ich rozwoju ekonomicznego;

5. sygnatariusze dążą do ustalenia jak najdalej idącej współpracy pomiędzy wszystkimi narodami na polu gospodarczym, by zapewnić wszystkim polepszenie warunków pracy, rozwój ekonomiczny oraz dobre warunki społeczne;

6. sygnatariusze chcieliby, po ostatecznym pokonaniu tyranii hitlerowskiej, widzieć taki pokój, który by zapewnił wszystkim narodom warunki bezpiecznego życia wewnątrz swoich granic i dawał pewność, że wszyscy mieszkańcy wszystkich krajów będą mogli prowadzić życie wolne od lęku i nędzy;

7. na zasadzie takiego pokoju, morza i oceany będą otwarte dla wszystkich;

8. sygnatariusze wierzą, że wszystkie narody świata, zarówno ze względów praktycznych, jak i zasad moralnych, będą się musiały zgodzić na wyrzeczenie się metody przemocy.

Wielu z postanowień Karty nie dotrzymano patrz: Jugosławia, Polska

Deklaracja Narodów Zjednoczonych (Deklaracja waszyngtońska) - deklaracja podpisana 1 stycznia 1942 roku przez przedstawicieli 26 państw (w tym Polski) wWaszyngtonie; była następnym po Karcie Atlantyckiej dokumentem poprzedzającym utworzenie ONZ; zobowiązywała się do walki z państwami faszystowskimi i niezawierania z nimi odrębnego pokoju, oraz głosiła że państwa te użyją wszystkich sił oraz potencjału gospodarczego i politycznego w walce z hitleryzmem. Deklaracja była pierwszym oficjalnym dokumentem, w którym pojawiło się zaproponowane przez Franklina D. Roosevelta określenie Narody Zjednoczone.

Karta Narodów Zjednoczonych - wielostronna umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ).

Karta została podpisana 26 czerwca 1945 w San Francisco przez 50 z 51 krajów członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy. Kraje podpisujące Kartę zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień, jako prawa międzynarodowego.

Karta, choć sama nie zawiera katalogu praw podstawowych, podnosi aż siedmiokrotnie kwestie związane z prawami człowieka (art. 1, 13, 55, 56, 62, 68, 76) - mówi się tam o popieraniu, przestrzeganiu, poszanowaniu praw człowieka. KNZ zdecydowała się na podjęcie tematu praw człowieka, aby je przywrócić i podkreślić godność i wartość jednostki. Narody Zjednoczone uznały, że wszyscy ludzie są równi. Warunkiem niezbędnym do ochrony praw człowieka jest postęp społeczny i poprawa warunków życia.

Karta wraz z paktami ekonomicznym i prawnym oraz powszechną deklaracją praw człowieka tworzy uniwersalny system ochrony praw człowieka w podwójnym sensie - podmiotowym i przedmiotowym.

Załącznikiem do Karty jest statut MTS.

Karta – np. Magna carta libertatum – ten wyraz zastrzeżony jest do dokumentów wyższej rangi. KNZ sporządzono w pięciu językach: angielskim, francuskim, chińskim, ……

Narody Zjednoczone – uformowane na wzór nazwy Stany Zjednoczone – tylko e niektórych artykułach KNZ używa nazwy ONZ. W literaturze anglo- francuskojęzycznej używana jest nazwa NZ, a nie ONZ.

KNZ jest dokumentem o szczególnym znaczeniu, a wprowadzenie zmian do tekstu jest szczególnie utrudnione.

Poprawki w KNZ na podstawie uchwały ZO NZ powziętej większością 2/3 głosów oraz ich ratyfikacji przez 2/3 członków w tym wszystkich stałych członków RB.

Rewizja KNZ wymaga specjalnej uchwały na specjalnej konferencji członków ONZ zwołanej na podstawie decyzji podjętej przez ZO większością 2/3 głosów i większością którychkolwiek 9 członków RB. Uchwalona w ten sposób zmiana KNZ uzyska moc prawną po ratyfikacji przez 2/3 członków KNZ w tym wszystkich stałych członków RB.

Trzykrotnie poprawki wprowadzono – dwie pierwsze dot. RB, a ostatnia Rady Gospodarczo- Społecznej.

1. Uchwalona przez ZO w 1963 – dot. składu – z 11 członków skład RB zwiększono do 15, ustalono też parytet geograficzny

2. 1965 r. – dot. większości głosów w RB

3. 1973 r., weszła w życie w 1977 i dot. liczby członków Rady Gospodarczej i Społ.

Postanowienia KNZ zajmują wyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych niż inne UM, mają pierwszeństwo przed przepisami innych UM art. 103 zasada pierwszeństwa wyrażona expressis verbis.

Konstytucję NZ uznajemy za statut ONZ.

Jakie są cele NZ opisane w KNZ?

Art. 1 utrzymanie Miedzyna. Pokoju i bezpieczeństwa,

• rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami opartych na poszanowaniu zasady równych praw i samostanowienia narodów,

• rozwiązywanie w drodze współpracy zagadnień międzynarodowych o charakterze społecznym, gospodarczym, kulturalnym i humanitarnym oraz w zakresie ochrony prawe człowieka,

• stanowienie ośrodka uzgadniania działalności międzynarodowej, zmierzającej do osiągnięcia wyżej wymienionych, wspólnych celów.

Zasady opisane w KNZ:

Art. 2 organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich swych członków – odrzuciło to kosmopolityczną wizję tej organizacji, nie można utworzyć federacji, nad-państwa;

• członkowie organizacji powinni wykonywać przyjęte zobowiązania w dobrej wierze;

• załatwianie sporów międzynarodowych środkami pokojowymi w taki sposób aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości;

• powstrzymywanie się w SM od groźby użycia siły lub użycia je przeciwko całości terytorialnej lub całości organizacyjnej jakiekolwiek państwa;

• współpraca państw w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa;

• zapewnienie aby państwa nienależące do ONZ postępowały tak aby bezpieczeństwa międzynarodowego nie naruszać (odstępstwo od zasady, że umowy wiążą tylko strony tej umowy);

• nieingerowanie w sprawy wewnętrzne państw członkowskich – nie dotyczy to środków przymusu, którymi dysponuje ONZ, np. apartheid nie został uznany za sprawę wewnętrzną RPA, dekolonizacji też nie traktowano jako sprawy wewnętrzne nowo powstających państw i byłych metropolii. Ochrona praw człowieka nie jest zatem sprawą wewnętrzną danego państwa

Członkowstwo w ONZ

Dwie grupy państw – członkowsto pierwotne i wtórne. Pierwotne – to państwa, które podpisały KNZ na konferencji oraz państwa, które podpisały KNZ dwa miesiące później – w tym Polska. Polska nie mogła uczestniczyć w Konferencji, gdyż jej rząd nie był wtedy uznany.

Członkowie pierwotni Za członków pierwotnych uznanych jest 51 państw. Są to:

• państwa, które wzięły udział w konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco, podpisały i ratyfikowały Kartę ONZ.

• państwa, które podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych z 1942 r., podpisały i ratyfikowały Kartę ONZ. To kryterium wprowadzono specjalnie dla Polski, która nie mogła uczestniczyć w konferencji w San Francisco z powodu braku rządu uznawanego przez wszystkie mocarstwa – Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i przeważająca większość krajów świata - uczestników konferencji uznawały za rząd Rzeczypospolitej Polskiej Rząd RP na uchodźstwie z siedzibą w Londynie, z kolei ZSRR uznawał podporządkowany sobie Rząd Tymczasowy w Warszawie.

Art. 4 członkiem ONZ może być "każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązania zawarte w Karcie" i – zdaniem ONZ – "jest w stanie je wypełniać"

Nie ma postanowień dotyczących wystąpienia ONZ. Takie postanowienie było w Pakcie LN i zostały po tym przykre doświadczenia. Czy doszło do wystąpienia? Tak, w 1965 r. wystąpiła Indonezja i po roku do ONZ wróciła. Mimo braku przepisu państwo nie może być pozbawione prawa do wystąpienia z tej organizacji, bo jest suwerenne.

Wykluczenie ten kto uporczywie łamie zasady KNZ.

Zawieszenie to w stosunku do którego RB zastosowała środki zapobiegawcze lub środki przymusu.

Wykluczenia lub zawieszenia dokonuje ZO na wniosek RB. Do tej pory nie doszło ani do wykluczenia ani do zawieszenia, ale dyskutowano nad wykluczeniem RPA (apartheid, aneksja Namibii).

Pozbawienie prawa głosowania w ZO art. 19 członek ONZ, który zalega z opłacaniem składek przez dwa kolejne lata nie ma prawa głosowania w ZO, ale samo ZO może pozwolić takiemu państwu na głosowanie, jeżeli uzna, że zaleganie z opłatami wynika z nietypowej sytuacji tego państwa. Minimalna składka to 60 tys. $ to spory problem tzw. mini- mikropaństw (nie ma jednej definicji tych państw).

Zgromadzenie Ogólne

Jest parlamentem ONZ, w którym każdy członek-państwo ma jeden głos. Obraduje w Nowym Jorku na dorocznych sesjach, które zaczynają się w trzeci wtorek września i trwają do końca roku. Może obradować również w trybie specjalnym. Zgromadzenie Ogólne posiada szeroki zakres kompetencji i odejmuje decyzje w sprawach ważnych np. pokój i bezpieczeństwo, wybór niestałych członków Rady Bezpieczeństwa, sprawy systemu powierniczego, budżetu, przyjęcie lub wykluczenie członka, zawieszenie w sprawach członkowskich. Uchwały podejmowane są zwykle większością głosów (inne pozostałe sprawy), w "sprawach ważnych" wymagają 2/3 głosów.

„Sprawy ważne”:

• utrzymanie pokoju

• wybór członków Rad

• sprawy członkowskie

• funkcjonowanie systemu powiernictw

• spraw budżetowych

Rada Bezpieczeństwa

Jest głównym organem odpowiedzialnym za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe. RB składa się z 5 stałych członków oraz 10 członków niestałych, wybieranych na 2 lata zgodnie z tzw. kluczem regionalnym (5 miejsc dla Afryki i Azji, 2 Ameryki Łacińskiej, 2 Europy Zachodniej i 1 Europy Środkowej). Teoretycznie państwa te powinny posiadać "szczególne zasługi w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa", w praktyce jednak decyduje parytet geograficzny.

CHRL jest reprezentowana w Radzie Bezpieczeństwa dopiero od 1971 r. Wcześniej w Radzie Chiny reprezentował przedstawiciel Tajwanu. Członków niestałych (10) wybiera Zgromadzenie Ogólne na kadencję 2-letnią większością 2/3 głosów. Jako organ odpowiedzialny za utrzymanie pokoju, Rada może żądać od członków pomocy zbrojnej lub wszelkiej innej. Może zebrać się w każdej chwili w siedzibie Narodów Zjednoczonych

Art. 27 Rada przyjmuje uchwały większością 9 głosów spośród 15 członków. Wśród uchwał wyróżnia się uchwały dotyczące spraw proceduralnych oraz uchwały dotyczące innych spraw. W przypadku spraw innych do ważności uchwały wymagane są zgodne głosy członków stałych. Jednak w drodze zwyczaju wykształciła się zasada, że uchwała zostaje przyjęta także w wypadku, gdy żaden z członków stałych nie wyrazi sprzeciwu (pierwszy przypadek takiej interpretacji, niezgodnej z literalnym brzmieniem art. 27 Karty Narodów Zjednoczonych, miał miejsce w 1950 r. w związku z interwencją ONZ w Korei). Do zawetowania rezolucji potrzeba więc determinacji jednego z członków stałych lub 7 głosów innych państw. Ten sposób głosowania jest powszechnie krytykowany, swą słabość ujawnił m.in. w trakcie kryzysu irackiego 2003, proponuje się więc, by wprowadzić tzw. podwójne weto (co najmniej 2 członków permanentnych musiałoby zagłosować przeciw, by decyzja nie weszła w życie).

System, który uzależnia w sprawach merytorycznych od jednomyślności stałych członków RB.

W historii Rady Bezpieczeństwa najczęściej wetowali: Związek Radziecki (116), USA (42), Wielka Brytania (23), Francja (15) i Chiny (5, w tym raz przedstawiciel Republiki Chińskiej). RB przedkłada ZO sprawozdania coroczne lub specjalne (art. 24, ust. 3), w artykule 26 zobowiązano ją zaś do poczynienia szczególnych kroków prowadzących do kontroli zbrojeń.

Szwecja jeżeli mocarstwa nie będą miały prawa weta, to my nie wchodzimy do ONZ. Wątpliwości – jak się zachować wtedy kiedy jedno z państw będących członkiem stałym w RB nie przyjdzie na głosowanie. 1950 r.--> wojna koreańska, gdy delegat ZSRR na znak protestu przeciwko reprezentowaniu Chin przez Tajwan (Republika Chińska). Wtedy doszło do przegłosowania udziału sił zbrojnych ONZ w wojnie koreańskiej.

Co zrobić, gdy niektóre z wielkich mocarstw wstrzymały się od głosu? Czy wtedy taka uchwała RB będzie nieważna? MTS rozstrzygnął ten spór w opinii doradczej w sprawie Namibii dobrowolne wstrzymanie się członka RB nie stanowi przeszkody dla podjęcia danej uchwały. Tak też się stało w przypadku wojny koreańskiej. W większości sytuacji coraz częściej stosuje się podejmowanie decyzji bez głosowania – na zasadzie konsensusu, czyli tak długo prowadzi się rokowania, aż wypracuje się zgodne rozwiązanie. Większość niż połowa ustaw jest podejmowana nieprawidłowo – bez głosowania, tylko 1/5 poprzez głosowanie imienne.

Rada Gospodarczo- Społeczna

Podstawowy organ zajmujący się sprawami gospodarczymi i społecznymi, kulturalnymi, edukacyjnymi, zagadnieniami praw człowieka oraz koordynacją działań systemu ONZ. Składa się z 54 (do 1965 r. 18, do 1973 - 27 członków) członków wybieranych na 3 lata. Co roku zmienia się 1/3 składu. Każde państwo ma 1 głos.

Rada Powiernicza

Organ sprawujący nadzór nad terytoriami powierniczymi ONZ. Jej członkami są Chiny, Francja, Rosja, Wielka Brytania i USA. składała się z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa, państw zarządzających terytoriami powierniczymi (na początku było ich 8) oraz wybranych w tej samej liczbie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ państw nie administrujących terytoriami zależnymi. Powołana została do kontroli nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia, aby działać w interesie ich mieszkańców. Ze względu na to, że terytoria te - w większości terytoria mandatowe Ligi Narodów oraz terytoria przejęte od państw pokonanych w czasie drugiej wojny światowej - uzyskały samodzielność, działalność Rady Powierniczej została zawieszona, a jej misja wypełniona. Ostatnim terytorium było Palau, które stało się członkiem ONZ w 1994 roku.

Rada Powiernicza miała stać się forum zarządzania globalnymi dobrami takimi jak oceany, przestrzeń kosmiczna, itd.

MTS

Organ sądowniczy rozstrzygający spory między państwami, dostępny dla państw spoza ONZ. Składa się z 15 niezależnych sędziów wybranych przez Radę Bezpieczeństwa i Zgromadzenie Ogólne na 9 lat. Jego siedziba mieści się w Hadze

Sekretariat

Kieruje bieżącą działalnością licznych organów ONZ. Na jego czele stoi Sekretarz Generalny, wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Ogólne, któremu podlegają zastępcy sekretarza oraz wielki międzynarodowy personel.

Lata	Nazwisko	Narodowość
1946-1953	Trygve Lie	Norwegia
1953-1961	Dag Hammarskjold	Szwecja
1961-1971	U Thant	Birma
1971-1981	Kurt Waldheim	Austria
1981-1991	Javier Perez de Cuellar	Peru
1992-1996	Boutros Boutros Ghali	Egipt
1997-2007	Annan Kofi	Ghana

Od 2007 r. Ban Ki-Moon Korea Południowa

Organizacja Narodów Zjednoczonych to organizacja ukształtowana w ten sposób, by realizacja każdego z celów uzależniona była od woli państw i od ich współpracy. Nie posiada władzy nad państwami, nie dysponuje prerogatywami i środkami niezależnymi od nich, nie jest organizacją ponadpaństwową czy ponadnarodową, czymś na kształt światowego rządu. Jest natomiast typową organizacją koordynacyjną. Zgodnie z zasadami wymienionymi w art. 2 Karty Narodów Zjednoczonych, opiera się "na zasadzie suwerennej równości wszystkich członków" i nie może ingerować w sprawy, "które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa, ani tez żądać od członków, aby przekazywali takie sprawy do załatwienia według niniejszej Karty". Wyjątek od tej zasady uczyniono jedynie na rzecz sprawnego funkcjonowania systemu zbiorowego bezpieczeństwa.

Istnieje możliwość powoływania organów pomocniczych, np. Wojskowy Komitet Sztabowy (wymieniony nawet w KNZ).