Koszty i zagrożenia związane z przystąpieniem Polski do strefy euro

Przystąpienie Polski do strefy euro, oprócz tego że przynosi pewne korzyści dla naszego kraju, pociąga za sobą również pewne koszty i zagrożenia.

Zarówno koszty jak i zagrożenia mogą mieć charakter krotko-, średnio- i długookresowy.

• długookresowe;

• przeniesienie polityki pieniężnej na szczebel wspólnotowy – zwraca się jednocześnie uwagę na konieczność uwzględnienia aspektów globalizacji, które zdecydowanie ograniczają realną możliwość prowadzenia autonomicznej polityki monetarnej (Przystąpienie do strefy euro nie oznacza jednak całkowitej utraty wpływu Polski na decyzje w sprawie stóp procentowych obowiązujących w polskiej gospodarce. Przedstawiciele Polski pośrednio mogą oddziaływać na proces decyzyjny albo poprzez udział w formowaniu koalicji, albo poprzez odpowiedni wpływ na przebieg dyskusji, a tym samym na ostateczny kształt polityki pieniężnej)

• utrata możliwości korzystania z kursu walutowego jako narzędzia polityki dostosowawczej- teoria optymalnych obszarów walutowych (OOW) przyjmuje implicite założenie, ze elastyczny kurs walutowy jest pomocnym narzędziem w absorpcji szoków

asymetrycznych. Oznacza to, ze wahania realnego kursu walutowego odzwierciedlają

istnienie szoków, ich skale oraz mechanizmy ich akomodacji (Mundell, 1961), aczkolwiek

stabilizująca rola kursu walutowego jest tym mniejsza, im bardziej gospodarka jest otwarta. (usztywnienie nominalnego kursu walutowego w momencie wejścia Polski do strefy euro może oznaczać koszt w postaci wzrostu wahań produkcji. Bilans kosztów i szans związanych z rezygnacją z nominalnego kursu złotego względem euro będzie zatem zależeć od przyszłej korelacji szoków podażowych i popytowych między Polską a strefą euro. Jeżeli nie staną się symetryczne, to przyjęcie wspólnej waluty może spowodować wzrost zmienności produktu w przypadku niedostatecznej efektywności mechanizmów dostosowawczych alternatywnych w stosunku do polityki pieniężnej i kursowej)

Szoki podażowe to wstrząsy, które oddziałują na potencjał produkcyjny gospodarki. Jako źródła szoków podażowych wskazuje się: zmiany klimatyczne, zmiany krańcowej produktywności kapitału, zmiany cen surowców, zmiany demograficzne oraz szoki płacowe (Borowski 2001). .

• średniookresowe;

• zagrożenia dotyczące przyjęcia niekorzystnego kursu konwersji (kursu zamiany złotego na euro); Ustalenie kursu konwersji na poziomie niedowartościowanym oznacza, że dobra krajowe są relatywnie tańsze niż dobra zagraniczne. Może to prowadzić do przegrzania gospodarki i nadmiernej presji na wzrost cen krajowych w średnim okresie. Relatywnie wysokie ceny dóbr importowanych mogłyby również negatywnie oddziaływać na import nowych technologii, co miałoby wpływ na wydłużenie procesu doganiania przez polską gospodarkę (NBP 2009). Ustalenie przewartościowanego kursu konwersji oznaczałoby, że dobra krajowe są relatywnie droższe niż dobra zagraniczne, co mogłoby spowodować spadek konkurencyjności gospodarki. Ponadto niższe ceny dóbr zagranicznych przyczyniałyby się do wzrostu importu i spadku eksportu, a tym samym pogorszenia bilansu handlowego danej gospodarki.

• ryzyko pogorszenia się konkurencyjności gospodarki związane z możliwością wzrostu kosztów pracy; na pogorszenie się międzynarodowej konkurencyjności polskiej gospodarki, może wpływać zbyt szybki w stosunku do jej możliwości wzrost cen. Zmiany poziomu cen po integracji ze strefą euro mogą wynikać z oddziaływania czynników

• podażowych- tzw. wzrostu wydajności i efektu Balassy-Samuelsona- Polska jest gospodarką doganiającą państwa wyżej rozwinięte. Związane z tym wyższe tempo wzrostu wydajności pracy prowadzi do wzrostu płac. Jeżeli płace będą rosły we wszystkich sektorach gospodarki (nie tylko tych, w których zwiększyła się wydajność pracy), może to powodować wzrost cen.

• popytowych - wynikających ze zmian dochodów i zmian preferencji konsumentów

• zagrożenia dotyczące różnic inflacyjnych w obrębie unii walutowej; Występowanie dywergencji nominalnych, takich jak różnice inflacyjne, jest istotne z punktu widzenia konsekwencji tych różnic dla sfery realnej. Spadek realnej stopy procentowej w danym kraju pociąga za sobą wzrost produkcji. Dzieje się tak ze względu na zwiększenie dzisiejszej konsumpcji kosztem jutrzejszej w gospodarstwach domowych oraz zwiększenie motywacji do inwestycji w przedsiębiorstwach. Analogiczne rozumowanie dotyczy wpływu wzrostu realnej stopy procentowej na spadek dynamiki produkcji. Jeżeli zróżnicowana stopa inflacji przekłada się na różnice w oczekiwaniach inflacyjnych, to przy wspólnej dla unii walutowej stopie nominalnej prowadzi to do zróżnicowania realnych stóp procentowych. Ma ono charakter procykliczny, gdyż w kraju o przegrzanej gospodarce z wyższa inflacja i oczekiwaniami inflacyjnymi stopa realna jest niska, co dodatkowo pobudza aktywność gospodarcza. Uruchomiony zostałby bowiem wędrujący cykl przegrzania gospodarek spowodowany nieadekwatnością polityki EBC do potrzeb poszczególnych krajów.

• ryzyko wzrostu cen aktywów, szczególnie nieruchomości; spadek realnych stóp procentowych może prowadzić do silnego wzrostu popytu. Z doświadczeń państw członkowskich strefy euro wynika, że główne zagrożenia wiążą się ze wzrostem cen nieruchomości. Wprowadzenie euro może stymulować wzrost popytu na kredyt, szczególnie w krajach o niskim stopniu rozwoju rynków kredytowych. Obserwowana ekspansja kredytowa zazwyczaj następowała w wyniku spadku realnych stóp procentowych. Dotyczyła ona głównie segmentu kredytów mieszkaniowych. Wyniki analiz przeprowadzonych przez NBP wskazują jednak, że ryzyko to w przypadku Polski nie jest duże (NBP 2009).

• krótkookresowe;

• zagrożenia związane z uczestnictwem w ERM II (Exchange Rate Mechanizm II)-( ERM jest systemem kursów walutowych, łączącym waluty państw Unii Europejskiej oraz euro. Celem funkcjonowania mechanizmu jest wspieranie procesów konwergencji i tym samym umożliwienie wprowadzenia wspólnej europejskiej waluty oraz zapewnienie sprawnego funkcjonowania strefy euro. Uczestnictwo w mechanizmie polega na wyznaczeniu kursu centralnego waluty krajowej w stosunku do euro oraz dopuszczalnego pasma wahań. Standardowe pasmo wahań wynosi ±15%) - np. ryzyko wystąpienia tzw. zjawiska trójkąta niemożności; oznacza, ze w warunkach swobodnego przepływu kapitału równoczesna realizacja celu kursowego i inflacyjnego jest utrudniona, a w dłuższym okresie często niemożliwa. Gdy, na przykład, napływ kapitału prowadzi do aprecjacji i zbliżania się kursu waluty krajowej do granicy dopuszczalnych wahań, może okazać się konieczne obniżenie stóp procentowych. To jednak może prowadzić do wzrostu presji inflacyjnej i stać w sprzeczności z innym celem banku centralnego, jakim jest stabilność cen. Powyższy brak spójności prowadzi także do trudności w komunikowaniu polityki pieniężnej, co może powodować dodatkowe zaburzenia na rynku finansowym. Przykładem takich zaburzeń była sytuacja na Węgrzech w 2003 r.

• efekty cenowe dotyczące wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego oraz związane z tym negatywne konsekwencje iluzji euro, a także zjawiska związane z dążeniem do stosowania ceny atrakcyjnej - Jednym z zagrożeń jest krótkookresowy wzrost cen dóbr i usług związany z zaokrąglaniem cen w górę podczas ich przeliczania przy wprowadzaniu wspólnej waluty. Jak pokazują dane statystyczne, po wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego w 2002 r. wskaźnik inflacji w ujęciu rocznym wyniósł w strefie euro 2,3%, z czego 0,12 do 0,29 pkt proc. przypisuje się efektom związanym z wprowadzeniem euro do obiegu gotówkowego (NBP 2009). Jednak konsumenci odczuwali zmiany cen jako znacznie wyższe. Doprowadziło to do powstania efektu „iluzji euro”, czyli postrzegania przez społeczeństwo inflacji znacznie powyżej dynamiki oficjalnego wskaźnika.

  Podsumowując całkowity możliwy wpływ tych zjawisk na wzrost wskaźnika CPI (indeks cen konsumpcyjnych) oceniono na 3,29% przy założeniu, że dostosowania będą mieć charakter asymetryczny,

• inne koszty związane z wprowadzeniem euro do obiegu gotówkowego i bezgotówkowego - emisja monet, wymiana automatów, wymiana cenników, zmiany w systemach komputerowych, . Na wprowadzeniu euro straciłyby kantory, które swój byt opierają na wymianie walut i banki, dla których jest to jedno ze źródeł przychodów. etc.;

• koszty przeprowadzenia kampanii informacyjnej.

Podsumowując:

- koszt utraty stabilizującej roli płynnego kursu walutowego jest ograniczony przez fakt, że w warunkach mobilnych przepływów kapitałowych kurs walutowy może także stanowić źródło zaburzeń gospodarczych;

- słabości rynku pracy i wysoki deficyt strukturalny ograniczają skuteczność alternatywnych wobec polityki pieniężnej mechanizmów przeciwdziałających skutkom wstrząsów gospodarczych; spełnienie wymagań Paktu Stabilności i Wzrostu powinno jednak w przyszłości umożliwić efektywne wykorzystywanie automatycznych stabilizatorów fiskalnych jako narzędzia łagodzenia wahań gospodarczych;

- stopień integracji gospodarki polskiej ze strefą euro jest wysoki i rosnący, co znajduje odzwierciedlenie w relatywnie silnej zbieżności cykli koniunkturalnych. W rezultacie prawdopodobieństwo występowania w Polsce wstrząsów asymetrycznych po przystąpieniu do strefy euro jest stosunkowo niewielkie;

- członkostwo w unii monetarnej powinno przyspieszyć niektóre zmiany w strukturze gospodarki, które powinny sprzyjać ograniczeniu ryzyka wystąpienia wstrząsów asymetrycznych w Polsce;

koszt ewentualnego dodatkowego zacieśnienia polityki pieniężnej w celu spełnienia kryterium inflacyjnego będzie niewielki.

W rezultacie, niewielkie jest ryzyko, że po przystąpieniu do strefy euro polityka pieniężna prowadzona przez EBC nie będzie odpowiednia dla warunków gospodarczych w Polsce.

Przygotowanie:

Ewa Dykrzewska

Klaudia Radzik

Grupa B