1. Środowisko lokalne to pojęcie wieloznaczne, różnie definiowane przez pedagogów. Jest pojęciem nienaukowym, ale określa typ ładu społecznego.

• Według Pilcha środowisko lokalne to: "gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycje wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa".

Cechami konstytutywnymi środowiska lokalnego (według Pilcha) będą zatem: cywilizacyjna, religijna i narodowa tożsamość; homogeniczność zawodowa i gospodarcza; znaczny wpływ i zdolność kontroli społeczności grupowej nad jednostką; powszechne utożsamianie się jej członków; odrębność, pewien stopień odizolowania od innych środowisk.

• Wroczyński definiuje środowisko lokalne jako "zespół obiektywnych współwyznaczników rozwojowych i wychowawczych, w szczególności: obiektywnie istniejące i względnie stałe elementy struktury tego środowiska, które są źródłem określonych bodźców rozwojowych". Jako elementy środowiska lokalnego wymienia on: układ geofizyczny, tradycje, stan demograficzny (rozmieszczenie ludności), zróżnicowanie zawodowe, aktywność społeczno-kulturalną, strukturę gospodarczą oraz stan uprzemysłowienia.

Tradycyjne środowiska lokalne odznaczają się dużą spójnością oraz siłą i posiadają ogromne znaczenie w rozwoju i wychowaniu jednostek.

Według Anny Kłoskowskiej środowiska te cechują się: względną izolacją od otaczającego świata; samowystarczalnością; bezpośrednimi, osobistymi kontaktami wszystkich członków danej społeczności, opartymi na zasadzie sąsiedztwa i pokrewieństwa; znaczną jednorodnością majątkową, zawodową i etniczną; identycznością tradycji, wierzeń, zwyczajów, obyczajów, norm i wiernością w ich przekazie.

W środowisku lokalnym występuje specyficzny rodzaj więzi społecznych:

• Termin ten według Szczepańskiego i Pilcha oznacza zaplanowany i ukształtowany system stosunków między instytucjami, które sprawują kontrolę społeczną, a jednostkami i podgrupami w danej zbiorowości, tak aby tworzyły one spójną całość i nieustannie się rozwijały. Znaniecki definiuje więzi społeczne również jako planowe i intencjonalne współdziałanie osób w danej grupie.

• Krzywicki w swojej definicji odwołuje się do uczuć i ideałów, które są wspólne członkom danej społeczności, ze względu na podobieństwo rozwijających się popędów biologicznych, czy też wspólnych celów.

• Wreszcie Turowski podkreśla sieć stosunków i powiązań występujących w danej społeczności oraz nastawienie jej członków i grup do pełnienia określonych funkcji, kultywowania określonych wartości, ukierunkowania na wspólny cel.

Więzi społeczne możemy podzielić na: naturalne (powstają od momentu urodzenia i zamieszkania w danej społeczności); stanowione (ustanowione przez społeczeństwo); zrzeszeniowe (nieprzymuszone zrzeszanie się ludzi).

W środowisku lokalnym więzi społeczne kształtują się poprzez bezpośrednią styczność przestrzenną jej członków, postrzeganie obecności drugiego człowieka, oraz łączność psychiczną, a więc gotowość do nawiązywania kontaktów, utożsamianie się z innymi członkami.

2. Zajęcia pozalekcyjne – zajęcia odbywające się w szkole lub poza jej terenem nie będące częścią obowiązkowego programu szkolnego i mające charakter fakultatywny. Wyróżnia się różne typy zajęć: mające przygotowywać do egzaminów, zdobywania dodatkowej wiedzy w interesujących ucznia zagadnieniach, naukę języków obcych itp. Celem organizowania zajęć pozalekcyjnych jest rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań uczniów.

• Według definicji Wincentego Okonia to: „nieobowiązkowa wykonywana w czasie wolnym działalność uczniów w obrębie szkoły obejmująca zajęcia w organizacjach młodzieżowych, kołach zainteresowań, świetlicy, sali gimnastycznej lub na boisku czy w ogrodzie szkolnym”.

• Wg Jacka Węgrzynowicza: „Zajęcia pozalekcyjne są to zajęcia dzieci i młodzieży szkolnej, organizowane przy czynnym udziale uczestników, przez szkołę, instytucje wewnątrzszkolne, wybrane przez nich dla spędzenia czasu wolnego, przynoszącego wypoczynek i rozrywkę, kształcące i doskonalące wewnętrznie, dające okazję do społecznego działania, a równocześnie uczące samodzielnego gospodarowania czasem pozostającym po wypełnieniu obowiązków związanych z lekcjami i innych”.

Zasady organizacji form zajęć pozalekcyjnych

Franciszek Kowalewski w artykule pt.: „Założenia organizacyjne pracy ośrodków zajęć pozalekcyjnych w szkole podaje kilka zasad organizacji form zajęć pozalekcyjnych, z których najważniejsze (kluczowe) są dwie:

1. zasada dobrowolności uczestnictwa w formach zajęć pozalekcyjnych. Ucznia nie można zmusić do uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych, bo brak chęci z jego strony nie przyniesie w pracy żądanych rezultatów. W pozyskiwaniu uczestników nie wystarczy odwołać się do zdolności czy rozbudzonych już zainteresowań, lecz warto sięgnąć do innych motywów, zwłaszcza motywu sukcesu.

2. zasada atrakcyjności - tylko zajęcia atrakcyjne w treści i sposobie prowadzenia mogą liczyć na względnie stałych uczestników.

Im bardziej młodzież jest włączona do organizowania różnorodnych zadań i im bardziej te zadania uwzględniają jej potrzeby, tym wyższy jest udział uczniów w kołach zainteresowań i większe ich uczestnictwo w realizowaniu wychowawczych zadań szkoły.

 

Korzyści edukacyjne z działalności pozalekcyjnej

Zajęcia pozalekcyjne pełnią istotną rolę w procesie kształcenia i wychowania młodzieży, przyczyniają się do rozwoju i pogłębiania zainteresowań, co wiąże się ściśle z przygotowaniem młodzieży do zawodu i dorosłego życia. Pełnią one również funkcje wychowawcze i wspomagające wobec realizowanego programu nauczania oraz takie, które wykraczają znacznie poza doraźnie realizowane zadania szkoły i mają wpływ na proces rozwoju psychicznego i intelektualnego młodzieży.

Klasyfikacja form pozalekcyjnych

Do form pozalekcyjnej aktywności uczniów zalicza się: pracę w organizacjach szkolnych, w kołach zainteresowań, udział w imprezach i uroczystościach szkolnych. .

W szkole mają szansę rozwijać się następujące organizacje uczniowskie:

1. szkolne koła PCK (Celem działalności Szkolnego Koła PCK jest aktywizacja środowiska szkolnego w duchu humanitaryzmu i niesienia pomocy potrzebującym). Zadaniami Szkolnego Koła PCK są:

• Pomoc potrzebującym uczniom,

• Promowanie idei humanitaryzmu i bezinteresownej pracy na rzecz drugiego człowieka,

• Działanie na rzecz poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację dzieci w zakresie pierwszej pomocy i profilaktyki przedwypadkowej i zdrowotnej,

• Kształtowanie postaw brania odpowiedzialności za najbliższe otoczenie,

• Stwarzanie dogodnych warunków do rozwijania umiejętności i samorealizacji dzieci,

• Przygotowanie dzieci do dalszej działalności w PCK.

1. szkolne koła PTTK,

2. szkolne koła i kluby Szkolnego Związku Sportowego (najpopularniejsze dyscypliny: lekka atletyka, koszykówka, biegi przełajowe, piłka nożna). Zajęcia SKS dla dziewcząt i chłopców poświęcone są przygotowaniu młodzieży do zawodów sportowych na różnym szczeblu od szkolnego do wojewódzkiego. Rezultatem tych zajęć są wysokie lokaty w zawodach sportowych.,

3. szkolne koła Ligi Ochrony Przyrody,

4. szkolne koło Caritas, zadania:

• Kształtowanie postawy troski o człowieka potrzebującego.

• Kształtowanie postawy troski o rozwijanie w świecie prawdziwej solidarności wyrażanej w czynach miłosierdzia.

• Wspieranie prawidłowego rozwoju emocjonalnego uczniów, członków koła.

• Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec różnych sytuacji życiowych i zobowiązań moralnych.

• Kształtowanie i umacnianie postawy odpowiedzialności i podejmowania różnorodnych zadań wobec najbliższego otoczenia.

• Przybliżenie dzieciom, młodzieży posłannictwa Kościoła w świecie.

• Wspieranie prawidłowego rozwoju społecznego.

• Promowanie osobistego zaangażowania w życie szkoły i lokalnego środowiska.

• Uzdolnienie do chrześcijańskiej reakcji na przeżywane sytuacje życiowe.

• Postawienie problemu: czy cierpienie ma sens? Ukazanie związku Chrystusa z cierpieniem; odkrywanie znaczenia choroby i cierpienia w życiu człowieka.

• Uczenie szacunku dla siebie i innych.

1. spółdzielnie uczniowskie

3. Zgodnie z definicją francuskiego socjologa J.Dumazediera czas wolny to „wszelkie zajęcia, jakim może oddawać się jednostka z własnej ochoty, bądź dla rozrywki, bądź dla rozwijania swych wiadomości lub dla bezinteresownego kształcenia się, dobrowolnego udziału w życiu społecznym, poza obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi”. Za czas wolny ucznia (młodzieży) należy uważać taki czas, który pozostaje mu po wypełnieniu szkolnych i domowych obowiązków, w którym może on wykonywać czynności według swego upodobania, zgodnie ze swoimi potrzebami psychospołecznymi. Czas wolny racjonalnie przeznacza się na odpoczynek, który sprawia przyjemność, działalność społeczną o charakterze dobrowolnym i bezinteresownym, rozwój zainteresowań i uzdolnień przez zdobywanie wiedzy i amatorską działalność artystyczną, naukową czy sportową. Wolny czas w życiu człowieka to szereg różnorodnych, wzajemnie przenikających się funkcji. Jego brak ma silny i ujemny wpływ na zdrowie, stosunek do ludzi i osiągnięcia osobiste. Wolny czas mądrze wypełniony odpowiednimi
zajęciami ma zasadnicze i pozytywne znaczenie dla rozwoju osobowości jednostki. Jedną z podstawowych funkcji czasu wolnego jest regeneracja sił fizycznych i psychicznych ucznia. Drugą funkcja czasu wolnego jest rozrywka. Celem rozrywki jest dostarczenie różnorodnych wrażeń, radości i zadowolenia. Funkcja rozrywki polega na kompensowaniu monotonii dnia, obowiązków rodzinnych i szkolnych, nudy, powtarzających się codziennie czynności. Ważną funkcją czasu wolnego jest także rozwijanie zainteresowań.

Zygmunt Dąbrowski w swej książce pt.: „Czas wolny" wskazuje na 4 funkcje wolnego czasu:

1. regenerację sił fizycznych i psychicznych,

2. rozrywkę,

3. rozwój zainteresowań i uzdolnień indywidualnych,

4. szukanie swego miejsca w społeczeństwie, co wiąże się z kształtowaniem postaw moralno - społecznych.

Podstawowe czynniki warunkujące ilość czasu wolnego i sposób jego spędzania to: - wiek i status młodzieży (ucząca się czy pracująca)
- rodzaj szkoły
- ilość czasu wolnego posiadanego przez ucznia i możliwość jego właściwego twórczego spożytkowania
- prawidłowa organizacja zajęć ucznia w szkole i w domu, a przede wszystkim właściwie skonstruowany tygodniowy harmonogram zajęć obowiązkowych na rzecz szkoły, domu i czynności w czasie wolnym
- istniejąca moda, która jest chętnie przejmowana i naśladowana przez ludzi młodych
- warunki materialne rodziców (opiekunów), zwłaszcza posiadane dochody budżetowe warunki mieszkaniowe i stan zamożności
- posiadanie przez dom rodzinny środków masowego przekazu
- wykształcenie i kultura życia codziennego rodziców, a w szczególności ich zawód, hobby oraz warunki kulturalne rodziny
- stosowne formy i sposoby spędzania czasu wolnego przez rodziców, starsze rodzeństwo i inne osoby dorosłe w dni powszednie i świąteczne
- wytworzone u dzieci i dorosłych tradycje oraz nawyki w zakresie kulturalnego aktywnego wypoczynku
- środowisko lokalne (małe, średnie czy duże miasto), ośrodki rekreacyjne znajdujące się w tym środowisku, jak: boiska szkolne i sportowe, baseny, lodowiska, ośrodki wypoczynkowe itp.

Sposoby spędzania wolnego czasu podzielić można na sześć podstawowych kategorii:
1.Związane z przyjętymi na siebie obowiązkami:
- dokształcania
- pomocy rodzinie
- działalności organizacyjno- społecznej
- religijnymi
2. Związane z aktywnością podmiotu w dziedzinie:
- artystycznej
- technicznej
- sportu i rekreacji fizycznej
- turystyki
3. Związane z uczestnictwem w kulturze:
- w formie odbioru środków masowego przekazu (TV, radio, prasa, książki, kino, teatr)
4. Związane z uczestnictwem w życiu społecznym:
- przebywanie z sympatią
- spacery z kolegami
- uczęszczanie do kawiarni, dyskotek, klubów, spotkania towarzyskie itp.
- oglądanie imprez sportowych
5. Związane z realizacją indywidualnych zamiłowań:
- różnego rodzaju hobby, uprawianie działki itp.
- bierny wypoczynek
6.Zachowania o charakterze patologii społecznej:
- nałogowe picie alkoholu
- narkomania
- nadużycia seksualne
- przestępczość