Próba zdefiniowania kwestii społecznych

Kwestia społeczna podobnie jak polityka społeczna nie jest definiowana jednoznacznie. Może być definiowana jako:

-problem błędnych działań i błędnego rozwoju ładu społecznego względem postawionego przed społeczeństwem zadania realizacji dobra wspólnego, które określa przyczyny i środki do jej przezwyciężenia (definicja J.Messnera)

-uświadomiona sprzeczność rozwoju gospodarczego, wynikająca z ideowo pomyślanej i w życiu politycznym realizowanej społecznej zasady wolności i równości.

-efekt niezgodności idei społecznej z zastaną rzeczywistością

-problem o najwyższym stopniu dotkliwości, który generuje sytuacje krytyczne w życiu jednostek i zbiorowości, powodując zarazem trwałe zakłócenia w funkcjonowaniu społeczeństwa.

Wszystkie te określenia zawierają cechy subiektywizmu, którego nie da się do końca uniknąć, ale należy do końca go eliminować. Wobec tego należałoby kwestię społeczną określić jako: wyraz asymetrycznych przekształceń w rozwoju gospodarczym, które rodzą zagrożenia społeczne. Występuje ścisły związek kwestii społecznej z działalnością gospodarczą. Kwestia społeczna nie jest sprawą tylko świadomości lecz skutków ekonomicznego działania. Potwierdza to ewolucja tego pojęcia od problemów świata pracy do problemów ekologicznych, ale zawsze z związku z rozwojem gospodarczym.

Występuje również relacja między kwestią społeczną a kryzysem społecznym. Obydwa pojęcia kryją w sobie elementy konfliktu lub nawet zespoły konfliktu. Świadczą o dolegliwościach , o nierozwiązanych problemach. Należy traktować kwestię społeczną w sposób pierwotny, czego wtórnym objawem mogą być kryzysy.

Kwestia społeczna zawiera również w sobie bogatą problematykę humanizacji. Zagrożenia społeczne oznaczają możliwość degradacji ludzi. Dlatego rozwiązanie kwestii społecznej dotyczy człowieka i działalności, nie tylko ograniczającej zagrożenia lecz i humanizującej sferę gospodarczej aktywności. W ten sposób od definicji naukowej przechodzimy do praktyki, do akceptacji kwestii społecznej jako zadania zapewnienia równowagi i humanistycznego rozwoju.

Obie definicje kwestii społecznej- naukowa i związana z działaniem, wzajemnie się uzupełniają. Celem nauki, zajmującej się kwestią społeczną, jest dostrzec, zbadać, ocenić i wskazać sposoby lub drogi likwidacji zagrożeń. Celem praktyki jest wdrażać, uwzględniając propozycje nauki. Należy jednak zachować dystans między nauką a praktyką. Ostatnia jest realizowana przez polityków i działaczy społeczno-gospodarczych – ludzi często odległych od refleksji naukowej, którzy zupełnie inaczej postrzegają kwestię społeczną. O ile w nauce obowiązuje obiektywizm i czasowy dystans do problemu, to w praktyce obowiązują inne reguły. Dotyczą innych priorytetów, innego horyzontu czasowego.

W praktyce społeczno- gospodarczej obowiązuje swoiste „prowizorium”, do którego nauka musi mieć sceptyczny stosunek. Naukowcy nie mogą do końca identyfikować się z bieżącymi rozwiązaniami, mimo częstego „ojcostwa” idei lub propozycji, gdyż rozwiązania te są zawsze wplecione w kontekst gdy interesów, jak również w poparcie silniejszych względem słabszych grup społecznych.

W parze z działalnością gospodarczą rozwija się świadomość człowieka. Na przełomie XIX i XX w. mówiono o postępowej koncepcji : „homo oeconomicus”. Dziś jest to koncepcja przestarzała, choć niestety w wielu krajach (również rozwiniętych) nie straciła na praktycznym znaczeniu. Przełom wieku XX i XXI wiąże się z koncepcją „homo oecologicus”. Między jedną a drugą koncepcją istnieje epoka, w której dokonuje się ewolucja kwestii społecznej. Obie koncepcje wyznaczają dalszy jej kierunek rozwoju. W obu koncepcjach kryją się także praktyczne postulaty humanizacji i ekologizacji dalszego rozwoju gospodarczego.