JAMA USTNA:

Przyjęcie pokarmu do jamy ustnej uruchamia żucie (proces polegający na mechanizmie rozdrabniania pokarmu i formowania kęsa). Receptory odruchu żucia znajdują się w błonie śluzowej jamy ustnej i w mięśniu.

Żucie zapewnia częściowe trawienie węglowodanów. Podczas żucia składniki chemiczne pokarmu drażnią receptory smaku jamy ustnej, prowadząc do odruchowego pobudzania wydzielania soków trawiennych w żołądku i trzustce. Ostatecznie w jamie ustnej i żołądku trawionych jest 40- 60% węglowodanów.

ŚLINA:

Jest wydzieliną trawienną wydzielaną przez 3 pary gruczołów ślinowych. Spełnia dwie zasadnicze funkcje: ochronną oraz trawienną. Wydzielanie podstawowe śliny wynosi od 0, 33 do 0,5 ml/ min. Dobowo objętość śliny wynosi przeciętnie 1 – 2 l.

Ochronne działanie śliny wiąże się z:

• rozpuszczeniem i wypłukiwaniem pozostałych w jamie ustnej resztek pokarmowych

• buforowaniem drażniących substancji pokarmowych

• jej właściwościami bakteriobójczymi

• nawilgocenie jamy ustnej i narządu mowy

Funkcja trawienna śliny polega na:

• Trawieniu skrobi za pomocą ptialiny (amylazy)- optium działania pH= 7.

Ptialina rozkłada skrobię do maltodekstryn i maltozy.

• Zlepianie cząstek pokarmowych w możliwy do połknięcia kęs

ŚLINIANKI:

1. Największa położona jest bezpośrednio do przodu od małżowiny usznej (jej zapalenie to popularna świnka). Ma ujście na policzku na wysokości 2 zęba trzonowego górnego.

2. Ślinianka podżuchwowa- położona jest zgodnie ze swoją nazwą na dnie jamy ustnej

3. Ślinianka podjęzykowa- jej przewody uchodzą na tzw. mięsku podjęzykowym

ŻOŁĄDEK:

Sok żołądkowy jest mieszaniną 3 wydzielin wydzielonych oddzielnie przez różne komórki gruczołowe błony śluzowej. Komórki okładzinowe- wydzielają kwas solny, wodę i czynniki wewnętrzne wiążące B₁₂. Komórki główne- wydzielają pepsynogen oraz niewielką ilość płynu pozakomórkowego. Komórki śluzowe- wytwarzają śluz.

TRAWIENIE W ŻOŁĄDKU:

Żołądek to narząd, którego zasadniczą rolą jest trawienie zawartych w pokarmie białek (nie zachodzi trawienie tłuszczów). Trawienie cukrów jest wręcz hamowane przez niskie pH w żołądku.

Żołądek wydziela sok żołądkowy, który zawiera enzymy trawienne: podpuszczka, która znajduje się u niemowląt, jej funkcja polega na ścinaniu białka w mleku; pepsyna- zapoczątkowuje trawienie białka (w obecności HCl)

Pepsyna atakuje wiązania peptydowe białek w ich słabych „punktach”. Pod jej wpływem duże cząsteczki białek ulegają rozkładowi na krótsze elementy nazywane peptydami. Pepsynę wydzielają gruczoły żołądkowe w postaci nieczynnego prekursora- pepsynogenu. Dopiero w silnie kwaśnym środowisku soku żołądkowego (<5 pH) dochodzi do uaktywnienia enzymu i może on trawić pokarm.

Żołądek uwalnia kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje.

Wydzielanie soków żołądkowych reguluje układ nerwowy. Najważniejszy jest tzw. nerw błędny autonomicznego układu nerwowego, który przenosi bodźce smakowe i węchowe wprost do gruczołów wydzielniczych żołądka. To wpływ zapachu i smaku pobudza komórki wydzielnicze do intensywnej produkcji i wydzielania soków żołądkowych. Może się to również zdarzyć pod wpływem tzw.odruchu wewnątrzkomórkowego. Tzw. odruch wewnątrzkomórkowy to inaczej odruch warunkowy- czyli „czas na obiad”. Komórki wydzielnicze pełnią nie tylko rolę trawienną, ale i uczestniczą w samoregulacji wydzielania soków. W tej ostatniej roli wydzielane przez nie substancje do krwi wpływają

zwrotnie na hamowanie lub pobudzenie gruczołów wydzielniczych.

SPECYFIKA TRAWIENIA ŻOŁĄDKOWEGO U NIEMOWLĄT:

W soku żołądkowym niemowląt oprócz pepsynogenów znajduje się inny enzym; renina, która wspomaga trawienie białka. W obecności wapnia enzym ten powoduje przejście białka mleka kazeiny w porokazeinian wapnia (związek podobny do działania pepsyny). Trawienie mleka u niemowląt jest wsparte przez ten enzym.

KWAS SOLNY:

Jest wydzielany przez komórki okładzinowe, rozpulchnia włókna kolagenowe mięsa. Dzięki temu rozkłada ten pokarm i zawarte w nim związki chemiczne na drobne, bardziej strawne cząsteczki. Zakwaszona kwasem solnym treść pokarmowa aktywuje wydzielanie przez żołądek pepsyny, która jest enzymem trawiącym białka.

Kwaśna treść przedostawszy się do dwunastnicy pobudza jej błonę śluzową do wydzielania hormonów jelitowych, a głównie sekretyny i cholocystokininy (CCK). Hormony te wymagają wydzielania soku trzustkowego i żołądkowego.

CZYNNIKI REGULUJĄCE WYDZIELANIE HCl I PEPSYNY

Wydzielanie pepsyny a właściwie pepsynogenów zachodzi początkowo spontanicznie, potem jest nasilone przez samą pepsynę (autokataliza). Wydzielanie pepsynogenów jest zjawiskiem stałym ulegającym wyraźnemu zwiększeniu pod wpływem tych samych bodźców, które zwiększają wydzielania kwasu solnego, czyli takich jak: gastryna, histamina, insulina, acetylocholina (neuroprzekaźnik) oraz po spożyciu pokarmu.

SUBSTANCJE HAMUJĄCE WYDZIELANIE PEPSYNOGENÓW TO:

1)glukagon

2)prostaglandyn

3)leki cholinergiczne

Analogicznie do pobudzenia częściowo hamują uwalnianie pepsyny substancje hamujące wydzielanie kwasu solnego:

1. Chalon

2. Cholecystokinina- pankreozymina

3. Żołądkowy polipeptyd inhibicyjny

KŁOPOTY TRAWIENNE W ŻOŁĄDKU- NADKWASOWOŚĆ SOKU ŻOŁĄDKOWEGO:

Pomimo, że kwaśna kąpiel jest potrzebna do sterylizacji żołądka i prawidłowego trawienia spożytych pokarmów to w pewnych sytuacjach może spowodować wystąpienie dolegliwości żołądkowo- żołądkowych z takimi objawami jak zgaga i zwracanie.

NADKAWSOTA- przyczyną jej odczucia jest zaburzenie kurczliwości przełyku i żołądka dzięki, której kwas przedostaje się z żołądka do góry do przełyku. Ponieważ błona śluzowa przełyku nie jest do tego przygotowana dochodzi do jej podrażnienie czego objawem bywa zgaga i uczucie zwracania.

TRAWIENIE ŻOŁĄDKOWE:

W żołądku zachodzi zapoczątkowanie trawienia tłuszczów. Lipaza żołądkowa jest za to odpowiedzialna, ale tylko zemulgerowanych (których źródłem są: jaja i mleko). Brak trawienia tłuszczów jest spowodowane brakiem emulgacji- żółć jest wydzielana dopiero do dwunastnicy.

TRAWIENIE W JELICIE CIENKIM I DWUNASTNICY:

Odbywa się przy udziale enzymów lipolitycznych (lipazy, fosfolipazy). Enzymy te działają jedynie na powierzchnię tłuszczów (nie rozpuszczają się na nich). W celu zwiększenia powierzchni tłuszczu dostępnej dla enzymów woreczek żółciowy wydziela do dwunastnicy żółć (powoduje emulacje tłuszczów, aż ulegają one rozbiciu emulsyjnemu). Następnie zostają poddane trawieniu enzymów trzustki.

1)TRAWIENIE TŁUSZCZÓW- enzymy powodują rozbicie cząsteczki tłuszczów na kwasy tłuszczowe i glicerol. Strawione przenikają z jelita cienkiego do żyły wrotnej i dalej do komórek wątroby. Zemulgowane tłuszcze trafiają z dwunastnicy do limfy (w małych ilościach do naczyń krwionośnych). Enzymy te to: fosfolipazy, lipazy.

2)TRAWIENIE BIAŁEK- ich trawienie odbywa się w dwunastnicy, w której wydzielane są peptydy (składniki soku trzustkowego), które są syntetyzowane przez komórki trzustki oraz proteazy proteolityczne (np. trypsynogen i chymotrypsynogen).

3)TRAWIENIE WĘGLOWODANÓW- rozkładana są w dwunastnicy dzięki amylazie trzustkowej. Kontynuuje się rozkład skrobi, glikogenu, dekstryn. Amylaza jelitowa ostatecznie rozkłada polisacharydy. W dwunastnicy trawione są disacharydy.

4)TRAWIENIE KWASU NUKLEINOWEGO

5)WITAMINY NIE SĄ TRAWIONE

TRAWIENIE W JELICIE GRUBYM:

• Ulega wchłanianiu woda, pewne witaminy oraz związki biologicznie czynny np. polifenole roślinne

• Niestrawione resztki pokarmowe są wydalane w postaci kału podczas defekacji