TURYSTYCZNE WALORY WÓD
WYKŁAD 1 13.04.2012
Walory turystyczne wód to:
- cechy wód, które przyciąga turystów ze względu na swoją atrakcyjność
- ogół cech zbiorników wodnych, rzek, które mogą być wykorzystane dla potrzeb turystyki bądź turystów
- zespół cech, które zachęcają do uprawiania na danym terenie turystyki
- możliwość lub sposób wykorzystania wód w każdej postaci jako atrakcji turystycznej
- czystość
- potencjał turystyczny
- zastosowanie wód
- zasoby
- użytkowanie
- cechy obszarów wodnych
- możliwość wykorzystania, zagospodarowania
Preferowany rodzaj turystyki i rekreacji
- spływy kajakowe, spacery nad morzem, pływanie, rowery wodne, narciarstwo, plażowanie
Rekomendacje obiektu wodnego
- jeziora, rzeki, bagna, wodospady, morza, obszary narciarskie
Elementy środowiska przyrodniczego
- przyroda ożywiona, społeczne, hydrosfera, atmosfera, litosfera, ekonomiczne
Obieg wody
Skala lokalna skala regionalna
Uwarunkowania:
- czynniki naturalne
- czynniki antropogeniczne
Zasoby wód powierzchniowych i podziemnych:
- jakość i ilość
- dostępność (ograniczenia i bariery)
- użytkowanie
- przydatność na wpływy antropogeniczne
Czynniki ekonomiczne Czynniki społeczne
(przemysł, transport, Przeobrażenia stosunków wodnych (miasta, wsie i osady.
Rolnictwo, leśnictwo) Rekreacje.)
Zbiory danych:
- wyniki badań terenowych
- mapy topograficzne
- mapy tematyczne
- systemy geomorfologiczne
Konsumenci :
odbiorcy wody, zużywają wodę do celów konsumpcyjnych lub produkcyjnych - wpływają nieodwracalnie na zmniejszenie zasobów wodnych – przemysł, rolnictwo, gospodarka komunalna.
Użytkownicy:
Korzystają z zasobów wodnych nie uszczuplając ich ilości – żegluga, transport wodny, energetyka wodna, turystyka, rekreacja
Jednostki i obiekty hydrologiczne
- oceny przydatności dla turystyki i rekreacji
System oceny:
- atrakcyjność określona przez różnego rodzaju klasyfikacje, kategoryzacje
Walory wód w zakresie zagospodarowania turystycznego wód
Obiekt hydrograficzny -> charakterystyka przyrodnicza -> cechy wyróżniające -> dostępność -> konsumpcja, użytkowanie -> zagospodarowanie turystyczne (cel – potrzeby, motywacje) -> jakie formy turystyki lub rekreacji można odnieść do obiektu -> - cechy fizyczne i chemiczne wód
- dynamika wód
- zasobność
- stałość lub okresowość funkcjonowania
Środowisko
- rozwija turystykę
- hamuje rozwój turystyki
Turystyka
- zagospodarowuje przestrzeń
- przekształca przestrzeń
- dewastuje przestrzeń
- chroni przestrzeń
Przestrzeń turystyczna:
Część przestrzeni geograficznej i społeczno-ekonomicznej, w której zachodzą zmiany
Wykorzystanie przestrzeni:
Sposób zagospodarowania przestrzeni, użytkowanie zasobów środowiska przyrodniczego
Potrzeby turystyczne:
Zespół potrzeb człowieka związanych z koniecznością regeneracji sił fizycznych i psychicznych, których zaspokojenie następuje w czasie wolnym od pracy
Atrakcyjność turystyczna:
Cecha charakterystyczna przyciągająca turystów na pewne tereny, np. walory krajobrazu, klimatu, wód oraz obiektów zagospodarowania turystycznego
Walory turystyczne:
Elementy (cechy) będące przedmiotem zainteresowania turysty
Zagospodarowanie turystyczne:
Działalność mająca na celu przystosowania środowiska przyrodniczego na potrzeby turystów
Atrakcyjność turystyczna
Walory turystyczne Zagospodarowanie turystyczne
Walory wypoczynkowe:
Służą przede wszystkim regeneracji sił fizycznych i psychicznych, umożliwiają uprawianie różnych form turystyki czynnej oraz wpływają na rozwój turystyki pobytowej i weekendowej. Występowanie walorów wypoczynkowych stanowi jeden z głównych elementów przyciągających na dany teren
Walory krajoznawcze:
Pozwalają zaspokoić potrzeby estetyczne wzmacniające relację, potrzeby wychowawczo-dydaktyczne, potrzeby poznania oraz zdobywania wiedzy zgłoszone przez uczestników ruchu turystycznego.
Walory krajoznawcze można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
- walory przyrodnicze – genetycznie związane ze środowiskiem naturalnym
- walory antropogeniczne – obiekty materialne i elementy ściśle związane z życiem, pracą oraz działalnością człowieka
Walory specjalistyczne:
Tworzą określone cechy środowiska przyrodniczego pozwalające na uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, wymagającej specjalnych umiejętności technicznych, odpowiedniego przygotowanie sprawności i teorii
Zagospodarowanie turystyczne można rozpatrywać w różnych ujęciach:
- w ujęciu statystycznym – jako stan wyposażenia regionu, obszaru czy miejscowości w elementy infrastruktury turystycznej
- w ujęciu dynamicznym – jako proces wyposażania regionu, obszaru lub miejscowości w elementy infrastruktury turystycznej oraz dopasowania istniejących elementów infrastruktury ogólnej do potrzeb przebywających tam turystów
Działalność:
- ochrona i przystosowanie
- możliwość dojazdu
- zapewnienie niezbędnych warunków egzystencji w miejscu lub na szlaku będących celem podróży (noclegowo-żywieniowe)
Elementy poddawane analizie:
- urzeźbienie (wysokość, nachylenie stoków i ich długość, ekspozycja)
- sieć wód powierzchniowych (powierzchnie zbiorników, wielkość przepływów, temperatura, głębokość, rodzaj dna, charakter brzegów, czystość wód, szerokość rzeki, przeźroczystość wody)
- klimat (liczba dni z temp dobowa >15oC i <0oC, liczba dni bez opadów)
- szata roślinna (powierzchnia lasów i użytków zielnych, typ siedliska, stopień zanieczyszczenia)
Ważnym kryterium wyboru miejsca jest kontrastowość krajobrazu przyrodniczego.
Przestrzeń podlegająca ocenie:
- skala lokalna
- skala regionalna
Stopnie przekształceń fizjonomii krajobrazu przez człowieka:
- krajobraz pierwotny
- naturalny
- kulturowy
- zdegradowany
Pierwotny – brak śladów działalności ludzkiej, nienaruszona równowaga przyrodnicza
Naturalny – stopień ingerencji człowieka jest stosunkowo mały, niezakłócona równowaga przyrodnicza
Kulturowy – przejawy działalności człowieka, który wytworzył nowe typy krajobrazu: rolniczy i osiedleńczy
Zdewastowany – zniszczona równowaga ekologiczna, pozbawiony zdolności samoregulacji (krajobraz przemysłowy)
Woda rozpatrywana jest w dwóch aspektach:
- jako czynnik przyrodniczy
- jako tworzywo form sztucznych
Przykłady:
- studnie z wodą pitną
- sztuczne rynny, potoki
- obiekty sztuki z wodą
- obiekty wodne
- obiekty zabawowe z wodą
- wodne założenia ogrodów i parków
Model TBRM (tentative beach resort model)
- Formą wyjściową dla atrakcyjnych turystycznie terenów jest naturalna plaża, która z czasem przekształca się w plażę miejską (zurbanizowaną)
Klasyfikacja przestrzeni
Kryterium czasu wolnego kryterium wykorzystania bazy Kryterium rodzaju działalności turystycznej
- przestrzeń turystyki - przestrzeń turystyki - przestrzeń eksploracji
krótkookresowej formalnej - penetracji
- przestrzeń turystyki - przestrzeń turystyki - asymilacji
Średniookresowej nieformalnej - kolonizacji
- przestrzeń turystyki - urbanizacji
Długookresowej
Typy przestrzeni turystycznej:
- eksploracji turystycznej – odkrywanie nowych terenów dla potrzeba działalności turystycznej, cechy:
Mała skala ruchu turystycznego
Niewielka uciążliwość ekologiczna tego ruchu
Brak stałych urządzeń i elementów zagospodarowanie turystycznego
- penetracji turystycznej – forma ruchu turystycznego o znacznej skali i rozmiarach, której motywem są cele poznawcze realizowane najczęściej przez działalność krajoznawczą
- asymilacji turystycznej – dotyczy strefy społecznej i kulturowej i wymaga bliskiego kontaktu turysty z miejscowa społecznością
- kolonizacji turystycznej – proces trwałego zajmowania i zagospodarowania przez obiekty turystyczne nowych ziem zmieniających ich użytkowanie
- urbanizacji turystycznej – powstają z części przestrzeni kolonizacji turystycznej, jest wynikiem przenoszenia się mieszkańców miast na uprzednio skolonizowane obszary wiejskie
Przestrzeń geograficzna
Środowisko biotyczne środowisko abiotyczne
Przestrzeń turystyczna
Eksploracji asymilacji penetracji kolonizacji urbanizacji
Definicja przestrzeni turystycznej:
Wydziela ją w oparciu o kryterium funkcjonalne – tj. obecność funkcji turystycznej na danym obszarze
Funkcja turystyczna – działalność społeczno-ekonomiczna miejscowości, która jest skoncentrowana na obsługę turystów
Atrakcyjność turystyczna – występowanie pewnych cech charakterystycznych przyciągających turystów na pewne tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego
Dostępność turystyczna – możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu, system szlaków i wyciągów itp.
Chłonność turystyczna – maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując degradacji środowiska
Pojemność turystyczna – pojemność bazy noclegowej, gastronomicznej i towarzyszącej określająca maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego mogących równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń nie przyczyniając się do zmniejszenia dezorganizacji życia społeczno-ekonomicznego
!!!Cechy przestrzeni turystycznej:
- gałęziowość – przynależą do niej jedynie elementy przestrzenne związane z turystyką (występuje jednocześnie heterogeniczność i kompleksowość, będąca skutkiem zróżnicowania składających się na tur)
- niejednorodność – nieciągłość przestrzeni turystycznej
- otwartość w stosunku do innych przestrzeni – współistnienie, nakładanie i przenikanie się wszystkich rodzajów aktywności człowieka w obrębie przestrzeni turystycznej
- dynamizm i cykliczny rozwój w czasie – zmienna dynamika funkcjonowania turystyki związana z porami roku, dniami tygodnia, porami roku
- zmienność w czasie – dotyczy zasięgu i wykorzystania turystycznego. Jest wynikiem zmian przyrodniczych, ekonomicznych, społecznych, technologicznych o charakterze długookresowym, sezonowym lub przypadkowym
- zróżnicowanie – w sferze środowiska przyrodniczego (ukształtowanie powierzchni, wody, gleby, klimat) jaki i cech kulturowych
!!!Hydrosfera:
- obejmuje wody wolne – przemieszczające się pod wpływem grawitacji lub ciśnienia
- obejmuje część atmosfery, powierzchnię Ziemi, wierzchnią część litosfery
- wody hydrosfery tworzą: wody powierzchniowe, strefy aeracji, podziemne i atmosferyczne
- hydrosfera charakteryzuje się dużym dynamizmem (ciągły ruch)
- ruch wody związany jest także ze zmianą stanu skupienia
- wody charakteryzuje rytmiczność, związana z cyklem klimatycznym
- rytmika zjawisk przyrodniczych wpływa na bilans wodny obszarów (bilans zróżnicowany, dodatni i ujemny)
!!!Rytm dobowy – związany z ruchem obrotowym Ziemi, zjawiska pływów
Rytm roczny – wyróżniają się zróżnicowanym w różnych szerokościach geograficznych, związane są z nim zmiany typu pogody, różnice temperatur, parowania, opadów, występowanie śniegu, wezbrania, niżówki
Rytm okresowy – związany z wpływem oddziaływań astronomicznych, okresy lodowcowe
Siły motoryczne ruchów wody w przyrodzie:
- energia słoneczna
- siła ciężkości
- przyciąganie Słońca i Księżyca
- ciśnienie atmosferyczne
- siły międzycząsteczkowe
- reakcje chemiczne i jądrowe
- działalność organizmów
- działalność człowieka
Zlewnia – obszar ograniczony działem wodnym, z którego wszystkie wody spływają zgodnie ze spadkiem terenu do jednego odbiornika, czyli systemu rzecznego, jeziora, bagna lub mokradła
Zlewisko – obszar, z którego wszystkie wody powierzchniowe spływają do jednego morza lub oceanu
Dorzecze – obszar wyodrębniony działem wodnym I rzędu, odnawiany przez system rzeki głównej, składa się ze zlewni górnego biegu rzeki głównej, zlewni poszczególnych dopływów oraz z przyrzeczy
Przyrzecze – obszar stanowiący część zlewni rzeki głównej, położony pomiędzy ujściami jej dopływów, przylegający do rzeki głównej i bezpośrednio przez nią odwadniany
Obszary bezodpływowe – obszar nie należący do zlewiska żadnego oceanu, tzn. taki, z którego wody powierzchniowe nie spływają bezpośrednio lub bezpośrednio do oceanu; decydującym czynnikiem powstania obszaru bezodpływowego jest klimat; panuje przewaga parowania nad odpływem; woda pochodzi z zasilania podziemnego i atmosferycznego, a odprowadzana jest głównie przez parowanie
Powierzchnia aktywna zlewni
Obszary bifurkujące
Zlewnia cząstkowa
Największe dorzecza świata:
- Amazonka, Kongo, Zair, Nil, Jenisej, Ob., Lena, Parana, Jangcy, Amur
Największe dorzecza Europy:
- Dunaj, Dniepr, Dwina, Peczora, Newa, Wisła, Ren, Rodan, Pad
Największe dorzecza Polski:
- Wisła, Odra, Narew, Warta, Bug, Noteć, San
Morskie wody wewnętrzne – stanowią część terytorium państwa nadbrzeżnego, znajduje się między lądem i morzem terytorialnym
Morze terytorialne – pas wód nadmorskich znajdujących się pomiędzy wodami wewnętrznymi lub wybrzeżem danego państwa a morzem pełnym i stanowi terytorium danego państwa
Podział Polski na jednostki hydrograficzne najwyższego rzędu:
- dorzecze Odry
- dorzecze Wisły
- zlewnia Zalewu Szczecińskiego
- dorzecza rzek przymorza
- zlewnia zalewu Wiślanego
- Dorzecze Niemna
- dorzecze Dniestru
- dorzecze Dunaju
- dorzecze Łaby
Bifurkacja – zjawisko rozdzielania się rzeki na dwa oddzielne cieki, płynące do dwóch różnych zlewni
- punktowa – źródło, które zasila oczko wodne, woda wypływa w kierunku dwóch różnych rzek
- powierzchniowa – mokradło, woda wypływa w kierunku dwóch różnych rzek
Przykład bifurkacji:
- rzeka Casiquiare (Am Płd) – wskutek erozji wstecznej rzeki Rio Negro, część wód Casiquiare odpływa do Rio Negro i Amazonki a część do Orinoko
- Obra (Polska) – odpływ Warty, bifurkacja ma charakter sztuczny – przez kanał część wosy płynie do Obrzycy a część do warty
Zagłębia bezodpływowe:
- chłonne
Utwory piaszczyste
Zwierciadło wody podziemnej
Glina morenowa
- retencyjne
jezioro
utwory
piaszczyste
glina morenowa
można je spotkać m.in. w
- strefie młodo glacjalnej
- strefach dorzeczy
- w obrębie pól wydm śródlądowych, np. w międzyrzeczu Warty i Noteci
Podział hydrograficzny kontynentów (wg. Martonne’a)
- obszary egzoreiczne – z których wody odpływają systemami rzecznymi do rzek i oceanów
- obszary endoreiczne – z których spływ wód kończy się w obrębie obszaru bezodpływowego wewnątrz kontynentów, zaznaczona część rzek okresowo wysycha
- obszary areiczne – tereny zupełnie pozbawione stałej stałej sieci rzecznej, występują strugi prowadzące wodę tylko epizodycznie
!!!Największe obszary bezodpływowe:
- Australia (46,5%)
- Afryka (29,7%)
- Azja (28,2%)
- Europa (19%)
- Ameryka Płd (4,47%)
- Ameryka Płn (4,2%)
Zlewiska do Oceanów:
- Atlantycki (51,6%)
- Indyjski (15%)
- Spokojny
Australia – cechy hydrologiczne
- stanowi kontynent o największym udziale obszarów bezodpływowych, pozbawionych sieci hydrologicznej, które zajmują ok 50% powierzchni kontynentu
- wnętrze kontynentu stanowią głównie obszary pustynne, półpustynne i stepy
- jest kontynentem ubogim w wodę
- sieć rzeczna jest bardzo słabo rozwinięta, a największy system rzeczny Murray-Darling obejmuje część wschodnia i południowo-wschodnią
- wysokie klifowe wybrzeże Wielkiej zatoki Australijskiej na zach od Adelajdy jest całkowicie pozbawione sieci rzecznej
Obszary bezodpływowe:
- Afryka:
Pustynie: Sahara, Libijska, Nubijska, Kalahari, Namib
Zlewnie jezior: Czad, Rudolfa
Bagna Okawango
- Azja:
Depresja Turańska - pustynnienie: Kara-Kum, Kyzył-Kum
Pustynie: Ałaszan, Gobi, Takla Makan
Obszary między Indusem i Gangesem w Azji Mniejszej
- Ameryka Północna:
Wielka Kotlina z Wielkim jeziorem Słonym
Pustynie Wyżyny Meksykańskiej
Prawa część dorzecza Rio Grande
- Ameryka Południowa – Andy centralne:
Zlewnie jezior Titicaca i Poopo
Pustynia Atacama
Półpustynny płaskowyż Patagonii
- Australia:
Wielka Pustynia Piaszczysta, Pustynia Gibsona, Wielka Pustynia Wiktorii
Zlewnie jezior: Eyre, Amadeusa, Torrensa, Frome
Europa – zlewisko Morza Kaspijskiego
Obszary podmokłe – trwale nasycone wodą, stanowią ok. 80% objętości gruntu
Podział bagien ze względu na sposób zasolenia woda słodką:
- ombrogeniczne – zasilane wodą opadową
- topogeniczne – zasilane wodami podziemnymi w powolnym ruchu
- soligeniczne – w miejscach wpływu wód podziemnych u podnóży stoków
- fluwiogeniczne – zasilanie wodami rzecznymi
Podział bagien ze względu na zróżnicowanie stanu uwilgotnienia:
- mokradła stałe – zwierciadło wody podziemnej wyst do 0,5m ppt
- mokradła okresowe – zwierciadło wód podziemnych
Podział mokradeł stałych ze względu na sposób alimentacji:
- torfowiska wysokie (mszary) – powstają przez zarastanie jezior lub w wyniku zabagnienia płaskiego terenu, w strefach wododziałowych lub w górach
- torfowiska przejściowe – występuje w strefach działów wodnych dolin rzecznych, gdzie przepływ wody jest słaby i okresowo woda występuje na powierzchni
- torfowisko niskie – zasilane głównie wodami podziemnymi i rzecznymi o znacznej ruchliwości, powstają na ogół w rozległych dolinach rzecznych
- trzęsawiska – występują tylko w strefach przyjeziornych, mają charakter pływającego kożucha
Podział bagien ze względu na stopień nasycenia słona woda:
- słone
- słonawe
Zatorfienie Polski – bardzo niskie – płn 7,7%, śr 3,2%, płd 0,4%
Biebrzański PN – ochrona torfowisk niskich
Rezerwat BAGNOWIZNA – chroni fragment torfowiska niskiego w Dolinie Narwi