ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO. POJĘCIE, ŹRÓDŁA, FUNKCJE.

• Państwo demokratyczne - państwo, które dopuszcza funkcjonowanie wszelkich form kontroli obywatelskie nad władzą publiczną, władza jest legitymizowana p różne przejawy demokracji pośredniej I bezpośrednie prawo gwarantuje poszanowanie praw I wolności człowieka I obywatela, pluralizm polityczny zapewnia możliwość wyrażania interesów różnych grup społecznych I ich wpływu na wybór I sprawowanie władzy.

Powszechnie przyjmuje się, że demokratyczne państw prawne to państwa realizujące co najmniej zasady wyrażone w: Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich I Politycznych, Międzynarodowym Pakcie Praw Ekonomicznych, Socjalnych I Kulturalnych.

- Państwo prawne - państwo, w którym ramy działa podmiotów określa prawo, a władza publiczna dzi na podstawie i w granicach prawa. Organy władzy publicznej mogą czynić tylko to, na co im prawo zezwala, czyli to, co prawo przewidziało jako ich kompetencje I zadania. Państwo prawne to państ realizujące zasady: podziału władzy, zwierzchnict Konstytucji, szczególnej roli ustawy w systemie źródeł prawa,niezawisłości sądów, sądowej kontr władzy wykonawczej. Jo państwo sprawiedliwości gwarantujące poszanowanie fundamentalnych wartości - demokracji, wolności, praw człowieka.

MOŻNA ROZUMIEĆ ZASADĘ DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWU PRAWNEGO:

® jako pewien postulat (idea prymatu prawa)

® jako normę prawną tj. Powinność ukształtowania instytucji ustrojowych oraz porządku publicznego

FUNKCJE ZASADY DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWA

• wyznaczenie granic i treści dla ustawodawcy

uzasadnia obowiązywanie innych zasad prawa z niej wynikających

® wzorzec kontroli konstytucyjności # znaczenie dla interpretacji prawa

@ znaczenie dla stosowania prawa

Komponenty zasady demokratycznego państwa prawnego:

Dotyczące:

-treści zasady państwa prawnego

-procedury tworzenia prawa

-formy tworzenia prawa

Treść zasady demokratycznego państwa prawnego:

-zasada ochrony godności człowieka

-prawo do życia

-prawo do wolności

Formalne komponenty demokratycznego państwa prawnego

-zasada hierarchiczności systemu prawa

-zasada nadrzędności Konstytucji

-zasada prymatu ustawy w porządku prawnym

-zasada zupełności ustawy

ZASADA PRZYZWOITEJ LEGISLACJI

»Zasady przyzwoitej legislacji obejmują m.in. wymaganie należytej okreslonosci przepisów, które winny być formułowane w sposób precyzyjny, poprawny i jasny. Ponadto zasady przyzwoitej legtsl powinny byc przestrzegane szczególnie, gdy chodzi przepisy ograniczające wolności i prawa człowieka i obywatela.

ZASADA OKREŚLONOŚCI PRZEPISÓW PRAWNYCH

Zasada określoności przepisów prawnych nakazuje z dużą ostrożnością posługiwać się wszelkiego rodzaju zwrotami niedookreślonymi.

* Zasada określoności nabiera szczególnego znaczenia w obszarze szeroko rozumianego prawa karnego, gdzie tradycyjnie przyjmuje się, że zakaz lub nakaz obwarowany sankcją kamą powinien być sformułowany w sposób precyzyjny i ścisły.

zASA0A POSZANOWANIA PRAW NABYTYCH

© Zasada poszanowania praw nabytych jest jedną z fundamentalnych zasad demokratycznego państwa prawnego. ® Biorąc pod uwagę przedmiot materii, której

prawa podmiotowe dotyczą, wyróżniamy : ® prawo wolnościowe [prawo zrzeszania się zgromadzeń]

® prawo polityczne [prawo wyboru prezydenta, sejmu, senatu]

@ prawo do świadczeń państwa [prawo bezrobotnego do zasiłku i żądanie rejestracji urodzonego dziecka]

# Instytucja powołana do ochrony to Rzecznik Praw Obywatelskich

ZASADA LEX RETRO NON AGIT

-Lex retro non agit - jedna z zasad prawa rzymskiego - prawo nie działa wstecz, określana również jako zasada nieretroakcyjności prawa fretroactio - wsteczna moc obowiązywania aktu normatywnego). Ustawodawca nie może ustanawiać przepisów prawa, które wiązałyby skutki prawne ze zdarzeniami prawnymi mającymi miejsce w przeszłości. Prawo musi być przewidywalne i budzić zaufanie a podmiot prawa musi mieć pewność, że w danej sytuacji postępuje zgodnie lub niezgodnie z obowiązującym prawem

ZASADA PEWNOŚCI PRAWA

- Jedną z cech państwa prawa jest ochrona praw słusznie nabytych. Wynika ona pośrednio z zasady pewności prawa i stanowi konsekwencję tej pewności o szczególnym znaczeniu prawnym oraz praktycznym.

-Zasada pewności prawa i zaufania do prawa wymaga uznania praw uzyskanych w ten sposób jako praw „słusznie nabytych", których uzyskanie przez dany podmiot być ex post kwestionowane.

-Zasada pewności prawa stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego, która wymaga w szczególności, by uregulowanie było jasne i precyzyjne, tak by podlegające mu podmioty mogły ustalić w sposób jednoznaczny swoje prawa i obowiązki oraz podjąć w związku z tym odpowiednie kroki

ZASADA HIERARCHICZNOŚCI I SYSTEMU PRAWA

-Normy prawne systemu prawa muszą byc ułożone wg pewnej hierarchii:

- normy wyższego rzędu

- normy niższego rzędu

- podstawą są normy wyższe, zgodność treściowa (trybunat konstytucyjny).

i Hierarchicznośc aktów prawnych odpowiada hierarchii źródeł prawa (konstytucja, ustawy i ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, prawo lokalne).

-Jest konsekwencją przyjęcia pewnych kryteriów hierarchicznych:

-podmiotowe - postulat żeby określony organ two określony akt prawny (hierarchia podmiotów i organów władzy państwowej o określa kompetencj

-przedmiotowe - określone sprawy czy obszary regulacji prawnej odnoszą się do określonych szczebli hierarchii aktów prawnych, tzn. materia spraw (ważność) wyznacza miejsce w hierarchii aktów (norm) prawnych; np. ustrój określa konstytucja

REGUŁY KOLIZYJNE - USUWANIE SPRZECZNOŚCI

I stopnia - usuwanie prostych sprzeczności

- hierarchiczności - wybieranie norm wyższego rzędu przy usuwaniu sprzeczności; „lex superior derogat legi inferiori" (norma wyższa uchyla normę niższą);

- merytoryczna (szczegółowości) - wybór normy szczególnej nad ogólną; „lex specialis derogat legi generali" (norma szczegółowa uchyla normę generalną);

- temporalna (czasowości) - wybór normy późniejszej na wcześniejszą; „lex posterior derogat legi priori" (norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą).

ZASADA NADRZĘDNOŚCI KONSTYTUCJI

-Zasada nadrzędności Konstytucji zapisana w art. 8 ust.1: Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

-Konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawotwórczych w systemach prawa ustawowego. Przepisy Konstytucji RP stosuje się bezpośrednio, chyba że sama konstytucja stanowi inaczej.

-Konstytucja jest aktem nadrzędnym w hierarchii źródeł prawa w sensie materialnym i formalnym. W sensie materialnym - ponieważ normuje podstawowe zasady ustroju politycznego i społecznego w państwie, w sensie formalnym - ponieważ jest aktem o najwyższej mocy prawnej. Naruszenie nadrzędnej pozycji Konstytucji w systemie źródeł prawa oznacza naruszenie zasady hierarchicznej budowy systemu aktów prawotwórczych.

ZASADA ZUPEŁNOŚCI USTAWY

# Zasada zupełności ustawy zakłada, iż w konkretnej ustawie nie powinno być luk tzn. takich sytuacji, w których nie moglibyśmy znaleźć właściwego przepisu dla konkretnej sytuacji prawnej. Ustawa powinna być dopełniona merytorycznie, powinna spełniać zarówno wszystkie warunki formalne jak i materialne by zostać ustawą. Powinna mieć odpowiednią budowę: tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy o wejściu ustawy w życie, przepisy przejściowe lub dostosowujące oraz uchylające.

ZASADA (RACJONALNEGO) TWORZENUA PRAWA

-Działalność oparta na argumentach rozumowych, na wiedzy, regatach rozumu- Prawodawca powinien działać przy tworzeniu prawa wykorzystując jak największą ilość wiedzy prawnej (podporządkowanej zrozumiałości aktu).

Racjonalny prawodawca - idee:

- Racjonalność instrumentalna - przyjęte środki są adekwatne do osiągnięcia zamierzonego celu.

- Racjonalność komunikacyjna - chodzi o to, by użyte środki powodowały zrozumienie aktu normatywnego w taki sposób, by przekonać audytorów (że mamy słuszność), np. abolicja podatkowa, (dyskurs, consensus)

- Racjonalność argumentacyjna - uzyskanie aprobaty

RACJONALNE TWORZENIE PRAWA

-Określenie cyklu

-katalogowanie środków(w tym pozaprawnych)

-wybór formy projektowanego aktu

-wartosciowanie

-decyzja

-zaprojektowanie aktu prawodawczego(technika prawodawcza)

-dyskusja

BEZPRAWIE LEGISLACYJNE

„Bezprawie legislacyjne" to sprzeczność zachowania władzy ustawodawczej, a także władzy wykonawczej w zakresie wydawania przepisów wykonawczych do ustaw (rozporządzeń) z szeroko rozumianym porządkiem prawnym, najczęściej z normami Konstytucyjnymi. Może polegać na „czynieniu" (np. wprowadzeniu normy prawnej sprzecznej z normą wyższego rzędu, tj. z porządkiem konstytucyjnym lub prawem wspólnotowym ) lub może przybrać postać „zaniechania" związanego z niewydaniem mimo istniejącego obowiązku określonego aktu normatywnego (np. rozporządzenia mającego na celu wykonanie ustawy lub implementującego dyrektywy prawa wspólnotowego).

WŁAŚCIWOŚCI TEKSTU PRAWNEGO

-właściwości komunikacyjne - komunikatywny, to znaczy zrozumiały. Chodzi tu o adekwatność rozumienia tekstu, łatwość rozumienia tekstu i powszechność rozumienia tekst

-skrótowość tekstu - pozwalająca łatwiej wyrazić kilka zdań częściowo o tej samej treści a częściowo różniących się poszczególnymi wariantami

-precyzyjność tekstu - precyzja ze względu na sposób posługiwania się językiem na tyle precyzyjnie aby wyrazić myśli i aby granice dopracowac

-elastyczność tekstu - Konstruowanie elastyczności ma teraz elastyczność na przyszłość. Prawodawca musi automatycznie przewidywać, że przepisy maja stosować się do sytuacji elastyczności tekstu na przyszłość; musi przewidzieć że będa zmiany zachowań ludzkich. I przepisy dadzą się zastosować

Pojęcie i funkcje dyrektyw techniki prawodawczej

-Współczesne dyrektywy techniki prawodawczej ujmuje się w oficjalne, urzędowe zbiory (w Polsce – Zasady Techniki Prawodawczej).

-Dyrektywy wskazują, jak poprawnie konstruować akty normatywne i właczać je do systemu lub eliminować z niego.

Funkcje dyrektywy:

-są pomocą dla redaktora tekstu

-stanowią kryterium oceny poprawności aktów normatywnych i całego systemu

-współkształtują reguły wykładni prawa

DYREKTYWY

-Nakaz zachowania spójności regulacji (wewnętrznej i zewnętrznej)

-Zakaz zamieszczania postanowieri zawartych w innych akta normatywnych

-Nakaz zwięzłego redagowania tekstu prawnego

-Nakaz zachowania komunikatywności tj* zrozumiałość tekst

-Nakaz redagowania zgodnie z regułami składni języka powszechnego

-Nakaz posługiwania się pojęciami w powszechnie przyjętyn znaczeniu;

-Nakaz konsekwencji redakcyjnej w posługiwaniu się terminami i pojęciami

-Zakaz zamieszczania wypowiedzi, które nie służą wyrażam nom prawnych

-Nakaz uzasadniania decyzji