sciaga res

onko1. od res.penitencjarnej - cele maximum i minimum, istota kary, funkcje kary
co to jest resocjalizacja penitencjarna

Resocjalizacja jest procesem zmian w obszarze osobowości człowieka. Jej celem jest zlikwidowanie lub znaczne zmniejszenie nieprzystosowania społecznego u osób, do których jest adresowana. Resocjalizację jako proces korekcyjny ,korygujący nieprawidłowo przebiegającą socjalizację, nazywamy także psychokorekcją. Ze względu na jej korekcyjny charakter jest ona uważana za najtrudniejszy proces wychowawczy. Resocjalizacja może dotyczyć dzieci do lat 13 , nieletnich (14-17 lat), młodocianych (18-24 lata) i dorosłych. Może obejmować zarówno przestępców jak i osoby uzależnione od narkotyków i od alkoholu, a także co stanowi nowy problem ,od sekt. Resocjalizacja młodzieży jest korekturą osobowości w okresie rozwoju. Resocjalizacja człowieka dorosłego polega na korekcie struktury osobowościowej już względnie gotowej i względnie trwałej. Stąd, teoretycznie rzecz rozważając ,resocjalizacja młodzieży jest łatwiejsza i szybsza niż resocjalizacja dorosłych. Młodzież reaguje bardziej żywiołowo i mniej kontroluje intelektualnie swoje zachowania. Sprawia więc mniej kłopotów resocjalizatorom. Osoby dorosłe są zwykle bardziej racjonalne i charakteryzują się większą niż młodzież kontrolą intelektualną swoich zachowań. Stąd łatwiej przystosowują się do wymagań, np. więziennych "zimno" kalkulując opłacalność poszczególnych zachowań. Konsekwencją tego zachowania są zdecydowanie bardziej naturalne u młodzieży i bardziej wyselekcjonowane u dorosłych. Dorośli zatem o wiele łatwiej i częściej mogą demonstrować pozorne symptomy poprawy niż młodzież. Te pozorne symptomy poprawy są w istocie rzeczy symptomami przystosowania się do więzienia.

Resocjalizacja w więzieniu nazywa się resocjalizacją penitencjarną.
Chodzi w niej nie tylko o przekazanie pewnej wiedzy i zalecanie nowych stylów zachowaną, ale o zmianę nawyków charakterologicznych ,a zwłaszcza wyeliminowanie niekorzystnych , aspołecznych i antyspołecznych postaw warunkujących aspołeczne i antyspołeczne zachowania człowieka.
Resocjalizacja penitencjarna jest procesem niezwykle trudnym. Po pierwsze dlatego ,że dotyczy przestępców ,a zatem osób zwykle bardzo zdemoralizowanych i najczęściej wykolejonych przestępczo , a więc zorientowanych na świat społeczny antagonistycznie. Po drugie dlatego że odbywa się w więzieniu ,a więc w warunkach izolacji społecznej, które z natury rzeczy nie sprzyjają temu procesowi.

Działalność resocjalizacyjna to zespół czynności zmierzających do takiej zmiany cech osobowości jednostki, aby była ona zdolna do funkcjonowania w społeczeństwie . Definicja ta wskazuje na istotę procesu resocjalizacyjnego przez cel, jaki zamierza się przy jego pomocy osiągnąć. Nie wskazuję jednak ani charakteryzuje jego psychologicznego mechanizmu.
W ogólnie określonym celu resocjalizacji można wyodrębnić dwa cele różniące się stopnie efektywności. Stawią się je zwykle przed resocjalizacją penitencjarną. Są to:
1) cel minimum - który można określić jako taki stan osobowości więźnia, który umożliwi jemu funkcjonowanie w społeczeństwie (po zwolnieniu z więzienia) w sposób nie naruszający norm prawnych. Osiągnięcie celu minimum zabezpiecza byłego przestępce przed recydywą.
2) Cel maksimum - można określić jako taki stan osobowości więźnia , który umożliwi mu funkcjonowanie w społeczeństwie nie tylko w sposób nie naruszający norm prawnych, ale także w sposób respektujący wiele istotnych i ważnych dla życia społecznego norm moralnych.
Osiągnięcie drugiego celu chroni byłego przestępce po opuszczenia więzienia zarówno przed konfliktem z prawem (a więc przed recydywą), jak i przed konfliktem z ogólnie obowiązującymi, czy też ogólnie uznanymi normami moralnymi. Osiągnięcie celu maksimum pozwala człowiekowi który odbył ( w części lub całości) karę pozbawienia wolności ,na ułożenie sobie życia w zgodzie z podstawowymi standardami społecznymi. Ułożenie to jako proces osobisty wzmacnia postawy prospołeczne i utrwala je . Powoduje wobec tego wzrost dystansu między minionym doświadczeniem przestępczym i penitencjarnym a przyjętym i realizowanym kierunkiem postępowania ,które ma właściwości prospołeczne. Osiągnięcie celu minimum pozwala na wydostanie się z obszaru stygmatyzacji, odpowiedzialnego często za powrót do przestępstwa. Cel minimum oznacza uzyskanie oczekiwania społecznego jedynie w zakresie umiejętności powstrzymywania się od naruszenia norm prawnych.

4.3. Spór o istotę kary

Istotą każdej kary jest dolegliwość. Zagadnienie istoty kary pozbawienia wolno-* ści, wielokrotnie będące przedmiotem dyskusji przede wszystkim prawników, zostało na nowo podjęte przez D. Gajdus i B. Gronowską (1998). Autorki, podejmując je, starały się w sposób racjonalny przekonać, iż treścią tej kary jest samo pozbawienie człowieka wolności i nic więcej. Samo pozbawienie wolności serwuje człowiekowi wystarczającą dolegliwość, ponieważ jest on z natury swej wolny. Standardy zawarte w konwencjach międzynarodowych są wyrazem tej tezy. Została ona zapisana już w art. I Powszechnej deklaracji praw człowieka z 1948 roku w postaci stwierdzenia, Jż wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w godności i w prawach". Ich przestrzeganie przez instytucję karną, przez personel, chroni więźniów przed zadawaniem im dodatkowej dolegliwości, nie wpisanej w wyrok sądowy. Powoduje też zbliżenie warunków więziennych do warunków wolnościowych, do których powinno się człowieka pozbawionego wolności dostosować przynajmniej na tyle, żeby nie popełnił nowego przestępstwa. Autorki słusznie podkreślają iż więzienie nie może samo przez się dodawać więźniowi dolegliwości, albowiem nie jest od tego. „Samo pozbawienie wolności jest już karą, a więzienie jest miejscem jej realizacji i jako takie nie może w żaden sposób prowadzić do nadprogramowych efektów potęgujących dolegliwość. W tym sensie więzienie staje się miejscem urzeczywistniania się prawa a nie narzędziem sprawowania władzy. To automatycznie wyznacza miejsce i rolę personelu więziennego, który nie jest dodatkowym sędzią, a jedynie pełni funkcje wykonawcze w stosunku do decyzji organu sądowego" (Gajdus, Gronowska 1998, s. 20-21). Zdaniem wymienionych autorek w istotę kary pozbawienia wolności wpisana jest pewna specyficzna kontradykcja wewnętrzna: przygotowanie do życia na wolności poprzez odizolowanie od świata ludzi wolnych, co stało się inspiracją dla ogólnoświatowego mchu na rzecz normalizacji życia w więzieniach. Autorki podkreślają także, iż „prawdziwym credo współczesnej penitencj ary styki stało się stwierdzenie: do więzienia wchodzi zawsze człowiek, natomiast przestępca pozostaje za jego bramą". Z twierdzeniem tym, jak sądzę, należy polemizować. Zresztą przywoływane tu autorki same zaznaczają iż takie spojrzenie na istotę pozbawienia wolności stanowi znaczne uproszczenie, które można zrozumieć, analizując profesjonalnie skutki uwięzienia, do których należy np. deprywacja potrzeb oraz utrata autonomii osobowościowej (1998, s. 20 atakże Waligóra 1974; 1984; Goffman 1975). Otóż zawsze w całej historii rozwoju idei poprawy człowieka podczas odbywania przez niego kary pozbawienia wolności akcentowano myśl, by czas spędzony w więzieniu, na ile to jest możliwe, nie był zmarnowany, a służył jego poprawie. Przyjęcie tego stanowiska (Rabinowicz 1933, s. 15 in.) spowodowało ruch ogólnoświatowy na rzecz takiej organizacji kary pozbawienia wolności, aby cel ten mógł być realizowany, o czym napisałem już wcześniej. Celem naczelnym kary pozbawienia wolności zawsze była izolacja społeczna a w mniejszym stopniu odpłata. Przygotowanie więźnia do życia stanowiło dodatkowy, bardzo humanitarny cel, któremu starano się podporządkować kolejne systemy lub podsystemy penitencjarne, a zatem nawet nadać charakter priorytetowy (vide: polska kodyfikacja karna z 1969 roku), ale też nigdy nie chodziło o przygotowanie do życia na wolności poprzez odizolowanie od świata ludzi wolnych. Przecież nie robimy tego również teraz. Sądzę także, że humanitarne hasło o przestępcy, który zostaje za więzienną bramą, jest co prawda bardzo optymistyczne, ale niezgodne z rzeczywistością penitencjarną. Przestępca silnie związany z gangiem przestępczym, z mafią która go kontroluje również w więzieniu, nie zostawia swojej przestępczej osobowości za bramą wnosi ją do więzienia i tam ją często wykorzystuje. Rozumiemy jednak, iż hasło to nakazuje widzieć w więźniu bardziej człowieka niż przestępcę, co stanowi zaakcentowanie wiary w jego poprawę i skłania do bardziej zdecydowanego wysiłku resocjalizacyjnego. Ta wysoce humanitarna i społecznie uzasadniona tendencja została w istotny sposób ograniczona wolą więźnia, który (jak to stanowi polski KKW z 1997 roku) może sobie tego nie życzyć. Wówczas wszelkie próby korekcyjnego oddziaływania na niego, a zatem pozostające w sprzeczności z jego wolą być może będzie on traktował jako naruszenie swojej niezbywalnej wolności, tej mianowicie, jaką jemu na mocy prawa w więzieniu zagwarantowano. Postępowanie penitencjarne w takim wypadku będzie się koncentrowało na czynnościach obsługi a nie na czynnościach korekcyjnych. Samo zaś więzienie wobec tej kategorii sprawców będzie przede wszystkim pełniło rolę przechowalni przestępców skazanych przez sąd na karę pozbawienia wolności i niej więcej. Co zatem stanowi istotę kary pozbawienia wolności? Gajdus i Gronowska ; twierdzą podobnie jak niektórzy inni autorzy (Sliwowski 1981, s. 11-74; Bay 1970, s. 15), że istota ta widoczna jest wtedy, kiedy zdefiniuje się wolność. Najprostsza klasyfikacja wolności człowieka eksponuje jej kontekst wewnętrzny (wolność sfery my- j śli) i zewnętrzny (wolność uzewnętrzniania wybranego zachowania), przy czym wolność zewnętrzna będzie zawsze pochodną wolności wewnętrznej. Autorki piszą: i „Uznanie wolności za wartość centralną o uniwersalnym wymiarze powoduje, iż jen istota nie może być ograniczana jedynie do sfery możliwości poruszania się jednostki, j lecz musi być relatywizowana do sfery swobody myśli, mowy i czynu - jednostka myśli i mówi, co chce oraz czyni, to co chce. Paradoksem istoty wolności jest także to, j iż jej prawdziwy smak człowiek jest w stanie uświadomić sobie dopiero w momencie jej ograniczenia lub pozbawienia" (1998, s. 19). Społeczny wizerunek kary pozbawię-nia wolności łączy jej istotki wolrAokia^zewnelTzaa^czlo'wveka^o \e?,t.z memożwośc swobodnego poruszania się, dowolnego przemieszczania się. Tego rodzaju stano» sko zaznacza się także w orzecznictwie Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Eu pejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Jak podają wymienione autori „organy te analizując standardy wolności osobistej jednostki (art. 5 Europejskiej Inie podkreślały, iż wolność, o której w tym przepisie mowa, odnosi się wyłączniee fizycznej wolności człowieka, a więc do rzeczywistej swobody poruszania się (udus, Gronowska 1998, s. 19; Gronowska 1996, s. 35-36). Obie autorki stoją na stanowisku, podobnie jak wielu innych autorów oraz podobnie jak wymienione przeze mnie konwencje międzynarodowe, a zwłaszcza europejskie (reg. 64 Europejskich reguł więziennych), że istotą kary pozbawienia wolności jest dolegliwość wynikająca z samego faktu jej pozbawienia, co starałem się wyżej już zasygnalizować. Naturalnie zawsze można postawić pytanie, jak dalece można człowieka pozbawiać wolności, jaki ma być zakres tego, czego się go pozbawia i czy ta współczesna filozofia wyrażona tak czytelnie w standardach międzynarodowych, uznanych przez wiele państw, dobrze przystaje do stale zmieniającego się obrazu społeczności przestępczej w kierunku zwiększonej brutalności i bezwzględności, w kierunku lepszego zorganizowania się i umiędzynarodowienia, co obserwujemy obecnie w skali światowej.

D. Gajdus i B. Gronowska dla przekonania wątpiących, że dolegliwość ta jest absolutnie wystarczająca, wskazują na ucieczki z więzień i rozmaite samoagresje więźniów a nawet zamachy samobójcze, które ich zdaniem są desperackimi próbami uwolnienia się. Zachowania te mają miejsce w więzieniach całego świata i zdaniem autorek są dramatyczną reakcją więźniów na fakt pozbawienia wolności (1998, s. 21). Nie kwestionując dolegliwości wpisanej w karę pozbawienia wolności, bo jest ona nie do zakwestionowania, sądzę jednak, że profesjonalna analiza wymienionych tu desperackich czynów, nie zawsze zdoła potwierdzić prezentowany punkt widzenia. Na podstawie osobistej praktyki penitencjarnej czuję się upoważniony do zakwestionowania tak uogólnionego twierdzenia. Istotnie są więźniowie, których osadzenie w więzieniu skłania do wymienionych desperacji, ale nie są to reakcje powszechne ani też liczne. Najczęściej dochodzi do nich pod wpływem szerszego syndromu czynników działających na człowieka w chwili pozbawienia go wolności. Jest to z pewnością sprawa bardzo indywidualna. Doświadczenie moje wskazuje również na to, iż reakcje takie miały miejsce w określonym kontekście więziennym, a więc sytuacyjnym, kiedy więzień nie mógł, nie chciał albo nie widział możliwości załatwienia niezwykle ważnych dla niego spraw inaczej (Machel 1994a, s. 142; Szaszkiewicz 1997, s. 101-123).

2. oddziaływania penitencjarne (po co? odróżnić od resocjalizacyjnego)

Reasumując, należy raz jeszcze podkreślić, iż resocjalizacja jest wtórną socjalizacją co wynika jasno z treści samego pojęcia. Proces resocjalizacji penitencjarnej odbywa się w warunkach izolacji więziennej. Dotyczy on więźniów młodocianych (17-24 lata) i dorosłych. Osiągnięcie celu minimum, albo celu maksimum lub celów pośrednich, jest wskaźnikiem jego prawidłowego (mniej lub więcej) przebiegu. Żeby lepiej zrozumieć, na czym on polega, przedstawię trzy wybrane definicje socjalizacji ostatnio często wymieniane.

Według J. Turnera (1998, s. 232) socjalizacja „to te interakcje, które kształtują w człowieku podstawowe składniki jego osobowości, umożliwiające mu uczestniczenie w społeczeństwie".

Według Geulema i Hurrelmanna (1980, s. 15) Jest to proces powstawania i rozwoju osobowości zachodzący we wzajemnej zależności ze społecznie przekazywanym środowiskiem socjalnym i materialnym, dzięki czemu człowiek staje się podmiotem zdolnym do społecznego działania".

Według Zimbarda i Rucha (1994, s. 682) socjalizacja oznacza „proces uczenia się społecznego, dzięki któremu jednostka (zwykle dziecko) zaczyna poznawać i realizować system wartości, postawy i podstawową strukturę przekonań pochodzących od dominujących instytucji i reprezentantów społeczeństwa, a także identyfikować się z nimi".

Efektem socjalizacji jest przystosowanie się społeczne człowieka. Efektem wadliwej, zaburzonej socjalizacji jest nieprzystosowanie społeczne jednostki. Objawami przystosowania społecznego (i jego wskaźnikami) są: umiejętność przestrzegania istotnych norm współżycia społecznego (moralnych, obyczajowych) i norm prawnych. Tak rozumiane przystosowanie społeczne pozwala na integrację społeczną jednostki.

Objawami (wskaźnikami) nieprzystosowania społecznego, w tym rozumieniu, są zachowania człowieka naruszające istotne dla współżycia społecznego normy (moralne, obyczajowe), a w skrajnych przypadkach, normy prawne.

Jak pisze M. Ciosek (1993, s. 190), treści społeczne przyswojone przez człowieka w procesie socjalizacji zwykle nie dają jemu gwarancji funkcjonowania całkowicie zgodnego z wymaganiami społecznymi. „Mniejszy lub większy stopień rozbieżności między sposobem zachowania się człowieka a tymi wymaganiami jest raczej regułą niż wyjątkiem. Społeczeństwo ustala jednak pewien dopuszczalny stopień tej rozbieżności, a jego przekroczenie uważa za mniej lub bardziej groźny objaw niedostosowania społecznego i zaburzenie procesu socjalizacji".

Odnosząc powyższe do procesu resocjalizacji, można postawić tezę, że ona także nie zapewnia człowiekowi uniknięcia tej rozbieżności. Jej rozciągłość mieści się między celem (efektem) minimum a celem (efektem) maksimum. Przekroczenie dopuszczalnego stopnia tej rozbieżności (w kierunku poniżej minimum) jest wskaźnikiem braku efektu resocjalizacyjnego, co oznacza brak osiągnięcia zamierzonego celu.

W tym miejscu wypada zauważyć, iż zabiegi psychokorekcyjne nigdy nie mogą ograniczać się do pojedynczych cech, czy pojedynczych postaw osób resocjalizowanych, uznanych za przyczynę bezpośrednią zachowania przestępczego u nich. Muszą one być adresowane do całego syndromu cech, czy postaw, które łącznie warunkują pojawienie się zachowań dewiacyjnych (Urban 1997, s. 30-31, m.in. za: Frechette, Le Blanc 1989).

B. Urban, charakteryzując współczesne podejście do przyczyn zachowania przestępczego, wyróżnił dwa trendy badawcze (1997, s. 30). Pierwszy, starszy, uważa przestępczość za symptom zaburzonej (chorej) osobowości. Drugi opiera się na wyjaśnianiu zachowania przestępczego „na konfiguracji psychologicznych i społecznych cech", która wpływa na jego kierunek i intensywność. Autor ten podaje, odwołując się do wielu autorytetów zachodnich, takich jak np. Anderson (1960) i Hensazol (1963), że koncepcje syndromu wspiera wiele szkół opartych na różnych modelach badań i obserwacjach klinicznych. Sądzi on, podobnie jak inni, iż w ten sposób można opisać prototyp antysocjalnej jednostki, a także sylwetkę osobowości kryminalnej, czego próby już podjęto. Wśród właściwości takiej osobowości wyróżniają niektórzy: egocentryzm, złośliwą agresywność i psychologiczną niedojrzałość (Horisard), sztywne superego, narcyzm, negatywną tożsamość (Mailloux), moralny egocentryzm, niestałość, agresywność, emocjonalną obojętność (Pinatel).

B. Urban zwraca uwagę, iż „wszyscy ci autorzy przyjmują, że jednostki, kiedy stają się kryminalistami, posiadają określone cechy endogenne (psychiczne), które są specyficzne i stałe, odpowiedzialne za konflikt z prawem" (1997, s. 31).

Rzecz jasna przyjęcie takiego punktu widzenia pozwala na wyprowadzenie hipotezy, iż możliwości psychokorekcji przestępców są bardzo ograniczone. Jest oczywiste, że myślenie tego typu jest rodzajem parawanu usprawiedliwiającego brak efektu resocjalizacyjnego z innych powodów (np. brak profesjonalnego postępowania resocjalizacyjnego, brak koniecznych i niezbędnych warunków) niż silna deformacja endogenna.

5. Trzy systemy oddziaływania karnego

1. SYSTEM PROGRAMOWEGO ODDZIAŁYWANIA

- w systemie programowego oddziaływania odbywają karę młodociani, a także skazani dorośli którzy po przedstawieniu im projektu prog. oddział. wyrażają zgodę na współdziałanie w jego organizowaniu i wykonaniu

- w programie oddziaływania ustala się zwłaszcza rodzaje zatrudnienia, nauczania skazanych ich kontakty przede wszystkim z rodziną i innymi osobami bliskimi, wykorzystanie czasu wolnego, możliwość wywiązywania się z ciążących na nich obowiązkach oraz przedsięwzięcia niezbędne dla przygotowania skazanych do powrotu do społeczności

- wykonanie programów oddziaływania podlega okresowym ocenom, programy te mogą ulegać zmianom

- jeżeli skazany dorosły nie przestrzega wymagań ustalonych w programie, to przenosi się go do systemu zwykłego

 

2. SYSTEM TERAPEUTYCZNY

- w systemie terapeutycznym odbywają karę skazani z niepsychotycznym zaburzeniem psychicznym, upośledzeniem umysłowym a także uzależnieniem od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej

- w systemie tym odbywają również skazani, o których mowa w art. 93 par. 1 k.k. (czyli skazani za przestępstwa w stanie ograniczenia poczytalności)

- jeżeli przemawiają za tym względy lecznicze, wychowawcze w oddziale terapeutycznym mogą odbywać karę także inni skazani za ich zgodą
-karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym wykonuje się przede wszystkim w oddziale terapeutycznym o określonej specjalizacji

 

3. SYSTEM ZWYKŁY

- w systemie tym odbywają karę skazani, którzy nie zostali zakwalifikowani do systemów poprzednich

- w systemie tym odbywają karę również skazani na zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani karami porządkowymi oraz osoby wobec których zastosowano środki przymusu skutkujące pozbawieniem wolności chyba, że szczególne względy przemawiają za skierowaniem skazanego do innego systemu.

- w systemie tym skazany może korzystać z dostępnego w zakładzie karnym zatrudnienia, nauczania oraz zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych.

a) System celkowy

- jest pierwszym systemem penitencjarnym jaki wykształcił się w toku rozwoju więziennictwa

- nazwa pochodzi od słowa „cela” ponieważ opierał się na umieszczaniu skazanych w pojedynczych celach; powstał w USA

odmiana pensylwańska - początek tego systemu to rok 1790, kiedy to w Filadelfii w stanie Pensylwania otwarto pierwsze w Stanach więzienie celowe składające się z 30 cel.

- za modelowy zakład penitencjarny tego typu uważa się więzienie wybudowane na planie gwiazdy z punktem obserwacyjnym w środku. Cele wyposażone były w dwoje drzwi na korytarz, miały też drugie prowadzące do zamkniętej przestrzeni, w której więzień mógł przechadzać się samotnie.

System ten polegał na:

- całkowitej izolacji

- wpływ na powstanie tego typu więzień miały poglądy religijnej sekty – KWAKRÓW

- ochronie więźnia przed jeszcze bardziej zdemoralizowanymi więźniami

- skojarzenie z celą klasztorną

Odmiana auburnska - w późniejszych latach pozwalano skazanym pracować w celi, korzystać z książek oraz kontaktować się z członkami organizacji charytatywnych, krewnymi, co do których nie zachodziła obawa wywierania złego wpływu na skazanego

- w latach XX-tych XIX wieku miejscowość Auburn w stanie Nowy York, przeprowadzono eksperyment polegający na tym, że więźniowie zostali podzieleni na 3 grupy, a każda z nich poddana została innemu traktowaniu:

         grupa I - obejmująca więźniów najbardziej niebezpiecznych, odbywała karę w całkowitym odosobnieniu

         grupa II - więźniowie odosobnioni przez 3 dni w tygodniu

         grupa III - przebywający w pojedynczych celach w nocy a w dzień pracowali wspólnie z innymi jednak z nakazem milczenia co miało chronić przed wzajemną demoralizacją.

Po upływie 2 lat od rozpoczęcia tego eksperymentu z 80 więźniów zakwalifikowanych do grypy 1 pozostało tylko 2, pozostali zmarli, postradali zmysły lub popełnili samobójstwo.

b) System progresywny:

- wprowadzony został po raz pierwszy około 1840 r. w wiezieniu na wyspie Norfolk, leżącej u wybrzeży Australii, przez Macenochiego (naczelnik), który podzielił czas wykonywania kary na etapy, przy czym przejście do kolejnego etapu wiązało się z poprawą sytuacji skazanego:

- pierwszy etap wykonywania kary polegał na umieszczeniu skazanego w więzieniu celowym typu pensylwańskiego

- drugi na robotach przymusowych ale bez nakazu milczenia- etap ten podzielony był dodatkowo na kilka klas. Przejście do kolejnej klasy powodowało złagodzenie warunków

- po odbyciu określonej części kary i uzyskaniu odpowiedniej liczby punków więźniowie uzyskiwali prawo do warunkowego przedterminowego zwolnienia.

 c) System reformatorów amerykańskich:

- ukształtował się w Stanach pod wpływem modyfikacji systemu progresywnego

- na amerykańskim Kongresie penitencjarnym, który odbył się w 1870 r. stwierdzono, że „ ostatecznym celem postępowania z więźniami powinna być moralna poprawa a nie kara dyktowana uczuciem zemsty”

System reformatorów amerykańskich – wiezienie w Elmirze

W postępowaniu z więźniami należy:

- zmierzać do rozwijania w nich poczucia własnej godności i szacunku dla siebie

- stosować racjonalny system nagród uzależniony od dobrego sprawowania, pracowitość pilność w nauce

- personel więzienny powinien być wyszkolony

- nieokreślony czas trwania kary przeznaczony dla karanych po raz pierwszy w wieku od 16 do 30 lat.

- trzy klasy: czerwona, czarna i niebieska.

- każda klasa miała pomieszczenia o określonym standardzie.

6. Rodzaje, typy zakładów karnych:

Zakład karny dla młodocianych (art. 84 par. 1)

W zakładzie tym odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 roku życia, w uzasadnionych wypadkach skazany może odbywać karę w tym zakładzie po ukończeniu 21 lat. Jeżeli jest to uzasadnione potrzebami oddziaływania dorosłych skazanych po raz pierwszy, wyróżniający się dobrą postawą może za swoją zgodą odbywać karę w zakładzie karnym dla młodocianych, korzysta on wtedy z takich uprawnień jak młodociany. Młodociany, któremu pozostało co najmniej 6 miesięcy do końca, nabywa prawa do ubiegania się o warunkowe zwolnienie lub sprawiającego trudności wychowawcze poddaje się badaniom psychologicznym.

 

Zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy (art. 85)

W zakładzie tym osadza się również skazanych odbywających zastępczą karę pozbawienia wolności orzeczoną w tej samej sprawie oraz skazanych na karę pozbawienia wolności nie wymienioną w art. 86.

 

Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych (art. 86)

- odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykrocznie umyśle zasadniczą lub zastępcza karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwo lub wykroczenia chyba, że szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem ich do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy.

Zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego (art. 94)

- skazany na karę aresztu wojskowego odbywa karę w zakładzie typu otwartego chyba, że szczególne względy przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym innego typu

Zakłady karne dla odbywających karę aresztu wojskowego są przeznaczone dla żołnierzy zawodowych lub osób powołanych
do odbycia służby wojskowej. Kary aresztu wojskowego trwają najmniej miesiąc najwięcej dwa lata. Podczas odbywania kary skazany ma obowiązek pracy lub nauki. W tego typu zakładach uwzględnia się przestrzeganie dyscypliny wojskowej i elementów szkoleń wojskowych. Skazani umieszczeni są w odrębnych pomieszczeniach przy zachowaniu hierarchii w stopniach wojskowych. Skazani odbywają karę w pełny umundurowaniu wojskowym pozbawianym godła państwowego oraz znaków i stopi wojskowych.

Typy zakładów karnych:

Zakłady karne w Polsce mogą być organizowane jako zakłady karne typu:

- zamkniętego

- półotwartego

- otwartego

 Zakłady te różnią się w szczególności:

- stopniem zabezpieczenia

- stopniem izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami lub uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza jego obrębem

 

 1. ZAKŁAD KARNY TYPU ZAMKNIĘTEGO (art. 90)

- cele mieszkalne skazanych mogą być otwarte w porze dziennej przez określonych zasadach, jeżeli względy bezpieczeństwa nie stoją temu na przeszkodzie

- skazani mogą być zatrudnieni poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania

- zajęcia kulturalno-oświatowe, sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego

- ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod nadzorem

- skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia a za zezwoleniem dyrektora zakładu karnego także z odzieży

- skazani mogą korzystać z dwóch widzeń w miesiącu a za zgodą dyrektora zakładu karnego wykorzystać je jednorazowo

- widzenie skazanych podlega nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy skazanych w trakcie widzeń podlegają kontroli administracji zakładu

-korespondencja skazanych podlega cenzurze administracji zakładu karnego z wyjątkiem korespondencji o której mowa w art. 8 par. 3, art. 102 pkt. 11, art. 103 par. 1, która może podlegać jedynie nadzorowi

- rozmowy telefoniczne skazanych podlegają kontroli administracji zakładu karnego.

2. ZAKŁAD KARNY TYPU PÓŁOTWARTEGO (art. 91)

 - cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogę być zamknięte

- skazani mogą być zatrudnieni po za terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojowania, w tym rożnie na pojedynczych stanowiskach pracy

- skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu szkolnym oraz w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych

- skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym, skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia

- skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku.

- skazani mogą korzystać z trzech widzeń w miesiącu które za zgodą dyrektora zakładu karnego mogą być połączone

- widzenia skazanych podlegają nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy skazanych w trakcie widzenia mogą podlegać kontroli administracyjnej zakładu

- korespondencja skazanych może podlegać cenzurze administracyjnej

- rozmowy telefoniczne mogą podlegać kontroli

 

3. ZAKŁAD KARNY TYPU OTWARTEGO (ART. 92)

- cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte przez całą dobę

- skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego, bez konwojenta na pojedynczych stanowiskach

- skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych

- organizowanych poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno- oświatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakładu karnego

- skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny, obuwia

- skazany może korzystać z nieograniczonej liczny widzeń

- skazanym w miarę możliwości stwarza się warunki do przygotowania dodatkowych posiłków we własnym zakresie

- korespondencja skazanych nie podlega cenzurze administracji zakładu karnego

- rozmowy telefoniczne nie podlegają kontroli administracyjnej zakładu karnego

- widzenia nie mogą podlegać nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy w trakcie widzenia nie podlegają kontroli administracji zakładu karnego.

7. Personel zakładu karnego, jak dzielimy, czym się charakteryzuje

Personel:

Każdy zakład karny musi mieć swoją strukturę, w skład której wchodzi personel:
- ochrony – odpowiada za bezpieczeństwo funkcjonariuszy i więźniów;
- obsługi – odpowiada za przyjęcie i zwolnienie osadzonych, zapewnienie odpowiednich warunków socjalno-bytowych;
- resocjalizacyjny – odpowiada za diagnostykę penitencjarną, programowanie działań resocjalizacyjnych i terapeutycznych. Odpowiada za współprace z rodziną więźniów oraz odpowiednimi instytucjami zewnętrznymi;
- administracji – odpowiedzialny za zarządzaniem więzieniem, prowadzenie właściwej polityki kadrowej oraz za zatrudnienie więźniów.
Jak widać nie każdy pracownik zakładu ma styczność z więźniami.
Ważna jest także komisja penitencjarna, która powoływana jest przez dyrektora zakładu. W skład komisji wchodzą funkcjonariusze służby więziennej oraz pracownicy powołani przez dyrektora.

8. Społeczność więźniów (klasyfikacja więźniów, cechy, cele klasyfikacji - po co się tak klasyfikuje?)

Klasyfikacja skazanych:

Klasyfikacja skazanych to podział na grupy mający zapewnić właściwe skierowanie skazanych do rodzaju i typu zakładu karnego, systemu odbywania kary. Podział ułatwia również rozmieszczenie więźniów wewnątrz placówki penitencjarnej i ma na celu zapobieganie wzajemnej demoralizacji skazanych, zapewnienie więźniom bezpieczeństwa, stosowanie odpowiednich dla każdej grupy metod i środków oddziaływania.

Klasyfikacji skazanych dokonuje się ze względu na (art. 82 § 2 kkw):

Podstawą klasyfikacji są badania osobopoznawcze.

Klasyfikację skazanych stanowią również:

Organami klasyfikującymi skazanych są:

Sąd wydając wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności może określić w wyroku rodzaj i typ zakładu karnego oraz system terapeutycznego wykonania kary. Zmiana określonego w wyroku rodzaju i typu zakładu, a także orzeczonego systemu terapeutycznego wykonania kary może być orzeczona tylko przez sąd penitencjarny (art. 74 § 1 kkw).

Grupy i podgrupy klasyfikacyjne

Wg regulaminu wykonania kary pozbawienia wolności - rozdział 8 § 53:
Rodzaje zakładów karnych oznacza się literami

Typy zakładów karnych oznacza się cyframi

System wykonania kary oznacza się literami

Skazany który powinien być skierowany do zwykłego systemu odbywania kary ale przez szczególne okoliczności został skierowany do innego systemu (regulaminu wykonania kary pozbawienia wolności § 52.2) – U

9. Prawa i obowiązki więźniów

Obiegowa opinia głosi, że osoby odbywające wyrok nie mają żadnych praw – wręcz przeciwnie, przysługuje im ich cała masa, wśród których na szczególną uwagę zasługują m.in.:

Oprócz szeregu przysługujących praw więźniowie mają również odgórnie narzucone obowiązki, z których muszą się sumiennie wywiązywać, albowiem w razie nieprzestrzegania obowiązujących zasad stosowane są środki mające na celu wyegzekwowanie posłuszeństwa (np. umieszczenie w odosobnionej celi zwanej izolatką). Do obowiązków więźnia zaliczamy:

10. Podkultury więzienne (cechy, przyczyny, ewolucja, jak wpływają na funkcjonowanie więzienia)

Charakterystyka i podział grup nieformalnych w podkulturze więziennej 

 A.    Więźniowie „grypsujący” („git-ludzie”, „ludzie”)

Do grupy należy się z wyboru, dlatego nie każdemu jest dane być jej członkiem i ,,grypsować”. „Grypsujący” czują się niejako predestynowani do rządzenia i decydowania o całym światku więziennym, dlatego też skazani spoza grupy „ludzi” muszą pozostać w relacji podrzędności i uległości do rządzącej ekipy „grypsujących”. Grypsera jest dynamiczna, elastycznie się rozwija i dostosowuje do określonych warunków. Posiada własną obrzędowość grypserską, specyficzną hierarchię władzy, przywódców, ludzi pracujących na rzecz grupy, własne „organy sądowe”, nieformalny kodeks postępowania, specyficzne słownictwo grupowe i wiele innych cech charakteryzujących to zjawisko podkultury „grypsujących”.      

 B.     Więźniowie niegrypsujący („frajerzy”, „nieludzie”)

Więźniowie niezaangażowani w sprawy podkulturowe, to tzw. niegrypsujący. To populacja gorsza, gdyż nie bierze czynnego udziału w kształtowaniu zjawiska „drugiego życia”. „Niegrypsujący” są mniej skonsolidowani wewnętrznie, a zróżnicowanie w tej grupie jest dosyć znaczne. W zasadzie nie mają celu, który by ich scalał, może z wyjątkiem  odbywania kary w pokojowej atmosferze. Tutaj większość działań jest podejmowana indywidualnie. „Nieludzie” przez elitę więzienną „grypsujących” są uznani za jednostki bez własnego zdania, bez honoru, zdolne do donosów i kompromisów. W miarę możliwości „ludzie” wykorzystują frajerów. Są uważani za grupę niższą , a co za tym idzie i służebną w stosunku do grupy „ludzi”.

C.    Więźniowie „poszkodowani” (cwele)

Cwele tworzą margines niejawnego „drugiego życia” dlatego, że są zbiorowiskiem ludzi odrzuconych przez innych więźniów z grup nieformalnych. Skazany nie zgłasza swojego akcesu do grupy „cweli” dobrowolnie, zostaje do tego przymuszony. Zasady więzienne pod groźbą sankcji zabraniają jakiegokolwiek kontaktu z taką osobą. Interakcje na podłożu koleżeńskim, pomiędzy „cwelem”, a „nie-cwelem”, mogą zatem powodować przykre konsekwencje dla tego drugiego. Przynależność do grupy poszkodowanych dotyczy osób, które m. in. popełniły przestępstwa uznane według skazanych więźniów za hańbiące; są biernymi homoseksualistami lub za takich zostały w więzieniu uznane; pracowały w organach ochrony porządku prawnego lub z nimi współpracowały.

 

Inne grupy nieformalne:

 Więźniowie „feści” (fest ludzie)

Istnienie grupy „festów” było charakterystyczne dla Zakładów Karnych w Iławie i Nysie. Nie ma bliższych informacji co do funkcjonowania tej grupy w innych więzieniach. Członkowie zbiorowości ”festów” rekrutowali się w większości z młodocianych skazanych „niegrypsujących”, którzy powołali tę grupę niejako dla równowagi sił w więziennym środowisku. Skazani przynależący do tej grupy byli raczej pozytywnie nastawieni do personelu penitencjarnego i nie przysparzali mu poważniejszych problemów wychowawczych. „Feści” chętnie też, w przeciwieństwie do „grypsujących” podejmowali edukację szkolną  i pracę. Przejawiali pejoratywny stosunek do zjawiska samouszkodzeń.

 Więźniowie „cwaniacy”

Jest to grupa na tyle nowa, że nie dysponujemy na chwilę obecną względnie spójnymi informacjami na ich temat. Można stwierdzić, że rekrutują się oni w większości z osobników relegowanych z grupy „grypserów”. Toteż raczej cała społeczność izolowana jest ustosunkowana do nich nieprzychylnie. Cwaniacy walczą o równość w kryminale, nie uznają żadnych subkultur więziennych, a zwłaszcza grypsowania, nie uznają poniżania, ani wywyższania osób słabszych i mniej obrotnych. 

 

Populacja osób „grypsujących” posługuje się zestawem wartości, w ramach którego można wyróżnić tzw. wartości nadrzędne, stanowiące równocześnie cele grupowe. Są to:

-walka z prawem i stojącymi na jego straży instytucjami,

-solidarność grupowa,

-godność osobista i grypserski honor

11. Zadania wychowawcy (rozmowa wstępna, diagnoza, wspomaganie więźnia, praca więźnia, ocena resocjalizacji pracy)

Zadania wychowawcy resocjalizacyjnego:
- przyjmowanie tymczasowo aresztowanych i skazanych do grupy więziennej: wskazywanie celi, omawianie regulaminu, planu dnia, rozkładu zajęć, zakresu obowiązków, kar i nagród;
- przeprowadzanie wywiadu środowiskowego, dotyczącego sytuacji rodzinnej skazanego, jego wcześniejszej karalności, wykształcenia, przebiegu pracy;
- przeprowadzanie rozmów dotyczących stanu zdrowia skazanego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na uzależnienia (alkoholizm, narkomania, kontakty z grupami podwyższonego ryzyka);
- dokonywanie weryfikacji informacji uzyskanych od skazanego przez nawiązywanie kontaktów z zakładem pracy, szkołą i uzyskiwanie opinii o skazanym;
- nadzorowanie i pomoc w przypadku choroby, wizyt lekarskich i innych czynności związanych z ochroną zdrowia;
- nawiązywanie kontaktu z rodziną tymczasowo aresztowanego lub skazanego, podjęcie działań na rzecz zorganizowania pomocy materialnej rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, zgłaszanie rozpoznanych przypadków do instytucji udzielających wsparcia, np. miejskiego ośrodka pomocy społecznej (mops);
- planowanie działań wychowawczych w stosunku do osób przebywających w areszcie śledczym oraz w zakładzie karnym;
- organizowanie im i nadzorowanie pracy, nauki, rekreacji, sportu;
- zbieranie informacji dotyczących potrzeb osób skazanych i osadzonych tymczasowo w areszcie;
- udzielanie rady, wsparcia i pomocy w trudnych sytuacjach i problemach wynikających z codziennego życia więziennego - przez prowadzenie rozmów indywidualnych, spotkań grupowych;
- przeprowadzanie rozmów wychowawczych inicjowanych przez skazanych;
- indywidualizowanie oddziaływań wychowawczych w zależności od potrzeb skazanych: wdrażanie do przestrzegania dyscypliny i porządku, wytwarzanie pozytywnych nawyków we współżyciu społecznym, kształtowanie u osób skazanych pozytywnego stosunku do nauki, pracy, wyrównywanie braków w zachowaniu się;
- kształtowanie środowiska więziennego i zapobieganie aktom samoagresji i demoralizacji;
- przyjmowanie skarg, zażaleń, protestów od osób skazanych, wynikających z codziennego życia w izolacji;
- opiniowanie i wnioskowanie w sprawie nagradzania i karania skazanych;
- wizytowanie miejsc zamieszkania skazanych (cele) oraz miejsc ich pracy;
- prowadzenie dokumentacji na temat osoby skazanej (tzw. akta B);
-sporządzanie notatek na temat skazanego, jego zachowania, pozytywnych i negatywnych działań (nie rzadziej, niż co 3 miesiące);
- dokonywanie ceny okresowej (co 6 miesięcy) osoby skazanej, jej postępów w procesie resocjalizacji, wywiązywania się z obowiązków, zachowania;
- sporządzanie opinii o skazanym lub tymczasowo aresztowanym na wniosek różnych instytucji (sądu, zakładu pracy, szkoły);
- współpraca z psychologiem więziennym, uczestniczenie z grupą podopiecznych w zajęciach terapeutycznych prowadzonych przez psychologa;
- przeprowadzanie rozmów dotyczących udzielania skazanemu pomocy po odbyciu kary (mieszkanie, praca, szkoła);
- sprawowanie opieki nad osobami odbywającymi praktyki w zakładach karnych (studenci, psycholodzy, pedagodzy, młodzi wychowawcy).

W resocjalizacji penitencjarnej zwykle zauważa się następujące etapy:

— opracowanie diagnozy penitencjarnej wraz z sugestiami co do sensu i kierunków resocjalizacji,

— skonstruowanie indywidualnego programu resocjalizacji,

— wdrożenie indywidualnego programu resocjalizacji i jego realizacja,

— okresowe sprawdzanie prawidłowości przebiegu procesu resocjalizacji wraz z ewentualną jej korektą i korektą indywidualnego programu resocjalizacji,

— opracowanie diagnozy końcowej stanowiącej podstawę do oceny rezultatów zastosowanego wariantu resocjalizacji, opracowanie oceny końcowej,

— postawienie prognozy przebiegu readaptacji społecznej. Zanim zostanie opisane pojęcie diagnozy penitencjarnej jako diagnozy specyficznej warunkującej racjonalne zaprojektowanie, zorganizowanie i zrealizowanie resocjalizacji, należy wymienić dwie niezwykle ważne postacie diagnozy resocjalizacyjnej, jakimi są: diagnoza konstatująca oraz diagnoza ukierunkowująca (Cza-pów, Jedlewski 1971, s. 41).

12. etapy resocjalizacji penitencjarnej (diagnoza, indywidualny program res., wdrożenie programu, okresowe sprawdzanie procesu res., ewentualna korekta, ocena końcowa, ocena rezultatów, diagnoza adaptacji społecznej, zasady resocjalizacji)

W postępowaniu resocjalizacyjnym najpierw należy skłonić więźnia do podda się badaniu diagnostycznemu, by ustalić, na czym polega, jaki ma zakres i jaką głę kość oraz na skutek czego powstało jego nieprzystosowanie społeczne. Należy o' ślić, co je stymuluje i na ile można to nieprzystosowanie zmniejszyć. Potrzebna jest wiedza i umiejętności z zakresu negocjacji i diagnostyki psychologicznej, ewentual

86

nie pedagogicznej. Przesłanki kryminologiczne nakazują zbadanie kontekstu endogennego oraz egzogennego. Diagnoza pozwala na przewidywanie prawdopodobnych reakcji więźnia na warunki więzienne (prognoza penitencjarna i sugestie co do sposobów postępowania z nim) (Lewicki, Paryzek, Waligóra 1974, s. 446 in.; Urbańska 1994, s. 166 in.; Kempa 1996, s. 253).

W drugiej kolejności należy opracować indywidualny program resocjalizacji lub program oddziaływania terapeutycznego i przedstawić go więźniowi jako propozycje do zaakceptowania i uczestniczenia w nim z własnej woli (zasada partnerstwa). Jest to warunek „uruchomienia" programu z nadzieją na oczekiwany skutek (Sęk 1993, s.365 in.; Herman 1998, s. 157).

W trzeciej kolejności następuje „uruchomienie" programu, czyli realizacja zawartych w nim wskazań. Zasadniczy ciężar spoczywa na osobie resocjalizowanej, której aktywność polega na wykonywaniu nałożonych na nią i jednocześnie przyjętych przez nią obowiązków (zadań). Zadanie resocjalizatora (terapeuty) polega na wspomaganiu i współdziałaniu oraz kontrolowaniu. Należy pamiętać o różnych doznaniach, które odczuwa podopieczny, funkcjonując w więziennym kontekście społecznym (Machel 1994a, s. 141-144). Program oddziaływania resocjalizacyjnego przewiduje bardzo urozmaiconą metodykę: od pracy, przez nauczanie resocjalizacyjne, pracę oświatowo-wychowawczą, oddziaływania przez grupę, nagradzanie i karanie, indywidualnie dobrane terapie zajęciowe, psychoterapie, różne treningi (np. asertywny), psycho- i socjoterapie, terapie antyuzależnieniowe, sport i rekreacje oraz różne formy i stopnie współdziałania z rodziną (Górski 1985; Konarzewski 1987; Mika 1959; Kolarczyk 1982; Szymanowski 1968; Górski, Kolarczyk 1982; Lindenfield 1996; Zeig 1997; Monti, Abrams, Kadden, Cooney 1994; Potter-Efron, Potter-Efron 1994; Chmurska-Fedkow, Deska, Nogaj, Nowak 1996; Tabaka 1996; Czajkowski, Opawska 1996; Wilk 1996; Pastwa-Wojciechowska 1998; Sarnowska 1998; Gordon 1998; Mówińska-Skupieńska 1998; Rejzner 1995; Konopczyński 1996; Bartkowicz 1996; Benedyczak, Jędrzejak, Nowak, Szczepaniak, Urbańska 1994).

: W. Rostkowski (1998, s. 38) wyróżnia (za L. Pytką) cztery procedury resocjaliza-cyjno-penitencjarne: porządkowo-instytucjonalną, psychotechniczną, socjotechniczną oraz kulturotechniczną. Wyróżnia on również trzy poziomy interwencji resocjalizacyjnej różniące się głębokością oraz zakresem (1998, s. 40-48). Wskazuje jednocześnie, iż efektywność tej interwencji (resocjalizacja jest rodzajem interwencji -przyp. mój H.M.) zależy w znacznym stopniu od sprawności metodycznej, tj. kwalifikacji i umiejętności personelu (1998, s. 39).

W trakcie realizacji przyjętego programu korekcyjnego należy kontrolować jego przebieg i ewentualnie go korygować, o ile zajdzie taka potrzeba (okresowe oceny resocjalizacji - Machel 1994a, s. 87). Ocena może być podstawą postępowania progresywnego lub regresywnego.

I W fazie końcowej następuje ocena realizacji programu zawierająca odpowiedzi napytania: czy zaistniała zmiana, na czym polegała, jak jest głęboka i jak trwała oraz co należy robić dalej.

Staje się ona często podstawą stanowiska dyrektora więzienia w sprawie warunkowego przedterminowego zwolnienia.

13. Metody pracy (kontakt osobisty, praca grupowa, metody zorganizowane, psychologiczno-korekcyjne, ocena, opiniowanie skazanych) -> TUTAJ MGR POWIEDZIAŁ ŻE BĘDZIE NP. PYTANIE TYPU OMÓW PRACĘ PRZEZ KONTAKT OSOBISTY, A NIE NP. WYMIEŃ METODY PRACY I OPISZ WSZYSTKIE

Metody resocjalizacji penitencjarnej

Przez metodę resocjalizacji penitencjarnej należy wobec tego rozumieć sposób oddziaływania penitencjarnego, za którego pomocą można dokonywać określonych zmian w osobowości więźniów i w wyniku tego oddziaływania, głównie o charakterze korekcyjnym, uzyskać pożądane zmiany w ich zachowaniu.

1.Metody oparte na wpływie osobistym - dobry kontakt z więźniem, ma szczególne znaczenie, gdy chodzi o oddziaływanie metodami opartymi na wpływie osobistym. Jest on niezbędnym warunkiem skuteczności tych metod. Dobra interakcja między wychowawcą a więźniem, jeśli jest utrzymywana w wyniku ich wspólnej akceptacji, tworzy tzw. stosunek wychowawczy. Może on mieć charakter zewnętrzny lub wewnętrzny (Górski 1985, s. 139). Stosunek zewnętrzny zachodzi wtedy, gdy więzień traktuje kontakty z wychowawcą przede wszystkim jako sposób na unikanie kar albo uzyskanie jakichś korzyści. Jeżeli jednak kontakt więźnia z wychowawcą jest na tyle dobry, podparty autorytetem, że wychowawca jest osobą odniesienia dla więźnia, a zatem zachowanie wychowawcy ma dla niego wartość nagradzającą, to taki stosunek wychowawczy nazywamy wewnętrznym.

- przykład własny: oddziaływanie własnym przykładem musi uwzględniać wartości, dążenia i problemy więźnia, a nie wychowawcy; odwzorowywane zachowanie powinno przynosić więźniowi nagrodę w postaci tych wartości, dla których uzyskania naśladuje on wychowawcę; demonstrowane wzory zachowań muszą być dostosowane do możliwości więźnia, aby podjęte próby naśladowania przynosiły sukces. W przeciwnym razie więzień może się zniechęcić i odrzucić wzorzec; należy tak stosować tę metodę, aby w pierwszej kolejności więzień osiągnął osobiste sukcesy, później dopiero należy dążyć do osiągania wartości leżący w interesie wychowawcy; metoda jest bardziej skuteczna, kiedy stosuje sieją w połączeniu z innymi metodami, a nie samoistnie

- doradzanie wychowawcze

Metoda ta polega na sugerowaniu wyboru zachowania temu, kto tego potrzebuje. Formą jej może być delikatnie wyrażona sugestia albo jasno sprecyzowana, konkretnie rada.

- przekonywanie

Celem tej metody jest zmiana przekonań, co nie jest łatwe, zwłaszcza wtedy, kiedy przekonania są silne. Zmiana przekonań ma istotne znaczenie dla zmiany postaw, w których skład one wchodzą (Mądrzycki 1973, s. 319). Przekonywanie polega na oddziaływaniu na świadomość i uczucia, które tę zmodyfikowaną świadomość winny wzmacniać. W trakcie procesu przekonywania dochodzi także do kształtowania przekonań i nowych. Skuteczność tej metody jest warunkowana: obiektywnością i prawdziwością argumentów, którymi posługuje się wychowawca, konkretnością przykładów, zdecydowanym, ale spokojnym tonem, zrozumiałym dla więźnia formułowaniem zdań i umiejętnym wskazywaniem na zależność niektórych niekorzystnych doświadczeń od konkretnych (wadliwych) zachowań więźnia.

2. Metody oparte na wpływie sytuacyjnym:

— wprowadzaniu zmian do istniejących sytuacji tak, aby ich wpływ na wychowanka (więźnia) był zgodny z życzeniami wychowawcy,

— utrzymaniu tych elementów sytuacji, które wywierają oczekiwany wpływ na podopiecznego,

— wprowadzaniu i utrzymaniu takich zmian sytuacji, które eliminują niepożądany wpływ na więźnia,

— organizowaniu odpowiednich, nowych sytuacji, w zależności od potrzeb wyznaczonych przez zadania resocjalizacji.

Oddziaływanie sytuacyjne ma służyć zarówno uczeniu pewnych zachowań, jak i oduczaniu innych. Może także i powinno spełniać rolę wzmacniającą dla tych nowych zachowań.

- Organizowanie doświadczeń

Metoda ta polega na stwarzaniu takich sytuacji, w których pozytywne (pożądane przez wychowawcę) zachowania więźnia powodują w sposób nie sztuczny, a naturalny wzmacnianie, w wyniku sukcesów w postaci osiągnięcia celów, do których więzień dążył. W sytuacjach tych więzień unika skutków niekorzystnych i kar w sposób naturalny. Jeżeli jednak w tych sytuacjach zachowa się on w sposób niepożądany, w sposób naturalny wywoła reakcję karzącą. Nagrody i kary nie wynikają z osobistej interwencji wychowawcy, lecz z takiego, a nie innego zachowania się w określonej sytuacji. Do wychowawcy należy inicjatywa stworzenia takich sytuacji oraz troska o to, by w tych sytuacjach znalazł się więzień.

- Nagradzanie i karanie dyscyplinarne

Nagradzanie (inspirowane przez wychowawcę) ma dwa cele (Konarzewski 1987, s. 49):

— utrwalenie tendencji do wykonywania pewnej czynności w określonej sytuacji,

— spowodowanie intensyfikacji tej czynności (zachowania). Intencją zastosowania jest pragnienie wychowawcy, aby więzień znalazłszy się w określonej sytuacji reagował na nią w pewien określony sposób.

Intencją wychowawcy w drugim zastosowaniu jest to, by wykonywał tę czynność lepiej, z większym zaangażowaniem.

Karanie dyscyplinarne

Metoda ta może być stosowana w celu osiągnięcia dwóch zmian wychowawczych I (Konarzewski 1987, s. 60). Zmianą naczelną jest eliminowanie pewnych zachowań z „repertuaru odpowiedzi" jednostki na pewną sytuację. Zmianą drugą jest intensyfikacja czynności (vide drugi cel nagrody!).

Kary (zdarzenia awersyjne) polegają na wprowadzeniu pewnych czynników awersyjnych albo na odebraniu czynników atrakcyjnych

Kary „negatywne" polegające na odebraniu czynnika atrakcyjnego, są oparte na frustracji. Obie kary, a szczególnie kary oparte na frustracji, mogą wzbudzić gniew.

Karą wywołującą u więźnia sytuację frustracyjną może wywołać następujące trzy reakcje

1. Agresję — atak.

2. Zapobieganie — omijanie sytuacji karzącej przez modyfikację zachowania.

3. Ucieczkę — uciekanie od sytuacji karzącej bez modyfikacji zachowania.

Dwa warunki skuteczności tej metody:

— ukazywane więźniowi konsekwencje jakiegoś zachowania muszą być dostępne jego doświadczeniu i wyobraźni, muszą być zatem realne;

— konsekwencje wyobrażone nie mogą być dla więźnia obojętne, muszą dla nie- i go mieć wartość nagrody lub kary.

- Trening

Polega on na powtarzaniu pewnych zachowań w określonych sytuacjach celem ich utrwalenia się. Jest to wyraźne odwoływanie się j do praw teorii uczenia się.

Trening zakłada celowe stwarzanie odpowiednich warunków i sytuacji, w których powtarzałyby się te zachowania więźnia, które chcemy utrwalić. Organizowanie tych warunków i sytuacji może mieć charakter naturalny lub sztuczny. Można np. włączać podopiecznego w tzw. „zasiąg wpływów codziennego życia". Chcąc np. utrwalić u więźnia umiejętność współdziałania z innymi, umiejętność kulturalnego współzawodniczenia itp., wychowawca organizuje pracę, naukę i rekreację oraz ćwiczy zaplanowaną umiejętność z tego zakresu podczas zespołowych zajęć.

3.Grupa społeczna jako teren resocjalizacji

chodzi tu głównie o oddziaływanie przez małe grupy. Człowiek z natury rzeczy dąży dobrych stosunków społecznych z jednym człowiekiem lub z wieloma ludźmi. Grupa społeczna to zespół liczący co najmniej trzy osoby

- Metoda samorządu — polega na tworzeniu namiastki demokracji, np. w oddziale mieszkalnym. Im bardziej samorząd ten ma na celu dobro ogółu, tym bardziej sprzyja to resocjalizacji. Problemem dla wychowawcy, który musi sprawować nad nim kontrolę i dyskretnie wpływać na jego pracę, jest troska o to, by samorząd nie stał się kliką i żeby jego uprawnienia były realne i rzeczywiste oraz „ani za małe, ani za duże".

- Znaczenie grup zajęciowych

Grupy te są tworzone do działań oświatowo-wychowawczych i sportowych (zespoły zainteresowań, zespoły muzyczne, zespoły sportowe itp.) do działań zadaniowych. Grypy robocze razem pracujące, grupy szkolne, kursowe — razem uczące się). Funkcjonowanie tych grup winno być wykorzystane do celów resocjalizacyjnych, po pierwsze, dlatego, że po to powstały. Po drugie, ze względu na elementy więzi społecznej (bardziej lub mniej formalnej), która w nich istnieje, tworząc tym samym pewne wspólne interesy grupy, ambicje grupowe, poczucie odrębności itp. Członkowie tych grup po pewnym czasie zwykle wzajemnie się wzmacniają, np. anonimowi alkoholicy lub narkomani, dzięki czemu grupy te stanowią dla nich nie tylko grupy odniesienia, ale jednocześnie grupy społecznego wsparcia koordynować działalność grupy.

4. Metody zorganizowane

- Nauczanie resocjalizacyjne. Przypomnę, że jego celem jest uzupełnienie brakującego wykształcenia oraz przygotowanie do zawodu na różnym poziomie zaawansowania. Z jednej strony więźniowie dowartościowują się np. przez skończenie szkoły, zdobycie zawodu — co powinno im ułatwić readaptacją społeczną po opuszczeniu zakładu karnego. Z drugiej zaś strony są poddani treningowi szkolnemu, gdzie obowiązuje spokój, praca nad sobą, zdyscyplinowanie, pełnienie pewnych funkcji szkolnych itp., a poza tym, co bardzo ważne, ich umysłowość i moralność są tam poddane normalnemu, szkolnemu oddziaływaniu.

- Praca jest zasadniczym elementem życia ludzkiego. Praca w więzieniu jest normalnością charakterystyczną także dla wolności, jest uznaniem tej samej normy, która obowiązuje poza więzieniem. W resocjalizacji praca jest jednym z najbardziej zasadniczych czynników. Praca jest resocjalizująca jedynie wtedy, kiedy powoduje u więźnia pożądane zmiany. Np. wyrabia umiejętność i potrzebę pracy, których więzień nie miał, więc włóczył się, kradł itp. Wtedy mówimy o wychowaniu do pracy. Praca musi też spełniać pewne warunki:

— musi być społecznie pożyteczna i odpłatna,

— musi być dostosowana do fizycznych i psychicznych możliwości więźnia i jego kwalifikacji, ewentualnie zainteresowań,

— musi być dobrze zorganizowana, fachowo nadzorowana i zabezpieczona pod względem BHP,

— musi być oceniana.

- Praca kulturalno-oświatowa. Jej celem jest nauczenie więźniów pożytecznego zagospodarowania wolnego czasu oraz realne jego wykorzystanie. Praca ta może realizowana w więzieniu i poza nim.

- Rekreacja i sport — uczy zagospodarowania wolnego czasu, a ponadto:

— pozwala na utrzymanie higieny psychicznej i wyzwala dodatkową aktywn

— pozwala na wyrobienie nowych zainteresowań i wykazanie się uzdolnieni

— przez informację i elementy emocjonalne wpływa na kształtowanie się no postaw,

— pozwala na odprężenie i wyładowanie energi

—pozwala na redukcję nadmiernego lęku i skłonności agresywnych

5. Metody psychokorekcyjne. Pewną specyficzną odmianą sposobów resocjalizowania są metody psychokorekcyjne. Psychokorekcją obejmuje się jedynie tych więźniów, którzy demonstrują zaburzenia uwarunkowane psychogennie albo też takie, które ustępują pod wpływem działania środków niebiologicznych. Wobec powyższego „psychokorekcją obejmuje się jednostki z zaburzeniami osobowości — psychopatów, psychosomatyków, neurotyków, psychotyków reaktywnych, toksykomanów — narkomanów, lekomanów oraz alkoholików"

Psychokorekcją może mieć formę indywidualną i grupową. Psychokorekcją indywidualna zasadza się głównie na interakcji korektor-pacjent (więzień). W interakcji tej wykorzystuje się wszystkie znane sposoby (opisane wcześniej) wpływu osobistego i hipnozę. Psychokorekcją grupowa „polega na psychologicznym sterowaniu zachowaniem jednostki w sytuacji grupowej, przy udziale i przez wpływ grupy. Ma tu zastosowanie odwoływanie się do praw dotyczących zachowania się jednostki w małej grupie, wpływu grupy na nią oraz do praw dotyczących funkcjonowania małych grup.

Do sposobów psychokorekcji, które znajdują zastosowanie w więzieniu, należą m.in.: doradztwo grupowe, psychodrama, psychopantomima, relaks i trening autogenny, muzykoterapia.

Ocenianie i opiniowanie więźniów

proces oddziaływania korekcyjnego powinien być stale monitorowany. Wymaga on też okresowych ocen (resocjalizacji). Tym ocenom podlegają więźniowie, bez względu na system oddziaływania, w którym pozostają. Polski system penitencjarny przewiduje konieczność dokonywania takich ocen przez personel wychowawczy nie rzadziej niż co 6 miesięcy. Przewiduje się dokonywanie takich ocen również przed

— zmianą decyzji klasyfikacyjnej,

— wystąpieniem do sądu penitencjarnego o zmianę rodzaju lub typu zakładu karnego, jeśli sąd penitencjarny jest wyłącznie właściwy do wydawania postanowienia w tym przedmiocie,

— przyznaniem skazanemu skierowanemu do odbywania kary w zakładzie karnym typu półotwartego przepustek, zarówno związanych z typem zakładu karnego jak i tzw. nagrodowych wówczas gdy są one udzielane:

a) po raz pierwszy,

b) po przerwie dłuższej niż 6 m-cy,

c) po powstaniu istotnych zmian w sytuacji prawnej lub rodzinnej skazanego. Ocenianie powyższe świadczy o ciągłości pracy penitencjarnej z więźniami.

Jest ono jawne w stosunku do więźnia. Oznacza to, że odbywa się w jego obecności lub też, że jest zapoznawany z jego treścią, do czego może się ustosunkować. Ocenę okresową przygotowuje wychowawca lub psycholog, a dokonuje jej w obecności więźnia komisja penitencjarna.

Aktualny Regulamin wykonywania kary pozbawienia wolności określa elementy, które powinny się znajdować w takiej ocenie:

— stosunek skazanego do popełnionego przestępstwa,

— stopień przestrzegania przez skazanego porządku i dyscypliny,

— stosunek skazanego do pracy,

— charakter jego kontaktów z rodziną i wywiązywania się z obowiązków łożenia na jej utrzymanie,

— zachowanie wobec współskazanych i przełożonych,

— zmiany w zachowaniu się skazanego w okresie od ostatniej oceny Niezależnie od ocen okresowych, wystawia się więźniowi bardziej dokładną ocenę postępów w resocjalizacji, gdy nabywa on uprawnień do warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Tego rodzaju ocena, jednak poszerzona o istotne elementy, może stać się opinią dyrektora zakładu karnego w związku z prośbą więźnia o warunkowe przedterminowe zwolnienie z dalszego odbywania kary. Opinia taka może mieć formę wniosku dyrektora zakładu karnego w tej sprawie. W takim przypadku opinia służy sądowi penitencjarnemu do ostatecznej oceny więźnia, zwłaszcza co do sensowności udzielenia jemu warunkowego przedterminowego zwolnienia. Stanowi ona zwykle ważne kryterium tej decyzji. Wobec tego opinia taka powinna zawierać syntetyczny opis stanu wyjściowego osobowości więźnia jako sprawcy czynu przestępczego, opis podjętych działań korekcyjnych i ich przebieg, sytuację społeczną więźnia, osiągnięte rezultaty resocjalizacyjne, prognozę społeczną(dot. readaptacji i reintegracji społecznej) oraz konkluzję na temat celowości warunkowego przedterminowego zwolnienia. Opinia powinna zawierać informacje dla kuratorów sądowych stanowiących sugestię co do sposobu dozoru i kierunków ewentualnych dalszych działań resocjalizacyjnych (kwestia kontynuacji). Opinia ta powinna zatem zaakcentować co u więźnia jest prizonizacją, a co oczekiwaną zmianą.

14. zwolnienie warunkowe (jaki ma cel, zasady zwolnienia, istota)
 Istota i cele warunkowego zwolnienia:

Warunkowe przedterminowe zwolnienie jest tzw. środkiem probacyjnym, stosowanym na etapie wykonywania kary pozbawienia wolności. Instytucja ta jest stosowana tylko w stosunku do skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności. Środek probacyjny, to w zasadzie swoista "umowa" między sądem a skazanym, na mocy której ten ostatni zostaje poddany próbie, czy w zamian za pozostawanie przez niego na wolności będzie przestrzegał porządku prawnego.
Warunkowe zwolnienie jest w istocie warunkową rezygnacją z wykonania reszty kary pozbawienia wolności względem skazanego na rzecz poddania go procesowi resocjalizacji w warunkach kontrolowanej wolności. Jest niejako przedłużeniem procesu resocjalizacji zapoczątkowanym w zakładzie karnym mającym na celu przede wszystkim przystosowanie sprawcy do życia na wolności z reguły z pomocą kuratora sądowego i nakładanych na sprawcę obowiązków.

Przygotowanie skazanego w okresie do 6 miesięcy do opuszczenia zakładu karnego
Jak stanowi art. 164 kkw., okres poprzedzający warunkowe zwolnienie tj. okres do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem jest czasem niezbędnym do przygotowania skazanego do życia na wolności. Długość tego okresu jest każdorazowo wyznaczana przez komisję penitencjarną po uzyskaniu zgody skazanego. Okres ten może być także wyznaczony przez sąd penitencjarny w postanowieniu o udzieleniu lub odmowie warunkowego zwolnienia. (art. 164 2 kkw.).
W tym czasie skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę w zakładzie karnym położonym jak najbliżej jego przyszłego miejsca zamieszkania.
Może być także udzielona skazanemu tzw. przepustka zadaniowa. Polega ona na możliwości opuszczenia zakładu karnego przez skazanego połączonej z zezwoleniem na dysponowanie pieniędzmi, na okres do 14 dni. Jest ta przepustka udzielana w celu umożliwienia skazanemu podjęcia starań o uzyskanie po zwolnieniu możliwości zamieszkania i pracy (art. 165 kkw.).
Jeżeli skazany ma trudności ze znalezieniem zatrudnienia, zakwaterowania bądź otrzymania niezbędnej pomocy lekarskiej, to właściwe organy są obowiązane udzielić mu pomocy. O tym, jakie to są organy skazany otrzymuje informację od administracji zakładu karnego (art. 166 1 i 2 kkw.) Jest to niezbędna pomoc doraźna czyli taka, która zapewnia minimalne warunki egzystencji. Udzielana jest wtedy, gdy skazany nie ma żadnych innych środków utrzymania ani żadnych możliwości zarabiania na swe utrzymanie. Może być udzielona bądź jednorazowo bądź przez okres nieco dłuższy, na pewno jednak nie ma ona zastosowania do skazanych niezdolnych przez dłuższy okres do prowadzenia samodzielnego życia.

W stosunku do tych ostatnich mamy do czynienia z wyspecjalizowaną pomocą

postpenitencjarną uregulowaną w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 1998 r. Środki przeznaczone na tą pomoc pochodzą z funduszu pomocy postpenitencjarnej. Pieniądze na ten fundusz w podstawowym zakresie stanowią potrącenia z wynagrodzenia za pracę skazanych. Uprawnieni są do otrzymania takiej pomocy w szczególności zwalniani z zakładów karnych, którzy z uwagi na stan zdrowia, kalectwo, podeszły wiek, trudną sytuację życiową lub rodzinną nie są w stanie samodzielnym działaniem zapewnić sobie i najbliższej rodzinie podstawowych warunków egzystencji.

Pomoc ta może być udzielana także członkom rodziny osoby zwalnianej z zakładu karnego lub aresztu śledczego, z którymi ona zamieszkuje i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, jeżeli ich sytuacja materialna lub zdrowotna uniemożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Jest ona udzielana na wniosek lub z urzędu. We wniosku należy wskazać, dlaczego ma być przyznana.
Do podstawowych form pomocy postpenitencjarnej należą:
- udzielanie świadczeń pieniężnych,
- finansowanie zakupu lekarstw, żywności, odzieży, protez, sprzętu do rehabilitacji, podręczników i innych przedmiotów do nauki, niezbędnych przedmiotów wyposażenia mieszkania lub narzędzi do wykonywania zawodu albo prowadzenia działalności gospodarczej,
- opłacanie czynszu za budynek mieszkalny lub pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania,
- pokrywanie kosztów specjalistycznych porad prawnych, psychologicznych lub zawodowych,
- organizowanie i finansowanie kursów przygotowania zawodowego lub pokrywanie kosztów udziału w takich kursach,
- pokrywanie kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją zdrowotną,
- finansowanie przejazdów publicznymi środkami komunikacji,
- pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem dokumentów tożsamości oraz innych niezbędnych dokumentów.
Zadania związane ze świadczeniem owej pomocy realizują prezesi sądów rejonowych lub upoważnieni przez nich sędziowie oraz sądowi kuratorzy zawodowi. Mogą w ich realizacji uczestniczyć także stowarzyszenia, organizacje, fundacje i instytucje zajmujące się udzielaniem pomocy w społecznej readaptacji skazanych, kościoły, związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania.

W chwili zwolnienia skazany otrzymuje należące do niego dokumenty, pieniądze, papiery wartościowe przechowywane w depozycie zakładu karnego.
Skazany, który w chwili zwolnienia z zakładu karnego nie dysponuje wystarczającymi środkami własnymi, otrzymuje kwotę w wysokości do 1/3 miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub jej ekwiwalent (art. 166 3 kkw). Ekwiwalentem może być bilet na przejazd, artykuły żywnościowe na czas podróży, stosowną do pory roku odzież, bieliznę. Jest to specjalny fundusz przeznaczony na dojazd do miejsca zamieszkania i na utrzymanie po zwolnieniu.
Skazany powinien opuścić zakład karny w dzień roboczy. Natomiast, jeżeli termin jego zwolnienia przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, należy zwolnić go w dniu poprzedzającym ten termin (art. 168 kkw.).

Opinia o skazanym:
Komisja penitencjarna dokonuje minimum raz na 6 miesięcy okresowej oceny postępów skazanego w procesie resocjalizacji. Ponadto zawsze czyni to w sytuacji, gdy skazany nabył formalne uprawnienia do starania się o warunkowe zwolnienie. Taka ocena jest uwzględniana w opinii o skazanym. Opinia ta stanowi istotny punkt uzasadnienia wniosku o warunkowe zwolnienie. Zawiera informacje dotyczące przebiegu odbywania kary oraz zachowania się skazanego przebywającego zarówno w zakładzie karnym, jak i poza nim w związku z udzielanymi mu przepustkami. Administracja zakładu karnego jest zobowiązana do wystawienia opinii, niezależnie od faktu, kto występuje z wnioskiem o udzielenie warunkowego zwolnienia. Przedstawiciel administracji zakładu karnego powinien być zawsze wysłuchany na posiedzeniu sądu, niezależnie od faktu, czy składał wniosek o warunkowe zwolnienie, czy też nie.

Kto może złożyć wniosek o warunkowe zwolnienie ?
Wniosek może złożyć:
- skazany,
- obrońca skazanego,
- dyrektor zakładu karnego,
- zawodowy kurator sądowy,
- prokurator.

Warunkowe zwolnienie jako środek probacyjny
Okres próby
Pozostały czas do odbycia całej kary pozbawienia wolności stanowi okres próby. Okres próby nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż lat 5. W przypadku multirecydywisty, przestępcy, który popełnił przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym albo sprawcy, który z popełniania przestępstw uczynił sobie stale źródło dochodów okres próby wynosi przynajmniej 3 lata. W przypadku warunkowego zwolnienia z kary dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.
Karę pozbawienia wolności uznaje się za odbytą w całości, jeżeli w okresie próby i w ciągu kolejnych 6 miesięcy po jego zakończeniu nie odwołano warunkowego zwolnienia. W takim przypadku karę uważa się za wykonaną już z chwilą warunkowego zwolnienia.

Można warunkowo zwolnionego oddać pod dozór:
- kuratora sądowego (zawodowego lub społecznego),
- osoby godnej zaufania,
- organizacji lub instytucji, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Pierwszoplanowym zadaniem osób, pod których pieczą znajduje się warunkowo zwolniony jest udzielanie mu pomocy i wsparcia w okresie próby oraz kontrolowanie jego zachowania na wolności. Podmioty te są zobowiązane informować sąd o działaniach podejmowanych przez warunkowo zwolnionego, a przede wszystkim mają za zadanie zdawać relację o wykonywanych przez niego obowiązkach. Nadzorują, czy warunkowo zwolniony przestrzega porządku prawnego. W tym celu skazany jak najszybciej, a najpóźniej w terminie 7 dni od uzyskania wiadomości, że został oddany pod dozór, ma obowiązek zgłosić się do kuratora sądu rejonowego. Tego sądu rejonowego, w okręgu którego dozór jest lub ma być wykonywany. Skazany jest także zobligowany informować kuratora o zmianie miejsca zamieszkania, zatrudnienia, pobytu oraz umożliwić kuratorowi wejście do swojego mieszkania. Ponadto ma obowiązek stawić się na każde wezwanie sądu, jak i kuratora i udzielić wyczerpujących wyjaśnień dotyczących przebiegu dozoru oraz wykonywanych obowiązków. Tak samo ma postępować, gdy sprawowanie dozoru zostało powierzone innemu podmiotowi niż kurator, czyli osobie godnej zaufania, organizacji lub instytucji, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

Obowiązki nakładane na warunkowo zwolnionego:
Sąd penitencjarny, jeżeli uzna to za właściwe, może nałożyć obowiązki na warunkowo zwolnionego. Są nimi obowiązki określone w art. 72 1 k.k.:
- informowanie sądu lub kuratora sądowego o przebiegu okresu próby
- przeproszenie pokrzywdzonego
- wykonywanie ciążącego na warunkowo zwolnionym obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby
- wykonywanie pracy zarobkowej, nauka lub przygotowanie się do zawodu
- powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających
- poddanie się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu
- powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
- inne stosowne postępowanie w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa

Sąd penitencjarny odwołuje warunkowe zwolnienie, jeżeli zaistnieją dwa warunki:
1) zwolniony w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne oraz
2) za to przestępstwo zostanie orzeczona prawomocnie kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania (art. 160 1 kkw.).
Należy dodać, że o ile przestępstwo umyślne musi zostać popełnione przez warunkowo zwolnionego w okresie próby, to prawomocne skazanie za nie może nastąpić także po upływie okresu próby.

Sąd penitencjarny może odwołać warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo lub została orzeczona kara inna niż określona w art. 160 1 kkw. albo uchyla się od dozoru, wykonywania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych (art. 160 2 kkw.).
Inną karą lub innym przestępstwem jest:
- przestępstwo nieumyślne,
- przestępstwo, za które orzeczono inną karę niż pozbawienie wolności, czyli grzywnę lub karę ograniczenia wolności,
- przestępstwo, za które orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Także sąd penitencjarny może odwołać warunkowe zwolnienie, w przypadku gdy :
- odstąpiono od wymierzenia kary,
- umorzono postępowanie,
- orzeczono środek karny

15. kurator penitencjarny

kurator penitencjarny (Szczygieł, Hofmański 1999). Kurator ten ustala (niezależnie od wychowawców i psychologów więziennych czy wspólnie z nimi?) potrzeby zwalnianych więźniów i wspólnie z nimi ustala sposób uzyskania tej pomocy, akcentując ich osobistą aktywność, uzyskuje od nich deklaracje na temat realizacji powziętych postanowień. Mogą one dotyczyć zarejestrowania się i odwiedzania urzędów pracy, zapisania się do wolnościowych grup AA lub innych grup terapeutycznych, itp. Kuratorzy penitencjarni zawiązują z więźniami rodzaj kontraktu na realizację przez nich przemyślanych, indywidualnie zaprogramowanych postanowień. Kurator penitencjarny stanowiący instytucję nieoficjalną i doświadczalną, relacjonuje realizację programu wychowawcom penitencjarnym, celem wykorzystania, np. do oceny, do wnioskowania o warunkowe zwolnienie lub w celu podjęcia stosownej interwencji korekcyjnej lub wzmacniającej. Oznacza to, że kuratorzy penitencjarni są partnerami wychowawców, robiąc to, co wymaga działań poza więzieniem. Jak się wydaje rolę tę, znacznie wcześniej, bo już podczas wcześniejszych etapów pracy penitencjarnej z więźniami, mogliby realizować pracownicy socjalni będący pracownikami więzienia

16. opieka postpenitencjarna (na czym polega)

Pomoc postpenitencjarna polega na świadczeniu pomocy socjalnej więźniom przebywającym w zakładzie karnym i tym wychodzącym na wolność, a także na tworzeniu i realizowaniu różnego typu programów, które mają na celu pomóc skazanym ponownie zaistnieć w społeczeństwie.
Sytuacją trudną jest niewątpliwie okres pobytu w więzieniu jak i moment, w którym człowiek opuszcza jednostkę penitencjarną i próbuje stawiać swoje pierwsze kroki w życiu na wolności. Zwolnieni z zakładów karnych kwalifikują się do korzystania z pomocy społecznej.
W ustawie o służbie więziennej z dnia 31 maja 1996 roku są określone obowiązki funkcjonariuszy służby więziennej i pracowników więziennictwa w postępowaniu wobec więźniów, którym powinni między innymi, pomagać w poszukiwaniu rozwiązania ich problemów oraz starać się, żeby wykonanie kary pozbawienia wolności przyczyniało się do przygotowania skazanych do życia w społeczeństwie ( Dziennik Ustaw z 1996 r. nr 61 poz. 283, art. 12).
Te obowiązki są zbieżne z obowiązkami ustawowymi pracowników socjalnych, którzy udzielają pomocy osobom i rodzinom w postaci:
- pracy socjalnej, rozumianej jako działalność zawodowa, skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi,
- poradnictwa specjalistycznego, zwłaszcza prawnego i psychologicznego.
Pracownicy socjalni pomagają załatwiać swoim klientom (osobom i rodzinom) sprawy urzędowe, ważne sprawy rodzinne oraz pomagają w utrzymaniu kontaktów ze środowiskiem (otoczeniem) [Ustawa o pomocy społecznej z dnia 26 lutego 1998 r. Dz.U. nr 84 poz.414 art.8 i art.23].
Jak stanowi art. 164 kkw., okres poprzedzający warunkowe zwolnienie tj. okres do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem jest czasem niezbędnym do przygotowania skazanego do życia na wolności. W tym czasie skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę w zakładzie karnym położonym jak najbliżej jego przyszłego miejsca zamieszkania. Może być także udzielona skazanemu tzw. przepustka zadaniowa. Polega ona na możliwości opuszczenia zakładu karnego przez skazanego połączonej z zezwoleniem na dysponowanie pieniędzmi, na okres do 14 dni. Jest ta przepustka udzielana w celu umożliwienia skazanemu podjęcia starań o uzyskanie po zwolnieniu możliwości zamieszkania i pracy (art. 165 kkw.).
Jeżeli skazany ma trudności ze znalezieniem zatrudnienia, zakwaterowania bądź otrzymania niezbędnej pomocy lekarskiej, to właściwe organy są obowiązane udzielić mu pomocy. O tym, jakie to są organy skazany otrzymuje informację od administracji zakładu karnego (art. 166 1 i 2 kkw.) Jest to niezbędna pomoc doraźna czyli taka, która zapewnia minimalne warunki egzystencji. Udzielana jest wtedy, gdy skazany nie ma żadnych innych środków utrzymania ani żadnych możliwości zarabiania na swe utrzymanie.

17. oczekiwania byłego skazanego wobec społeczeństwa (pomoc jakiej oczekuje, zatrudnienie, skąd może wziąć pieniądze)

byli więźniowie zwolnieni warunkowo pozostają pod kontrolą instytucjonalną, określoną przez sąd. Okres ten ma ułatwić readaptację i reintegrację społeczną zwolnionych. Jest on sprawdzianem korzystnych zmian stanowiących efekt oddziaływania penitencjarnego. Oznacza to, że byli przestępcy po warunkowym zwolnieniu z reszty kary ze względu na dobro społeczne, a przede wszystkim własne, pozostają jeszcze przez jakiś czas w zasięgu zainteresowań kontroli społecznej. Nie jest więc bez znaczenia jaki jest status tych instytucji, jaka jest ich organizacja oraz jaki jest poziom ich skuteczności. W przypadku kurateli sądowej, ogromne znaczenie ma zarówno profesjonalizm personelu jak i realne możliwości wykonywania zadań oraz społeczno-eko-nomiczne warunki, w jakich je realizują. Nie można bowiem wykluczyć, iż niedomogi w tym zakresie, mogą przyczynić się do nieskuteczności instytucji warunkowego zwolnienia.

Drugim etapem pomocy dla skazanego pojawia się w chwili opuszczenia przez niego zakładu karnego. Ten etap możemy podzielić na pomoc doraźną i długofalową. Pomocą doraźna to pomoc udzielana przez zakład karny w postaci:
· zapomogi finansowej tzw. ”żelazna kasa” ( około 30 zł)
· odzieży i obuwia stosownego do pory roku
· biletów do miejsca zamieszkania
· artykułów żywnościowych na czas podróży
· artykułów rehabilitacyjnych, lekarstw, okularów leczniczych, protez
· poradnictwa ( adres Kuratora sądowego, adres najbliższego miejsca zamieszkania Ośrodka Pomocy Społecznej, Powiatowego Urzędu Pracy oraz stowarzyszeń i fundacji, które statutowo zajmują się pomocą dla byłych więźniów)
Pomoc długofalowa udzielana jest przeważnie przez pracowników socjalnych, zatrudnionych w Ośrodkach Pomocy Społecznej w myśl ustawy o pomocy społecznej. Osoba opuszczające zakład karny może liczyć na pomoc w postaci świadczeń pieniężnych i rzeczowych oraz szeroko zakrojonej pracy socjalnej.
Do świadczeń pieniężnych zaliczamy:
- zasiłki stałe ( dla osób niepełnosprawnych)
- zasiłki okresowe
- zasiłki celowe ( np. na pokrycie zadłużenia czynszowego, na leki, na dożywianie itp.).
W skład świadczeń rzeczowych możemy zaliczyć:
- składkę na ubezpieczenie zdrowotne,
- odzież, obuwie
- ciepły posiłek
- artykuły higieniczne
Natomiast praca socjalna może obejmować bardzo wiele problemów. Przeważnie przeważają problemy związane z uzyskaniem mieszkania, bądź uzyskaniem miejsca w noclegowni czy w schronisku dla bezdomnych, problemy związane z zatrudnieniem czy rejestracją w Urzędach Pracy, pomoc we wskazaniu placówek zajmującymi się uzależnieniami, pomoc w uzyskaniu rehabilitacji czy nawiązanie kontaktu z kuratorem sądowym.
Ponadto osoba opuszczająca zakład karny może także liczyć na pomoc ze strony wielu organizacji pozarządowych. Najbardziej rozpowszechnioną organizacja działającą na tym polu jest Stowarzyszenie „Patronat”. Organizacje te działają według swoich ustaleń.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pedagogka res. Kijak (pytania na koło) - ściąga, Resocjalizacja, Pedagogika resocjalizacyjna
1 sciaga ppt
metro sciaga id 296943 Nieznany
ŚCIĄGA HYDROLOGIA
AM2(sciaga) kolos1 id 58845 Nieznany
Narodziny nowożytnego świata ściąga
finanse sciaga
Jak ściągać na maturze
Ściaga Jackowski
Aparatura sciaga mini
OKB SCIAGA id 334551 Nieznany
Przedstaw dylematy moralne władcy i władzy w literaturze wybranych epok Sciaga pl
fizyczna sciąga(1)
Finanse mala sciaga
Podział węży tłocznych ze względu na średnicę ściąga
OLIMPIADA BHP ŚCIĄGAWKA
Opracowanie Sciaga MC OMEN

więcej podobnych podstron