INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI
	GLEBOZNAWSTWO I REKULTYWACJA
I ROK INŻYNIERII ŚRODOWISKA STUDIA DZIENNE GRUPA 17 C	21.05.2012
PROFIL GLEBOWY AUTORZY OPRACOWANIA: ADRIAN MŁYŃCZYK PIOTR WAŚKOWICZ KINGA MIĘKUS JAKUB WOŹNIAK

1. CZĘŚĆ TEORETYCZNA

Profil glebowy to pionowy przekrój przez glebę, w którym wyróżnia się poziomy genetyczne powstające w czasie trwania procesu glebotwórczego. Poziomy genetyczne różnią się barwą, stopniem koncentracji budujących je składników i miąższością. Ponieważ procesy glebotwórcze zachodzą w różnych warunkach środowiska, stąd cechy poziomów są odmienne i można z nich odtworzyć warunki, w jakich powstawała gleba. Poziomy glebowe są więc podstawą genetycznej klasyfikacji typów gleb.

Miąższość gleby to łączną głębokość wszystkich jednolitych genetycznie poziomów zróżnicowania profilu glebowego od powierzchni do skały macierzystej. Za dolną granicę gleby uważa się tę część skały macierzystej, która nie wykazuje śladów procesu glebotwórczego.

Strukturą gleby nazywamy układ i sposób wzajemnego powiązania poszczególnych ziarn

glebowych. Na strukturę poszczególnych poziomów genetycznych wpływa rodzaj skały

macierzystej, zawartość minerałów ilastych i próchnicy, zawartość kationów jedno- i

dwuwartościowych, zabiegi agrotechniczne, itp. W zależności od wielkości i formy agregatów.

Barwa poszczególnych poziomów genetycznych gleby zależy przede wszystkim od:

• koloru zwietrzeliny skalnej,

• stopnia uwilgotnienia,

• zawartości związków organicznych,

• struktury gleby,

• rodzaju oświetlenia.

Barwa pozwala na wyodrębnienie poszczególnych poziomów, a także na wnioskowanie o obecności niektórych związków chemicznych i procesów zachodzących w poszczególnych poziomach. Barwa poziomów genetycznych jest kombinacją koloru czarnego, białego i czerwonego.

Sposoby przejścia jednego poziomu do drugiego mogą być bardzo różne. Zależą one

głównie od czynności biologicznej gleby, procesów glebotwórczych, stosunków

wodnych terenu oraz zabiegów agrotechnicznych. Wyróżnia się następujące przejścia:

• Przejście nagłe (ostre) - występuje wówczas, gdy granica między poziomami jest bardzo wyraźna, a zmiana zabarwienia następuje w strefie o szerokości mniejszej aniżeli 2 cm. Spotyka się je głównie w glebach uprawnych przy przejściu poziomów ornopróchnicznych w poziomy niżej występujące.

• Przejście wyraźne - występuje wtedy, gdy granica między poziomami sąsiednimi jest wyraźna, a zmiana zabarwienia następuje w pasie o szerokości od 2 do 5 cm.

• Przejście stopniowe - występuje wówczas, gdy granica pomiędzy poziomami jest trudna do wyznaczenia, a szerokość strefy przejścia sąsiadujących poziomów wynosi od 5 do 10 cm. Ten typ przejścia występuje z reguły w glebach czynnych biologicznie.

• Przejście niewyraźne - wyróżnia się wówczas, gdy nie można ustalić granicy pomiędzy poziomami, a szerokość strefy, w której następuje zmiana zabarwienia, wynosi ponad 10 cm.

Stan uwilgotnienia jest ważną cechą w opisie profilu, ponieważ zależą od niego takie cechy, jak barwa, konsystencja itp. Wyróżnia się następujące stany gleby:

• Suchy - przy rozcieraniu materiał kruszy się i kurzy, a więc nie zawiera wyczuwalnej wilgoci; w tym stanie wilgotności gleba zawiera wodę higro-skopową, w warunkach laboratoryjnych stan ten nazywa się powietrznie suchym;

• Świeży - przy dotknięciu gleba wydaje się chłodna, ale ani nie sucha (nie kruszy się), ani nie wilgotna (nie zwilża palców lub bibuły przy ściśnięciu);

• Wilgotny - zawarta w glebie woda zwilŜa pod naciskiem palce lub bibułę, lecz po ściśnięciu gleby w ręce nie wycieka; gleba w tym stanie wilgotności przywiera do ręki, a gleby gliniaste, ilaste i niektóre utwory pyłowe wykazują plastyczność;

• Mokry - woda wycieka z gleby (bez nacisku), wszystkie jej przestwory są wypełnione wodą, gleba w tym stanie rozmazuje się w palcach.

Układ gleby odzwierciedla sposób ułożenia względem siebie poszczególnych części elementarnych (ziaren) i agregatów oraz charakter porowatości, która powstaje w tych warunkach. Wyróżnia się 4 rodzaje układów w glebach.

• Luźny — poszczególne ziarna lub agregaty nie są ze sobą sklejone.

• Pulchny — charakterystyczny dla poziomów próchnicznych gleb dobrze uprawionych, o strukturze gruzełkowej i składzie granulometrycznym pyłu (gleby wytworzone z lessów i utworów lessowatych), spotykany również w poziomach murszowych gleb murszowotorfowych użytkowanych przemiennie.

• Zwięzły - agregaty strukturalne w tym układzie przylegają do siebie dość szczelnie, tworząc niewielkie przestrzenie makroporowate. Charakterystyczna dla układu zwięzłego jest struktura pryzmatyczna i orzechowata.

• Zbity - bezstrukturalna masa glebowa składa się ze szczelnie ułożonych przylegających do siebie ziarn różnej wielkości scementowanych związkami żelaza. Jest to układ masy glebowej wyjątkowo niekorzystny z rolniczego punktu widzenia.

Oglejenie jest efektem morfologicznym procesów glejowych zachodzących w glebach jest

• występowanie barw w odcieniu niebieskozielonym. WyróŜnia się następujące formy oglejenia:

• Plamiste - jest to najsłabiej zaznaczająca się forma oglejenia, charakteryzuje się występowaniem sporadycznych plam na tle zasadniczej barwy gleby;

• Zaciekowe - najczęściej powstaje wzdłuż kanałów pokorzeniowych i uwidacznia się w postaci pionowych smug i zacieków; oglejenie zaciekowe, podobnie jak plamiste, w istotny sposób nie pogarsza warunków prawidłowego rozwoju roślin uprawnych;

• Marmurkowate -jest wynikiem dalszego rozwoju oglejenia plamistego i zaciekowego; plamy i zacieki łączą się ze sobą, tworząc „mozaikę glejową" na tle właściwej barwy

• gleby;

• Całkowite - stanowi dalszy etap rozwoju oglejenia marmurkowatego; strefa tego oglejenia zaznacza się tak wyraźnie, że obejmuje cały poziom.

Oglejenie marmurkowate, a szczególnie całkowite, w glebach uprawnych jest zjawiskiem niepożądanym. Świadczy ono bowiem o okresowym lub stałym niedoborze tlenu i zlej przewiewności (aeracji) gleby.