Prawo nauki prawo jakościowe, stała relacja między własnościami rzeczy lub zdarzeniami - prawa przyczynowe, prawa rozwojowe; prawo ilościowe, zależność funkcyjna między parametrami ciała lub układu materialnego

Prawdy/sądy/prawa konieczne
1. Ich negacje (zanegowanie) są logicznie niemożliwe, prowadzą do sprzeczności. 2. Są nieobalalne i niekorygowalne. 3. Są prawdziwe we wszystkich modelach semantycznych. 4. Są prawdziwe we wszystkich światach możliwych, także niedostępnych żadnemu podmiotowi poznania.
Prawdy/sądy/prawa niekonieczne (przypadkowe) 1. Ich zanegowanie jest dopuszczalne, nie prowadzi do sprzeczności. 2. Są nieobalalne (refutable) i niekorygowalne. 3. Są prawdziwe w niektórych (nie we wszystkich) modelach semantycznych. 4. Są prawdziwe w świecie faktów (zdarzeń empirycznych).

- Formalny zapis prawa nauki

D - dziedzina przedmiotowa (zbiór) faktów/ zjawisk/ własności; x ∈ D

a () - predykat określający warunki zachodzenia prawa = zasięg prawa

b () - właściwa treść prawa wyrażona w języku teorii predykatów. Predykat b () określa zjawisko/ własność, które prawo przypisuje przedmiotom z jego zasięgu.

A - zakres przedmiotów predykatu a (); A ⊂ D

B - zakres przedmiotów posiadających zjawisko/ własność b; B ⊂ D

∀ x ∈D; [a (x) → b (x) ]

- Prawa ilościowe - formalny zapis

D - dziedzina przedmiotowa (zbiór) faktów/ zjawisk/ własności; x ∈ D

W (x) - warunki odnoszące się do przedmiotu x

a, b, c … n - parametry (cechy ilościowe) przedmiotu x

F = F (a, b, c … n) - funkcji parametryczna opisująca przedmiot x ze względu na jego parametry

a, b, c … n Jeśli przedmiot x spełnia/ znajduje się w warunkach W, to parametry x-a: a, b, c, … n spełniają następującą zależność funkcyjną (wyrażona za pomocą funkcji parametrycznej F):

∀ x ∈D; [W (x) → F (a, b, c … n) ]

Prawa jakościowe:tylko stwierdzają istnienie jakiegoś zdarzenia w określonych warunkach np. ciała pozostawione w swobodzie w pobliżu Ziemi spadają na niąPrawa ilościowe, odnoszą się do stałej zależności o charakterze ilościowym pomiędzy określonymi wielkościami zmiennymi. (prawa empiryczne, formułowane między innymi przez takich uczonych, jak: Kepler, Newton, Lavoisier)

Fakt,znaczenie faktu: Fakty to sądy jednostkowe, czyli jest to to, co pewne. A.Fakty odnoszą się do przeszłości i teraźniejszość, ale nie do przyszłości!, takie fakty to sady o znaczeniach niewątpliwych, fakty w tym przypadku mowią zależnościach matematycznych. B.Fakty to wiedza empiryczna, mniej lub bardziej sprecyzowana. Takie fakty to tyle co sądy, wiedza o jakims wydarzeniu, nie uwzględniają teorii!

C to takie fakty, które SA oparte na doświadczeniu, taki fakt wskazuje same rzeczy, oparty jest o hipotezę, takie fakty najbardziej przydaja się w nauce, bo opisuja dokladnie to co zaistnialo w rzeczywistości, fakty takie odnosza się dostanow rzeczy jak i do zdarzen.

Sądy analityczne:

1. Orzecznik zawiera się w podmiocie sądu.2. Nie mogą być zanegowane bez popadnięcia w sprzeczność.3. Nie zawierają informacji o faktach (o świecie). 4. Są twierdzeniami logiki lub zastosowaniami tych twierdzeń otrzymanymi przez synonimiczne podstawienia (zgodne z RP).

Sądy syntetyczne:

1. Orzecznik nie zawiera się w podmiocie sądu. 2. Mogą zostać zanegowane/zaprzeczone bezpopadnięcia w sprzeczność. 3. Zawierają informacje o faktach (o świecie). 4. Nie są to ani twierdzenia logiki ani wyrażenia uzyskane przez synonimiczne podstawienia (zgodne z RP). Są to m. in. twierdzenia nauk empirycznych.

Sądy aprioryczne:

1. Nie zawierają treści empirycznych, tj. pochodzących z doświadczenia. 2. Nie podlegają testom empirycznym. 3. Nie wymagają testów empirycznych4. Są prawdziwe na mocy znaczenia swoich terminów składowych.

Sądy aposterioryczne:

1. Zawierają treści empiryczne (wiedzę o faktach). 2. Podlegają testom empirycznym, tj. są doświadczalnie weryfikowalne lub falsyfikowalne. 3. Wymagają testowania, tj. weryfikacji lub falsyfikacji przez doświadczenie. 4. Ich prawdziwość nie wynika ze znaczenia terminów składowych.

FUNKCJE NAUKI
1 Poznawcze:
a] DEKRYTYWNA (opisowa)
b] EKSPLANCYJNA (wyjaśniająca) najważniejsza. ma wyjaśnić dlaczego  zaistniałe  opisane fakty , zjawiska i procesy międzynarodowe . wymaga to określenia czynników , których skutkiem jest badana rzeczywistość.
c] PROGNOSTYCZNA (przewidystyczna)
2 Pozapoznawcza:
a] PRAGMATYCZNA (zastosowanie techniczna)
b] IDEOLOGICZNA (uzasadnianie poznanaukowych systemów w oparciu o autorytet nauki)

wyjaśnianiededukcyjno-nomologiczne Jest to najlepiej znany i najchętniej przytaczany sposób wyjaśniania. Jego strukturę ujawnia tzw. schemat Hempla-Oppenheima. Składa się on z dwu części: explanansa i explanandum. Explanandum stanowi zdanie opisujące zjawisko wyjaśniane, zaś explanans to układ zdań, przy pomocy których wyjaśniamy explanandum. Pomiędzy explanansem a explanandum zachodzi logiczna relacja wynikania dedukcyjnego. Explanans składa się z dwu rodzajów zdań: praw uniwersalnych i warunków początkowych.

Explanandum: E Explanans:

L1, L2, … Ln - prawa nauki

C1, C2, … Ck - fakty związane z E; potwierdzające je lub mu towarzyszące (współwystępujące z nim)

(III. 1) L1, L2, … Ln

C1, C2, … Ck

E

Predykcja przewidywanie przyszłych realizacji (a. cech statystycznych) procesu stochastycznego. L1, L2, … Ln - prawa nauki

C1, C2, … Ck - fakty związane z E; potwierdzające je lub mu towarzyszące (współwystępujące z nim)

L1, L2, … Ln

(III. 3) C1, C2, … Ck

E

Praedicendum - E choroba (jednostka chorobowa) rozpoznana u pacjenta

Praedicens:

L - prawa medycyny taksonomiczne (rodzaje chorób) i przyczynowe (dana jednostka chorobowa charakteryzuje się takimi a takimi objawami)

C - badanie lekarskie przedmiotowe (wyniki badań np. rentgen, tomograf) i podmiotowe (relacja pacjenta o swoim stanie zdrowia)

L

C

E

Ch₁ - określona choroba

O₁ - typowe objawy Ch₁

L: Ch₁ → O₁

C = O₂ - wyniki badania lekarskiego (= objawy stwierdzone u pacjenta)

Ch₁ → O₁

O₂ ∧ (O₂ = O₁)

Ch₁

Dowodzenie to czynność myślowa (rozumowanie), która polega na tym, że uznając jakieś zdanie lub większą niż zdanie wypowiedź (zdania w sensie logicznym) za dowodliwe, tj. dające się uzasadnić, poszukujemy w pewnym zbiorze zdań już uznanych za prawdziwe racji dla tego zdania / wypowiedzi. Jeśli takie zdanie (rację) znajdziemy, to wnioskujemy z niego o prawdziwości zdania dowodzonego. Wswojejkońcowej fazie dowodzenie polega na przeprowadzeniu pewnegownioskowania dedukcyjnego, takiego, w którym na podstawie znalezionej racji stwierdzamy zachodzenie następstwa. Poprawne stwierdzenie następstwa jest celem całej procedury. Rodzaje dowodzenia:

1) wprost2) nie wprost (apagogiczne)

Sprawdzanie – definiując za Ajdukiewiczem pojęcie – jakiegoś zdania, np. zdania „a jest b” polega na rozwiązaniu zadania, które znajduje swe słowne sformułowanie w tzw. pytaniu rozstrzygnięcia „czy a jest b?”. Rozwiązaniem jest udzielenie jednej z dwóch właściwych odpowiedzi: „a jest b” albo „a nie jest b” na podstawie stwierdzenia prawdziwości lub fałszywości pewnych następstw wyprowadzonych ze zdania „a jest b”. W związku z powyższym procedura sprawdzania nie wyznacza jednoznacznie postaci konkluzji, wyprowadzenie której zakończy proces sprawdzania.

Wyjaśnianie - zwane również tłumaczeniem, jest zadaniem myślowym, które polega na wskazaniu racji dla stwierdzonego przez nas zdania. Innymi słowy, wyjaśnienie polega na odpowiedzi na pytanie "dlaczego tak jest jak stwierdziliśmy?" (w odróżnieniu od rozumowania typu dowodzenie, gdzie orzekamy o wartości logicznej stwierdzenia, odpowiadając np. na pytanie "czy to, co stwierdziliśmy jest prawdą?"). Zatem można powiedzieć, że wyjaśnianie jest szukaniem związków między stwierdzonymi faktami(uznanymi za prawdziwe), bez potrzeby dowodzenia ich wartości logicznych.

# Uzasadnianie

- Zasada racji dostatecznej

- Sposoby uzasadniania:

uzasadnianie bezpośrednie

uzasadnianie pośrednie

Bezp: - Spostrzeganie

- Obserwacja

- Eksperyment

Pośr: - Wnioskowanie

- entymematyczna przesłanka wnioskowania (gr. en thymo - zatrzymać w umyśle)

- Wnioskowanie a stosunek wynikania

przesłanka

Wnioskowanie:

wniosek

racja

Wynikanie:

następstwo

- Wnioskowanie dedukcyjne to takie, w którym z przyjętych przesłanek wniosek wynika logicznie.

- Wnioskowanie redukcyjne to takie, które przebiega od następstwa do racji. , tj. w kierunku odwrotnym do wynikania.

Experimentum Crucis- eksperyment krzyżowy („próba krzyża”), metodol. eksperyment rozstrzygający, ostateczny, decydujący o przyjęciu jednej z dwu równouprawnionych dotąd hipotez, a obaleniu drugiej.

1. Indukcja enumeracyjna

a) Indukcja enumeracyjna zupełna

D = {x_1, x_{2, …} x_n}

b (x₁)

b (x₂)

……

b (x_n)/

∀ x ∈D; b (x)

Indukcja enumeracyjna zupełna jest rozumowaniem niezawodnym.

Jeżeli Wenus obraca się wokół swojej osi, Ziemia obraca się wokół swojej osi, …i Pluton obraca się wokół swojej osi, to każda planeta Układu Słonecznego obraca się wokół swojej osi.

b) Indukcja enumeracyjna niezupełna

{x_1, x_{2, …} x_n} ⊂ D ∧ {x_1, x_{2, …} x_n} ≠ D

b (x₁)

b (x₂)

……

b (x_n)

________________

∀ x ∈D; b (x)

Indukcja enumeracyjna niezupełna jest rozumowaniem zawodnym. Wniosek indukcji enumeracyjnej zachodzi (jest prawdziwy) z określonym prawdopodobieństwem < 1.

Każdy z zaobserwowanych łabędzi jest biały/Wszystkie łabędzie (gatunek) są białe.

indukcja eliminacyjna, metodol. metoda badawcza polegająca na tym, że wychodząc od dwóch lub więcej przeciwstawnych hipotez będących zdaniami ogólnymi, szuka się jednostkowych przypadków, które obaliłyby kolejno wszystkie hipotezy z wyjątkiem jednej; F. Bacon, J.S. Mill.

Hipoteza - osąd, teoria, które podlegają weryfikacji. Falsyfikacja to inaczej weryfikacja hipotez, brak wniosku falsyfikującego zmusza badacza do przyjęcia hipotezy, aż do następnej weryfikacji. Efektem może być sformułowanie prawa, lub zasady.

Konfirmacja hipotez: Schemat wnioskowania konfirmującego:

E₁, E₂, … E_n

H → (E₁ ∧ E₂ ∧ … ∧ E_n)

E₁, E₂, … E_n

p 

H

Rozwinięta wersja schemat obalenia hipotezyH - hipoteza

ZD - założenia dodatkowe (background knowledge) przyjętej hipotezy

ZD = Z₁ ∧ Z₂ ∧ … ∧ Z_k

E - wspólna konsekwencja empiryczna H oraz ZD

∼E - wynik eksperymentu

(VIII. 1) (H ∧ ZD) → E

(H ∧ ZD) → E

∼ E

(VIII. 2) 

∼ (H ∧ ZD)

∼ (H ∧ ZD) ≡ ∼ H ∨ ∼ ZD ≡ ∼Z₁ ∨ ∼ Z₂ … ∨ ∼ Z _k

Metoda delficka należy do grupy metod heurystycznych, w których do podejmowania decyzji wykorzystuje się wiedzę, doświadczenie i opinie ekspertów z danej dziedziny. Wykorzystywana jest do określenia prawdopodobieństwa lub czasu zajścia przyszłych zdarzeń. Postawioną prognozę uzyskuje się poprzez przeprowadzenie serii ankiet wśród ekspertów. Nazwa metody delfickiej pochodzi od nazwy starożytnego greckiego miasta Delfy, gdzie w świątyni Apollina przy pomocy kapłanki zwanej Pytią przepowiadali przyszłość.

Kumulatywizm - pogląd filozofii nauki głoszący, że każde nowe odkrycie jest tylko wzbogaceniem istniejących już teorii.

Prawdopodobieństwo, def klasyczna: Prawdopodobieństwem zajścia zdarzenia A nazywamy iloraz liczby zdarzeń sprzyjających zdarzeniu A do liczby wszystkich możliwych przypadków, zakładając, że wszystkie przypadki wzajemnie się wykluczają i są jednakowo możliwe.

Def. Częstościowa: 1931 roku Richard von Mises. Zaproponował, żeby zdefiniować prawdopodobieństwo jako granicę ciągu częstości:

gdzie k_n(A) to liczba rezultatów sprzyjających zdarzeniu A po n próbach.Definicja ta nie mówi jednak nic o warunkach istnienia granicy i dlatego nie spełnia wymogów formalnych.