Logika-nauka normatywna, analizująca źródła poznania pod względem prawomocności czynności poznawczych z nimi związanych. Zajmuje się badaniem ogólnych praw, według których przebiegają wszelkie poprawne rozumowania, w szczególności wnioskowania. Logika, jako dyscyplina normatywna, nie tylko opisuje jak faktycznie przebiegają rozumowania, ale także formułuje twierdzenia normatywne, mówiące o tym, jak rozumowania powinny przebiegać

Semiotyka-nauka ogólna o znakach, w szczególności znakach słownych(językowych).W obrębie semiotyki wyróżnia się 3 funkcje:

semantyka-ogólna nauka o stosunku zachodzącym między znakami językowymi, a tym, do czego znaki te odnoszą się;

syntaktyka-ogólna nauka o rodzajach znaków językowych i regułach poprawnego wiązania tych znaków w wyrażenie złożone;

pragmatyka-nauka zajmująca się zagadnieniami dotyczącymi stosunków między znakami językowymi a wypowiadającym się czy też odbierającym wypowiedzi człowiekiem

Logika formalna-jest nauką o związkach zachodzących między prawdziwością czy fałszywością jakiś zdań ze względu na ich budowę, w szczególności-o związku wynikania logicznego.(Żaden S nie jest P. i Żaden P nie jest S.)

Językiem- nazywamy system obejmujący wyznaczony przez pewne reguły zbiór znaków słownych, znaków, z którymi odpowiednie reguły nakazują wiązać myśli określonego typu, a inne reguły określają dopuszczalny sposób wiązania tych znaków w wyrażenia złożone.

Język naturalny-to taki, którego reguły ukształtowane zostały zwyczajowo, w sposób spontaniczny, a dopiero później ktoś podjął się ich odtworzenia na podstawie obserwacji posługiwania się danym językiem przez członków jakiejś grupy, np.: polski, angielski, łaciński.

Język sztuczny- skonstruowany został dla jakiś celów, reguły tego języka zaprojektowano z góry np.: esperanto, języki programowania komputerowego.

Język prawny- jest to język w którym formułowane są ustawy i podobne akty prawodawcze, o który zakłada się, że mogą być rozumiane jako zespół norm postępowania ustanowionym przez organizację państwową.

Język prawniczy- język w którym formułowane są różnego rodzaju wypowiedzi o normach prawnych

Znakiem- nazywamy dostrzegalny układ rzeczy czy zjawisko spowodowane przez kogoś ze względu na to, iż jakieś wyraźnie ustawione czy zwyczajowo ukształtowane reguły nakazują wiązać z tym układem rzeczy czy zjawiskiem myśli określonego typu. Nie jest znakiem dźwięk, światło, układ kresek. zjawiska takie nazywamy materialnym substratem znaku

Błędy w definiowaniu:

ignotum per ignotum- nieznane przez nieznane np. „polipiryna" znaczy tyle co "kwas ascetylosalicylowy";

idem per idem- to samo prze to samo, zwany też błędnym kołem bezpośrednim- w definicji popełniając ten błąd nigdy nie wytłumaczymy jakie znaczenie ma definiowane słowo np. "Logika jest nauka o myśleniu zgodnym z prawidłami logiki.";

błędne koło pośrednie - tzn. jeśli np. wyraz A definiujemy używając wyrazu B, wyraz zaś za pomocą wyrazu C, a w końcu okazuje się, że ów wyraz C wymaga zdefiniowania za pomocą wyrazu A, np. "Logika to nauka o poprawnym myśleniu; myślenie poprawne, to myślenie logiczne; a znów myślenie logiczne to tyle , co myślenie zgodne z prawidłami formułowanymi przez logikę.";

definicja za szeroka- jeśli zakres definiensa nie obejmuje także jakieś przedmioty nie należące do zakresu definiendum, np. "Prokurator jest to pracownik prokuratory.";

definicja za wąska- zakres definiensa nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do zakresu definiendum, np. "Ołówek to przyrząd do pisania złożony z pręcika grafitu umieszczonego w niebieskiej oprawce z cedrowego drzewa.";

błąd przesunięcia kategorialnego- zakresy definiensa i definiendum wykluczają się. w definiensie podajemy jako określenie rodzajowe genus zasadniczo odmienny od tego, który należałoby wskazać , by właściwie określić obiekty definiowane przy przejęciu dotychczasowego znaczenia definendum, a mianowicie z

innej tzw. kategorii ontologicznej, np. "czerń to tyle co rzecz czarna"(rzecz nie jest cechą).

Nazwa- jest to wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które nadaje się na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu np. Jan jest adwokatem, stal się adwokatem, został adwokatem

Ze względu na liczbę wyrazów wchodzących w skład nazwy rozróżniamy

nazwy proste- składające się z jednego tylko wyrazu np. skrypt;

nazwy złożone- składające się z więcej niż jednego wyrazu np. student pierwszego roku praw, zamieszkały w mieście położonym nad Wisłą.

Ze względu na to czego nazwy są odnoszone rozróżnić trzeba:

nazwy konkretne- to takie nazwy, które są znakami rzeczy np. stół, albo osób np. sędzia, ewentualnie czegoś , co wyobrażamy sobie jako rzecz lub osobę np. kwiat paproci, nimfa

nazwy abstrakcyjne- to takie które nie są znakami rzeczy czy osób ani czegoś co sobie jako rzecz czy osobę wyobrażamy. Wskazują one na pewna cechę wspólną wielu przedmiotom np. białość, na pewne zdarzenie czy stan rzeczy np. płacz kradzież, cisza albo na pewien stosunek między przedmiotami np. braterstwo wyższość

Nazwa indywidualna-to taka która służy do oznaczania poszczególnych tych a nie innych przedmiotów, nie przypisując przez to danemu przedmiotowi takich czy innych właściwości wyróżniających go np. Poznań, Dunajec, Karol Kaczmarek - służy danemu przedmiotowi tak długo jak długo zachowuje on ciągłość istnienia

Nazwa generalna- to taka która przysługuje przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy np. budynek krzesło student wydziału prawa

Ze względu na to ile desygnatów obejmuje zakres nazwy rozróżniamy:

nazwy ogólne- to takie, które maja więcej niż jeden desygnat np. szafa, koń, żołnierz, babka Adama Mickiewicza;

nazwy jednostkowe- to takie , które mają tylko jeden desygnat np. naturalny księżyc naszej planety najdłuższa rzeka świata, matka Adama Mickiewicza;

nazwy puste- to takie, które wcale nie mają desygnatów.

Nazwy zbiorowe- to nazwy, których desygnatami są nie poszczególne rzeczy, lecz takie przedmioty, które traktujemy jako agregaty złożone z poszczególnych rzeczy, np. las - agregat drzew; biblioteka - agregat książek; stado - agregat zwierząt.

Nazwa ostra- to nazwa, która ma ostry zakres - jeżeli bez wątpliwości potrafimy rozstrzygnąć czy jest on, czy nie jest desygnatem pewnej określonej nazwy.

Nazwa nieostra- jeżeli o pewnych napotkanych przedmiotach, mimo dobrego zapoznania się z ich cechami, nie umiemy orzec, czy są, czy nie są desygnatami danej nazwy np. próżniak, złoczyńca, małe okno, szerokie drzewo.

Stosunek między zakresami nazw - rodzaje:

stosunek zamienności zakresów- istnieją przedmioty, które są jednocześnie desygnatami nazwy S i nazwy P , lecz nie ma takich desygnatów nazwy S , które nie byłyby desygnatami nazw P, i nie ma takich desygnatów nazwy P, które nie są S, np. S =jedno z czterech najludniejszych miast nad Wisłą, p= miasto nad Wisłą posiadające uniwersytet(Kraków, Warszawa, Toruń, Gdańsk);

stosunek podrzędności zakresu- nazwy S względem nazwy P: istnieją przedmioty, które są desygnatami i nazwy S i nazwy P, nie ma takich przedmiotów, które byłyby S nie będąc zarazem P , ale są takie, które są desygnatami P choć nie są S, np. S= wróbel, P= ptak;

stosunek nadrzędności zakresu- nazwy S względem zakresu nazwy P: istnieją przedmioty, które są desygnatami nazwy S i nazwy P, prócz tego są przedmioty będące desygnatami nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P, lecz nie ma takich, które byłyby desygnatami P nie będąc desygnatami S, np. S= lekarz, P= chirurg;

stosunek krzyżowania się zakresów- istnieją S , które są zarazem P , istnieją S , które nie są P, oraz istnieją P, które nie są S, np. S= student, P= inwalida;

stosunek wykluczania się zakresów- istnieją S, które nie są P , istnieją P, które nie są S, natomiast nie istnieją takie przedmioty, które byłyby desygnatami i nazwy S , i zarazem nazwy P, np. S= nos, P= pięść

Definicja realna – jest to zdanie podające taką charakterystykę pewnego przedmiotu czy tez przedmiotów jakiegoś rodzaju, którą tym i tylko tym przedmiotom można przypisać. (cechy konstytutywne). Jest sformułowana w języku pierwszego stopnia

Definicja nominalna - jest to wyrażenie w ten czy inny sposób podające informacje o znaczeniu jakiegoś słowa czy słów (słów definiowanych). Def. Nominalna podaje informację o znaczeniu definiowanego słowa, jest tedy wypowiedzią w języku drugiego stopnia, a więc czymś zupełnie innym rodzajowo niż formułowana w języku pierwszego stopnia def. Realna

Rodzaje definicji ze względu na ich zadania:

Definicja sprawozdawcza - to definicja, która wskazuje, jakie znaczenie ma czy też miał kiedyś definiowany wyraz w pewnym języku

Definicja projektująca - to definicja, która ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość, w projektowanym sposobie mówienia Definicja projektująca jest definicją konstrukcyjną, jeżeli ustala znaczenie pewnego wyrazu na przyszłość nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu, gdy jakieś w ogóle przedtem posiadał. Definicja projektująca jest definicją regulującą, jeśli ustala na przyszłość wyraźne znaczenie pewnego wyrazu licząc się jednak z dotychczasowym, niedostatecznie określonym, znaczeniem tego wyrazu.

Rodzaje definicji ze względu na ich budowę:

definicja równościowa (normalna) – składa się z 3 członów; członu definiowanego (definiendum), członu definiującego (definiens) oraz łącznika definicyjnego łączącego 2 zasadnicze człony w jedną całość stwierdzając jednocześnie, że znaczą to samo. Występuje w 3 stylizacjach a) słownikowej (definiendum i definiens w metajęzyku) b)semantycznej ( definiendum w języku przedmiotowym i definiens w metajęzyku) c)przedmiotowej ( oba w przedmiotowym)

definicja klasyczna - inaczej definicja przez rodzaj i różnicę gatunkową, definicja realna bądź nominalna w stylizacji przedmiotowej zbudowana wdłg. schematu „A jest to B o cechach C”

definicja wyraźna – taka definicja równościowa, która po stronie definiendum ma jedynie wyraz definiowany. Za pomocą tego rodzaju definicji można definiować tzw. wyrażenia samodzielne

definicja kontekstowa – definicja której definiendum stanowi wyraz definiowany wraz z jego typowym kontekstem

definicje nierównościowe:

definicja przez abstrakcję – definicja kontekstowa, służąca do określenia pewnej wspólnej własności, przysługującej przedmiotom jednakowym pod jakimś względem ogólny schemat: C(a)=C(b)

zawsze i tylko wtedy gdy a R b

-definicja indukcyjna (rekurencyjna) – służy do określania zbiorów dobrze uporządkowanych. Składa się z 2 części; warunku wyjściowego (podaje elementy początkowe) i warunku indukcyjnego, czyli warunku przejścia (dziedziczenia pewnej własności- podaje w jakim stosunku do elementów już należących pozostają następne elementy).

-definicja aksjomatyczna (przez postulaty) - - służy do określania znaczenia terminów pierwotnych teorii. Przez odpowiednio dobrane aksjomaty ogranicza się możliwe interpretacje terminów pierwotnych. Poszczególne twierdzenia takiego układu nazywa się postulatami znaczeniowymi, gdyż obowiązująca tu konwencja ustala ,że definiowane terminy mają oznaczać takie przedmioty, o których twierdzenia są prawdziwe

definicja ostensywna –służy do definiowania terminów spostrzeżeniowych. Polega ona na wskazaniu przedmiotu będąceg (wzorcowym) desygnatem definiowanej nazwy i jednoczesnym wypowiedzeniu formuły typu„To jest N”

Kwadrat logiczny – jest graficznym przedstawieniem zależności logicznych pomiędzy zdaniami subsumpcyjnymi o tym samym podmiocie i orzeczniku

Typologia- czynność intelektualna polegająca na grupowaniu przedmiotów ze względu na ich podobieństwo do obiektów uznawanych za wzorcowe .

Partycja- jest to wyodrębnienie w przedmiocie jego składników, czyli części samodzielnych.

Koniunkcja w logice jest relacją i pomiędzy dwoma zdaniami p i g.

Alternatywa- lub, albo albo

Negacja- nieprawda że ~

Implikacja-jeśli… to

Równoważnik- zawsze, wtedy i tylko wtedy.

PRAWA KLASYCZNEGO RACHUNKU ZDAŃ

1. Prawo tożsamości (każde zdanie implikuje siebie), czyli „jeżeli p to p”

Zgodnie z zasadą implikacji (wynikania), jeżeli prawdziwe jest zdanie p to cała implikacja jest prawdziwa: jeżeli mam na imię Ala to mam na imię Ala, jeżeli mówię nie to mówię nie

2. Prawo podwójnego przeczenia

Według tej zasady, podwójnie zaprzeczenie prowadzi do potwierdzenia. Prawo to ma zastosowanie w większości gramatyk. Mówiąc w języku niemieckim: Ich bin nicht keine Madchen, gdzie nicht i keine są zaprzeczeniem, tłumaczymy: jestem dziewczynką. W języku polskim ta zasada nie ma niestety zastosowania, ponieważ mówiąc: nie jestem żadną dziewczynką, mamy na myśli: jestem chłopcem.

3. Prawo przemienności koniunkcji

Zasada bardzo prosta, mająca zastosowanie między innymi w mnożeniu i dodawaniu. Bez różnicy jest czy pomnożymy 3 i 4 czy też 4 i 3. Wynik zawsze wychodzi ten sam.

4. Prawo przemienności alternatywy

Zasada podobna do poprzedniej, z tym, że mamy tutaj do czynienia ze spójnikiem lub. Nie ma bowiem znaczenia czy powiemy: pojadę do babci lud do cioci, czy pójdę do cioci lub do babci.

5. Prawo łączności koniunkcji

Koniunkcja ma to do siebie, jak już wcześniej napisałam, iż można zamieniać kolejność jej składników, a wynik zawsze pozostanie ten sam (przykład mnożenia i dodawania).

6. Prawo łączności alternatywy

Zasada, jak wyżej, która mówi, że bez względu na kolejność składników, uzyskany zostanie ten sam wynik.

7. Prawo idempotentności koniunkcji

Jeżeli p to na przykład: jestem człowiekiem, to koniunkcja będzie brzmiała jestem człowiekiem i jestem człowiekiem i będzie ona zawsze prawdziwa.

8.Prawo idempotentności alternatywy

Weźmy za p: mam dwa lata. Alternatywa tego stwierdzenia będzie zawsze prawdziwa: mam dwa lata lub mam dwa lata (ale zawsze mam dwa, bez względu na wybór).

9. Prawo rozdzielności koniunkcji względem alternatywy

Prawo rozdzielności alternatywy względem koniunkcji

Zasada ta może się wydawać skomplikowana, jednak w rzeczywistości jest bardzo prosta. Niech p będzie zdaniem: pójdę do kina, q: zrobię zakupy, r: od razu wrócę do domu.

Rozdzielności koniunkcji względem alternatywy będzie więc brzmiała tak:

Pójdę do kina i zrobię zakupy albo od razu wrócę do domu. Pójdę do kina i zrobię zakupy lub pójdę do kina i od razu wrócę do domu.

Czyli uzyskaliśmy po prostu z jednego zdania dwa, lecz o tym samym znaczeniu.

10. Prawo wyłączonego środka (z dwóch zdań: zdania lub jego zaprzeczenia jedno zawsze jest prawdziwe)

Prawo to jest odpowiednikiem reguły tertium non datur (łac. trzeciej możliwości nie ma). Przykład zdania: Pójdę do kina lub nie pójdę do kina

Wnioskowania niezawodne

-dedukcja to rodzaj rozumowania logicznego, mającego na celu dojście do określonego wniosku na podstawie założonego wcześniej zbioru przesłanek. Istotą jest przechodzenie od ogółów do szczegółów

-sylogizm jest to wnioskowanie o dwóch przesłankach, przy czym obie przesłanki zawierają wspólny element, a każdy element wniosku zawarty jest w dokładnie jednej przesłance

Wnioskowania zawodne

-redukcja wnioskowanie uprawdopodabniające. Rodzaj rozumowania logicznego. Jest to rozumowanie zawodne, ponieważ wnioskowanie przeprowadzane jest od następstwa do racji

-indukcja to w logice sposób rozumowania polegający na wyprowadzaniu nowych pojęć, twierdzeń lub sugerowaniu możliwości zaistnienia nowych faktów na podstawie intuicyjnej analizy wyjściowych przesłanek

-analogia podobieństwo złożone, zwłaszcza takie, którego podstawę stanowi odpowiedniość relacji; upodobnienie przez proporcję

Błędy w rozumowaniu

-błąd wieloznaczności ma miejsce w rozumowaniu, gdy znaczenia przyporządkowane pewnym słowom lub frazom występującym w

rozumowaniu w wypadku oceny prawdziwości przesłanek i wniosku są inne niż w wypadku oceny zachodzenia stosunku uzasadniania

- błąd non sequitur ma miejsce wówczas, gdy przyjmuje się, że wniosek wynika z przesłanek, a faktycznie tak nie jest.

- błąd ignoratio elenchi lub po polsku stracenie wątku ma miejsce wówczas, gdy przesłanki nie uzasadniają wniosku

- błędne koło pośrednie ma miejsce w rozumowaniu wówczas, gdy wniosek występuje we wnioskowaniu uzasadniającym jedną z

przesłanek

- błąd non causa pro causa polega na wzięciu zdarzenia Ż1 za przyczynę zdarzenia Ż, gdy faktycznie Ż1 nie jest przyczyną Ż

- błąd uznania następnika popełnia się, gdy wnioskuje się według schematu: Jeżeli a, to b

- błąd odrzucenia poprzednika popełnia się, gdy wnioskuje się według schematu: Jeżeli a, to b nie-a

- błąd nieuzasadnionego uogólnienia to błąd we wnioskowaniu przez indukcję enumeracyjną niezupełną, gdy wniosek nie jest dostatecznie uzasadniony przez przesłanki

- błąd prowincjonalizmu to błąd we wnioskowaniu, w którym to, co przesłanka stwierdza o pewnej dziedzinie, we wniosku bezpodstawnie stwierdzane jest o dziedzinie obszerniejszej

- błąd przypadkowości to błąd popełniany wówczas, gdy przypadkową własność uważa się za istotną lub gdy istotną uważasię za przypadkową

- błąd wnioskowania z reguły na wyjątek popełnia się wówczas, gdy odwołując się do reguły pomija się istnienie wyjątków

- błąd wnioskowania z wyjątku na regułę popełnia się wówczas, gdy wyjątek od reguły uznaje się za regułę

Założenie pytania – twierdzeni, które zakłada się stawiając pytanie

Pytanie zamknięte – zostawia schemat udzielania odpowiedzi

Pytanie otwarte – brak schematu odpowiedzi

Pytanie do rozstrzygnięcia – domaga się wyboru jednej z danych odpowiedzi wykluczających się

Pytanie do uzupełnienia – domaga się zastąpienia niewiadomej pytania jakimś określonym wyrażeniem

Zakres niewiadomej pytania – klasa elementów, których nazwy można wstawić na miejsce niewiadomej pytania

Pytanie sugestywne – narzuca daną odpowiedź gdy nie jest on pewny

Odpowiedź właściwa – każde zdanie (prawdziwe czy fałszywe) powstałe przez zastąpienie partykuły pytajnej jakimś wyrażeniem należącym do zakresu niewiadomej pytania

Odpowiedź całkowita

Wprost – stanowi odpowiedź właściwą na dane pytanie

Nie wprost – nie jest odpowiedzią właściwą ale z której jakaś odpowiedź właściwa wynika

Odpowiedź częściowa – nie jest odpowiedzią właściwą to ma wartość informacyjną, że pewne odpowiedzi właściwe pozwala wykluczyć

Relacja (dwuczłonowa, binarna) to w logice i semantyce stan zależności występujący między dwoma zdarzeniami, faktami lub dowolnymi elementami zdania. Inaczej – relacja to zależność pomiędzy czymś a czymś. Podstawowe relacje logiczne to: wynikanie, równoważność, negacja, alternatywa, koniunkcja

Cechy relacji-

-zwrotność:

-zwrotna, przeciw zwrotna ani zwrotna ani przeciw zwrotna

- symetryczność

-symetryczna, asymetryczna, antysymetryczna, ani symetryczna ani asymetr.

- przechodniość

-przechodnia, nie przechodnia

- spójność

-spójna nie spójna

Logika modalna – teoria logiczna, która bada pojęcia możliwości, konieczności i ich wariantów. Niekiedy termin "logika modalna" rozumie się szerszej, włączając w jego obręb logiki epistemiczne, logiki temporalne, logiki deontyczne i logiki programów

Chwyty erystyczne

- sofizmat

-paralogizm

-fortel

-zmyłki

-fallacje