Semiotyka – logika języka. Ogólna teoria znaków ze szczególnym uwzględnieniem wyrażeń. Zajmuje się związkami między znakami językowymi. Działy semiotyki: syntaktyka – teoria składania znaków językowych. Dotyczy formalnych związków między znakami oraz budowania systemów znakowych. Pojęcia: kategorie wyrażeń, zdanie, wynikanie, system, sensowność. Semantyka – ontologiczna strona języka. Związek między wyrażeniami języka a rzeczywistością. Pojęcia: oznaczanie, denotowanie, model systemu. Pragmatyka – relacje między znakiem a użytkownikiem znaku. Znak – przedmiot podpadający pod zmysły. Odnosi użytkownika znaku do czegoś innego niż on sam lub do czegoś, co prezentuje coś innego lub do czegoś co jest nośnikiem informacji. Rodzaje znaków: Ze względu na jaki zmysł działają: z. słuchowe, dotykowe itp. Na to z czego są zrobione: z. świetlny, graficzny, akustyczny Sposób prezentacji: Ikoniczne – prezentują coś na podstawie podobieństwa, np. mapa terenu Konwencjonalne – prezentują coś w sposób sztuczny, np. herb Symbole – prezentują coś na mocy umowy, konwencji Znaki zastępcze – z. wymienne Sposób odniesienia do przedmiotu: Instrumentalne – muszą zostać uprzednio rozpoznane, jako występujące w roli znaku a potem kierują uwagę na rzecz, do której się odnoszą. Przypadki: Symptom – z. naturalny, którego pojawienie się warunkowane jest zaistnieniem danego zjawiska Sygnał – umowny znak przekazywany zwykle na odległość Ślad – z. naturalny, będący skutkiem jakiegoś działania Oznaka – charakter konwencjonalny Hasło – umowny znak rozpoznawczy Znaki formalne – prezentują przedmiot znaczony wprost i nie potrzebują uprzedniego rozpoznania jako znaku. Cechy: przezroczystość semantyczną, wielopostaciowość. Język – system znaków tylko formalnych, służy do porozumiewania się w grupie społecznej. Rodzaje języków ze względu na: Typy znaków, jakie w nim występują: gesty, mowa, pismo Genezę: Naturalny – powstaje spontanicznie, jego kodyfikacja następuje w czasie i ex post w stosunku do praktyki, Sztuczny – najpierw podaje się znaki pierwotne, a dopiero wtórnie następuje ich użycie, Mieszany – na gruncie języka naturalnego dołączone są elementy języka sztucznego. Elementarną jednostkę znakową: Obrazkowy – znak oznacza całe zdanie Pojęciowy – znak odnosi się do pojęcia Sylabiczny – znak odnosi się do jednej sylaby Głoskowy – elementarną jednostką znakową jest głoska w mowie lub litera w piśmie. Stosowane reguły używania: Języki ekstensjonalne – język traktowany technicznie, rachunkowo Intensjonalne – treściowe, np. języki etniczne Monizm – identyfikacja mowy z myśleniem Funkcje języka: Podstawowa (deskryptywna) – dokonanie opisu stanu rzeczy i przekazanie informacji o świecie pozajęzykowym Instrumentalne: Ekspresywna – dokonuje się poprzez wyrażanie przeżyć, myśli, emocji, Impresywna (ewokatywna) – wywoływanie u odbiorcy stosownych przeżyć Argumentatywna – wyraża się zwrotami: „tak się mówi”, „tak się pisze” Per formatywna – wypowiedź zmienia stan rzeczy na mocy konwencji w jakiejś grupie społecznej, np. chrzest, przysięga Faktyczna Żartobliwa Społeczna Wyraz – najmniejszy, elementarny, prosty znak językowy. Znak językowy – najmniejszy element systemu językowego, który pełni funkcje semiotyczne w tym języku. Podział: Proste i złożone (elementarne i wielowyrazowe znaki języka) Samodzielne (kategorematy – znaki autosemantyczne), niesamodzielne (synkategorematy – znaki heterosomatyczne) Wyrażenia okazjonalne – same nie pełnią funkcji semiotycznej lecz dopiero w kontekście słownym i pozasłownym. Idiomy – wyrazy złożone, które mają inne znaczenie niż suma znaczeń wyrażeń składniowych, np. wziąć nogi za pas. Podział zdań ze względu na: Strukturę: Proste – żadna jego część nie jest zdaniem Atomowe – dotyczą konkretnych stanów rzeczy, podmiotem jest nazwa indywidualna Generalne – podmiotem jest nazwa generalna, np. studenci są sympatyczni Złożone: Wyraźnie złożone – występują w nich spójniki, mogą to być zdania łączne, rozłączne, przyczynowe, Ukrycie złożone – ze względu na budowę wyglądają na proste, ale mają taką partykułę, której zrozumienie wymaga utworzenia co najmniej dwóch zdań. Sposób uznawania: Analityczne – zdania, które uznaje się niezależnie od doświadczenia, wyłącznie na podstawie sposobu rozumienia poszczególnych wyrazów Syntetyczne – zdania, które uznaje się na podstawie doświadczenia, dzielą się na teoretyczne, dyspozycyjne i obserwacyjne. Związki formalne – związki zachodzące między zdaniami Przeciwne (nawzajem się wykluczają) Podprzeciwne (nawzajem się dopełniają) Sprzeczne (nawzajem wykluczają i dopełniają) Podporządkowane (nadrzędne i podrzędne) Nazwy: Charakteryzowanie nazwy: W aspekcie semantycznym – nazwa jest wyrażeniem rzeczownikowym, które pełni funkcję oznaczania w danym języku W aspekcie pragmatycznym – nazwa jest wyrażeniem, które znaczy, wyraża pojęcie W aspekcie syntaktycznym – nazwa jest wyrażeniem, które nadaje się na podmiot lub orzecznik w orzeczeniu imiennym zdania prostego Pojęcie (logika) – sens logiczny nazwy Pojęcie (psychologia) – nienaoczne przedstawienie sobie czegoś Pojęcie (metafizyka) – intelektualne ujęcie istoty rzeczy Nazwy wąskie – nazwy generalne (bez nazw pustych i imion własnych) Nazwy szerokie – imiona własne (funkcja nazywania), nazwy puste (funkcja wskazywania) Zakres nazwy – zbiór wszystkich desygnatów w danym jej znaczeniu. Denotacja – zbiór aktualnie istniejących elementów w danym jej znaczeniu. Treść nazwy – zbiór cech, które łącznie przysługują wszystkim desygnatom tej nazwy. Rodzaje: T. pełna – zbiór wszystkich cech przysługujących desygnatom tej nazwy i tylko im. T. istotna (konstytutywna) – wskazuje cechy, które decydują, że rzecz jest tym, czym jest T. konsekutywna (przypadkowa) – treść pochodna T. słownikowa (leksykalna) – podawana w słownikach T. diagnostyczna – pozwala na rozpoznanie desygnatu Podział nazw: Zakres Puste/niepuste – niepuste gdy istnieją ich desygnaty, puste gdy desygnaty nie istnieją Jednostkowe/ogólne – mają jeden lub więcej desygnatów Generalne – wskazują relacje lub cechy orzekane o desygnacie Zbiorowe (kolektywne) – odnoszą się do zbiorów – agregatów Treść: Proste – jedna cecha, złożone – więcej niż jedna cecha Konkretne – odnoszą się do przedmiotu, abstrakcyjne – do własności cech Pozytywne – przypisują cechę, negatywne – negują cechę, prywatne – dotyczą cechy należnej Pochodzenie: Pierwotne – odnoszą się do cech obiektów zastanych Skonstruowane – tworzenie w teorii Wzajemne stosunki: Zależne/niezależne – ze względu na to, czy nazwa ma samodzielne znaczenie niezależne od kontekstu lub relacji Powiązane – wskazują różne relacje Bez związku – nie realizują żadnych relacji Sposoby prezentacji: Ostre/nieostre – zależne od tego, czy zakres jest dostatecznie określony Wyraźne/niewyraźne – zależnie od tego, czy treść jest dostatecznie zdeterminowana Stosunki między zakresami nazw: Tożsamość zakresów – dwie nazwy są zakresowo tożsame, gdy każdy element zakresu jednej nazwy jest elementem zakresu drugiej i odwrotnie Podporządkowanie – nadrzędność i podrzędność. Każdy element zbioru A jest elementem zbioru B i nie odwrotnie Krzyżowanie się zakresów – dwa zbiory mają część wspólną Wykluczenie się zakresów – dwa zbiory są rozłączne Dopełnianie – relacja określonego zakresu do klasy uniwersum. Funktor jest wyrażeniem, które określa inne wyrażenie, jest wyrażeniem, które nie jest ani zdaniem ani nazwą, natomiast występuje jako część zdania lub nazwy. Typy funktorów z względu na: rodzaj tworzonego wyrażenia rodzaj (jakość) argumentów ilość argumentów funktory ekstensjonalne funktor prawdziwościowy jest funktorem zdaniotwórczym od argumentów zdaniowych i wartość logiczna wyrażenia złożonego, którego jest głównym funktorem, zależy wyłącznie od wartości logicznej jego argumentów a nie ich treści. BŁĘDY JĘZYKOWE Błędem jest posługiwanie się: wyrażeniami całkowicie niezrozumiały korzystanie z terminologii zbyt fachowej (relatywne) korzystanie z wyrażeń złożonych wadliwie (błędna struktura) błędna składnia niespójna treść zrozumiałymi niejednoznacznie wywołana: aktualną wieloznacznością wyrażenia homonimia, ekwiwokacja, amfibolia, elipsa zrozumiałymi mętnie - mętność spowodowana użyciem wyrażeń nieostrych i niejasnych Dyskusja nie jest agitacją, demagogią, kłótnią. Od nie-dyskusji różni się celem – chodzi o uzasadnienie przekonań środkami logicznie poprawnymi. Zbiorowe rozwiązywanie problemów, w szczególności zespołowe dociekanie prawdy w drodze swobodnej wymiany myśli i jej precyzowanie. Pytanie Struktura pytania: partykuła pytajna (niewiadoma pytania np. co? Kto?) osnowa pytania np. … odkrył amerykę? Rodzaje pytań Niewiedzotwórcze: żartobliwe retoryczne dydaktyczne – gdy pytający jedynie sprawdza posiadaną wiedzę Wiedzotwórcze – przyczyniają się do doskonalenia i przyrostu wiedzy: ze względu na cel: teoretyczne – jak jest? Praktyczne – jak postępować? Ze względu na budowę P. rozstrzygnięcia – partykuła pytajną jest czy: Dychotomiczne Wieloczłonowe P. dopełnienia: Proste kto? Co? Problemowe (podanie racji): Przyczynowe dlaczego? Teologiczne po co? Narracyjne jak było? W jaki sposób? Ze względu na charakter odpowiedzi Zamknięte – wymagają krótkiej odpowiedzi Otwarte odpowiedź obszerna Ze względu na intencję pytającego i sposób zadania pytania: Podchwytliwe – sposób uzyskania odpowiedzi od kogoś, co coś ukrywa Sugestywne – sugeruje lub narzuca odpowiedź Wnioskowanie – proces myślowy , w którego wyniku na podstawie uznania jednych zdań lub sądów uznaje inne zdania lub sądy. Wnioskowanie niezawodne – nie zdarza się, by przesłanka była prawdziwa, a wniosek fałszywy: Dedukcja formalna – relacją wnioskowania jest prawo logiki dedukcyjnej. Uznanie zdań na podstawie praw logiki dedukcji – typ wnioskowania niezawodny Indukcja zupełna: Przez rekurencję – postać dwóch przesłanek, w których zawiera się też warunek przechodniości i z których wynika wniosek Przez proste wyliczenie – zachodzi, gdy uznaję coś o całym zbiorze na podstawie uznania czegoś o wszystkich elementach tego zbioru. Wnioskowanie przez analogię – odwołujemy się do zasad podobieństwa struktur. Wnioskowanie redukcyjne – jeżeli ze zdania pierwszego wynika zdanie drugie to z zachodzenia zdania drugiego wnoszę o tym, że zachodzi zdanie pierwsze. Wnioskowanie statystyczne – rodzaj indukcji prowadzącej do prawidłowości statycznej. Typologizacja jest uporządkowaniem przedmiotów występującej w pewnej dziedzinie ze względu na ich większe lub mniejsze podobieństwo do wybranego typu. Typologizacja polega na wybraniu (ustaleniu) pewnego przedmiotu jako typowego i ustaleniu relacji porządkującej innych przedmiotów do wybranego typu ze względu na posiadanie pewnych cech w większym lub mniejszym stopniu. Typ może być idealny (skonstruowany) lub empiryczny. Wynikiem typologizacji jest typologia.