Geneza doktryny socjaldemokratycznej
Jako całość, zdaje się sugerować iż istnieje ogólny stereotyp doktryny socjaldemokratycznej, mimo różnorodnych idei mieszczących się w takiej wspólnej doktrynie, a zwłaszcza mimo różnorodnych treści programowych związanych z tak pojętą doktryna
Wspólne forum poglądów w postaci Międzynarodówki Socjalistycznej, zrzeszającej partie ruchu socjaldemokratycznego, nie tylko dlatego również, że integralność takiej doktryny podtrzymują tradycje związane z genezą ruchu socjaldemokratycznego.
Różnorodność partii typu socjaldemokratycznego uwarunkowanych przesłankami społeczno-politycznymi danego kraju, różna polityka partii socjaldemokratycznych poszczególnych krajów (różna taktyka polityczna, sojusze wyborcze, koalicje rządowe)
W końcu lat 90-ątych XX w – o wspólnych ideach i wynikających z nich dla całego ruchu socjaldemokratycznego głównych postulatach programowych.
Doktryna polityczna: główne idee dotyczące wizji świata społecznego, organizacji społeczeństwa i kierunków jego przemian oraz wynikające z tego bezpośrednio główne postulaty programowe, będące środkami realizacji idei.
Geneza sięga korzeni reformistycznych w ruchu robotniczym, który z końcem XIX w ukształtował się w większości partii robotniczych jako rewolucyjny, antykapitalistyczny ruch polityczny, opierający się na radykalnie interpretowanym marksizmie ( tak było w partiach robotniczych Europy kontynentalnej, gdyż w Wielkiej Brytanii marksizm nigdy nie stal się panującą ideologią ruchu robotniczego.
Źródła teoretyczne socjaldemokracji tkwią w rewizji marksizmu – rewolucyjnej doktryny proletariatu, (dokonał Edward Bernstein 1850-1932 – jeden z teoretyków niemieckiej partii robotniczej SPD.
Bernstein w swej pracy Zasady socjalizmu i zadania socjalnej demokracji , podał krytyce główne tezy rewolucyjnego przejęcia władzy przez proletariat.
Nie rezygnując z krytyki kapitalizmu i idei jego zniesienia, gdyż posiadania kapitału oraz wyzysku pracujących.
Wskazał na istotne przesłanki pozwalające zakładać, iż likwidacja kapitalizmu, nadejście ustroju socjalistycznego – nastąpią na drodze ewolucyjnej, dzięki kształtowaniu się przesłanek wynikających z rozwoju społecznego i politycznego kapitalizmu.
Produkcja jak i warunki egzystencji wytwórców – popychają ku uspołecznieniu produkcji i organizacji pracy w miarę rozwoju kapitalizmu.
Zdobycie władzy przez proletariat nastąpi na drodze demokratycznej, dzięki prawu wyborczemu, które jednak da właściwy rezultat wówczas, gdy dzięki wykształceniu robotnicy staną się uczestnikami życia politycznego.
Prawo wyborcze i zasady demokracji – jedyna strategia socjaldemokracji, określając dyktaturę proletariatu jako frazes, podkreślając, że byłoby to cofanie się, każda dyktatura klasowa jest bowiem „przejawem niższej kultury” , metodą nieadekwatną do epoki współczesnej.
Zamiast doktryn klasowej proponował demokracje, która oznacza „zasadnicze zniesienie panowania klasowego”
Oceniał liberalizm – przyznał że służył do tej pory burżuazji i kapitalizmowi, ale zarazem podkreślił iż socjalizm ma być „rzeczywistym , legalnym i duchowym spadkobiercą liberalizmu” bowiem „wolność obywatelska” jest dla socjaldemokracji ważniejsza niż realizacja postulatów ekonomicznych, skoro nie powinny być realizowane w drodze przymusu, kosztem wolności jednostki.
Liberalizm rozbił historyczne więzy, które narzuciła gospodarka feudalna rozwojowi społecznemu; socjalizm nie powinien tworzyć nowych więzów i przymusów.
Jednostka powinna być wolna ale nie oznacza to uwolnienia od wszelkich obowiązków względem społeczeństwa.
Trafne oceny dotyczące przemian struktury społecznej i prognoz na przyszłość. Twierdzenie o niespójności klasy robotniczej, złożonej z różnorodnych warstw oraz cechującej się rozbieżnymi czy wręcz sprzecznymi interesami. Klasa robotnicza – nawet w najbardziej rozwiniętych ekonomicznie krajach, nie przekracza połowy ludności zatrudnionej w przemyśle
Socjalizm ma szanse być realizowany drogą pokojową w warunkach demokracji, przy odrzuceniu teorii monopolu dla klasy robotniczej; w krajach najbardziej ekonomicznie rozwiniętych, gdzie mechanizmy gospodarcze generują naturalny proces uspołecznienia produkcji
Podstawy ostatecznego rozłamu organizacyjnego ruchu robotniczego wynikłego ze stosunku do rewolucji rosyjskiej z 1917r.
Analizę teoretyczna Bernsteina rozwinął w pełni czołowy działacz i teoretyk ruchu robotniczego Karol Kautsky (1854-1938) już po rewolucji w Rosji.
Rewolucja proletariacka (robotnicza) może dokonać się bezkrwawo, gdyż w łonie najbardziej rozwiniętych w tym czasie państw kapitalistycznych dojrzewają warunki do ich demokratyzacji.
Powszechne prawo wyborcze oraz dokonujące się zmiany w świadomości obydwu klas stanowią decydujące przesłanki.
Rewolucję w Rosji ocenił on jako rewolucję pozorną, gdyż brak było tam warunków utrwalania się ustroju demokratycznego
Zamiast „republiki demokratycznej” w Rosji zapanowała dyktatura, w której wszelka opozycja jest tępiona, a władza stoi ponad prawem
Dyktatura – przeszkoda dla postępu społecznego; zapanowała anarchia, wojna domowa – zamiast socjalizmu
Rosja będzie wciąż upadać dopóki nie upadnie dyktatura
Dyktatura jako stadium bądź środek przekształcenia kapitalizmu w socjalizm
Socjalizm może powstać tylko poprzez przekształcenie się kapitalizmu rozwiniętego demokratycznie.
Zdobycie władzy politycznej zdobyty przez sposób demokratyczny
Koalicja z partiami reprezentującymi inną ideologię
Republika demokratyczna- socjalizm
4 marca 1919r ruch robotniczy podzielił się na odłam partii rewolucyjnych, Międzynarodówce Komunistycznej, oraz nurt reformistyczny, który skupił partie potępiające rewolucje w Rosji
Nurt reformistyczny kontynuował swą działalność pod nazwą socjaldemokracji, natomiast partie rewolucyjne zrzeszone w Międzynarodówce Komunistycznej ukonstytuowały swą doktrynę i strategię według rewolucyjnie interpretowanej teorii marksizmu, uzupełnionej leninowską taktyka zdobycia i sprawowania władzy przez „rewolucyjną partię robotniczą”
II Kongres Kominternu (Międzynarodówki Komunistycznej) przyjął w 1920r dokument pod nazwą 21 warunków przyjęcia do Międzynarodówki Komunistycznej. Są one następujące: uznanie doktryny proletariatu i walka o jej ustanowienie, całkowite zerwanie z reformistami i wykluczenie ich z partii, uznanie potrzeby nielegalnej działalności, przyjęcie dla tych partii nazwy : „komunistyczne” oraz funkcjonowanie ich na zasadach centralizmu demokratycznego, wykluczającego w praktyce istnienie demokracji wewnątrzpartyjnej
Rozłam w ruchu robotniczym oznaczał też dla większości partii robotniczych organizacyjny podział na dwa nurty skupione w odrębnych partiach
Nurt reformistyczny prowadzi w okresie międzywojennym swa działalność pod nazwą „Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej”, która z założenia kontynuować miała tradycje II Międzynarodówki
W okresie międzywojennym obydwa nurty oddaliły się od siebie.
Wybuch II wojny światowej, okupacja hitlerowska w wielu krajach europejskich i prześladowania partii socjalistycznych – przerwały faktycznie działalność II Międzynarodówki
Władze Międzynarodówki przeniosły się do Londynu, usiłując utrzymywać dawne kontakty.
Okres wojny przewartościował na krótki czas politykę partii socjaldemokratycznych realizowanej tuż po wojnie
Walka z faszyzmem , prowadzona przez większość partii socjaldemokratycznych oraz wzrost wpływów partii komunistycznych po II WŚ (w kilku krajach europejskich socjaldemokraci i komuniści współpracowało politycznie, uczestnicząc w koalicjach rządowych)
Zagrożenie ze strony komunizmu, w krajach Europy Zachodniej – spowodowało wkrótce eliminację komunistów z rządów, a później ich izolacje w życiu politycznym
Reforma społeczno-ekonomiczna w warunkach uczestnictwu w koalicjach rządowych „Trzecia droga” ruch socjaldemokratycznego :między kapitalizmem a rewolucją komunistyczna, prowadząca do monopolistycznej władzy „jednej partii” – nawiązywała do wcześniejszych źródeł teoretycznych,