Zasady prawa administracyjnego.
Z teoretycznego punktu widzenia zasady prawa administracyjnego stanowią część „zasad prawa” w rozumieniu, jakie temu pojęciu nadaje teoria prawa. W tym ogólnym ujęciu to przede wszystkim normy prawne o podstawowym znaczeniu dla całego prawa lub jego poszczególnych gałęzi i ewentualnie klauzule generalne „wyjęte przed nawias” po to, aby służyć całemu prawu lub całej jego gałęzi. Mogą to być również uogólnienia norm prawnych, zasady nadrzędne wydobyte z jakiegoś zespołu norm. Jednakże obok normatywnego ujęcia, można mówić o „zasadach” jako o regułach lub uogólnieniach norm stworzonych przez doktrynę, albo o wzorcach zachowania, które nie są unormowane przez prawo, ale są uznawane za wiążące. Podstawowe znaczenie dla prawa administracyjnego mają zasady konstytucyjne.
Zasada demokratycznego państwa prawnego.
Jest zasadą pierwszą i niewątpliwie nadrzędną nad pozostałymi. Znajduje ona swoja podstawę w art. 2 Konstytucji – charakterystyczne jest jednak to, że nie została ona normatywnie zdefiniowana, a jej elementy są określane przez odtwarzanie założeń aksjologicznych systemu prawa albo przez formułowanie szeregu zasad bardziej szczegółowych, które z niej wynikają. Podstawowymi założeniami tej zasady są: prymat prawa i poszanowanie praw i wolności obywateli. Dla administracji publicznej rodzi to obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa wykazującego określone wartości. Organy administracji publicznej mają też wynikający z tej zasady obowiązek respektowania praw i wolności jednostek. Gwarancja realizacji zasady demokratycznego państwa prawnego w prawie administracyjnym jest w pierwszym rzędzie sądowa kontrola administracji.
Niestety, czasem jest widoczne wprowadzanie regulacji administracyjnoprawnych, które nie budują państwa prawnego, ale nawet hamują jego powstawanie. Przykładem jest ograniczenie dotychczasowych uprawnień obywateli w postępowaniu (Ordynacja podatkowa) lub wycofywanie się przez ustawodawcę z niektórych sprawdzonych instytucji umożliwiających obywatelowi ochronę (rezygnacja z instytucji zarzutów i protestów kierowanych odnośnie do projekt ów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego) czy też regulacje naruszające zasadę lex retro non agit lub zasadę ochronę praw nabytych.
Zasada legalności i praworządności.
Z zasady demokratycznego państwa prawnego wywodzą się wprost następujące zasady: praworządności i legalności. Zgadnie z art. 7 Konstytucji organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Na podstawie tego sformułowania można wyodrębnić dwie zasady działania organów administracji publicznej. Zasada praworządności oznacz, że każde działanie mieści się w granicach prawa, tzn. ,że jest niesprzeczne z jakimkolwiek elementem porządku prawnego. Z kolei zasada legalności oznacza, że każde działanie powinno mieć swoja podstawę prawną. Powinno być ono oparte na normie ustawowej upoważniającej do jego podjęcia w określonej formie i określonych warunkach. Obie zasady administracja powinna realizować zawsze – zarówno w procesie stanowienia prawa przez siebie, jak i w procesie stosowania prawa. Z obu tych zasad dla administracji publicznej wynika nakaz czynienia tylko tego, na co pozwala obowiązujące prawo. Administracja powinna działać zgodnie z prawem, wywołuje skutek prawny według, którego administracja może być kontrolowana co do zgodności działania. Kontrola nie obejmuje narzędzi, które służyły do osiągnięcia danego celu, lecz stawia na cel zgodność z prawem. Przebieg kontroli:
1. zbadanie działania administracji publicznej
2. zbadanie stanu prawnego, czyli ustalamy jakie działanie nakazuje przepis
3. porównanie stanu faktycznego ze stanem prawnym
4. ustalenie rozbieżności w działaniu administracji publicznej, czyli na ile administracja publiczna odeszła od przepisu
5. sformalizowanie wniosków pokontrolnych
Zasada legalności i praworządności mają swoje instytucjonalne (formalne) gwarancje w postaci rozwiązań proceduralnych (art. 6 i 7 k.p.a.), a zwłaszcza w różnych formach kontroli administracji, opartych przede wszystkim na zgodności z prawem (legalności). Chodzi tu o kontrole sprawowana przez sądy administracyjne, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, Rzecznika Praw Obywatelskich, prokuraturę lun NIK oraz formę kontroli zewnętrznej na szczeblu europejskim np. kontrole Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Osobno można mówić o gwarancjach materialnych, wynikających z norm, na mocy których można (należy) uchylać decyzje wydane z naruszeniem prawa, likwidować skutki takich decyzji oraz powodować rzeczywistą odpowiedzialność za naruszenie prawa.
Zasada równości wobec prawa.
Artykuł 32 ust. 1 Konstytucji stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy maja prawo do równego traktowania przez władze publiczne (zasada równości wobec prawa). Zasada ta w prawie administracyjnym oznacza przede wszystkim to, że organy administracji publicznej stanowiąc prawo, a zwłaszcza je stosując, powinny dbać o jednakowe traktowanie adresatów swoich działań, jeżeli pozostają oni w takiej samej sytuacji prawnej i faktycznej. Równość wobec prawa nie oznacza, że poszczególne podmioty mają takie same uprawnienia lub obowiązki. Chodzi natomiast o to, aby jakiekolwiek zróżnicowanie tych praw miało zawsze swoją podstawę ustawową i żeby było należycie uzasadnione. Równocześnie w ust. 2 Konstytucja wprowadza zakaz dyskryminacji. Jednakże zasada równego traktowania nie dotyczy treści stanowionego prawa, dotyczy natomiast sposobu jego stosowania, adresowana jest więc do organów, które w oparciu o prawo obowiązujące wydają rozstrzygnięcia w jednostkowych sprawach. W myśl tej zasady organ rozstrzygający w oparciu o obowiązujące przepisy prawa powinien wydawać jednakowe orzeczenia w takich samych przypadkach. Oznacza to, iż spotykając się z takim ,i samymi lub podobnymi sytuacjami, organ w ten sam sposób interpretuje prawo obowiązujące, a następnie w taki sam sposób dokonuje subsumcji faktów istotnych w danej sprawie.
Przykład: Jeżeli na skutek decyzji administracyjnej dochodzi do wywłaszczenia kilku położonych obok siebie takich samych nieruchomości, o takiej samej wartości , to kwota odszkodowania powinna być taka sama. Zróżnicowanie odszkodowania powoduje zaś nierówne traktowanie w procesie stosowania prawa.
Zasada równości znajduje swoje aksjologiczne uzasadnienie przede wszystkim w godności każdej osoby. Godność ta w myśl art. 30 Konstytucji jest nienaruszalna i stanowi źródło wolności i praw człowieka.
Zasada lex retro non agit.
Lex retro non agit - jedna z zasad prawa rzymskiego - prawo nie działa wstecz, określana również jako zasada nieretroakcyjności prawa (retroactio - wsteczna moc obowiązywania aktu prawnego). Ustawodawca nie może ustanawiać przepisów prawa, które wiązałyby skutki prawne ze zdarzeniami prawnymi mającymi miejsce w przeszłości. Prawo musi być przewidywalne i budzić zaufanie a podmiot prawa musi mieć pewność, że w danej sytuacji postępuje zgodnie lub niezgodnie z obowiązującym prawem. W prawie polskim zasadę tę wyraża np. art. 3 k.c.: Ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Zasada ta nie ma swojego odzwierciedlenia w tekście Konstytucji. Uważana jest za pochodną zasadę demokratycznego państwa prawnego, a także wynika z zasady legalności i zasady zaufania obywateli do państwa.
Zasada nie działania prawa wstecz oraz vacatio legis wprowadzana jest po to, ażeby chronić dobra osobiste obywateli oraz dać im niezbędny czas na zapoznanie się z modyfikacjami prawa i konsekwencjami jakie one niosą. Zakaz stosowania prawa wstecz wywodzi się z artykułu 2 Konstytucji. Treścią zasady lex retro non agit jest zakaz działania wstecz przepisów prawnych kształtujących prawa i obowiązki obywateli, jeżeli to prowadzi lub może prowadzić do pogorszenia ich sytuacji prawnej w stosunku do stanu poprzedniego.
Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego (m.in. K.15/92, P. 2/92) zasada niedziałania prawa wstecz stanowi podstawę porządku prawnego. Kształtuje zasadę zaufania obywateli do państwa oraz stanowionego przez niego prawa. U podstaw tej zasady leży wyrażona w art. 2 Konstytucji zasada demokratycznego państwa prawnego z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 grudnia 1997 r., sygn. akt K 22/96, OTK 1997/5-6/71).
Zakaz wstecznego stosowania prawa nie ma charakteru absolutnego. Ustawodawca może przewidywać, że ustawa będzie stwarzać reżim prawny (będzie stosowana) do sytuacji (zdarzeń i ich prawnych konsekwencji) istniejącej przed dniem wejścia jej w życie. Jednakże nigdy stosowanie retroaktywne prawa nie może być wynikiem interpretacji. Zawsze musi to być wyraźna wypowiedź ustawodawcy, że konkretne przepisy mają moc wsteczną. Inaczej mówiąc, przełamanie zasady lex retro non agit musi być jasno wypowiedziane w samej ustawie. Nie może być to rezultat wnioskowania czy domniemania istnienia wyjątku od zasady. Przełamanie zakazu retroaktywności musi wynikać w sposób nie nasuwający wątpliwości z ustawy (wyraźne wysłowienie nakazu wstecznego stosowania prawa).
Odstępstwa i wyjątki:
Zdarza się jednak, że prawo dopuszcza retroaktywność przepisów, gdy zmiana prawa związana jest z korzyściami lub nagrodami (np. art. 4 § 1 k.k.). Bezwzględnie niedopuszczalne jest natomiast stosowanie surowszego prawa (lex severior retro non agit). Zasada lex retro non agit (prawo nie działa wstecz) zabrania stosowania nowych przepisów do zdarzeń, które miały miejsce przed wejściem w życie tych przepisów, i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych przewidzianych tymi normami. Zasadę nie działania prawa wstecz traktuje się w orzecznictwie bardzo poważnie wskazując, że naruszenie zakazu retroakcji stanowi rażące naruszenie zasady państwa prawnego.
Zasada prawa do sądu.
Wprowadza się w doktrynie i orzecznictwie z zasady demokratycznego państwa prawnego. Obecnie jej prawnym wyrazem jest przepis Konstytucji stanowiący, ze każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Prawo do sądu jest prawem powszechnym i generalnym. Służy do uruchomienia postępowania przed każdym sądem, powszechnym i administracyjnym, lub uczestniczenia w takim postępowaniu. Istotnym uzupełnieniem jest kolejny przepis Konstytucji stanowiący, że ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych praw i wolności.
Rozwinięciem tej zasady jest przepis stanowiący, że Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują w zakresie określonym w ustawie kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Na płaszczyźnie prawa administracyjnego „prawo do sądu” sprawia, że w wyniku realizowania publicznego prawa podmiotowego przysługującego „każdemu”, czyj interes prawny został naruszony, działalność administracji publicznej zostaje poddana kontroli niezależnego od tej administracji, bezstronnego i niezawisłego sadu administracyjnego. Prawo do sądu nabiera w tym zakresie szczególnego znaczenia, gdy zważy się zwłaszcza na wielość norm materialnego prawa administracyjnego, na autorytatywność działania administracji publicznej, na nie równorzędność stron stosunków administracyjnoprawnych.
Kontrola sądowa działania administracji stanowi tradycyjną formę ochrony obiektywnego (przedmiotowego) porządku prawnego i ochrony publicznych praw podmiotowych – przede wszystkim w stosunkach pomiędzy administracją a obywatelami. Kontrola ta jest sprawowana – bezpośrednio lub pośrednio – przez wyodrębnione sądy administracyjne lub sądy powszechne. Sądownictwo administracyjne odróżnia od sądownictwa powszechnego jego cel. Jest nim kontrola aktów i działań (czynności) organów administracji, dokonywana z punktu widzenia zgodności z prawem. Określano sądownictwo administracyjne jako te urządzenia, które mają na celu zabezpieczenie jednostki przed nadużyciami administracji. Sądy administracyjne badają wyłącznie aspekty prawne działania administracji, nigdy celowościowe. Kontrola ta prowadzi do uchylenia aktu sprzecznego z prawem w razie uwzględnienia skargi, do oddalenia skargi, gdy nie stwierdzono niezgodności aktu (działania) administracji z prawem, albo do odrzucenia skargi ze względów formalnych. Kasacyjny model orzecznictwa sądów administracyjnych determinuje zakres i charakter sprawowanej przez nie kontroli i wyklucza możliwość sprawowania administracji czy jej zastępowania poprzez merytoryczne orzekanie – chodzi tu o unikanie tzw. podwójnej administracji.
Model kontroli sądowej administracji sprawowanej przez sady powszechne opiera się na odmiennej zasadzie, sądy te mają bowiem kompetencje do rozpatrywania sprawy merytorycznie i orzekania co do jej istoty.
W polskim modelu sądowej kontroli nad administracją sądy powszechne wyjątkowo sprawują taką kontrolę bezpośrednio, najczęściej kontrola ta ma charakter pośredni.
Zasada praw słusznie nabytych.
Istotą tej zasady jest zakaz arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych, zarówno publicznych jak i prywatnych, przysługujących jednostce lub innym podmiotom występującym w obrocie prawnym. Zasadą ochrony praw nabytych objęte są zarówno prawa nabyte w drodze skonkretyzowanych decyzji przyznających świadczenia, jak i prawa nabyte zgodnie z ustawą przez zgłoszenie wniosku o ich przyznanie.
Zasada ta jest pochodną szeroko zakreślonych zasad ochrony zaufania obywateli do państwa, przewidywalności prawa, bezpieczeństwa prawnego lub pewności prawa, znajdujących swój wyraz w orzecznictwie Trybunały Sprawiedliwości Wspólnoty Europejskiej. Chodzi o to, że w systemie praworządnym obywatel musu mieć zapewniona ochronę swoich przewidywań opartych na istniejących normach prawnych , gdyż do tego sprowadza się jego „zaufanie do systemu”. Raz nabyte prawo i to prawo „dobrze” nabyte, tj. ustalone w drodze prawidłowego aktu stanowienia prawa lub aktu stosowania prawa, powinno być stabilne, a możliwości jego odjęcia (a jak twierdzą niektórzy- również możliwości jego modyfikacji), jeżeli mogą w ogóle istnieć, powinny być ściśle określone przez ustawę. Dyrektywa ta znajduje swoje odzwierciedlenie m. in. w art. 155 k.p.a , który pozwala na uchylenie lub zmianę prawidłowej decyzji administracyjnej, na mocy której strona nabywa prawa, wyłącznie za jej zgodą.
Zasada pomocniczości (subsydiarności).
Została wyrażona w preambule do Konstytucji RP, a także w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego. Istota tej zasady została sformułowana w następujących słowach: „Tyle wolności, ile można; tyle uspołecznienia, ile koniecznie trzeba. Tyle społeczeństwa, ile można; tyle państwa, ile koniecznie trzeba”. „Pomocniczość” ma więc polegać na tym, że to nie obywatele „pomagają” państwu, ale odwrotnie – państwo „pomaga” obywatelom. To obywatele przez swoje struktury formowane oddolnie powinni mieć maksymalną swobodę w wykonywaniu zadań publicznych, a państwo powinno brać na siebie tylko tę część zadań, której sami obywatele nie są w stanie zrealizować. Jeżeli już jednak jakieś zadanie przypadnie państwu, to winno ono być realizowane możliwie najbliżej obywatela i z jego udziałem. Spośród dwóch odrębnych układów – układu państwowego i układu pozapaństwowego (obywatelskiego) ten drugi ma – zgodnie z tą zasadą- administrować zawsze, gdy jest to możliwe. Układ pierwszy- państwo nie powinno stosować swoich środków władczych)poza konieczną potrzebą.
Zasada pomocniczości bywa określana jako zasada w ruchu, czyli zasada dynamiczna i elastyczna jednocześnie, która jest zawsze relatywna i zmienna i nie wprowadza sztywnego podziału zadań pomiędzy poszczególne szczeble administracji publicznej. Za jej pomocą nie można więc ustalić konkretnych zadań, które będą przypisane państwu albo społeczeństwu (obywatelom), ale można określić tendencję zgodnie z którą zadania te mają być rozdzielane. Tendencja ta powinna być rozszerzana i upowszechniana.
Zasada centralizacji.
Centralizacja (układ scentralizowany) polega na hierarchicznym podporządkowaniu organu lub organów administrujących innemu organowi lub organom administrującym. Oznacza to, że organ stojący niżej w danej hierarchii organów (organ podporządkowany) zależy od organy stojącego wyżej (organ nadrzędny). Zależność ta ma swój aspekt służbowy (tzw. Zależność służbowa), polegający na obowiązku wykonywania wiążących poleceń służbowych, wydawanych przez organ nadrzędny, a także aspekt osobowy (tzw. Zależność osobowa), polegający na uzależnieniu obsady stanowisk(powołań, zwolnień, a także awansów, nagród, itp.) w ramach organu podporządkowanego od woli ich decyzji organu nadrzędnego.
Są dziedziny administracji publicznej, których pełne lub niemal pełne scentralizowanie jest niezbędne z uwagi na specyfikę materii, którą się zajmują. Należy tu niewątpliwie administracja wojskowa, administracja policji, oraz administracja dziedzin o szczególnym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa.
Jest przydatna również w tych układach organizacyjnych, które służą kontroli innych podmiotów administracji publicznej lub kontroli samych obywateli, mających obowiązki wynikające z mocy samego prawa (podatki).
Wady centralizacji: zanik samodzielności poczynań i zwracania się do wyższych ośrodków o dyspozycję w sprawach małej wagi, które organ niższy mógł sam załatwiać, umniejsza odpowiedzialność niższych ogniw, które zasłaniają się dyspozycjami ogniwa wyższego.
W scentralizowanym systemie wyższe ogniwa nie znają dokładnie potrzeb i warunków lokalnych itd. Z tych też przyczyn należy wprowadzić technikę decentralizacji – samodzielności.
Zasada decentralizacji.
Decentralizacja (układ zdecentralizowany) polega na zagwarantowanej prawnie, względnej samodzielności i niezależności jednych organów(podmiotów) administracji publicznej od innych organów administracji publicznej. Ta samodzielność i niezależność dotyczy w zasadzie całości kompetencji danego organu lub innego podmiotu administracji publicznej przy czym różnie mogą być rozłożone jej akcenty, przez co można mówić osobno o decentralizacji zadań, odpowiedzialności, kompetencji, interesu publicznego itd. W wymiarze Unii Europejskiej decentralizacja może również oznaczać względną samodzielność niezależność państw członkowskich (ewentualnie ich organów) od samej Unii i jej organów.
Formy decentralizacji:
Decentralizacja przez samorząd
Decentralizacja przez zakłady administracyjne
Decentralizacja przez przekazywanie funkcji i zadań organizacjom społecznym i inne.
Można tu dodać, że zasadę decentralizacji władzy publicznej, wyrażoną w Konstytucji RP (art. 15) i to poprzez samorząd terytorialny (art. 16), realizują dwie ustawy z 5.6. 1998r. o samorządzie województwa oraz o samorządzie powiatowym . Jeśli się do tego doda, że w 1990r. wprowadzono samorząd terytorialny w gminie, będziemy mieli trójstopniowy samorząd terytorialny.
Zasada jawności.
Przyjmuje się, że oznacza ona swobodny dostęp obywateli do informacji będących w dyspozycji organów władzy publicznej, oraz innych podmiotów (stowarzyszeń, organizacji społecznych). Przy stosowaniu zasady jawności Konstytucja odsyła do ustaw zwykłych oraz regulaminu sejmu czy senatu. Podstawowym aktem jest jednak ustawa z 2001 roku o dostępie do informacji publicznej. Należy pamiętać, że prawo do informacji publicznej przysługuje nie tylko obywatelom polskim ale także cudzoziemcom. Są trzy formy udostępniania informacji :
*z urzędu,
* na wniosek zgłoszony ustnie lub pisemnie,
*przez dostęp do posiedzeń organów władzy.
Zasadę jawności stosuje się w sprawach:
1. własnych
2. indywidualnych
3. społecznych
4. państwowych
5. lokalnych
6. regionalnych
Nie ma prawnej definicji informacji, w doktrynie informacje określa się jako formę działania organów administracyjnych. Wojciech Taras określa informacje jako przekazywane obywatelom przez administracyjne oświadczenia wiedzy, funkcjonariusza administracji państwowej lub innego podmiotu administracyjnego, dotyczące określonego stanu faktycznego prawnego i wynikającego z nich konsekwencji prawnych. Takie oświadczenie nie wywołuje bezpośrednio żadnych skutków prawnych, lecz może mieć wpływ na realizację pewnych uprawnień lub obowiązków odbiorcy czy osób trzecich. Informacje udzielane są z urzędu lub na wniosek obywatela, obywatele mogą być informowani bezpośrednio lub za pośrednictwem innych niż administracyjne podmioty. Zasadę tę najwcześniej wprowadzono do k. p. a, a tej zasady dotyczy artykuł 9 k. p. a – organy administracji państwowej są zobowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, będących przedmiotem postępowania administracyjnego.
Zasada bezstronności.
Jedną z zasad, których zakres rozciąga się na wszystkie sfery działalności organów administracji publicznej, bez względu na zakres normatywnego luzu decyzyjnego, jest zasada bezstronności i obiektywizmu. Zasady te wyrażone zostały m.in. w Europejskim Kodeksie Dobrej Administracji. W myśl przepisów EKDA, urzędnik powinien działać bezstronnie i niezależnie. Winien powstrzymać się od wszelkich arbitralnych działań, które mogą mieć negatywny wpływ na sytuację pojedynczych osób oraz od wszelkich form faworyzowania, bez względu na motywy takiego postępowania. Na postępowanie urzędnika nie będzie miał wpływu w żadnym czasie interes osobisty, rodzinny lub narodowy, ani też nie będzie wpływać presja polityczna. Urzędnik nie uczestniczy w podejmowaniu decyzji, w której on lub bliski członek jego rodziny miałby interes prawny. Zasada obiektywizmu oznacza, iż w toku podejmowania decyzji urzędnik uwzględni wszystkie istotne czynniki i przypisze każdemu z nich niezależne mu znaczenie: nie uwzględnia się przy tym żadnych okoliczności nienależących do sprawy. Pojęcie obiektywizmu w powyższym znaczeniu uzupełnia pojęcie bezstronności. Idzie o to, aby w postępowaniu nie sugerować się okolicznościami niemającym związku ze sprawą (np. przy wydawaniu decyzji dotyczących świadczeń rodzinnych nie jest istotne, czy mieszkaniec realizuje zobowiązania podatkowe, czy też nie).
Poszukując odpowiedzi na pytanie, czym są zasady ogólne postępowania administracyjnego i jaki jest ich związek z zasadą bezstronności, należałoby wskazać, iż niezależnie od przypisywanego im znaczenia, sam fakt używania tego terminu oraz konieczności działania administracji w sposób bezstronny świadczy o potrzebie uchwycenia względnie trwałych i wspólnych dla różnych rozwiązań reguł. Z uwagi na aksjologiczne determinanty i sposób wykorzystania treści tych zasad, należałoby je postrzegać jako naczelne wartości porządku prawnego w sferze stosunków właściwych prawu administracyjnemu.
Systematyka norm prawa administracyjnego.
Normy prawa ustrojowego -regulują wszystkie najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji; ustanawiają, kto wykonuje zadania publiczne w imieniu dzierżycieli władzy publicznej (dotyczą tworzenia i obsadzania organów administracyjnych i ich urzędów), określają wewnętrzną strukturę administracji oraz wzajemne relacje poszczególnych jej elementów.
Norma ustrojowa – organizacyjna
Art.11a- ustawa o samorządzie gminnym
Organami gminy są:
1)rada gminy
2)wójt, burmistrz albo prezydent miasta
Norma ustrojowa – kompetencyjna
Art.12 – ustawy o samorządzie powiatowym
Do wyłącznej właściwości Rady Powiatu należy:
Stanowienie aktów prawa miejscowego w tym statutu powiatu
Wybór i odwołanie zarządu oraz ustalenie wynagrodzenia jego i przewodniczącego.
Norma ustrojowa – określająca formę działania
Art.12a. – ustawy o samorządzie województwa
Sejmik województwa określa zasady, tryb i harmonogram opracowania strategii rozwoju województwa i programów wojewódzkich (…)
Uchwała sejmiku województwa dotycząca spraw wymienionych u ust.1 podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Normy materialne-ustanawiają wzajemne obowiązki i uprawnienia obywateli oraz dzierżycieli władzy publicznej( organów administracji). Ich adresatami są co do zasady podmioty spoza struktury administracji. Konkretyzacja normy (realizacji prawa) następuje przez wydanie aktu, określają organy właściwe do jego wydania (norma kompetencyjna), a także jego treść (konkretne prawa i obowiązki imiennie określonych osób – norma materialnoprawna). Prawa i obowiązki powstają z mocy samej ustawy (norma sankcjonowana), ustalająca skutki nieprzestrzegania takich norm (norma sankcjonująca).
Normy merytoryczne ( związane) – nakazują lub zakazują adresatom normy zachowywać się w opisanych nimi okolicznościach w określony przez nie sposób. Jeżeli są adresowane do organów administracji publicznej, wiążą je w pełny sposób, nie pozostawiając możliwości wyboru.
Norma blankietowa- wskazuje jedynie jakie czynności lub akty mają /mogą być podjęte przez organ, nie określa natomiast, w jakich okolicznościach mogą być podjęte albo wskazują okoliczności w jakich mają/mogą być podjęte akty lub czynność, nie określają jednak ich treści (na czym mają polegać). Umożliwiają organowi uwzględnienie wartości i interesów celowo niezdefiniowanych w przepisach prawnych przewidujących podjęcie aktów lub czynności, nie zwalniając jednak z kierowania się ogólnymi normami wyznaczającymi jego cele i zadania.
Norma uznaniowa – określa okoliczności w jakich organ administracji może wydać akt lub podjąć czynność opisaną normą przepisem prawa. Potocznie za normy przepisy uznaniowe uważa się te reguły zachowania, w których albo potencjalna treść aktu, albo okoliczności, w jakich może bądź musi być on podjęty, opisane są za pomocą pojęć niejednoznacznych(interes publiczny, zagrożenie bezpieczeństwa).
Normy kauzalne - upoważniają lub zobowiązują organy administracji publicznej do ustanawiania, w okolicznościach faktycznych opisanych w części hipotetycznej normy, opisanych przepisem prawa uprawnień lub obowiązków indywidualnie określonych osób, bądź też do dokonywania zmian w tym zakresie (np. odwołanie lub ograniczenie obowiązku).
Normy finalne- W przypadku skonstruowania norm nie kauzualnie, lecz finalnie, rolę okoliczności upoważniających lub zobowiązujących do wydania aktu o treści przewidzianej przepisem prawa spełnia cel, dla którego osiągnięcia dany akt ma być wydany. Część norm finalnych pozostawia organowi także samodzielne określenie treści podejmowanego aktu.
Normy prawa procesowego- regulują tok czynności podejmowanych przez organy określone prawem ustrojowym w celu realizacji prawa materialnego, a w tym: wydawanie i kontrolowanie decyzji i innych aktów indywidualnych, tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.
Normy prawa procesowego:
Normy postępowania administracyjnego
Normy postępowania ogólnego
Normy postępowania skargowo-wnioskowego
Normy postępowania kontrolnego
Normy postępowania sądowo administracyjnego.