ZASADY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Zasady prawa adm. materialnego:
Zasada demokratycznego państwa prawa - zasadą tą kieruje się zarówno orzecznictwo TK jak i Sądu Najwyższego oraz naczelnego Sądu Administracyjnego. Termin ten jest terminem prawnym, pojęciem prawniczym, politycznym i etycznym. Z zasady tej wynikają pewne wartości, którymi powinien kierować się ustawodawca tworząc normy prawa adm. winny być one przejrzyste, przewidywalne Stosunek stabilne. Z zasady tej wynikają i inne zasady prawa adm. mające istotny wpływ na relację między jednostką a adm., np. zasada wynagrodzenia za szkody wyrządzone działaniami władzy pub.
Zasada legalności i równości wobec prawa - zawarta jest w art. 7 Konstytucji, jej realizacja zakłada spełnienie łącznie 2 przesłanek:
Każde działanie urzędnika administracji musi być podjęte na podstawie prawa
Musi być ono utrzymane w granicach prawa, nawet gdy dany urzędnik ma określony zakres samodzielności. (...)
Zasada proporcjonalności - nazywa się ją zasadą najmniejszego bólu, oznacza ona, że we wszystkich działaniach urzędnik musi wyważać interes ogólny i indywidualny. Zasada ta odnosi się zarówno do tworzenia prawa jak i stosowania prawa, czyli wyrokowania w praktyce sądownictwa adm. oraz wydawania aktów indywidualnych (np. decyzji, licencji, koncesji itd.)
Zasada jawności administracyjnej - nie ma legalnej definicji jawności, można określić, że oznacza ona stan względnie swobodnego dostępu obywateli do informacji będących w dyspozycji dwóch grup podmiotów:
organów władzy publicznej
innych podmiotów (np. stowarzyszeń, organizacji społ. itd.) wykonujących różne zadania administracyjne.
Jest to stan wglądu w wprowadzone sprawy społeczne o charakterze ogólnopaństwowym, regionalnym i lokalnym.
Zasada jawności adm. ma swoją podstawę prawną w art.61 Konst. Istotne są procedury i tryb dostępu do inf. pub. W zakresie tym Konst. Odsyła do ustaw zwykłych oraz regulaminów Sejmu i Senatu. Podstawowym aktem w tej mierze jest ustawa z 2001r. o dostępie do informacji publicznej.
Prawo do inf. pub. przysługuje każdemu, a więc obywatelowi Polski i cudzoziemcom. Nie ma jednak ono charakteru bezwzględnego, podlega ochronie ze względu m.in. na ochronę inf. niejawnych oraz innych tajemnic ustawowo chronionych np. tajemnica skarbowa, bankowa.
Ustawodawca przewiduje 3 podst. formy udostępniania inf.:
z urzędu tj. w drodze ogłaszania w biuletynie inf. pub. lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych
na wniosek, zgłoszone ustnie lub pisemnie
poprzez dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy pub.
Zasada prawa do sądu - człowiek ma prawo skierować sprawę do bezstronnego niezawisłego sądu adm. gdy w wyniku realizowania jego prawa podmiotowego został naruszony jego interes publiczny. Zasada prawa do sądu daje nam prawo do sprawiedliwego procesu sądowego. Cechy:
zagwarantowanie dostępu do sądu
posiadanie przez podmiot udzielający ochrony prawnej wszelkich cech sądu np. komisja arbitrażowa,
zapewnienie właściwego przebiegu procesu,
szybkie i skuteczne wykonanie orzeczeń sądu.
Zasady prawa adm. ustrojowego:
Zasada proporcjonalności - polega ona na tym, że w jednostce teryt. za wykonanie określonych zadań odpowiada tylko jeden organ, np. wójt czy wojewoda. Zasada ta jest ważnym elementem budowy adm., głownie jeśli chodzi o budowę kompetencji, odpowiedzialność.
Zasada resortowości - zgodnie z tą zasadą wykonywanie adm. państwowej podzielono między niezależne od siebie resorty
Zasada zespolenia i speclalizacji - następował ogromny wzrost zadań przydzielanych adm. w związku z rozwojem nauki, techniki, świadomości politycznej, itd. wzrosła liczba resortów, zachodziła potrzeba kontynuowania działań zarówno na szczeblu centralnym jak i terenowym osiągano to 2 sposobami:
tworzeniem adm. zespolonej lub specjalnej czyli niezespolonej,
tworzenie adm. specjalnej np. górniczej, sanitarnej, leśnej, pozwalało ściślej wiązać te piony z adm. centralną
Zasada hierarchicznej zależności - hierarchia urzędnicza jest zbudowana na kształt piramidy, np.
ma swoje miejsce w systemie prezydenckim, np. Stany Zjed., gdzie prezydent decyduje o powołaniu ministrów, którzy odpowiadają tylko przed nim
ma swoje miejsce w systemie parlamentarno-gabinetowym np. w Polsce, gdzie minister decyduje o obsadzie Urzędu Centralnego.
W tych wszystkich systemach znajdujący się na najwyższym szczeblu urzędnicy decydują arbitralnie o obsadzie kadrowej.
Zasada kompetencyjności - związana jest z powstaniem państwa konstytucyjnego. W świetle tej zasady do rozstrzygania określonej sprawy w określonej formie może być zobowiązany, czyli kompetentny tylko jeden podmiot adm. musi się odznaczać właściwością rzeczową, miejscową i instancyjną. Ważne jest określenie zakresu kompetencji. Tworząc dany podmiot prawodawca precyzyjnie musi określić zakres kompetencji danego organu, pozwoli to rozgraniczyć rozdzielenie zadań, realnie wykonywać nałożone czynności i unikać ewentualnych sporów kompetencyjnych.
Kompetencje to prawnie określony zakres uprawnień i obowiązków przypisanych danemu podmiotowi administrującemu, np. wójtowi, ministrowi. Wyznaczają je przepisy określające zadania, właściwości oraz prawne formy działania np. możliwość wydania uchwały, licencji czy zezwolenia.