Dr Z. Kozak wykład 21.10.2010

Pojecie i geneza tajemnicy

Spośród terminów niezbędnych do scharakteryzowania problematyki związanej z ochroną informacji niejawnych podstawowe znaczenie zajmuje termin tajemnica. Termin ten związany był zarówno z funkcjonowaniem grup społecznych jest czynnikiem bezpieczeństwa w odniesieniu do poszczególnych osób bywa postrzegany jako walor człowieka godnego zaufania. Tajemnica jest pojeciem wieloznacznym oznacza coś tajnego rzecz informacje których nie wolno rozpowszechniać, która nie powinna wyjść na jaw, która jest pewnym sekretem. Tajemnicą może być wiadomość która dotyczy okoliczności nieznanych ogółowi, lecz tylko relatywnie wybranemu kręgowi osób. Liczba i rodzaj osób które mogą znac te wiadomości, wiadomości te będą stanowiły tajemnicę. Ogólnie można przyjąć że pod pojęciem tajemnicy, kryją się wiadomości, informacje, znane określonym jednostką bądź grupą, które nie są przeznaczone do udostępniania osobom postronnym nieuprawnionym. Tajemnicą nie może być wiadomość o powszechnie znanych faktach, bądź które są dostępne. Termin tajemnica pojawił się już w najdawniejszych czasach funkcjonowania człowieka, związany był z koniecznością zatajenia wobec nieprzyjaciół informacji dotyczących życia społeczeństw bądź państw w imię zagwarantowania im należytego bezpieczeństwa. Natomiast zdrada zawsze związana była ze szpiegostwem.

Tajemnica jest określana przez przepisy, wiadomość, która podane lub ujawnienie jest zakazane przez prawo.

W konstytucji sejmu korconego z 1588 zdrada nieprzyjacielowi tajemnic RP była postrzegana jako zdrada państwa natomiast prawo o sądach z 1791 roku, rozszerzyło katalog przestępstw dot. Zdrady kraju. W latach transformacji ustrojowych termin tajemnica przeszedł ewolucję co związane było z burzliwą historią naszego narodu, natomiast z drugiej strony w walce o utrzymanie państwowości odzyskanie niepodległości. W tych okresach czasu obce wpływy państw zaborczych wywarły istotny wpływ na funkcjonowanie przepisów jak również sfer jego zycia. DO zagadnień związanych z bezpieczeństwem informacji i obrony tajemnicy w różnych okresach historii podchodzono w sposób irracjonalny. Podstawowych rozwiązaniach brakowało pragmatycznego podejścia pozwalającego na precyzyjną regulację podejścia i definicji. Nie dotyczy to terminu tajemnica gdyż jesteśmy w stanie termin ten odnaleźć w każdym leksykonie. Trudności pojawiły się w aspekcie interpretacji: tajemnica państwowa jego zakresu i szczegółowości. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości państwo polskie chronić swoje interesy narodowe posługiwało się przepisami zaborczych kodeksów karnych z 1891- 1903 oraz przepisami dot. Kodeksu pruskiego karnego z 1871r. Wpływ przepisów pruskich i rosyjskich znalazły swoje odzwierciedlenie w rozporządzeniu prezydenta RP z 16 lutego 1928 roku rozporządzenie to wzorowane na w/w dokumentach rozgraniczyło szpiegostwo od ujawnienia tajemnicy państwowej rozróżniając ujawnienie tajemnicy w sposób umyślny jak również nieumyślny. Mogło nastapic wedlug wspomnianego rozporządzenia w sposób w postai niedbalstwa.

Po raz pierwszy definicja tajemnicy państwowej została określona w rozporządzeniu prezydenta RP z 1934r o niektórych przestępstwach przeciwko bezpieczeństwu państwa. Po zakończeniu działań wojennych problem ochrony tajemnicy zotał uregulowany w dekrecie z 26 października 1949 roku o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej. Dekret z 1949 roku utracił moc w 1970 roku w momencie wejścia w życie kodeksu karnego z 1969 roku. Pojecie tajemnicy państwowej zgodnie z kodeksem karnym z 1969 roku ujęte zostało zbiorowo z definicją tajemnicy służbowej. Tajemnica służbowa była to wiadomość z która pracownik zapoznał się podczas wykonywania obowiązków służbowych, której ujawnienie mogło narazić na szkodę społeczny interes narodowy. Dekret z 1949 roku rozróżnia pojęcia wiadomości, dokumentów bądź innych przedmiotów, natomiast kodeks karny z 1969 roku przyjął zbiorcze pojecie wiadomości. W 1969 roku opracowany został dokument wzorujący się na kodeksie jak i na dekrecie. Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia sprawiło ze za tajemnice państwową uznawano wszystkie wiadomości dot. Uzbrojenia itd. W 1982 roku została uchwalona ustawa o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej z 14 grudnia 1982 roku.

Ustawa 1982 roku spotkała się z wieloma zarzutami, po pierwsze:

-Sprzeczna była z istotą demokratycznego państwa

-strzegąc swoich tajemnic nie może ona ograniczyć wolności obywatelom dot. Wolności słowa itd.

Uznano ją za ustawę niehumanitarna i przestarzałą oraz ustawę która nie odpowiada roli państwa demokratycznego, państwa prawa. Traktowaną ją jako ustawę posiadającą piętno stanu wojennego.

Zmiany ustrojowe zapoczątkowane 1989r przyczyniły się do rozpoczęcia prac dotyczących prac ustawy o ochronie tajemnicy. Pierwszy projekt który został opracowany za rządów T. Mazowieckiego nie otrzymał większości poparcia. Rząd H. Suchockiej nad ustawą pracował dwa lata i nic. W 1995 roku opracowane zostały dwa niezależne projekty ustaw które zyskały aprobatę rządu jednak nie zostały przyjęte. Natomiast w listopadzie 1989 roku rząd skierował do sejmu ustawę o ochronie informacji niejawnych która została uchwalona w 1999r.