Historyczne uwarunkowania rozwoju socjologii Rewolucja Francuska (1789-1799)obalenie dotychczasowego systemu politycznego i starego ładu społecznego; ukazanie ze zmiana ustroju politycznego (np. równość wszystkich wobec prawa) nie likwiduje problemów społecznych, bo społeczeństwo nie jest tożsame z państwemRewolucja przemysłowa XVII/XIXprzejście ludzi ze wsi do miasta, co oznaczało zmianę przestrzeni życia i całego środowiska społecznego; słabe wynagrodzenia ciężka praca w fabrykach spowodowały nawarstwianie się problemów społecznych; zanik tradycyjnych wspólnot lokalnych np. sąsiedzkich, których funkcją było określanie tożsamości jednostki i sprawowanie kontroli społecznej, pojawienie się patologii społecznych August Comte jest uważany za twórcę nazwy „socjologiaokreślana socjologia pozytywistyczną Instytucjonalizacja socjologii polegała na włączeniu jej do systemu nauk (do życia akademickiego) poprzez: powołanie na uniwersytetach różnych katedr i kierunków socjologicznych, tworzenie towarzystw i czasopism socjologicznych, itp. Najwcześniej proces ten miał miejsce w USA ( w Chicago w 1892 roku powstała pierwsza katedra socjologii) a najpóźniej w UK (po II wojnie światowej). W Polsce proces ten miał miejsce w latach 20 XX wieku (w 1919 roku prof. Leon Petrarzycki wprowadzi zajęcia z socjologii na UW, zaś w 1920 roku Florian Znaniecki powołał katedrę socjologii na Uniwersytecie Poznańskim. Od 1930 roku zaczęły pojawiać się pisma socjologiczne, powstało Towarzystwo Socjologiczne, najprężniej rozwijał się ośrodek poznański).Współczesna socjologia jest zróżnicowana i wielowymiarowaDzieli się na socjologię scjentystyczną i socjologię humanistyczną. Socjologia scjentystyczna inaczej pozytywistyczna, naturalistyczna traktuje zjawiska społeczne na wzór sposobów postępowania w warunkach przyrodniczych, cechuje ją precyzja i naukowość języka oraz empiryczna sprawdzalność wszystkich twierdzeń, obiektywizm badacza, brak oceny zjawisk i obiektów ze strony badacza. Socjologia humanistyczna (Florian Znaniecki, Stanisław Ossowski)świat społeczny nie jest gotowy i raz na zawsze dany, nie jest zewnętrzny w stosunku do człowieka, jest czymś nieustannie tworzonym przez podmioty obdarzone świadomością, tworzenie rzeczywistości społecznej odbywa się w procesie interakcji i wzajemnych kontaktów, podważa się istnienie praw rządzących życiem społecznymWiedza potoczna Zdobywana na podstawie doświadczenia życia codziennego, Jest niekompletna,  nieprecyzyjna, nie spisana, Ma charakter praktyczny, Przy jej przyswajaniu kierujemy się rozumem i emocjami, jest postrzegana subiektywnie,Nie jest neutralna, jest ściśle związana z wartościowaniem, wartościuje opisywana rzeczywistość,Przesiąknięta jest uprzedzeniami i stereotypami w opisywaniu świata,Cechuje ja język niejednoznaczny, nieprecyzyjny, nie wolny od ocen, nasycony silnie emocjonalnie, używa wyrażeń ogólnie rozumianychWiedza naukowa Jest zdobywana dzięki obiektywnym badaniom, Jest spisana, ma oparcie w aktach, dokumentach, Ma charakter teoretyczny.Przy jej przyswajaniu kierujemy się rozumem,Powinna być neutralna, opisuje rzeczywistość bez jej wartościowania,Nie zadowala się tylko jednym opisem, ale szuka wyjaśnień w oparciu o istniejące teorie,Uczonych obowiązuje przestrzeganie reguł postępowania naukowego Wyraźne określenie badanego problemu w kontekście wiedzy faktograficznej i istniejących teoriiStaranne zbieranie danych i umożliwianie innym badaczom kontroli ich rzetelności (jawność)Wyraźne odróżnienie twierdzeń opartych na faktach od domysłów ,Język naukowy jest bardzo precyzyjny A. Comte wylicza następujące nauki pozytywne: astronomię, fizykę, chemię, biologię i socjologię. Na czele hierarchii nauk stawia socjologię jako tę naukę, która ma najmniejszy zakres ogólności, a za to największy stopień złożoności. W klasyfikacji nauk według Comte'a nie ma teologii, metafizyki ani etykiComte stworzył(1838) nazwę socjologia dla odróżnienia od używanego przez jego rywali intelektualnych terminu "fizyka społeczna". Nakreślił również jej program: badanie metodą przyrodniczą, empiryczną i historyczną ludzkich społeczeństw, panującego w nich porządku i warunków postępu.Istnieją 3 typy źródeł poznania rzeczywistości społecznej: Życie społeczne toczące się współcześnie, które można poznać obserwując zachowanie ludzi lub pytając ich o opinię, poglądy itp.Źródła (teksty pisane) współczesne i historyczne, przekazy medialneBadania eksperymentalne przeprowadzane w laboratoriach naukowych.Procedura badawcza ma kilka etapów:zdefiniowanie problemu badawczegoprzegląd istniejącej literatury omawiającej dany problemsformułowanie pytań badawczychwybór procedury badawczej (narzędzi badawczych) i sposobu zbierania danychpoddanie zebranych danych analizie ilościowej (wykorzystanie różnych metod statystycznych) lub jakościowej (szukanie odpowiedzi na pytanie jak? Dlaczego?)interpretacja wyników i sformułowanie wniosków, odpowiedzi na postawione wcześniej pytania badawczeNarzędzia i techniki badawcze:Wywiady socjologiczne a) standaryzowane: (za pomocą ankiety, używane np. w badaniach sondażowych) nadają się do badania zjawisk masowych na poziomie makrospołecznym, uzyskane dane poddaje się analizom ilościowym, służą poznaniu poglądów, świadomości społecznej, opinii publicznej lub obiektywnie istniejącej rzeczywistości społecznej, za pomocą kwestionariusza, polega na zachowaniu bezpośredniego kontaktu badacza z respondentem; b) niestandaryzowane: swobodne, badacz formułuje pytania w luźnej formie, pilnie obserwuje respondenta, najczęściej nagrywa wywiad. Obserwacja socjologiczna: systematyczna, badacz wie co ma obserwować, dzielimy je na uczestniczące (badacz też jest częścią obserwowanej grupy) i nieuczestniczące Analiza dokumentów osobistych (teksty urzędowe, pamiętniki, listy, autobiografie) Analiza zawartości (służy do badania treści przekazów medialnych) Eksperymenty polegające na tworzeniu małych grup eksperymentalnych i kontrolowanych w celach badawczychKULTURALIZM – Florian Znaniecki: jednostki i grupy społeczne są wartościami społecznymi, a socjologia to wyspecjalizowana nauka kulturze. Kultura to coś co oddziela świat ludzki od świata natury, porządek natury to porządek rzeczy doświadczanych, zaś porządek kultury to porządek wartości. Porządek kultury jest obdarzony współczynnikiem humanistycznym (pewną perspektywą doświadczania rzeczywistości społecznej przez jednostkę. Każda jednostka indywidualnie i subiektywnie spostrzega, ocenia, odczuwa i interpretuje rzeczywistość w której żyje. Jednostka to człowiek doświadczający przeżyć, aktywny, działający, skoncentrowany na tworzeniu kultury, każda jednostka jest nosicielem określonych wartości i działań. Społeczeństwo powstaje przez łączenie się świadomych jednostek ze sobą, proces ten zachodzi na gruncie wartości społecznych. Cechy tych wartości społecznych to: 1) jednostki mogą same siebie ująć jako wartości społeczne, 2) wartości społeczne są określane nie przez doświadczenie pojedynczego podmiotu, ale muszą być określone też przez inne podmioty lub grupyINTEGRALIZM – Pitirim Sorokin, rosyjski prof. Socjologii określił kulturę jako rzeczywistość konstytuowaną przez znaczenie niematerialne, istotą każdej kultury jest jej wewnętrzny wymiar (świadomość kulturowa). Są 3 wymiary kultury: symboliczny, społeczny i materialny. Są 3 formy wyrażania kultury - ideologiczna (obejmuje znaczenia, normy, wartości obowiązujące w danej kulturze), behawioralna (działania w których kultura się manifestuje) i materialna (nośniki w których kultura jest utrwalana i przekazywana). Jednostka jest najmniejszym obszarem kultury, jest jednocześnie twórca i nosicielem znaczeń kulturowych. Jednostki są świadomymi osobowościami i wchodzą z innymi w znaczące interakcje. Sorokin rozwija koncepcję ładu i porządku społecznego i kulturowego.STRUKTURALNY FUNKCJONALIZMRobert Merton, Takott Parsons: kultura jest uporządkowanym systemem symboli będących obiektem orientacji jednostek tworzących społeczeństwo. Kultura determinuje system społeczny. Aspekty kultury według Parsona to: a. poznawczy (obejmuje system wierzeń, idei), a. ekspresywny (symbole wyrażające emocjonalny stosunek do obiektu i a. oceniający (wyznaczony przez standardy moralne i etyczne). Społeczeństwo to system społeczny, wiele oddziałujących na siebie jednostek (aktorów), które motywowane są w swoim działaniu i zachowaniu tym, aby uzyskiwać najlepsze gratyfikacje. Stosunek jednostek do sytuacji i innych jednostek określony jest przez system symboli kulturowych.Jednostka podporządkowana jest oddziaływaniom systemu kulturowego i społecznego (jest „biernym aktorem”  poddanym oddziaływaniom pewnych procesów  socjalizacyjnych w ciągu swego całego życia, w procesie socjalizacji dochodzi do interioryzacji przez aktora wartości, norm , oczekiwań związanych z rolami społecznymi).  Typy motywacji jednostek do przyswajania wartości to;Poszukiwanie akceptacji w relacjachspołecznychPostrzeganie kulturowych systemów zgodnie ze zinternalizowanymi wartościamiWypełnianie oczekiwań związanych z pełnioną rolą społeczną SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZMHubert Blumer, Georg Herbert Mead, Charles Horton CooleyBlumer po raz pierwszy użyl pojęcia „symboliczny interakcjonizm” i przełożył koncepcję społeczeństwa na symboliczną interakcję, w której nie są ważne obiekty materialne, działanie normatyw i celowe, lecz podstawowe procesy dostosowywania się do partnerów prze interpretację słów gestów i innych form komunikacji niewerbalnej do konkretnej sytuacji. Etapy symbolicznej interakcji według Meada to:1Rozpoznanie partnera, wskazanie go sobie, wybranie spośród wielu innych osób w danej sytuacji2Identyfikacja partnera jako kogoś dla mnie ważnego lub nieważnego (określenie tożsamości partnera, kim jest dla mnie)3Definicja sytuacji w jakiej partnerzy się znajdują (określenie warunków sytuacyjnych i otoczenia, które pomagają lub przeszkadzają w nawiązaniu i utrzymaniu interakcji4Interpretacja słów, gestów, języka ciała i rozszyfrowanie ich treści5Postawienie siebie w roli innego – spojrzenie na sytuacje z perspektywy naszego partnera interakcji (przede wszystkim wyobrażamy sobie jak nasz partner nas postrzega i definiuje)---Jednostka nie jest osobą suwerenną, gdyż zawsze pozostaje w relacjach z innymi, jest wyposażona w jaźń, która definiowana jest jako zdolność udzielania wskazówek samemu sobie i konwersacji z sobą samym. Społeczeństwo to ustawiczny proces interakcyjny, połączone działanie wielu partnerów interakcji symbolicznychFENOMENOLOGIA SPOLECZNAAlfred Schutz, Edmund Huserl: zakłada istnienie świata społecznego tylko w świadomości ludzi (ludzie doświadczają i przezywają ten świat, nadają znaczenie tym przeżyciom). Jednostka jest ogniskiem świadomości, ważne jest jak spostrzega ona rzeczywistość społeczną, gdyż każda jednostka jest autorem, twórcą „świata życia” – autorem wszystkich doświadczeń ludzkich, zbieranych i przeżywanych podczas realizacji planu swojego życia. Każda jednostka przyjmuje że rzeczywistość jawi się innym tak samo jak jej, istnieje jednak pewna część rzeczywistości postrzeganej, zewnętrznej, która jest interpretowana intersubiektywnie. Społeczeństwo to rozległa struktura poznawcza w której istnieją pewne ustalone schematy poznawcze, za pomocą których człowiek niesubiektywnie definiuje tę rzeczywistość. Kulturze właściwe są symbole uwznioślające codzienne doświadczenia i nadające im treści kulturoweSpołeczeństwoto historycznie ukształtowana wielość zbiorowości, grup społecznych i ich instytucji, wzajemnie od siebie uzależnionych i zintegrowanych przez instytucje nadrzędne, np. naród, państwo, posiadających wspólne, obiektywne warunki bytu, np. terytorium, kultura, historia i pewne wspólne kompleksy kulturycechy społeczeństwa to wspólna kultura, wspólna przestrzeń, wspólna tożsamość, oddziaływania w sieci wzajemnych stosunków społecznychtypy  społeczeństw TRADYCYJNE – (religijne) oparte na rolnictwie, dominowała gospodarka naturalna jednostkami produkcyjnymi są gospodarstwa domowe samowystarczalne, wymiana towarowa jest słabo rozwinięta, pieniądz ma niewielki wpływ na kształt stosunków społecznych i na określenie miejsca człowieka w społeczeństwie; człowiek jest postrzegany jako cząstka zbiorowości rodzinnej komunikacja i przekazywanie informacji odbywa się głównie drogą ustną; ludność skupiona jest głównie na terenach wiejskich, miast jest Malo, społeczności wiejskie są zamknięte, członkowie rodziny są Malo ruchliwi przestrzennie, maja silne poczucie wspólnoty; podstawowymi elementami składowymi społeczności tradycyjnej są rodziny i sąsiedztwa; sąsiedztwa są ważne gdyż regułą jest pomoc sąsiedzka i wzajemna wymiana usług oraz wspólne spędzanie czasu wolnego, wspólne świętowanie w społeczności lokalnej; zachowawczość i orientacja przeszłościowa – przeszłość uzasadnia sposób postępowania, dostarcza wzorów zachowania i systemów aksjologicznych (wartości) PRZEMYSLOWE – istota jest gospodarka rynkowa i masowe wytwarzanie dóbr materialnych, odbywające się przy użyciu maszyn i poza gospodarstwem domowym; zysk staje się motywacja działań gospodarczych, a pieniądz nabiera znaczenia jako wyznacznik miejsca człowieka w społeczeństwie; jego początek wiąże się z rozwojem przemysłu, industrializacją i urbanizacją; zwiększa się przestrzenna i społeczna ruchliwość ludzi(mobilność ta jest spowodowana poszukiwaniem pracy); wzmacnia się i rozrasta władza centralna państwa; słabnie nieformalna kontrola społecznych zachowań, co z kolei wzmacnia potrzebę kontroli formalnej (poprzez różne instytucje, np. policję, sądy); upowszechnia się umiejętność czytania i pisania, rośnie rola wykształcenia; pojawiają się środki masowego przekazu (prasa, radio, telewizja) przez co wytwarza się kultura masowa; jednostka przestaje być cząstką zbiorowości i zyskuje wartość autonomiczną, a motywacją jej działań i zachowań jest dążenie do osiągnięcia sukcesów osobistych, racjonalność, logika, indywidualizm.POPRZEMYSLOWE – ponowoczesne, postindustrialne – pierwszy raz użyl tego terminu Daniel Bell w „Nadejściu społeczeństwa postindustrialnego” w 1974 roku  - wytwarzanie dóbr i usług oparte na powszechnej automatyzacji maszyn, technika maszynowa jest zastępowana przez technikę intelektualną (celowe wykorzystywanie zdobyczy naukowych do produkcji różnych urządzeń); gwałtowny wzrost zatrudnienia w tzw. III sektorze, czyli usługowym 9komunikacja, transport, bankowość, administracja, handel, ochrona zdrowia i środowiska, nauka, sądownictwo, media, literatura, sztuka); krytyka indywidualizmu z u wagi na dewastację środowiska naturalnego (rodzi się ruch ochrony środowiska); przekształcenie struktury społecznej – nową klasą (elitą) stają się wysoko wykwalifikowani specjaliści np. inżynierowie, lekarze, ekonomiści, menedżerowie, informatycy; społeczeństwo staje się społeczeństwem masowym w znaczeniu ekonomicznym, społecznym i kulturowym (wytwarzanie dóbr materialnych i usług zdominowane jest przez wielki korporacje handlowo – przemysłowe, wiele form ludzkiej aktywności odbywa się w wielkich skupiskach ludzkich, np. spędzanie wolnego czasu, konsumpcja, praca; powstają ośrodki twórczości kulturalnej, tworzące określone wartości kulturowe i rozpowszechniające je wśród milionów ludzi za pomocą mediów, ośrodki te są eksterytorialne, występuje ujednolicenie pewnych wartości kulturowych, co tworzy tzw. masową jakość)SPOLECZENSTWO ORGANIZACJI – przestrzeń społeczna w społeczeństwie nowoczesnym wypełnia mnogość organizacji różnego rodzaju, spełniających różnorodne funkcje, Zycie społeczne polega na przemieszczaniu się ludzi między tymi organizacjami, człowiek jest zdany na te organizacje, a jakość jego życia w dużym stopniu zależy od ich sprawnego funkcjonowaniaSPOLECZEŃSTWO SIECI praca na niepełny etat, samo zatrudnianie się zerwanie z pracą w jednym zawodzie, konieczność ciągłego zdobywania nowych kwalifikacji przestrzeń to materialna wartość, obszar na którym może dochodzić do fizycznych styczności elity tworzą pewnego rodzaju izolowania i odosobnienia od reszty społeczeństwa, mają własne lokacje, w których podejmują decyzje, mają specjalne wymagania dotyczące przestrzeni SPOLECZEŃSTWO INFORMACYJNE – centralne znaczenie ma wykorzystywanie i przetwarzanie informacji, produkcja towarów i usług w znacznej mierze zależy od przekazywania informacji, szybkość przekazu informacji jest bardzo ściśle związana z sieciowością (głównie z Internetem). Zarządzanie informacjami, ich jakość i szybkość przepływu są czynnikami konkurencyjności w wielu obszarach życia społecznego (w gospodarce, kulturze, polityce, itp.) SPOLECZEŃSTWO RYZYKA – pojęcie to wprowadził U. Beck – na pierwszy plan wysuwa się ryzyko rozumiane w sensie niepewności skutków podejmowanych przez ludzi działań, ryzyko to zespól zagrożeń będących konsekwencją procesów modernizacyjnych, jest to pewien stan zagrożenia lub niepewności powstający nie w kontakcie z przyrodą ale z otoczeniem cywilizacyjnym. Przykłady ryzyka stworzonego przez człowieka: epidemia grypy i innych chorób: efekt cieplarniany. „Ryzyko wyprodukowane” jest ceną postępu cywilizacyjnego i technicznego, ryzyko to ma charakter uniwersalny, ale zagrożenia kumulują się na najniższych szczeblach drabiny struktury społecznej, ryzyko to jest trudne do określenia i przewidzenia z jego rozmiarów zdajemy sobie sprawę dopiero po fakcie (np. wybuch elektrowni jądrowej w Czarnobylu)Struktura społeczna Prekursorem tego pojęcia był  w XIX wieku Georg Simmel – rozumiał strukturę społeczną jako coś abstrakcyjnego – jest to czysta sieć relacji między jednostkami, a formę organizacji i relacji należy rozpatrywać w oderwaniu od jednostek tworzących te relacje. Struktura społeczna to czysta konfiguracja stosunków społecznych, niezależna od tego miedzy kim występuje i czego dotyczy. Dzieli się na: mikrostruktury społeczne, np. rodzina, grupa rówieśnicza (to sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia społecznego, czyli traktowanymi jako nierozkładalne), makrostruktury, np. struktury polityczne (drugiego rzędu, jest to sieć powiązań między złożonymi obiektami społecznymi, czyli wyposażonymi w jakąś strukturę)CECHYstrukturę społeczną tworzą wszystkie elementy określające społeczeństwo np. układ grup, zbiorowości, klasy, warstwy, grupy zawodowe oraz wzajemnie przenikające się zależności i więzyRodzaje grup ekskluzywne (elitarne) – przynależność do nich obwarowana jest rygorystycznymi warunkami i proceduramiinkluzyjne – powszechnie dostępne, bez rygorystycznych warunków i procedur przynależnościwłasne – William Summer: bardziej zróżnicowane, zindywidualizowane, jest to zbiór osób postrzeganych jako ”my”, pamięta się zachowania pozytywneobce – mniej zróżnicowane i zindywidualizowane, jest to zbiór osób postrzeganych jako „oni”odniesienia – grupa dla jednostki jest źródłem norm, wartości, wzorów zachowań, według których jednostka modeluje swoje zachowanie, grupa jest dla jednostki tłem oceny własnej sytuacji lub postępowania; grupy te mogą być grupami odniesienia pozytywnego (atrakcyjne, godne pożądania) i negatywnego (nieatrakcyjne, przed którymi się bronimy, czujemy się zagrożeni, samo zagrożenie inna grupą może integrować grupę, np. partia komunistyczna). Socjologia pozytywistyczna-scjentystyczna-naturalistyczna:-zjawiska badane jak w naukach przyrodniczych-zjawiska badane przedmiotowo-niechęc do metafizyki-nacisk na empiryczną sprawdzalność twierdzeń-obiektywizm badacza Socjologia humanistyczna:-nie można opierać się na naukach humanistycznych-zjawiska społeczne traktowane są podmiotowo-świat społeczny nie jest gotowy, nie jest dany w stosunku do człowieka. Jest natomiast nieustannie tworzony w procesie interakcji, podmiotów obdarzonych świadomością.-stanisław ossowski, florian Znaniecki-a sprzeciwiał się Max WeberInterakcjeTo proces obejmujący nasze działania wobec innych i nasze relacje na działania innych wobec nas. Teorię interakcji rozwinął Georg SimmelPodejścia do interakcji 1.Najprostsze w teorii behawioralnej- interakcja to sekwencja wzajemnie powiązanych bodźców i reakcji, niezależnie od ukrytych znaczeń, treści kulturowych, psychologicznych, itp2.Interakcja jako wzajemne oddziaływanie racjonalnych podmiotów dążących do realizacji własnych celów, postrzegana jest jako wymiana(dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu różnego rodzaju dóbr między podmiotami, podczas tej wymiany wszyscy odnoszą korzyści, dobra te mogą być materialne lub niematerialne), lub jako gra (teoria gier i teoria racjonalnych wyborów) interakcja to gra między podmiotami w sytuacji gdy zaspokojenie potrzeb któregoś podmiotu zależy nie tylko od jego sposobu postępowania, ale też od sposobu postępowania innych; możemy mówić o interakcji: a) zerowej – suma dóbr, o które toczy się gra jest ściśle określona i każdy gracz może wygrać tylko kosztem innych – gdy je zyskuje inni tracą; b) zmiennej – korzyści i nagrody mogą pochodzić również z zewnętrznego źródła, a uczestnicy mogą razem zyskać lub razem stracić.3 jako komunikacja w której podmioty swoim działaniem przypisują pewne znaczenia i poddają te działania interpretacji (psychologia humanistyczna, interakcjonizm symboliczny). Występują tu dwa aspekty: a) interakcja jako komunikacja symboliczna: u podstaw tej koncepcji leży rozumienie człowieka jako istoty potrafiącej tworzyć symbole i posługiwać się nimi (np. przekazywać informacje poprzez zachowania symboliczne: słowa, ubiór, gesty, miny, ton głosu, postawę ciała), na tę interpretację składa się właściwe odczytanie informacji i przekazanie drugiej osobie informacji, jak chciałoby się samemu postąpić i jak powinna postąpić ta osoba (5 etapów wg Meada); b) interakcja jako manipulacja wrażeniami SocjalizacjaTo wielostronny, złożony proces uczenia się dzięki czemu człowiek, jako istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa reprezentantem określonej struktury. W toku socjalizacji człowiek poznaje i nabywa pewne umiejętności: język, systemy znaczeń i symboli, procedury interpretowania określonych zachowań innych ludzi, Posługiwanie się różnymi przedmiotami, Określone normy i wzory zachowań, Wartości cenione w danej kulturze i społeczeństwie Mechanizmy uczenia się  w procesie socjalizacjiWZMACNIANIE zachowania właściwe zostają nagrodzone (przez pochwalę, nagrodę) w en sposób skojarzone są z poczuciem przyjemności, zaś niewłaściwe są karane (np. przez bicie, naganę) i skojarzone z przykrościąNAŚLADOWANIE – zachowujemy się podobnie jak otaczający nas ludzie (np. rodzice, rówieśnicy, ludzie nam imponujący)PRZEKAZ  SYMBOLICZNY – człowiek znaczną cześć wiedzy o tym, co jest właściwe, a co nie, otrzymuje przez przekaz słowny, przekaz na piśmie itp Rodzaje socjalizacji Socjalizacja pierwotnama miejsce w dzieciństwie i dzięki niej jednostka staje się członkiem społeczeństwa. Pod wpływem interakcji ze swoimi opiekunami uczy się języka, gestów, wzorów zachowań, wartościowania, oceniania itp. Socjalizacja ta przebiega w atmosferze nasyconej uczuciamiSocjalizacja wtórnanigdy nie jest całkowita i nigdy się nie kończy. Jest nabywaniem wiedzy związanej z rolami. Podstawowym mechanizmem jest tutaj mechanizm uczenia się.Resocjalizacja – proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowościNARÓD Naród jest postrzegany jako jednolitaca łość, jako wspólnota, której wszyscy członkowie są braćmi bez względu na to, pod jaką szerokością geograficzną żyją i czym się zajmują3KONCEPCJEkoncepcję naturalistyczną - naród traktowano jako grupę genetycznie uwarunkowaną biogennie. Uznawano go za twór społeczny uwarunkowany okręconymi właściwościami środowiska geograficznego zamieszkałego przez pewną grupę przez wieki, która przekazała swoje właściwości psychofizyczne kolejnym generacjom; koncepcję politologiczną - naród uznawany jest za wspólnotę polityczną .Według tej koncepcji wspólnoty plemienne wraz ze wzrostem tworzą instytucje państwowe, które są odrębne od tzw. organizacji plemiennych. Często zdarzało się, że takie instytucje państwowe obejmowały swym zasięgiem większą ilość tzw. grup postplemiennych. Stworzone w taki sposób państwo starało się utworzyć w swoich ramach naród, zabiegało także o połączenie tychże grup plemiennych jeśli chodzi o jednorodne tradycje , wierzenia, obyczaje ale głównie jednoczyło je gospodarstwo. Starano się utrwalać poczucie wspólnoty kulturowej oraz politycznej w odniesieniu do innych państw, narodów.koncepcję kulturową - istoty narodu upatrywano w kształtowaniu się poprzez rozwój historyczny społeczności, które w określony sposób tworzą własną kulturę oraz w których członkowie danego narodu uczestniczą w tejże kulturze narodowej, która obejmujące język, sztukę i obyczaje oraz naukę, itd. Naród to więc wspólnota kultury.KULTURA to czynniki narodowotwórczy. Przypominali często o tym fakcie znani polscy socjolodzy jak Florian Znaniecki i Bronisław Malinowski oraz Józef Chałasiński. Naród staje się przez kulturę.