Postać
Od Arystotelesa do współczesności.
W antyku postać zajmowała miejsce służebne względem fabuły. Jednak wraz z rozwojem nowożytnego indywidualizmu ta hierarchia się odwraca, np. ,,Hamburska dramaturgia'' Lessinga. W wieku XIX postać literacka była traktowana jako charakter ( zespół cech bogaty, zindywidualizowany i wykazujący pewną stałość w zmienności), np. Wykłady z estetyki Hegla. W podobny sposób postać była traktowana przez Taine'a oraz Marksa i Engelsa, a w naszych czasach przez Lukacsa i wielu teoretyków marksistowskich. Oni kładli jednak nacisk na zespolenie indywidualizacji postaci z jej reprezentatywnością wobec różnie określanych układów odniesienia. Stopniowo rozwijało się zainteresowanie i spostrzegawczość w stosunku do techniki kreowania postaci, np. monografia Wilhelma Dibeliusa Englische Romankunst. W połowie XIX wieku począwszy od powieści Dostojewskiego w Rosji i tzw. Powieści analitycznej we Francji, rozpoczynają się redukcja, relatywizacja, dezintegracja i degradacja postaci powieściowej - powiązane z eliminacją narratora wszechwiedzącego.
Redukcja polegała na koncentracji na procesach psychicznych narratora pierwszoosobowego albo bohatera prowadzącego, albo na zewnętrznym oglądzie niektórych lub wszystkich postaci (behawioryzm).
Relatywizacja przejawiała się jako niepełna wiarygodność wiedzy o postaci dostępnej narratorowi czy bohaterowi prowadzącemu.
Dezintegracja- łączenie w postaci postaw i działań równocześnie czy następczo z sobą sprzecznych lub zaskakujących.
Degradacja połączona z redukcją polegała na tym, że została ona podporządkowana innym celom artystycznym.
Francuska ,,nowa powieść'' celowo utrudnia rozróżnienie i identyfikację postaci. Powoduje to często eliminacje postaci. Rosyjska szkoła formalna podporządkowała postać fabule i pojmowała ją instrumentalnie.
Między terminami: bohater, figura, charakter, postać.
Figura- pełni służbę terminologiczną w dziedzinie stylistyki.
Charakter- przesądza z góry o wyrazistości i indywidualizacji cech.
Postać- nacechowana antropomimetyzmem, sugeruje także, że mamy do czynienia z pewną uporządkowaną całością.
Bohater- posiada ograniczające konotacje bądź to heroizmu, bądź to pierwszoplanowości.
Dwa sposoby budowania postaci literackich.
Metoda bezpośrednia- to nazywanie wprost właściwości postaci narracyjnej. Może pochodzić od narratora autorytatywnego. Na postaciowanie bezpośrednie składają się: dane personalne postaci, wygląd zewnętrzny oraz nazwanie i ocena cech osobowości.
Metoda pośrednia- to podawanie informacji, z których właściwości postaci narracyjnej można wywnioskować. Postaciowaniu pośredniemu służą: biografia retrospektywna postaci, jej wygląd zewnętrzny( traktowany tym razem jako manifestacja cech wewnętrznych, zwyczaje i czynności powtarzalne, otoczenie przedmiotowe, działania, wypowiedzi, przeżycia wewnętrzne.
Funkcje fabularne postaci literackiej.
wobec innych składników czy aspektów dzieła literackiego.
wobec postaci z innych utworów literackich.
wobec rzeczywistości pozaliterackiej
W sferze pierwszej pytać należy, czy dana postać stanowi w dziele literackim składnik nadrzędny i autoteliczny (dominantę), współrzędny czy też upodrzędniony w stosunku do innych składników dzieła literackiego, jak fabuła, itp.
W sferze drugiej o hierarchii postaci decyduje ważność jej udziału w zwrotach przebiegu fabularnego, zasięg obecności w zawartości narracyjnej, charakter i ilość relacji z innymi postaciami.
Rodzaje postaci w układzie fabularnym.
Postaci główne
Postaci poboczne
Postaci epizodyczne
Postaci pasywne
Postaci aktywne
2 tradycje badań nad postacią (mimetyczna i semantyczno-językowa).
- postać jako substrat (ulega przemianie). Postać może być wykładnikiem przestrzeni, np. postać Belzebuba. ,, Postać literacka bywa substratem określonej jakości emotywno-waloryzacyjnej (np. tragizm, komizm), składnikiem analogicznego lub symbolicznego modelu rzeczywistości, nosicielką orientacji ideologicznej, gdy występuje jako wzór do naśladowania lub przykład cech potępianych.
Przepraszam, ale końcowych zagadnień nigdzie nie mogę znaleźć. Postaram się ich jeszcze poszukać.