Międzynarodowy podział pracy jest zjawiskiem historycznym mówi on o współpracy między sąsiadującymi podmiotami. Aby międzynarodowy podział pracy mógł mieć miejsce trzeba spełnić określone normy. A mianowicie. Uczestnicy tego podziału muszą znajdować się więcej niż w jednym kraju, albo posiadać charakter trans narodowy. Warunkiem drugim jest natomiast to że muszą oni wykazywać trwałe zainteresowanie rozwojem produkcji lub usług, które będą przedmiotem obrotu międzynarodowego, czyli produkcja bądź usługi muszą być nastawione na eksport. O międzynarodowym podziale pracy można powiedzieć wtedy, gdy ma on charakter tzw. strukturalny tzn. że z jednej strony ten podział pracy, musi być wynikiem zróżnicowania strukturalnego, z drugiej strony musi służyć dopasowaniu tych struktur dobrze współpracujących krajów. Dopasowanie tych struktur musi mieć charakter dynamiczny. Głównym podmiotem międzynarodowego podziału pracy jest państwo. Może uczestniczyć ono w dwóch formach:
Forma bezpośrednia
Forma pośrednia
Bezpośrednio państwo oddziaływuje za pomocą zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej na wszystkie podmioty gospodarcze.
W sposób pośredni to samo państwo oddziaływuje przy pomocy narzędzi ekonomicznych na podmioty gospodarcze, albo zachęcając je do obrotu międzynarodowego, albo hamując. W tym miejscu ma do dyspozycji szeroki wachlarz narzędzi i instrumentów polityki handlowej. Zakres i formy oddziaływania państwa na Międzynarodowy Podział Pracy zleżą od wielu czynników. Podstawowym takim czynnikiem jest realizowana strategia rozwoju. Czynnikiem wtórnym jest realizowana koncepcja polityczna i gospodarcza. Międzynarodowy Podział Pracy daje szansę podmiotom w nim uczestniczącym bo bezpośrednio określa jego specyfikę i odróżnia go od innych sposobów fakturowania. Korzyści które oferuje podmiotom gospodarczym Międzynarodowy Podział Pracy nie mogą być identyczne dla wszystkich. Siłą napędową Międzynarodowego Podziału Pracy jest rozwój techniki i technologii oparty na zastosowaniach nowoczesnej techniki i technologii, doskonalenia narzędzi pracy. Analizując Międzynarodowy podział pracy możemy go dokonywać tego w dwóch podstawowych ujęciach:
Dynamicznym
Statycznym
Ujęcie statyczne zakłada przyjęcie już istniejącej struktury towarowej i geograficznej za stałą i niezmienną.
Ujęcie dynamiczne zakłada konieczność nieustannych zmian przede wszystkim produkcji i handlu na możliwościach rozwojowych danej gospodarki, z drugiej zaś na potrzebie jej adaptacji odmieniającej się na:
Nawyku wytwarzania
Dostępności surowców
Do wielkości struktury popytu i podaży
Międzynarodowy podział Pracy jest uzależniony od wielu czynników takich jak:
Wewnętrzne
Zewnętrzne
Wewnętrzne to takie które są związane z możliwościami wewnętrznymi danego kraju. Jakie to właściwości?
Jakie są warunki naturalne danego kraju / położenie geograficzne, jego zasoby naturalne, warunki demograficzne i struktura gospodarki danego kraju, poziom techniki i technologii stosowanej w danym kraju, będą to także czynniki systemowe, czyli mieszanej polityki gospodarki a nawet poza ekonomiczne.
Zewnętrzne wiążą się bezpośrednio z efektami rozwoju i przekształceń strukturalnych gospodarki światowej. W praktyce uzewnętrzniają się one jako wzajemne oddziaływanie krajów o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, krajów o wielkim potencjale ekonomicznym i ludnościowym. Współdziałanie krajów o różnych systemach społeczno gospodarczych, w krajach o różnym poziomie technologii i techniki, różnice kulturowe. Ma ona znaczenie szczególne wówczas gdy podejmujemy działalność gospodarczą, gdzie występują różni ludzie posiadający różny popyt, różne tendencje.
Podstawowym jednak podziałem jest podział czynników na strukturalne, techniczne i instytucjonalne. Najważniejszą grupą czynników determinujących MPP to grupa czynników mająca CHARAKTER STRUKTURALNY. Jest ona bezpośrednio związana z niejednolitym wyposażeniem krajów w zasoby surowcowe, zasoby pracy i zasoby kapitałowe. Zasoby surowcowe odgrywały i odgrywają nadal zasadniczą rolę w kształtowaniu się kierunków MPP. Następowała specjalizacja potentatów surowcowych, producentów żywności, i artykułów rolnych. Mamy takich światowych producentów ropy naftowej jak kraje OPEC, oraz żywności - Kanada. W ramach czynników strukturalnych występowała grupa tzw. czynników korygujących. Było to:
postępujące uprzemysłowienie
postęp techniczny
technologiczny i innowacje.
Innym Czynnikiem determinującym strukturę MPP są różnice w zasobach i wydajności pracy. Możemy wyróżnić obfite wyposażone w nie jednych krajów, oraz niedobory, drugich krajów. Czynnik ten odgrywa szczególna rolę w sytuacji braku przepływów zasobów pracy w skali międzynarodowej. Kraje bogate w zasoby pracy specjalizowały się w produkcji i eksporcie wyrobów pracochłonnych, kraje zaś mające niedobory rąk do pracy - w produkcji i eksporcie wyrobów praco oszczędnych. Przepływ zasobów pracy w skali w skali międzynarodowej wpłynął na deformację tej zależności, czego wyrazem jest narastająca emigracja z krajów o znacznych zasobach pracy i imigracja do krajów cierpiących na niedobory rąk do pracy. Czynnikiem kształtującym MPP stały się w efekcie różnice w wydajności pracy. Kraje zatrudniające bardziej wydajnych pracowników uzyskały w handlu międzynarodowym przewagę nad krajami posiadającymi większe zasoby pracy, ale mniej wydajnej. Miejsce produkcji pracochłonnej zajęła produkcja wysoko wydajna i praco oszczędna.
Różnice w zasobach kapitału.
Różnice w wyposażeniu krajów w kapitał stanowią współcześnie jeden z najważniejszych czynników determinujących strukturę MPP. Decydują o tym:
z jednej strony zmniejszające się możliwości przestawienia produkcji z praco chłonnej na kapitałochłonną,
z drugiej zaś kapitałochłonny postęp techniczny, kształtujący kierunki strukturalnych przeobrażeń w gospodarce światowej.
W efekcie konieczność zastosowania kapitału pozostaje bez alternatywy. W warunkach braku przepływu kapitału w skali międzynarodowej podstawową rolę odgrywają różnice w jego zasobach.
Kraje posiadające obfite zasoby tego czynnika produkcji mogą się specjalizować w produkcji kapitałochłonnej, co w przeważającej mierze wiąże się z produkcją nowoczesną o dużej dozie postępu technicznego i innowacji.
Kraje ubogo wyposażone w kapitał zmuszone są do specjalizowania się w produkcji kapitałooszczędnej. Do pierwszej grupy należą kraje zaawansowane gospodarczo, o rozwiniętym przemyśle. Do drugiej grupy kraje słabo uprzemysłowione.
Wniosek:
Różnice w zasobach kapitału pogłębiają specjalizację przemysłową krajów pierwszej grupy i zacofanie gospodarcze - drugiej.
Przepływ kapitału w skali międzynarodowej tylko częściowo zmienia tradycyjne ukształtowane kierunki MPP. Bowiem wydajność kapitału w krajach rozwiniętych gospodarczo pozostaje bowiem nadal wyższa niż w krajach słabo rozwiniętych. Przyczyną tego są czynniki wpływające niejednolicie na wydajność kapitału w obydwu grupach krajów. Dotyczy to zwłaszcza oddziaływania infrastruktury gospodarczej, kwalifikacji pracowników, kultury technicznej, postępu technicznego itp.
W efekcie przepływ kapitału w skali międzynarodowej nie prowadzi do zasadniczych zmian w strukturze MPP, co najwyżej koryguje ten podział na niektórych odcinkach i w wybranych krajach.
Drugą grupę czynników MPP stanowią czynniki techniczne.
Wpływ czynników strukturalnych na MPP z biegiem lat się zmniejsza, natomiast wzrasta rola czynników technicznych. W efekcie ulegają przeobrażeniom kierunki MPP i zmieniają się kraje odgrywające rolę w tym podziale. Przyczyną tego jest rewolucja naukowo - techniczna.
Skutki rewolucji naukowo - technicznej dla międzynarodowego podziału pracy.
Wpływ rewolucji naukowo technicznej na MPP wynika z kilku ważnych przyczyn:
zastąpienie tradycyjnych kryteriów kształtowania kierunków MPP czyli różnic w zasobach czynników produkcji - nowymi kryteriami, a mianowicie różnicami w wydajności i kapitału.
Możliwość kreowania postępu naukowo - technicznego i w ślad za tym kierunków MPP
Wysokie koszty przeobrażeń naukowo technicznych. Dlatego uczestnikami tych przeobrażeń mogą być tylko kraje bogate o rozwiniętej infrastrukturze naukowo technicznej
Rewolucja naukowo - techniczna może przebiegać w trzech obszarach:
Autonomiczny rozwój nauki
Przepływ postępu technicznego w skali międzynarodowej
Przez integrowanie się poszczególnych krajów w realizacji postępu technicznego.
Możliwość jest szczególnie ważna dla krajów takich jak Polska, krajów średnich i małych mających ograniczone możliwości kapitałowe.
Rewolucja naukowo techniczna może przebiegać w trzech podstawowych formach:
Wymiana informacji naukowo technicznej
Specjalizacja i kooperacja w badaniach naukowo - technicznych
Wspólne badania naukowo - techniczne.
Tradycyjne kształtujące ich podział w MPP nie tylko nie zapewniają ekwiwalentnych korzyści z tego podziału, lecz także nie zapobiegają zacofaniu gospodarczemu.
Trzecią i ostatnią grupą determinującą MPP są czynniki instytucjonalne. Determinują go przede wszystkim:
Ustrój polityczny
Polityka gospodarcza
Wpływ powiązań instytucjonalnych danego kraju z zagranicą, które znajdują swój wyraz w traktatach i umowach międzynarodowych.
W śród tych czynników należało by przeanalizować ustrój polityczny państwa. Odgrywa on podstawową rolę determinującą udział danego kraju w MPP. Jedynym ustrojem który otwiera drogę do takiego udziału jest to ustrój demokratyczny. Bo tylko ten ustrój uwzględnia funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Daje on gwarancje pewnej stabilizacji i spokojnego rozwoju.
Polityka gospodarcza jest funkcją ustroju politycznego. Dlatego też w ustroju demokratycznym powinna być ona podporządkowana aktywnemu uczestnictwu w MPP. / nie dotyczy Polski /. Polityka gospodarcza determinuje udział w MPP w długich i średnich okresach, dlatego bo długo okresowo determinuje udział danego państwa w MPP ustrój polityczny.
Traktaty i umowy międzynarodowe. Mogą mięć dwustronny albo wielostronny charakter. W pierwszym przypadku dotyczą dwóch krajów w drugim zaś zobowiązania dotyczą wielu krajów. Porozumienia wielostronne mogą także dotyczyć udziałów w instytucjach i organizacjach międzynarodowych, takich jak: Światowa Organizacja Handlu, Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Europejski Bank Rozwoju, Europejska organizacja Współpracy Gospodarczej.
Na MPP mają też wpływ tzw. czynniki koniunkturalne. Mają one z reguły charakter krótkookresowy Bezpośrednio związane są z relacją popytową i podażową na rynkach międzynarodowych. Dlatego w okresie koniunktury, istnieją tendencje do rozwoju handlu światowego w okresie de koniunktury odwrotnie.
Międzynarodowy obrót gospodarczy to międzynarodowa wymiana gospodarcza. Obejmuje ona pięć elementów:
Międzynarodowa wymiana towarów,
Międzynarodowa wymiana usług,
Międzynarodowe transfery kapitałów,
Międzynarodowe transfery technologii,
Międzynarodowe przepływy siły roboczej.
Wymiana towarów i usług stanowi najstarszą formę więzi ekonomicznych, które wykształciły się między krajami. Handlem zajmowano się już w starożytności. Jednakże nie zawsze miał on sam taki charakter i spełniał analogiczne funkcje ekonomiczne. Ze względu na swoją niewielką skalę miał ograniczony zasięg, oraz duży stopień ryzyka. Był zjawiskiem incydentalnym nie powiązanym integralnie z funkcjonowaniem gospodarki jako całości. Zmieniło się to w okresie kształtowania się systemu gospodarki światowej. Międzynarodowa wymiana usług ma w tej chwili największe znaczenie. Znaczenie to wynika przede wszystkim z tego że są ściśle związane z postępem technicznym, a przede wszystkim z intensyfikacją powiązań gospodarczych.
Przede wszystkim z postępem technicznym. wzrost międzynarodowych usług nastąpił w skutek wielu czynników.
Skutek wzrostu produkcji towarów
Wzrost zależności
Dysponowanie coraz to większa ilością czasu
Unowocześnienie sektora usług
Zwiększenie możliwości usług na odległość
Wzrost specjalizacji usług
Zatem można zaobserwować w świecie pewna prawidłowość, że im bardziej gospodarka jest rozwinięta, tym większy jest udział usług w tworzeniu PKB, i większy jest udział w zatrudnieniu. Ponad 40% czynnych zawodowo ludzi UE, pracuje zawodowo w usługach.