56. Charakterystyczne cechy gadów.
- pierwsze kręgowce lądowe
- grupa zwierząt która całkowicie uniezależniła się od środowiska wodnego
- skóra sucha, szorstka, silnie zrogowaciała
- ciało pokryte łuskami i tarczkami rogowymi
- naskórek ulega złuszczeniu (krokodyle) lub zrzucany jest z całego ciała w postaci tzw. wylinki (jaszczurki, węże)
- w skórze występują komórki pigmentowe (melanofory, lipofory, allofory i guanofory)
- u niektórych gadów wykształcają się zęby jadowe
- w zależności od sposobu przytwierdzenia i położenia wyróżniamy kilka typów uzębienia:
- akrodontyczne - zęby przyrośnięte do brzegów szczęk
- pleurodontyczne - zęby przyrośnięte do wewnętrznej strony szczęk
- tekodontyczne - zęby są osadzone w dołach zębowych (zębodołach) szczęk
- występuje polyfyodontyzm - zęby gadów podlegają wymianie w ciągu całego życia
- czaszka połączona z kręgosłupem za pomocą 1 kłykcia potylicznego - głowa ruchoma
- 4 typy czaszek:
- anapsydalny - brak dołów skroniowych
- synapsydalny- 1 dół skroniowy tzw. dolny
- parapsydalny - 1 wysoko położony dół skroniowy
- diapsydalny - 2 doły skroniowe, górny i dolny
- kręgosłup składa się z 5 odcinków:
- szyjny (1-atlas. 2-obrotowy),
- piersiowy - kręgi mające powierzchnie stawowe
- lędźwiowy - kręgi nie mające powierzchni stawowych
- krzyżowy - 2 kręgi
- ogonowy - u jaszczurek kręgi, których trzony podzielone są cienką nieskostnianą warstwą tkanki łącznej - w tym miejscu następuje pękanie trzonu w czasie odrzucania ogonu; u innych kręgowców kręgi ogonowe są całkowicie skostniałe
- kręgi są przeważnie przodowklęsłe - proceliczne
- kończyny i szkielet pasów są silniej i lepiej rozwinięte niż u płazów
- silny zanik metamerii mięśni
- oddychają wyłącznie przy pomocy parzystych, gąbczastych płuc, które są osłonięte żebrami i mostkiem
- serce zbudowane z 2 przedsionków całkowicie oddzielonych od siebie i komory z zaczątkową przegrodą dzielącą ją częściowo na część prawą i lewą (całkowitą przegrodę mają krokodyle)
- ukł. wydalniczy - para nerek ostatecznych czyli zanercza
- zapłodnienie wewnętrzne
- jaja składane są na lądzie a nie w wodzie, brak stadium larwalnego, po opuszczeniu osłon młody osobnik jest podobny do dorosłego
- w czasie rozwoju jaja powstają błony płodowe - owodnia, omocznia i kosmówka
- owodnia - powstaje jako fałd rozwijający się z ektodermy i mezodermy ściennej, który unosząc się dookoła zarodka zamyka go w powstałej jamie. Funkcja - amortyzuje zarodek, zapewnia mu środowisko wodne, zabezpiecza przed wyschnięciem oraz przed działaniem szkodliwych czynników środowiska
- omocznia - powstaje jako wypuklina kloaki, która rozwija się i wnika między owodnię i kosmówkę. Funkcja - jest zbiornikiem, w którym gromadzą się wydaliny zarodka
- kosmówka - zewnętrzna błona otaczająca zarodek. Funkcja - chroni przed czynnikami zewnętrznymi, bierze udział w wymianie gazowej
- gady są jajorodne, jajożyworodne i żyworodne
- oczy gadów zaopatrzone w powieki: górną i dolną oraz tzw. migawkową
- narządy zmysłów są lepiej rozwinięte niż u płazów, wynika to z lądowego trybu życia
- w naskórku występują komórki zmysłowe odbierające bodźce mechaniczne
- brak narządu linii nabocznej
- wrażenia węchowe odbierane są przez zakończenia nerwowe znajdujące się w części węchowej jamy nosowo-gardzielowej a także przez narząd Jacobsona - zwinięta, ślepo kończąca się jamka odchodząca od górnej części jamy gębowej