54. Pochodzenie gadów Reptilia

Gady pojawiają się w karbonie przed ok. 320 mln lat. Najstarsze gady są reprezentowane przez grupę Captorhinomorpha należącą do Cotylosauria. Gady wywodzą się z płazów. Grupą łączącą płazy i gady są Seymouriamorpha - mają one wspólne cechy. Przypuszcza się że z tej grupy wywodzą się gady, dlatego niektórzy systematycy zaliczają ja do gadów, lecz inni twierdzą że pojawiła się ona późno i jest linią boczną. Inni twierdzą że przodków gadów należy upatrywać wśród Embolomeri, z których również wywodzą się Seymouriamorpha.

W linii ewolucyjnej prowadzącej do gadów pojawiło się wiele cech, które umożliwiły im zerwanie ze środowiskiem wodnym:

- zwyczaj składania jaj na lądzie, a więc musiały być odpowiednio zabezpieczone osłonami chroniącymi je głównie przed utratą wody i dlatego do zapłodnienia dochodzi jeszcze przed ich złożeniem - zapłodnienie wewnętrzne (u płazów zapłodnienie zewnętrzne)

- jaja gadów otoczone są silną osłonką, często wysyconą solami wapnia

- zarodek rozwijający się w jaju wytwarza błony płodowe

- gady należą do gatunków ciepłolubnych o dziennym trybie życia

Najprymitywniejsze gady zaliczane są do kotylozaurów Cotylosauria podrzędu Captorhinomorpha. Były to zwierzęta podobne do jaszczurek i jak się przypuszcza dały początek innym grupom gadów.

Cechy pierwotne tej grupy to:

- brak dołów skroniowych w czaszce

- wykształcenie kręgów, głównie łuków neutralnych

Z żyjących w górnym karbonie Cotylosauria wyodrębniły się żółwie - Testudines, Pelycosauria, a następnie Therapsida. Kolejną grupą powstałą z Cotylosauria były Eosuchia - żyły w górnym permie i dolnym triasie - i dały one początek liniom rozwojowym Rhynchocephalia i Squamata.

Ważną i znaczącą grupą wyodrębnioną w permie z Cotylosauria były Thecodontia, z nich wywodzi się większość gadów żyjących w erze mezozoicznej zw. „Gadami naczelnymi”. Thecodontia dały początek grupom: Saurischia, Ornithischia, Pterosauria, oraz żyjącym krokodylom Crocodilia.

Z Cotylosauria wywodzą się również przystosowane do życia w środowisku wodnym zaliczane do Ichthyopterygia i Sauropterygia (wyodrębniły się w triasie i niektóre pod koniec tego okresu wymierają)

Era mezozoiczna jest okresem dominacji gadów. Koniec tej ery charakteryzuje wymieranie większości z nich. Okres ten przetrwały:

- łuskoskóre - Squamata

- żółwie - Testudines

- hatteria - przedstawiciel Rhynchocephalia

- krokodyle - Crocodilia

- przedstawiciele gadów naczelnych - Archosauria

---