płazy 43, Egzamin strunowce


43. POCHODZENIE PŁAZÓW (AMPHIBIA).

Pierwsze płazy pojawiają się pod koniec dewonu. Zaliczane są do meandrowców - LABYRINTHODONTIA, pierwszych kręgowców, które zasiedliły środowisko lądowe, wywodzące się z ryb trzonopłetwych - CROSSOPTERYGII.

Płazy należą do pierwszych czworonogich kręgowców lądowych określanych nazwą TETRAPODA.

Dotychczasowe dane wskazują na dewońskie ryby trzonopłetwe, jako grupę wyjściową dla płazów. Przejście do środowiska lądowego wymagało gruntownej przebudowy organizmu zwierzęcia. U dewońskich ryb trzonopłetwych zamieszkujących wody słodkie pojawiły się cechy prospektywne, które umożliwiały penetrację lądu.

Ważną rolę odegrały takie cechy jak: budowa płetw piersiowych i brzusznych oraz oddychanie płucami.

Obecność płuc oprócz skrzeli umożliwiło przeżycie tych ryb podczas zmniejszenia zawartości tlenu w wodzie, jak również pozwoliło na czasowy pobyt na lądzie.

Budowa płetw parzystych osadzonych na trzonach posiadających silny szkielet o układzie kości przypominającym szkielet kręgowca lądowego - umożliwił pływanie i poruszanie na lądzie.

Mechanizmy, które spowodowały wyjście na ląd:

  1. Płytkie i okresowo wysychające zbiorniki wodne -> wówczas ryby przechodziły na oddychanie płucne i wędrowały po lądzie w poszukiwaniu innych zbiorników wodnych.

  2. Poszukiwanie pokarmu -> ryby opuszczały strefę przybrzeżną zbiorników wodnych.

  3. Uciekanie przed zagrożeniami w wodzie.

Taki tryb życia powodował adaptację do życia naziemnego w środowiskach wilgotnych i utrwalenie określonych przystosowań.

W miarę przystosowania do życia na lądzie:

- stopniowo zanikła rola skrzeli a wzrosła rola płuc,

- tłoczenie powietrza do płuc (brak klatki piersiowej) -> uszczelnienie komory skrzelowej, jamy gębowej i zamknięcie nozdrzy,

- dodatkowe narządy oddechowe: skóra, jama gębowo - gardzielowa,

- działalność tarczycy -> hormony kierujące metamorfozą

- larwa wodna (podobnie jak u dwudysznych i prawdopodobnie u trzonopłetwych)

44. SYSTEMTYKA PŁAZÓW - KRYTERIA PODZIAŁU SYSTEMATYCZNEGO.

Płazy:

Wśród płazów wyróżnia się dwie grupy:

  1. LABYRINTHODONTIA (kopalne) i SALIENTIA (kopalne i współczesne)

Salientia wywodzi się od Labyrinthodontia.

  1. Obejmuje 4 kopalne rzędy (występujące od karbonu do permu oraz współcześnie żyjące płazy ogoniaste (URODELA) i beznogie (GYMNOPHIONA).

45. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY PŁAZÓW.

Kręgi należą do tych części szkieletu, które nie wykazują istotnych zmian wynikających z wpływu warunków środowiska. Dlatego mogą one stanowić ważne kryterium systematyczne.

Uwzględniając sposób powstawania trzonów kręgowych podzielono płazy na 2 podgromady:

  1. APSIDOSPONDYL (kręgi apsydospondylne) - 8 rzędów, w tym ANURA

  2. LEPOSPONDYL (kręgi lepospondylne) - 5 rzędów, w tym URODELA i GYMNOPHIONA

  1. połączenie ruchowe (bardziej prymitywne) - należą tu ARCIFERA

  2. połączenie nieruchowe (wyższy typ organizacji) - należą tu FIRMISTERNIA

- zanik kości pokrywy skrzelowej,

- częściowy zanik łuków skrzelowych i przekształcenie pozostałych elementów w aparat podjęzykowy,

- autostyliczność,

- 2 kłykcie potyliczne,

- szereg elementów chrzęstnych,

- mała liczba kości zastępczych,

- przekształcenie HYOHANDIBULARE w kostkę słuchową - strzemiączko.

- szyjnej (1)

- tułowiowej (7-100)

- krzyżowej (1)

- ogonowej (zmienna liczba; u płazów bezogonowych łączą się i zrastają w jednolitą kość ogonową - UROSTYL),

kręgi tyłowklęsłe - OPISTOCELICZNE (Urodela, Anura)

kręgi przodowklęsłe - PROCELICZNE (Anura)

  1. APSYDOSPONDYLNY - ostateczny trzon kręgu tworzy się na podłożu trzonu chrzęstnego,

  2. LEPOSPONDYLNY - trzon kostny kręgu powstaje bezpośrednio na podłożu tkanki łącznej tworzącej osłonkę struny grzbietowej,

u niektórych występuje szczątkowy przedkciuk zbudowany z 1 kostki, nie jest on homologiczny z pierwszym palcem,

u niektórych istnieje dodatkowy szósty palec zaczątkowy - przedpaluch,

u płazów bezogonowych widać specjalizację (przystosowanie do popychania lub odpychania ciała), wyrażająca się odpowiednimi proporcjami poszczególnych odcinków kończyn, zrostem kości podudzia (piszczelowej i strzałkowej) i znacznym wydłużeniem dwóch kości stępu (przypiszczelowej i przystrzałkowej),

UKŁAD ŻEŃSKI

- 2 jajniki, 2 jajowody, ulegają zmianom cyklicznym

- Jaja w jajowodzie uzyskują osłonki białkowe

- pseudomacica -> kloaka

- zapłodnienie jaj w jajowodach - URODELA lub na zewnątrz w czasie składania jaj - ANURA,

UKŁAD MĘSKI

- jądra -> kanaliki nerkowe -> przewód moczowo - płciowy -> pęcherzyk nasienny -> kloaka

JAJO

- podzielone na 2 bieguny:

  1. górny - twórczy - bez żółtka, w plazmie znajduje się pigment (przystosowanie do pochłaniania ciepła słonecznego)

  2. dolny - odżywczy - zaopatrzony w żółtko (funkcja odżywcza),

- jajo ulega bruzdkowaniu całkowitemu nierównomiernemu,

  1. zewnętrzne (u płazów bezogonowych) - samiec polewa składane przez samicę jaja spermą bezpośrednio po ich wydostaniu się z otworu kloakalnego,

  2. wewnętrzne (u płazów ogoniastych i beznogich)

- u ogoniastych - samce składają spermatofory (pakiety plemników), samica pobiera je wargami kloakalnymi - > zapłodnienie w jajowodzie

- u beznogich - mają narząd kopulacyjny - PHALLODEUM (uchyłek kloaki),

przyczyna leży w niedorozwoju gruczołu dokrewnego - tarczycy, jak i braku reakcji tkanek na hormon tarczycy,

46. BUDOWA I FUNKCJE SKÓRY PŁAZÓW.

Ciało płazów pokryte jest skórą, zbudowaną z naskórka i skóry właściwej.

Naskórek jest nabłonkiem wielowarstwowym. Zewnętrzna warstwa naskórka ulega zrogowaceniu, okresowo jest on zrzucany w postaci WYLINKI.

W skórze występują liczne gruczoły śluzowe, których wydzielina pokrywa naskórek, dzięki temu:

W skórze znajduje się kilka rodzajów gruczołów. U larw w skórze występują gruczoły jednokomórkowe, zwane KOMÓRKAMI LEYDIGA.

Gruczoły u form dorosłych (po przeobrażeniu) są gruczołami wielokomórkowymi, leżącymi w skórze właściwej.

Gruczoły wielokomórkowe zaopatrzone są w mięśnie gładkie, których skurcz powoduje wydalanie zawartości z jamy gruczołu.

Z wydzielin tych gruczołów wyodrębniono szereg substancji jadowych:

- BUFOTAMINA i BUFOGINA występują u ropuch Bufo, działaj a na mięsień sercowy pobudzająco w małej ilości, zaś porażająco w dużej, powodują zaburzenia w pracy układu mięśniowego i oddechowego,

- ALKALOIDY - wydzielane przez gruczoły jadowe płazów z rodz. DENROBATES i PHYLLOBATES, są najbardziej toksyczne, działają na układ nerwowy,

- w Polsce najbardziej toksyczny jad u kumaków BOMBINA,

U poszczególnych gatunków występuje różna liczba gruczołów skórnych. Gruczoły te są nierównomiernie rozmieszczone w skórze:

W skórze płazów, pełniącej również funkcję oddechową, znajduje się duża liczba naczyń krwionośnych. Tworzą one gęstą sieć kapilar skóry. U różnych gatunków kapilary skórne występują w różnej liczbie, np. u żaby wodnej na 1 mm2 skóry przypada 220 oczek kapilar.

Skóra płazów jest różnie zabarwiona. Barwa zależy od komórek barwnikowych znajdujących się w skórze właściwej, są to:

Kombinacja tych komórek i rozmieszczenie dają różne kombinacje kolorów i plam na skórze płazów.

Rola ubarwienia skóry:

  1. ochronna (żaba wodna, trawna)

  2. ostrzegawcza (brzuszna strona kumaka)

Jaskrawe ubarwienie służy jako ostrzeżenie u wiele tropikalnych płazów, np. z rodz. DENDROBATES i PHYLLOBATES mających bardzo trujące jady w skórze.

  1. przystosowawcza (rzekotka drzewna)

Niektóre płazy, np. rzekotka drzewna, odznaczają się zdolnością przystosowawczej zmiany ubarwienia ciała. Mają na to wpływ czynniki natury hormonalnej wyzwolone przez odpowiednie bodźce odebrane przez receptory płaza.

Skóra płazów jest naga

Skóra płazów może być przyrośnięta do mięśni (płazy ogoniaste) lub przyrośnięta tylko w niektórych miejscach (płazy bezogonowe). Tworzą się wtedy wolne przestrzenie, w których zbiera się limfa - WORKI LIMFATYCZNE.

U płazów bezogonowych występuje kilka różnej wielkości worków limfatycznych położonych w różnych okolicach ciała.

Worki limfatyczne połączone są systemem naczyń z sercami limfatycznym oraz przestrzeniami limfatycznymi innych narządów.

Płazy ogoniaste posiadają 15 - 20 par serc limfatycznych, bezogonowe 1 parę serc przednich i 1 - 5 par serc tylnych, płazy beznogie ponad 100 par.

Funkcje skóry:

  1. bariera pomiędzy środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym

  2. homeostaza (wewnątrz organizmu)

  3. wymiana gazowa (cienka i wilgotna, silnie unaczyniona)

  4. miejsce chłonięcia wody (płaz nie pije wody) - w okolicy pachwinowej, dolnej części brzucha i części tylnej - chłonięcie wody, tworzą się kapilary.

  5. śluz uniemożliwia wypychanie skóry.

47. CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ROZSIEDLENIE PŁAZÓW.

Płazy występują na wszystkich kontynentach.

Ich rozsiedlenie wiąże się przede wszystkim z obecnością wody słodkiej oraz odpowiednią temperaturą.

48. SPOSOBY I MECHANIZM ODDYCHANIA U PŁAZÓW.

Funkcję oddechową spełniają u płazów: skrzela, płuca, skóra i nabłonek jamy gębowo - gardzielowej.

Dorosłe formy o typowym lądowym trybie życia oddychają głównie płucami.

Gatunki wodne oddychają skrzelami zewnętrznymi lub wewnętrznymi, istniejącymi niezależnie od płuc, które spełniają rolę narządu hydrostatycznego.

Niektóre gatunki dorosłych płazów (np. z rodziny PLETHODONTIDAE i rodz. HYNOBIIDAE) pozbawione są zarówno skrzeli i płuc. Wymiana gazowa zachodzi u nich tylko przez skórę i nabłonek jamy gębowo - gardzielowej.

Płuca są silnie unaczynionymi parzystymi workami o delikatnie pofałdowanej powierzchni wewnętrznej, komunikującymi się za pomocą tchawicy z jamą gębowo - gardzielową. Ujście tchawicy nosi nazwę szczeliny krtaniowej, która otoczona jest chrząstkami nalewkowatymi. Błona śluzowa rozpięta na tych chrząstkach pełni funkcję strun głosowych.

W związku z brakiem klatki piersiowej proces pobierania powietrza odbywa się na zasadzie pompy ssąco - tłoczącej. Rolę tej pompy spełnia jama gębowo - gardzielowa.

Mechanizm ten na przykładzie żaby odbywa się następująco:

Żaba wykorzystuje szereg takich ruchów, powodując napełnianie i opróżnianie jamy gębowej. W czasie tego procesu następuje wymiana gazowa odbywająca się przez nabłonek jamy gębowo - gardzielowej.

Jest to proces WENTYLACJI JAMY GĘBOWEJ.

Po wykonaniu szeregu ruchów wentylacyjnych:

Po tym procesie żaba przystępuje do ponownej wentylacji jamy gębowo - gardzielowej.

Wentylacja jest to jednak proces mało wydajny, tylko niewielka ilość powietrza zostaje wymieniona w czasie wdechu. Przy mało wydajnym oddychaniu płucnym wielką rolę w wymianie gazowej pełni silnie unaczyniona i wilgotna skóra. Skóra uczestniczy głównie w wydalaniu CO2. Najmniejszy udział w oddychaniu spełnia nabłonek jamy gębowo - gardzielowej, za wyjątkiem salamander bezpłucnych.

Funkcję oddechową u larw spełniają skrzela zewnętrzne lub wewnętrzne.

Skrzela zewnętrzne występują u larw płazów ogoniastych, u młodych larw płazów bezogonowych. U starszych larw płazów bezogonowych zostają one zastąpione przez skrzela wewnętrzne.

Skrzela wewnętrzne są umieszczone w komorze skrzelowej, komunikującej się ze środowiskiem zewnętrznym za pomocą rurki oddechowej = SPIRACULUM.

49. PŁAZY BEZOGONOWE - CHARAKTERYSTYKA, SYSTEMATYKA, ZNACZENIE.

ANURA

  1. A.PACHOWY - w którym samiec przytrzymuje samicę pod pachami przednimi kończynami

  2. A.PACHWINOWY - w którym samiec przytrzymuje samicę w pachwinach kończyn tylnych

  3. A.GŁOWOWY - polegający na uchwycie samicy za głowę, kończyny przednie samca znajdują się przed kończynami przednimi samicy

  4. A. przez przyklejenie samca do grzbietu samicy przy pomocy wydzieliny gruczołów znajdujących się na brzusznej powierzchni jego skóry

  5. A.AUTONOMICZNY - polegający na ustawieniu partnerów głowami w przeciwne strony, stykając się otworami kloakalnymi

SYSTEMATYKA

Rząd: ANURA - płazy bezogonowe

Podrząd: ARCHAEOBATRACHIA

Rodzina: DISCOGLOSSIDAE - krągłojęzyczne

Gat: BOMBINA BOMBINA - kumak nizinny

BOMBINA VARIEGATA - kumak górski

Podrząd: PELOBATOIDEA

Rodzina: PELOBATIDAE - grzebiuszkowate

Gat: PELOBATES FUSCUS - grzebiuszka ziemna

Podrząd: NEOBATRACHIA

Rodzina: BUFONIDAE - ropuchowate

Gat: BUFO BUFO - ropucha szara

BUFO VIRIDIS - ropucha zielona

BUFO CALAMITA - ropucha paskówka

Rodzina: HYLIDAE - rzekotkowate

Gat: HYLA ARBORCA - rzekotka drzewna

Rodzina: RANIDAE - żabowate (żaby właściwe)

GRUPA I żaby zielone - wodne

Gat: RANA RIDIBUNDA - żaba śmieszka

RANA LESSONAE - żaba jeziorowa

RANA ESCULENTA - żaba wodna

GRUPA II żaby brunatne - lądowe

Gat: RANA TEMPORARIA - żaba trawna

RANA ARVALIS - żaba moczarowa

RANA DALMATINA - żaba zwinka

CECHY ŻAB WŁAŚCIWYCH:

ZNACZENIE ANURA

50. PŁAZY OGONIASTE - CHARAKTERYSTYKA, SYSTEMATYKA, ZNACZENIE.

URODELA

Formy dorosłe charakteryzują się:

W Polsce do tej grupy zalicza się:

  1. TRASZKI - gruczoły jadowe rozmieszczone równomiernie w skórze całego ciała

  2. SALAMANDRY - tak jak u traszek, ale są też skupiska gruczołów jadowych - PAROTYDY, gruczoły przyuszne, parotydy leżą na głowie w okolicy zausznej

Charakterystyka:

  1. CRYPTOBRANCHOIDEA

- najprymitywniejsze współczesne płazy ogoniaste

- zapłodnienie zewnętrzne

- niektóre gatunki posiadają 1 szczelinę skrzelową

- formy dorosłe nie posiadają skrzeli

- szczątki kopalne spotykane od górnej jury

  1. SALAMANDROIDEA

- zaawansowane w rozwoju ewolucyjnym

- zapłodnienie wewnętrzne

- znacznie skostniały szkielet

- od Cryptobranchoidea różni je też budowa żuchwy

Gat: SALAMANDRA SALAMANDRA - salamandra plamista

TRITURUS CRISTATUS - traszka grzebieniasta

TRITURUS VULGARIS - traszka zwyczajna

TRITURUS MONTADONI - traszka karpacka

TRITURUS ALPESTRIS - traszka górska

Znaczenie:

51. PŁAZY BEZNOGIE.

GYMNOPHIONA

Podzielone na kilka rodzin.

Prymitywne:

  1. RHINATREMATIDAE - (Am.Pd.)

  2. ICHTHYOPHIIDAE - (pd.-wch.Azja)

Cechy wspólne:

Zaawansowane ewolucyjnie:

  1. SCOLECOMORPHIDAE - żyworodne, występują w strefie tropikalnej wsch. I Zach. Afryki

  2. CAECILIIDAE - silnie zróżnicowane i szeroko rozpowszechnione, występują w tropikach Ameryki Południowej i Środkowej, Afryce równikowej i w Indiach, przeważnie żyją na lądzie, gdzie składają jaja, larwy rozwijają się w wodzie

Gat: SIPHONOPS ANNULATUS - marszczelce pierścieniowy

  1. TYPHLONECTIDAE - gatunki starsze ewolucyjnie prowadzą wodno - lądowy tryb życia, bardziej zaawansowane żyją w wodzie, żyworodne, młode rodzą się po przeobrażeniu zachodzących w drogach rodnych samicy i są podobne do dorosłych

Cechy wspólne:

52. STRATEGIE ROZRODCZE PŁAZÓW.

U bezowodniowców, owodniowców i bezkręgowców można wyróżnić 2 podstawowe strategie rozrodu:

  1. sprowadzającą się do maksymalizacji liczby składanych jaj, czyli potencjalnie licznego potomstwa, bez dalszego interesowanie się losem jaj i młodych

  2. polegającą na zmniejszeniu liczby potomstwa, z równoczesnym zapewnieniem im możliwości rozwoju i przeżycia, co sprowadza się do różnorodnych form opieki nad złożonymi jajami i potomstwem

Wyróżnia się 2 rodzaje opieki:

  1. POŚREDNIA

Polega na znalezieniu miejsca, które zabezpieczy jaja przed zniszczeniem, i w którym larwy znajdą dla siebie pokarm:

  1. BEZPOŚREDNIA

Polega na wybraniu, czasem przygotowaniu miejsca do złożenia jaj, a następnie jest kontynuowana poprzez pozostanie i pilnowanie ich. Opieka najczęściej ogranicza się do ochrony młodych osobników, ale może również wiązać się z dostarczaniem im pokarmu.

Inna formą opieki bezpośredniej jest noszenie jaj przytwierdzonych do ciała lub umieszczonych w specjalnych wytworach w ciele.

0x01 graphic

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
33, Egzamin strunowce
pyt. 11 i 12, Egzamin strunowce
78, Egzamin strunowce
38, Egzamin strunowce
56, Egzamin strunowce
54, Egzamin strunowce
55, Egzamin strunowce
1-7, Egzamin strunowce
68, Egzamin strunowce
RÓŻNICE, Egzamin strunowce
58, Egzamin strunowce
Płazy i gady w górach, strunowce
Zagadnienia do egzaminu, Egzamin strunowce
-pyt28, Egzamin strunowce
73-77, Egzamin strunowce
57, Egzamin strunowce

więcej podobnych podstron