Pojęcie nomii i anomii: Pojęcia te również wywodzą się z badań Durkheima nad religią oraz samobójstwami. D. na ich podstawie doszedł do wniosku, że jednostka bez moralnego oparcia w grupie traci zdolność do normalnego życia, a społeczeństwo traci zdolność do kontroli i opieki ad jednostką stoi u progu rozkładu, ten stan nazwał anomią (jej przeciwieństwem jest nomia). We współczesnych mu czasach widział niebezpieczeństwo w braku reglamentacji działalności gospodarczej i podziale klasowym społeczeństwa, co uniemożliwiać miało zharmonizowanie funkcji społeczeństwa, a to prowadziło do prawnej i moralnej anomii. Durkheim uważał, że rolę która pełniła niegdyś religia miało przejąć państwo, jednak „stało się sługa gospodarki.” Anomia jest jedna z przyczyn samobójstw, gdyż działalności jednostek brakuje regulacji, co jest źródłem cierpienia.

Talcott Parsons - teorie socjologiczne

Parsons podjął w połowie XX wieku próbę zbudowania wszechobejmującego systemu teoretycznego.Jego zdaniem socjologia najbardziej potrzebowała teorii.Socjologia ma nie tylko prowadzić do teorii, ale i w pewnym sensie ma od teorii zaczynać.Parsons dobitnie wykazywał zamiar stworzenia zintegrowanego podejscia do teorii socjologicznej.We własnej pracy teoretycznej rozwinął koncepcję poziomów analizy społecznej, czego najlepszym przykładem jest stworzone przez niego pojęcie czterech systemów działania (organizm behawioralny, osobowość, system społeczny, system kulturowy).

Za swój cel przyjął skonstruowanie adekwatnej teorii ogólnej, „wielkiej teorii”, która miała być analityczna, systematyczna,kompletna i elegancka z naukowego punktu widzenia.Jego zdaniem powinna to być teoria działania.Teoria ta musi opierać się na zasadzie woluntaryzmu (dokonywany przez aktora wybór spośród różnych wartości i sposobów działania musi być przynajmniej potencjalnie wolny).Takie zjawiska kulturowe,jak idee, ideały, cele i normy należy uznać za czynniki przyczynowo istotne. Po czwarte, Parsons przyjął koncepcję wyłaniania się,zgodnie z którą wyższe systemy wyłaniają siez niższych systemów.

Punktem wyjścia całej doktryny Parsonsa była TEORIA DZIAŁANIA SPOŁECZNEGO. Wyklucza ona z jednej strony wyjaśnienia zjawisk społeczych w kategoriach czysto indywidualnych (krytyka utylitaryzmu), z drugiej strony- możliwość ich wyjaśniania bez odwoływania się do świadomości i aktów wolnego wyboru jednostek.Sedno Parsonsowskiej teorii działania stanowią trzy koncepcje : czyn jednostkowy, woluntaryzm, verstehen.

CZYNEM JEDNOSTKOWYM nazywał Parsons najbardziej podstawowe zjawisko, które definiował wymieniając jego 4 składniki:

1.czyn zakłada istnienie aktora;

2. musi być jakiś cel,przyszły stan, ku któremu zmierza działanie;

3.odbywa się ono w sutyacji, na którą skłądają siedwa elementy: rzeczy, których aktor nie jest w stanie wziąć pod kontrolę (warunki),oraz takie nad którymi ma kontrolę (środki);

4. normy i wartości kształtują wybór przez aktora środków do celu;

Ściśle związana z czynem jednostkowym jest koncepcja woluntaryzmu.

WOLUNTARYZM odnosi się do aktorów, którzy dokonują wyborów w sytuacjach społecznych..Woluntaryzm nie jest odpowiednikiem „wolnej woli”.Koncepcja ta zakłada istnienie umysłu, świadomośći i jednostek podejmująceych decyzje.

Pojęcie VERSTEHEN dotyczy z kolei potrzeby analizowania działania z subiektywnej perspektywy.

DZIAŁANIE SPOŁECZNE w ujęciu Parsonsa jest celowe, ma subiektywne znaczenie, i mniej lub bardziej wyraźną motywację (ten kto podejmuje działanie, musi rozporzązać wiedzą owarunkach, w jakich będzie się starał zrealizować swój cel, oraz o przedmiotach, z jakimi będzie miał do czynienia: musi odczuwać potrzebę osiągnięcia danego celu i reagować na niego emocjonalnie,musi mieć kryteria oceny zarówno samego celu, jak i środków służacych do jego osiągnięcia).Odpowiednio do tego Parsons mówił o trzech rodzajach orientacji motywacyjnej: poznawczej, katekatycznej i oceniającej.Mówił też o trzech sposobach oreintacji na wartości: poznawczej, szacującej, moralnej;starał się w ten sposób wskazać, że działanie społeczne jest wyznaczone nie tylko przez nastawienie samego aktora,ale też przez skierowane ku niemu oczekiwania innych ( chodzi tu o normy społeczne,do jakich musi się przy zaspokajaniu potrzeb stosować). Posługując się trzema rodzajami oreintacji motywacyjnej i orientacji na wartości, Parsons wyróżnia CZTERY PODSTAWOWE TYPY DZIAŁAŃ:

1.działanie intelektualne-związane jest z poznawczymi, motywacyjnymi interesami i poznawczymi normami wartości,

2. działanie ekspresyjne- łączy interesy katektyczne i normy szacujące,

3. działanie moralne- dot. interesów wartościujących i norm moralnych,

4. działanie instrumentalne- obejmuje cele określane przez interesy katektyczne i normy szacujące oraz środki wiodące do realizacji celów;

Wydaje się, że oryginalność Parsonsa, jako teoretyka działania społecznego polegała na przyjeciu podwójnej perspektywy: połączeniu analizy ładu społecznego na poziomie jednoistki (teoria działania społecznego) z analizą ładu społecznego na poziomie zbiorowości (teoria systemu działania społecznego).

SYSTEM DZIAŁANIA SPOŁECZNEGO:

O systemie społecznym możemy mówić wtedy i tylko wtedy, gdy mamy do czynienia ze zróżnicowaniem ról i pozycji społecznych, akceptacją wynikajacych z tego zróżnicowania praw i obowiązków, oraz istnieniem wspólnych norm i wartości.Parsons posługując się definicją funkcji, czyli zespołu czynności nakierowanych na zaspokojenie potrzeby lub potrzeb systemu, stwierdził, że wszystkie systemy mają cztery wymogi funkcjonalne.Są to:adaptacja, osiąganie celów,integracja i utrzymywanie (kultywowanie) wzorów działania.Jest to tzw. schemat AGIL.Każdy system musi więc być zdolny do sprostania wyzwaniom środowiska, wyznaczania i osiągania swoich zasadniczych celó, ustanawiania współzależności pomiędzy swymi częśćiami i regulowania stosunków między nimi, oraz tworzenia odpowiednich wzorów kulturowych i motywacji jednostek.Ten schemat podstawowych funkcji systemu działania społecznego wskazywałzarazem na warunki jego równowagi, niezbędneą specjalizację w jego obrębie oraz jego podział na cztery analityczne wyodrębnione podystemy :

• organizm behawioralny (system działania,który zajmuje się funkcją adaptacji, dostosowując się do świata zewnętrznego i przekształcając go),

• osobowość (pełni funkcję osiągania celów, definiując cele systemu i mobilizujac zasoby niezbędne do ich realizacji),

• system społeczny (zajmuje się funkcją integracji, kontrolując części skladowe),

• system kulturowy (pełni funkcję utrzymywania wzorów działania,dostarczając aktorom norm i wartości, które motywują ich do działania).

Parsonowski system działania

1.środowisko działania:

ostateczna rzeczywistośc

2.system kulturowy

3.system społeczny

4.osobowość

5. organizm behawioralny

6.środowisko działania:

materialno-organiczne

Parsons miał wyraźnie sprecyzowaną koncepcję poziomów analizy społecznej oraz ich wzajmenych relacji. Wyraźne jest hierarchiczne uporządkowanie, pozimy są na dwa sposoby zintegrowane w system;po pierwsze, każdy z niższych poziomów dostarcza warunków, energii, niezbędnych poziomo wyższym; po drugie, poziomy wyższe sprawują kontorlę nad niższymi.

W założeniach Parsonsa dotyczących systemów napotykamy problem łądu społecznego,który tak go absorbował.Chciał on zapobiec wojnie wszystkich przeci wszystkim.Odpowiedź na ten dylemat znalazł w funkcjonaliźmie strukturalnym,który jego zdaniem przyjmuje następujące założenia:

1) Właściwością systemów jest porządek i wzajemna zależność części.

2) Systemy wykazują skłonnośc do samoutrzymującego się porządku,czyli równowagi.

3) System może być statyczny albo zaangażowany w uporządkowany proces zmiany.

4) Charakter jednej części systemu ma wpływ na formę, jaką mogą przybierać inne części.

5) Systemy zachowują granice ze swoimi środowiskami.

6)Umiejscowienie i integracja to dwa podstawowe procesy niezbędne dla danego stanu równowagi systemu.

7)Systemy mają skłonność do samozachowania,łączenia z zachowaniem granic oraz relacji częsci do całości, do kontroli zmian w środowisku oraz kontroli tendencji do zmiany systemu od wewnątrz.

SPOŁECZEŃSTWO

Choć pjęcie systemu społecznego odnosi się do wszystkich typów zbiorowości, szczególnie istotną jest społeczeńswto: „ względnie samowystarczalna zbirowość złożona z członków, którzy wyłącznie w jej ramach mogą zaspokajać swoje indywidualne i zbiorowe potrzeby oraz żyć”.

Parsons wyróżnił w społeczeństwie cztery struktury, podsystemy, zależnie od pełnionych przez nie funkcji AGIL:

• podsystem ekonomiczny (gospodarka przystosowuje środowisko do potrzeba społeczeństwa poprzez pracę, produkcję i przydzielenie;pomaga społeczeńswtu w zaadaptowaniu się do okoliczności zewnętrznych),

• podsystem polityczny (pełni funkcję osiagania celów, mobilizując do tego aktorów i zasoby),

• podsystem kultury (np. szkoły, rodzina,zajmuje sięutrzymaniem wzorów, przekazujać aktorom normy i wartości i umożliwiając im internalizowanie)

• wspólnota społeczna (pełni funkcję integracji koordynując różne elementy społeczeństwa; do tego systemu zalicza się np. prawo)

ZMIANA I DYNAMIMZ w teorii Parsonsa:

Rozważania Parsonsa o zmianie społecznej objęły cztery grupy zagadnień: równowagę społeczną, zmianę strukturalną, strukturalną dyferencjację i ewolucję społeczną. Przechodził on stopniowo od problematyki zmian wewnątrz systemu do problematyki zmiany systemu.

Ewolucja w ujęciu Parsonsa polega na podnoszeniu się zdolności adaptacyjnej społeczeństwa.Dochodzi do tego poprzez dwa (opisywane już przez Sepncera) procesy:

• dyferencjacji- polega na wyodrębnieniu się w społeczeństwie coraz to nowych funkcji i odpowiadających im nowych ról i grup;stwarza to coraz poważniejsze problemy koordynacji, które muszą byćrozwiazane przez tworzenia nowych systemów norm, wartości, przystosowanych do nowych, bardziej złożonych systemów;

• integracji- polega na wytwarzaniu adekwatnych środków kontroli społecznej.

Parsons wyróżnił trzy fazy ewolucji, zależnie od różnic stopnia zdolności adaptacyjnej i form kontroli społecznej,mianowicie: społeczeństwa pierwotne, przejściowe i nowoczesne.

Pierwszym wąznym faktem historycznym, znaczącym koniec społeczeństwa pierwotnego,było pojawienie się pisam,dzięki któremu możliwa stała się obiektywizacja i stabilizacja kultury.Drugim punktem zwrotnym w historii było ukształtowanie się prawa i powiązanych z nim instytucji, w czym Parsons widział dalszy krok w umocnieniu kultury.

„Ewolucja społeczna przybiera więc,według Parsonsa, formę postępującego umacniania kultury w ludzkim życiu społecznym”

---