E. Auerbach „Blizna Odyseusza”

Treść całego tesktu stanowi porównianie sceny z pieśni XIX „Odysei”Homera oraz fragmentu z Biblii o ofierze Izaaka. Oba teksty są tekstami starożytnymi i epickimi. Oba style tych dwóch tesktów oddziaływały konstytutywnie na europejski sposób przedstawiania rzeczywistości w tej postaci, w jakiej skrystalizowały się w epoce najwcześniejszej.

„Odyseja” Homera:

- ekspresja uczuć postaci, dokładny opis wszystkich elementów (łącznie z postaciami- jasno zarysowane postaci)

- pojawiające się dygresje są równie szczegółowo opisane (tj. elementy opisu)

- szczegółowość opisu wynika z tego, iż żaden element nie może mieć formy niedokończonej, rozmytej, niewiadomej- u Homera wszystko jest jasne, każda postać, element prezentują się w całej ich okazałości, nie ma tu zagadkowości, niedopowiedzeń; również wszelkie wydarzenia przedstawione są w sposób płynny, nieprzerwany, skonstruowany naturalnie i bez zbędnego wysiłku (nie ma tu poczucia `ciężkości' formy, jakie odczuwa się w przypadku dzieł, w których mieszają się np. różne gatunki literackie i nie zawsze do końca wiadomo o co chodzi, co gdzie jak, etc.), to samo tyczy się przedstawianych zjawisk

podstawa stylu homeryckiego - unaocznia się dokładnie wszystkie zjawiska

- element napięcia jest słaby

- teraźniejszość czasowa i przestrzenna, (pomimo występowania dygresji- unikanie wrażenia perspektywy)

- zupełny brak postępowania subiektywistyczno-perspektywicznego- u Homera występuje wyłącznie plan pierwszy, wyłącznie teraźniejszość zobiektywizowana (pierwszy plan stanowi jedyną teraźniejszość i nie stwarza wrażenia perspektywy)

- przymiotniki opisowe i dygresje zapobiegają jednostronnemu skoncentrowaniu się czytelnika na przedstawionym momencie kryzysu

- mowa wskazuje na treści, brak niedopowiedzeń

- postępowanie bohaterów wyjaśniają ich cechy (postępowanie Achillesa jest wynikiem jego odwagi i dumy)

- los bohaterów homeryckich określony jest jednoznacznie (= sposób kreowania postaci i świata przedstawionego jest prosty, jasno skonstruowany, w przeciwieństwie do opowieści biblijnych); nie odczuwamy potrzeby badania historycznego prawdopodobieństwa opowieści homeryckich, ponieważ ich rzeczywistość jest dostatecznie `silna', mocno zakorzeniona w dziele literackim, jako rzeczywistość fikcyjna, ale jednak rzeczywistość, którą przyjmujemy taką, jaka jest- nie chcemy, nie potrzebujmy jej weryfikować- poematy Homera nic nie ukrywają, nie wynikają z nich żadne nauki i nie ma w nich podwójnych sensów- Homera można analizować, ale nie interpretować!

- opowieści homeryckie to „opowiedziana rzeczywistość” (rzeczywistość przedstawiona w Biblii jest jedyną prawdziwą i dostępną!)

- czytając Homera zapominamy o naszej, otaczającej nas rzeczywistości

- poematy homeryckie tworzą określony, ograniczony czasowo i przestrzennie, związek pomiędzy faktami

- kształtujący opis, równomierne oświetlenie, pozbawione luk powiązanie wydarzeń, swobodna forma wyrazu, pierwszoplanowość, jednoznaczność, ograniczenie elementu historyczno- rozwojowego i humanistyczno- problemowego,

Ofiara Izaaka:

- nie jest powiedziane gdzie znajdują się bohaterowie, jak wyglądają, co robią w czasie podróży (Izaak ma zostać zabity na górze Jeruel [miejscowość] w krainie Moria), ani w momencie kiedy Bóg przemawia- mowa tu także o Bogu

- fabularność też nie jest dokładnie znana- nie wiadomo nawet czemu Bóg mówi Abrahamowi, aby ten zabił swojego syna, choć wie jak bardzo go kocha i jak wiele dla niego znaczy(=to akurat jest wiadome!)

- istota Boga jest w ogóle jedną wielką niewiadomą- wiadomo jedynie że jest (gdzieś), że jest wszechpotężny i że należy go słuchać, być mu poddanym i wielbić go ponad wszystko

- Bóg i Abraham znajdują się na innych planach!(Bóg- gdzieś w niepojętej `górze', Abraham na ziemi), nie znane są myśli Abrahama, nie wiadomo jak zareagował na rozkaz Boga, ani jak wówczas wyglądali, co Abraham robił kiedy Bóg do niego przemówił

- brak opisów, brak przymiotników

- napięcie jest obecne (przymiotniki określające tragizm sytuacji- słowa Boga do Abrahama aby zabił swojego jedynego i umiłowanego syna)

- mowa wskazuje na to, co niedopowiedziane (Bóg wydaje rozkaz, ale przemilcza jego cel oraz przyczynę), jest mnóstwo niedopowiedzeń

- ważne jest tylko to, co istotne dla celu akcji, reszta pozostaje w cieniu (zaakcentowane są tylko punkty kulminacyjne; to, co znajduję się pomiędzy nimi jest nieistotne); brak wyrażania myśli i uczuć- sugeruje je milczenie i fragmentaryczne wypowiedzi

- Bóg jest przedstawiony na dalszym planie (są wiec dwa plany)

- odczucia i myśli postaci są wielowarstwowe i bardziej powikłane (są zawsze bardzo skupieni na tym, co dzieje się teraz, ich świadomość dotyczy tylko teraźniejszych wypadków, są na nich całkowicie skupieni

- rolę wyjaśnień pełnią wcześniejsze wydarzenia sposób (postępowania Abrahama jest po części zrozumiałe dzięki znajomości faktu, że to Bóg dał mu syna, obiecał mu go i spełnił swoje przyrzeczenie)

- ukazanie głębokich procesów duchowych postaci (chociażby przez wymowne milczenie Abrahama, co pogłębia tragizm jego sytuacji)

- wielowarstwowość poszczególnych sylwetek ludzkich (nie ma kogoś na miejscu zdarzenia, ale promieniowanie jego odczuć i myśli trwa nieustannie, u Homera jeżeli nie ma mowy o danych postaciach- znikają one z pola widzenia)

- zamysł religijny pociąga za sobą bezwzględne roszczenia do prawdy historycznej- mamy do czynienia z legendą: ten, kto nie uwierzy w ofiarę Izaaka, nie ma z opowieści użytku

- świat stworzony przez Pismo Święte twierdzi, że jest światem jedynie prawdziwym, powołanym do wyłącznego panowania, wszystko inne nie ma prawa występować niezależnie od tego świata; całą historia ludzkości podporządkowana jest owemu światu; opowieści Pisma

- św. nie zabiegają o nasze względy- chcą nas podbić

- opowieści biblijne głoszą naukę, moją drugi sens, przekazują wartości, których pragną uczyć

- nauka wywodząca się z historii Izaaka- jedyną postawą wobec Boga może być bezgraniczne posłuszeństwo

- tekst biblijny poprzez swoją treść domaga się interpretacji

- rzeczywistość opowieści biblijnych pragnie nas podporządkować, mamy poczuć się jej elementami

- w średniowieczu przedstawiano wydarzenia biblijne jako fakty z życia codziennego

- Biblia zawiera historię świata- interpretacja staje się ogólną metodą pojmowania rzeczywistości; rzeczywistość Starego Testamentu jako jedyna prawda

- bohaterowie są postaciami bardziej indywidualnymi niż bohaterowie homeryccy

- poniżenie jest o wiele głębsze, a wywyższenie o wiele większe niż u Homera

- tworzywo Starego Testamentu: im dalej postępuje narracja, tym bliżej do historii

- ludzie w legendzie określeni są jednoznacznie

- postaci biblijne są bardziej historyczne niż postaci homeryckie (ponieważ została zachowana różnorodność procesów zewnętrznych i wewnętrznych- redaktorami Biblii byli dziejopisowi, którzy posiadali zmysł historyczny)

- inne pojęcie wzniosłości i wysokiego stylu niż u Homera (wydarzenia wzniosłe, tragiczne i problemowe rozgrywają się w sferze codziennej, np. między Kainem i Ablem, u Homera dotyczą tylko sfer panujących)

- metoda polegające na opracowaniu jedynie niektórych i zaciemnieniu innych partii opisu, ułamkowość, sugestywne oddziaływanie tego, co niewypowiedziane, obecność drugiego planu, wieloznacznośc i potrzeba interpretacji, ambicja formowania historii świata, wykształcenie obrazu historycznego stawania się i pogłębianie sfery problemowej.

---