HORMONY TARCZYCY
Tarczyca jest nieparzystym gruczołem wydzielania wewnętrznego, występującym u wszystkich kręgowców. Składa się z dwóch płatów bocznych połączonych wąską cieśnią, zwaną węziną tarczycy. Leży na przedniej powierzchni tchawicy na wysokości szyi. Gruczoł tarczowy jest także bogato unaczyniony. Zbudowana jest z wielu pęcherzyków. Wewnątrz pęcherzyka, otoczonego przez jednowarstwowe komórki nabłonka pęcherzykowego, znajduje się koloid. Głównym składnikiem koloidu jest białko tyreoglobulina charakteryzujące się obecnością zwiększonej ilości aminokwasu tyrozyny. Oprócz komórek nabłonkowych w miąższu tarczycy znajdują się także komórki C (przypęcherzykowe), których produktem jest hormon kalcytonina.
Głównymi hormonami tarczycy są trijodotyronina (T3) i tyroksyna, tetrajodotyronina (T4). Hormony te są wytwarzane przez komórki nabłonkowe pęcherzyków i magazynowane w ich wnętrzu w postaci tyreoglobuliny. T3 jest bardziej aktywna biologicznie niż T4. Obydwa hormony są aminokwasami zawierającymi jod, który jest niezbędny do ich produkcji. Synteza hormonów: jod pierwiastkowy przechodzi do koloidu, gdzie wiąże się z grupami tyrozynowymi tyreoglobuliny. Reakcja jest katalizowana przez peroksydazę. Najpierw jeden atom jodu wiąże się z jedną cząsteczką tyrozyny, wytwarzając monojodotyrozynę (MIT), a później wiąże jeszcze jeden, powodując powstanie dijodotyrozyny (DIT). Peroksydaza katalizuje także wewnątrzcząsteczkową zmianę struktury tyreoglobuliny, w której wyniku łączą się dwie cząsteczki DIT, wytwarzając tetrajodotyroninę (T4), czyli tyroksynę, z uwolnieniem alaniny. Trijodotyronina (T3) powstaję przez kondensację monojodotyrozyny i dijodotyrozyny lub też przez usunięcie atomu jodu z tyroksyny.
Gruczoł |
Hormony |
Działanie |
Niedobór |
Nadmiar |
Tarczyca |
Tyroksyna (T4) |
* zwiększa tempo podstawowej przemiany materii, * przyspiesza proces spalania w organizmie, * zwiększa zużycie tlenu, * wzmaga produkcje ciepła. |
- kretynizm tarczycowy u dzieci, - u dorosłych obrzęki skóry, - wole, - obrzęk śluzowaty, - zwolnione tempo metabolizmu, - tycie, - blada skóra, - wypadanie włosów. |
- choroba Gravesa- Basedowa, - nadmierne spalanie powoduje m.in. obciążenie układu krążenia, - wytrzeszcz oczu, - nadpobudliwość, - wole, - podwyższona temperatura, - chudnięcie. |
|
Trójjodotyronina (T3) |
Działanie takie same jak tyroksyny. |
--------------------------- |
- stłumienie sekrecji TSH |
|
Kalcytonina CT |
* reguluje gospodarkę wapnia i fosforu, * obniża poziom wapnia we krwi, * odkłada wapń w kościach. |
- hiperkalcemia, - odwapnienie kości, - kamienie nerkowe, - zwapnienia w tkankach - osteoporoza. |
- hipokalcemia (spadek poziomu wapnia we krwi), -tężyczka (nieskoordynowane kurcze mięśniowe/kończyn i krtani/). |
Przyczyną wola może być niedobór jodu w organizmie.
Wydzielanie hormonów tarczycy zwiększają:
- hormon tyreotropowy TSH (wzmaga wychwytywanie jodu przez gruczoł tarczowy i wiązanie jodu z białkiem oraz przyspiesza proteolizę tyreoglobuliny),
- TRH tyreoliberyna działa na gruczoł tarczycy pośrednio przez tyreotropinę TSH,
- zimno (pod wpływem termodetektorów w ośrodku termoregulacji podwzgórze wydziela TRH działając pośrednio na gruczoł tarczowy),
- wazopresyna, adrenalina (zwiększają wydzielanie hormonów tarczycy do krwi).