Zdrowie- to nie tylko brak choroby lecz stan dobrego samopoczucia w sferze fizycznej, społecznej i psychicznej, warunkiem dla stanu zdrowia jest stan homeostazy. homeostaza- stan równowagi wewnętrznej. Choroba- stan zaburzenia homeostazy równoznaczny z brakiem samopoczucia w sferze psychicznej, społecznej i fizycznej. Profilaktyka- ogół działań mających na celu zapobieganie chorobom lub ich wykrycie we wczesnym stadium. Dezynfekcja- niszczenie mikroorganizmów chorobotwórczy. dezynsekcja- niszczenie owadów. Deratyzacja- niszczenie gryzoni. czynniki chorobotwórcze: biologiczne- wirusy,bakterie,grzyby(pyłki kurz,sierść,jady) fizyczne- urazy (przecięcie) temperatura, promienie (UV,jonizujące,rentgenowskie) prąd elektryczny, piorun chemiczne- toksyny, środki ochrony roślin, alkohol, używki, inne zanieczyszczenia(spaliny) azbest, lakiery, czad, dioksyny(spalanie roślin, odpadów) społeczne- wyobcowanie, zła sytuacja w szkole, rywalizacja,bieda. Klasyfikacja chorób : zakaźne(wirusy, bakterie) AIDS, grypa, świnka przenoszone droga kropelkową lub przez bezpośredni kontakt masowe zakażenia to epidemie, pandemie. zawodowe- borelioza, pylica,choroba dekompresyjna)związane z konkretnie wykonywanym zawodem choroby te muszą być wpisane do rejestru chorób zawodowych, przyczyna chorób są szkodliwe czynniki w miejscu wykonywanej pracy lub sposobem jej wykonywania. genetyczne- (dziedziczne) zespół downa, daltonizm, mukowiscydoza, hemofilii, choroby są spowodowane błędami w materiale genetycznym- mutacjami, chorób tych nie można wyleczyć tzn. zwalcza się objawy a nie przyczyny. pasożytnicze- tasiemczyca, malaria, włośnica spowodowane obecnością pasożyta w ciele człowieka. cywilizacyjne- depresja, otyłość, ADHD, miażdżyca, nadciśnienie, alergie są to choroby związane z negatywnymi skutkami życia w warunkach wysokorozwiniętej cywilizacji, przyczyny to nie właściwa dieta, mało aktywne życie. Nowotwory- zmienione patologicznie komórki gospodarza które dzielą się w nie kontrolowany sposób i zaczynają negatywnie oddziaływać na sąsiadujące z nim komórki. Rodzaje nowotworów: a)pod względem miejsca występowania- rak(płuca,skóra) rozwija się w obrębie tk. nabłonkowej. mięsaki-(kości,chrząstki) rozwija się z tkanek nie nabłonkowych głównie w mięśnia chrząstkach i kościach. chłoniaki- (węzły chłonne) rozwija się w obrębie tkanki limfatycznej. białaczka- dotyczy układu krwiotwórczego. b)pod względem sposobu rozwoju- łagodny- rozwija się powoli, ma regularny kształt jest oddzielony błoniastą osłonką od sąsiednich tkanek, nie tworzy przerzutów czyli nie przemieszcza się. złośliwy- szybko się rozwija, jego kształt jest nie regularny w ten sposób nowotwór przerasta zdrowe tkanki i tworzy przeżuty. Czynniki rakotwórcze- biologiczne- wirusy, HIV, zapalenie wątroby typ. B, starość, błędy genetyczne. fizyczne- promieniowanie UV, rentgenowskie, jonizujące. chemiczne- dym papierosowy(benzopiren) azbest, sadza, smoła, węglowodory aromatyczne dioksyny. Profilaktyka nowotworów- badania lekarskie, samokontrola, unikanie czynników rakotwórczych, stosowanie odpowiedniej diety( unikanie potraw wędzonych i smażonych)wzbogacenie diety w błonnik, unikanie długiego opalania i solariów, unikanie stosunków z wieloma partnerami. Etapy rozwoju nowotworów złośliwych- I działanie czynników kancerogennych(zmiana w materiale genetycznym komórki i przekształcenie zdrowej komórki II podział mitotyczny komórki nowotworowej III przerastanie zdrowych komórek IV angiogeneza- proces stymulacji naczyń krwionośnych do rozrostu, sterują tym substancje chemiczne wytworzone przez nowotwór V migracja komórek i tworzenie przerzutów. Klasyfikacja chorób dziedzicznych: genowe (autosomalne, sprzężone z płcią) chromosomowe( wywołane mutacjami liczebnymi, wywołane mutacjami strukturalnymi) Choroby genetyczne człowieka- a) genowe- błąd w obrębie pojedynczego genu.+autosomalne- są to chromosomy które u obu płci są identyczne i zawierają większość genu, jeżeli wadliwy gen jest w obrębie tych chromosomów to mamy do czynienia z chorobą autosomalną np. albinizm- mutacja następuje w genie produkującym melaninę, osoba chora nie ma barwnika we włosach skórze a czasami także w tęczówkach oczu. Nie mogą się opalać i muszą unikać intensywnego światła, osoby te są bardzo podatne na nowotwory skóry/leczenie to stosowanie silnych filtrów UV oraz unikanie światła słonecznego. anemia sierpowata- przyczyna choroby jest mutacja w genie wywołującym nie typowy kształt krwinek czerwonych, krwinki te są sierpowato wygięte gdyż posiadają nie prawidłową hemoglobinę. Obecność wadliwych komórek wywołuje zatykanie się naczyń włosowatych i dodatkowe upośledzenie transportu tlenu. Osoby chore na anemie posiadają odporność na malarię dlatego choroba ta występuje w krajach gdzie spotyka się malarię. Mukowiscydoza- jest to mutacja która uszkadza przenośniki jonów chlorkowych. Efektem tego jest gromadzący się w płucach śluz który idealnym środkiem dla chorobotwórczych organizmów. Śluz ten utrudnia także oddychanie, po pewnym czasie pojawia się uszkodzenie trzustki prowadzące do śmierci w wieku ok. 25lat/leczenie- stosowanie upłynniających śluz inhalacji, stosowanie antybiotyków i preparatów dostarczających enzymy trzustki. fenyloketonuria- jest to uszkodzenie genu związanego z metabolizmem aminokwasu- fenyloalaniny, aminokwas ten u chorego przetworzony jest do substancji toksycznej uszkadzającej układ nerwowy/ leczenie- to stosowanie diety pozbawionej fenyloalaniny. Alkaptonurie-choroba spowodowana uszkodzeniem genu zwanego metabolizmem aminokwasu (tyrozyny) tyrozyna przekształca do barwnika który odkłada się w stawach niszcząc je a dodatkowo zabarwia zabarwia na ciemno mocz./leczenie- to dieta pozbawiona tyrozyny. (BYŁY TO CHOROBY RECESYWNE) dominujący> Aa< recesywny, pląsawica hentingtona- choroba ujawniająca się w wieku ok. 35-40 lat powoduje ją gromadzenie się toksyn w układzie nerwowym. b)choroby chromosomowe- są spowodowane uszkodzeniem chromosomu. Zespół williamsa- jest to choroba wywołana utratą nie wielkiego fragmentu 7 chromosomu. Osoba chora wykazuje mieszaninę cech zaawansowanych i brak pewnych umiejętności, osoby te posiadają deformacje rysów twarzy. c)choroby chromosomowe liczebne- są spowodowane zmiana liczby chromosomów ich niedoborem lub lub nadmiarem (21para są 3) Zespół downa- (mongolizm) jest to choroba spowodowana dodatkowym chromosomem w 21p, jest to trisomia 21pary. Objawy to deformacja dłoni może występować upośledzenie umysłowe, ruchowe oraz wada serca. Zespół turnera- (XO) jest to brak jednego chromosomu płciowego, choroba dotyka kobiety które ze względu na obecność jednego chromosomu X są bezpłodne, mają niedorozwój żeńskich cech płciowych, kobiety te są niskiego wzrostu. Zespół Klinefeltena (XXY): dodatkowy chromosom X w męskim kariotypie, mężczyzna jest bezpłodny, może nastąpić rozwój rzeńskich cech takich jak niewielki rozwój piersi, biodra. Zespół supersamca(XYY) SA to upośledzenia umysłowo mężczyźni charakteryzują się wysokim wzrostem oraz silnym trądzikiem. Daltonizm- polega na niezróżnicowaniu barwy zielonej i czerwonej. Nie stanowi choroby szkodliwej dla życia człowieka. Hemofilia- brak krzepliwości krwi. Występują trudne do zatamowania krwawień. Leczenie to podawanie sztucznych czynników krzepnięcia oraz leków wzmacniających naczynia krwionośne. Żywiciel ostateczny- to osobnik który pasożytuje dorosła forma pasożyta. Pasożyt monokseniczny to pasożyt którego cykl rozwoju odbywa się tylko u jednego żywiciela. Żywiciel pośredni - organizm, w którym pasożyt osiąga stadium larwalne, rozwijając się od jaja, aby po przedostaniu się do organizmu żywiciela ostatecznego osiągnąć dojrzałość płciową. Pasożyt polikseniczny cykl może rozwijać się u kilku gatunków. Tasiemczyca- spowodowana obecnością tasiemca, objawy: bóle brzucha wymioty. Najniebezpieczniejsza jest obecność larw gdyż uszkadzaja one narządy w których są. Tasiemiec nieuzbrojony- zarażenie: poprzez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa wołowego zawierającego larwy. Dorosły tasiemiec żyje u człowieka w jelicie. Tasi. Uzbrojony: zarażenie mięsem wieprzowym. Tasi. Bąblowiczowy- najgroźniejszy ludzki tasi. Zarażenie: jedzenie nie umytych owoców leśnych zanieczyszczonych odchodami. U człowieka larwa osadza Się w wątrobie mózgu nerkach. Bruzdogłowiec szeroki- zarażenie: zjedzenie surowego mięsa ryb, dorosły tasiemiec żyje w jelicie osiąga do 20 m. Fascjoloza- zarażenie motylicą wątrobową. Objawy złe samopoczucie bóle głowy osłabienie brak apetytu wymioty wysoka gorączka. Człowiek jest żywicielem ostatecznym motylica żyje u niego w przewodach żółcowych zarażenie następuje najczęściej przez przypadkowe połknięcie larwy pływającej w wodzie. Glistnice- zarażenie glistą ludzką poprzez zjedzenie nieczystych warzyw zanieczyszczonymi jajami. Objawy: osłabienie zawroty opuchlizna twarzy alergie obecność larw objawia się podobnie do zapalenia płuc. Z jaj w jelicie wylęgają się larwy które wędrują do płuc i tam dojrzewają. Z płuc do gardła odruchowo połknięte wracają do jelita tam stają się osobnikami dorosłymi. Włosienica- objawy: wys temp. Ból głowy mięśni stawów opuchlizna twarzy i zapalenie spojówek zarażenie: włośniem spiralowym, zjadając zarażenie larwę mięsa świń lub dziczyzny. Świnia najczęściej zaraza się zjadając szczura. W jelicie człowieka rozwijają się osobniki dorosłe które rozmnażają się w wyniku tego powstają larwy które osadzają się w różnych miejscach ciała i zostają otoczone osłonką. Nie można ich usuwać a żyją ok. 50 lat. Owsica- wywołana obecnością owsików, dorosłe żyją w jelicie grubym i składają jaja w okolicy odbytu. Zarażenie na skutek braku higieny. Choroby zakaźne- przenoszone są przez bezpośredni kontakt lub drogą kropelkową, mogą wywoływać epidemie i pandemie. AIDS- wywołane obecnością wirusa HIV zarażenie przez kontakt płciowy lub przetoczenie zakażonej krwi. Chory zapada na częste infekcje, pozbawiony jest własnej odporności, mogą występować nowotwory tzw. Mięsaki Kaposi's Sarkoma. Grypa- drogą kropelkową, objawy bóle mięśni stawów kaszel brak apetytu gorączka. Powoduje powikłania. Świnka- drogą kropelkową, objawy: bolesne powiększenie ślinianek, gorączka, bóle stawów mięśni, zapalenie innych gruczołów jąder. Różyczka- drogą kropelkową, gorączka różowa wysypka, powiększone węzły chłonne, niebezpieczna w trakcie ciąży gdyż może powodować bardzo poważne zmiany rozwijającego się płodu. Ospa wietrzna- drogą kropelkową, wys gorączka wykwit skórny któremu towarzyszy świąt. Odra- drogą kropelkową, ból gardła kaszel przebarwienia na skórze. Choroby bakteryjne: tężec- przeniesiona do człowieka od zwierząt, zarażenie następuje w wyniku zanieczyszczenia rany, objawy: szczękościsk, łukowate wygięcie mięśni spowodowane bardzo silnymi skurczami mięśni szkieletowych. Nie leczona jest śmiertelna leczenie to podawanie surowicy. Trąd- choroba skóry i nerwów, objawy: martwica tkanek stopniowe deformacje i zwyrodnienia, utrata narządów szczególnie palców stopniowo następuje utrata czucia. Dur brzuszny- owrzodzenie, przebarwienia miejsc zarażonych, nudności gorączka, nie leczona powoduje śmierć, jest przyczyną epidemi. Do przenoszenia tyfusa zdolne są pchły wszy. Dżuma- choroba gryzoni np. szczurów człowiek zaraża się na skutek pokąsania przez pchły które wcześniej pasożytowały na gryzoniach, bakterie rozwijają się w węzłach chłonnych kolejne objawy to czerwone plamy w okolicy węzłów chłonnych, owrzodzenie, zgorzel(palców rąk, nóg, nosa) jest końcowym etapem choroby ciężka w postaci płucnej.

---