1. Autorstwo Pięcioksięgu

• 5 pierwszych ksiąg, serce BH; Tora; [penta teukos]

• Mojżesz: pseudonimia

• Skąd Mojżesz wie o stworzeniu i o tym co było po jego śmierci?

• Teksty podwójne: Astrak: różne imię Boga

• Juliusz Wellhousen: teoria 4 źródeł

  • Owoc pracy redakcyjnej

  • Najstarsze fragmenty z okresu Dawida, najmłodsze IV w

  • Tradycja ustna i redakcja

• Źródła

  • Jahwistyczne: X (VII) w., najpiękniejsza teologia, najpiękniejszy hebrajski, symbolika, imię Jahwe; Rdz, Wj, Lb

  • Elohistyczne: IX (VII) w., „najmniej ładne” (?), narracja, bez wyróżnionego stylu; Rdz, Wj, Lb

  • Deuteronomiczne: katecheza prawa, przymierze; Pwt

  • Kapłańskie: V w.: terminologia związana z kultem, liczby, nazwy, imiona, genealogie, archiwistyka; wszystkie księgi -> redakcja

• Nie można negować autorstwa Mojżesza -> najstarsza tradycja ustna z jego czasów

1. Struktura Pięcioksięgu

Rdz	Prehistoria świata i ludzkości Prehistoria Izraela	Rdz 1,1–11,26 (11,27–32) Rdz 12,1–50, 16
Wj Kpł Lb Pwt	Historia Izraela – Izraelici, utworzenie narodu	Wj 1,1–15, 21 wyjście Wj 15, 22– 7, 28 wędrówka pod Synaj Wj 19,1–Kpł–Lb 10,10 Synaj Lb 10,11–Pwt militarne i duchowe przygotowanie do podboju Kanaanu

• Prehistoria: trudna do określenia czasowego, rekonstrukcja idei, nie faktów, rekonstrukcja teologiczna

1. Struktura prehistorii świata i ludzkości 1,1-11,26

• 1,1-2,4a i 2,4b-2,25 : kapłański i jahwistyczny opis stworzenia: Bóg stwórca

• 3,1-3,24: opis upadku: Bóg zbawca; rozprzestrzenia się grzech i za nim łaska J

• Grzech -> osąd -> kara -> miłosierdzie

• Chronologia logiczna – stworzenia świata -> upadek ludzkości

• 4,1-16 J; 17-24: Kain; 4,25-26: Set

• 6-9: J P potop: gniew za nienawiść i przemoc [hamas]; cel: odnowa życia, przymierze

• 11,1-9 J Babel; kara: pomieszanie języków; miłosierdzie: Abraham

• 10, 1-32 J: najstarsza genealogia: mapa narodów

• 5, 1-32; 11, 10-26: genealogie kapłańskie

1. Pierwszy opis stworzenia

• Opis kapłański: szabat, symbolika liczb, schematyczność i symetria: doskonałość i zaplanowanie

• 1,1 – tytuł; powiązany z epilogiem 2,4a: inkluzja

• 1,2 – to co było przed aktem stwórczym: mieszanina wody i ciemności nad która unosi się Duch Jahwe

• 1,3 – 37: 6 dni stworzenia

• 2,1-3: szabat

Światłość i ciemność - ciała niebieskie

Niebo i ziemia - ptaki i ryby

Powierzchnia sucha - rośliny, zwierzęta i ludzie

• Porządek stworzenia

1. I rzedł Bóg: teologia mocy Bożego słowa

2. Boża wola stwórcza: wszystko co istnieje pochodzi od woli Boga

3. Urzeczywistnienie się Bożej woli stwórczej: wszystko dzieje się natychmiast

4. Opis:

5. Samoocena: dobre/bardzo dobre

6. Nazwanie: ma władze, jest Panem, bierze odpowiedzialność, zna istotę

7. Mijający czas

• Preegzystencja materii: coś bez pierwiastka życia; 2 Mch 7,28: creatio ex nihilo

• Rybi i ptaki otrzymują błogosławieństwo a zwierzęta nie: człowiek bez konkurencji

1. Pierwszy opis stworzenia człowieka

• I rzekł wreszcie Bóg: coś nowego, innego, załamanie schematu: nie nakaz stwórczy, ale wyrażenie pragnienia

• Uczyńmy: nie kontekst Trójcy

  • Elohim: imię Boga w liczbie mnogiej – nie

  • Pluralis majestatus: podkreślenie godności – nie

  • Pluralis deliberationis: omówienie w sposób dogłębny, dialog z samym sobą przed podjęciem decyzji

  • Naradzanie z dworem niebieskim

  • Waga momentu stwórczego: coś najważniejszego

• Obraz (selem: mieć bryłę i rzeźbić w niej) i podobieństwo (demut: coś podobnego)

  • Żadne inne stworzenie nie jest tak opisane

  • 2 słowa: trudność w wyrażeniu

  • Nie obraz lustrzany ani namalowany: tak jak Adam zrodził syna na swój obraz i podobieństwo: człowiek jest jak Bóg, ale nie jest Bogiem

  • Pierwiastek boskiej natury; nie mamy bożego „ciała”, ale Bóg „ma nasze”

  • Nie analogia, ale podobieństwo ojcowsko-synowskie: wolna wola, rozum, nawiązywanie relacji (w tym z Bogiem), nieśmiertelność (Mdr 2, 23-24)

  • Najpiękniejsze ze stworzeń, ma władze nad światem i nieśmiertelność

  • Pomnik, reprezentant Boga

  • Płodność: przekazuje obraz Boży

  • Człowiek idealnie kopiuje Boży obraz

  • Obraz Boga to cały człowiek: [isz] i [isza]: są sobie równi, ale nie są tym samym

  • Tylko razem w relacji można osiągnąć pełnię czł., model czł. wg. Boga

  • Czy ciało jest obrazem Boga? Przebóstwione, Bóg nie ma ciała, ale gdyby miał byłoby podobne do ciała człowieka <odwrotnie>

• Stworzenie – podsumowanie

  • Wszystko co istnieje pochodzi od Boga

  • Bóg stwarza słowem

  • Bóg stwarza z czegoś

  • Stwarzaniem kieruje mądrość Boża i opatrzność

  • Bóg bierze odpowiedzialność za funkcjonowanie dzieła

  • Żadne ze stworzeń nie jest nieudane

  • Bóg ma absolutną władze nad stworzeniem

  • Szabat: nakaz moralny: czas dla Boga, rodziny i siebie; człowiek pracuje, żeby żyć a nie żyje, żeby pracować

1. Drugi opis stworzenia

• Etapy: stworzenie świata i człowieka; człowiek pomaga tworzyć rośliny i zwierzęta

• Geneza wszechświata i zła

• Styl narracji: mityczny, luźny, opowiadanie

• Polemika z wierzeniami bliskowschodnimi: podobieństwo formy

  • Enuma elisz, Gilgamesz

  • Glina + krew bóstwa: kruchość + doskonałość

  • Życie ukryte we krwi

  • Zamiast krwi tchnienie Boga: bezpośrednio; póki jest tchnienie jest życie

• Brak człowieka który by uprawiał ziemię: Bóg stwarza pośrodku i daje tchnienie

• Adam – pierwszy akt stwórczy (?)

• Eden [edenu-rozkosz]

  • Bóg sam go sadzi

  • Wschód: światło, życie, wschodzące słońce

  • 4 rzeki: dwie to Eufrat i Tygrys

  • Drzewo życia w środku ogrodu i drzewo poznania dobra i zła

  • Coś nadzwyczajnego jest jedno; dla Ewy w środku będzie drzewo poznania

  • Drzewo wiąże dwa opowiadania; raz jedno w środku raz drugie

• Stworzenie Ewy – Boże wyjście na zapotrzebowanie Adama

  • Hierarchia: Bóg; Adam – Ewa; Zwierzęta

  • Adam nazywa zwierzęta: istota żywa; dramaturgia, zwierzęta nie mają tchnienia, Adam jest nieszczęśliwy; J: niedoskonałość stoworzenia

  • Głęboki sen [tardemah]; amputacja żebra: kość podstawą: ta sama godność, równ.

  • Tchnienie życia pośrednio przez Adama: większa podatność na zło

  • Żebro: prze ręce i przy sercu: miłość i obrona

  • 3, 24: fundamentalna instytucja małżeństwa: najważniejsza relacja; zasadnicze powołanie ludzi

  • Brak wstydu wynika z relacji miłości

  • Nagość naturalną oznaką Bożej harmonii; pierwszy objaw grzechu: wstyd

1. Upadek Pierwszych Rodziców

• Przymierze z Adamem: korzystanie z drzew ogrodu poza jednym

• 3, 1-7 Bóg znika z narracji

• Odwrócenie hierarchii: wąż decyduje; potem Ewa: nie daje się wypowiedzieć Adamowi

• Wąż: najbardziej przebiegły; Mdr: śmierć przyszła na świat przez diabła; NT: szatan

  • Zła siła która przybiera postać wężą

  • Etiologia: geneza zła i śmierci, pogodzenie zła z Bogiem

  • Wąż jest dobry bo pochodzi od Boga, ale sprowadza zło

  • Etiologia: wąż ma rozdwojony język: kłamstwo; nieprzyjaźń wobec węży

  • Wąż symbol nieśmiertelności: tajemnicza siła

  • Midrasz: duchy zazdrosne o pozycję człowieka

• Dlaczego Ewa?

  • Etiologia: macierzyństwo związane z cierpieniem

  • Mężczyźni są silniejsi (Ewa nie ma tchnienia życia)

  • Naturalne usposobienie do konwersacji

  • Ewa pojawiła się po objawieniu zakazu: nie słyszała go bezpośrednio

• Wina jest równa

• Spożycie ze wszystkich drzew oprócz jednego: niechybna śmierć: 2,16

• Węża i Ewy nie było przy zakazie; wąż wie o czymś co wydarzyło się przed jego istnieniem: ktoś za nim stoi

• Przebieg kuszenia

  • Przebiegłość: podważanie zakazu i jego pochodzenia i wymiaru woli bożej

  • Pokazanie zła jako dobra

  • Ewa odpowiada za siebie i za Adama

  • Ewa kłamie:

    • Dotykanie drzewa

    • Nie mogą jeść z jednego a nie z wielu

    • Pomija konsekwencje: śmierć

  • Wąż stawia się na równi z Bogiem

    • Na pewno nie umrzecie; podważa Słowo Boga

    • Zniekształcenie obrazu Boga

    • Bóg jest zbyt słaby, żeby odebrać życie

    • Zjedzenie: staniecie się tacy jak Bóg: poznanie dobra i zła: kontakt ze złem i jego skutkami

    • Wystarczy sięgnąć po owoc

  • Wąż nie przewidział, że będzie to felix culpa

• Grzech Adama i Ewy: nieposłuszeństwo wobec bożego nakazu

  • Mogą stać się jak Bóg

  • Zafałszowany obraz Boga

• Wstąpienie na drogę grzechu

  • Nie boją się przekroczyć nakazu

  • Wcześniej byli szczęśliwi

  • Urojenie: mogą nie podlegać prawom, ale je stanowić

• Moment grzechu: zrywa, spożywa, daje Adamowi, on zjada, otworzyły się im oczy: rozczarowanie, wąż kłamał…

• Natura zostaje naznaczona słabością i grzechem

• Interwencja Boga

  • 3,8-13: proces

  • 3,14-19: wyrok

  • 3,20-24: konsekwencje

• Proces

  • Przywrócenie hierarchii

  • Przywrócenie obrazu Boga: wychodzi z miłością, przechadza się; nie jest taki jak go pokazał waż

  • Bóg woła: gdzie ty teraz jesteś? Kto ty jesteś?

  • Adam się boi i chowa się po krzakach: nagość – nędza i upadek; człowiek pozbawił się statusu danego mu przez Boga

  • Dlaczego Bóg pyta Adama? Jako pierwszy się pojawił, był odpowiedzialny za ogród

  • Adam zrzuca winę na Ewę i w ostateczności na Boga: postawił Ewę przy nim

  • W opinii Adama winni są Bóg i Ewa, w opinii Boga winny jest wąż

  • Bóg pyta Ewę: wyższość nad Adamem: wie kto jest winny i przyznaje się do własnej winy

  • Brak żalu i skruchy: tylko strach i wstyd

• Wyrok

  • Protoewagelia: słyszy ją wąż, nie ci którzy zepsuli świat go naprawią

  • Kara zakotwiczona w konkretnym złu

  • Bóg nie wydaje wyroku bez osądu

  • Bóg nie dyskutuje z wężem: ojciec kłamstwa, istota która wydała wojnę Bogu

  • Bóg przeklina węża: najwyższa moc przekleństwa; będzie się czołgał w prochu

  • Nieprzyjaźń: walka na śmierć i życie; obie strony odniosą rany

  • Potomstwo: rodzaj ludzki, rodzaj męski: interpretacja mesjańska

  • Interpretacja inna: Maryja: bez grzechu; Kościół: oblubienica baranka nad którą zło nie ma władzy

• Konsekwencje

  • Ewa

    • Trud rodzenia

    • Etiologia: największe błogosławieństwo związane z cierpieniem

    • Kieruje pragnienia ku mężowi

    • Mężczyzna będzie nad nią panował

    • Adam nadaje jej imię

  • Adam

    • Z jego powodu zostaje przeklęta ziemia: osty i ciernie

    • Zdobywa pożywienie w pocie czoła

  • Bóg czyni odzienie ze skór zwierzęcych

  • Wypędzenie z raju: miłosierdzie: upokorzenie trwałoby wiecznie

  • Cheruby i wirujące ostrze przy drzewie życia

  • Człowiek zna dobro i zło: doświadczył zła

  • Miłosierdzie większe niż zło

1. Rozlewanie grzechu

• Kain i Abel

  • Bóg nie przyjmuje ofiary Kaina bo jego serce jest złe

  • Zabicie Abla woła o pomstę do nieba

  • Bóg znajduje Kaina

    • Szuka Kaina

    • Pyta o Abla: szczyt bezczelności Kaina

    • Wieczna tułaczka (później się kończy) i znamię na czole (nie będzie innej pomsty)

• Lamek: zwołuje żony i mówi marną poezję: bardzo wielkie rozlanie zła: przygotowanie do potopu; koniec linii Lameka

• Wypełnienie luk między perykopami za pomocą genealogii

  • Wertykalna: przodkowie w jednej linii

  • Horyzontalna: zajmowanie się każdym synem: Sem, Cham i Jafet

  • Set: obraz i podobieństwo Boże podtrzymane po grzechu

  • Symbolika liczb: lata życia; liczba lat mówi o błogosławieństwie

  • Mapa narodów: od najdalszych stron: Jafet, Cham, Sem

  • Cham: wrogowie Izr. za drwienie z ojca: protoplasta Egipcjan i Kananejczyków

• Potop – teologia

  • Użycie tradycji bliskowschodnich, ale różnice teologiczne

  • Ludzie hałasują, trzeba ich wytracić, potem nie mogą powstrzymać potopu, problem, bo żywili się ofiarami

  • Biblia: nie kaprys a retrybucja; jedyny sprawiedliwy przetrwa; potop nie jesy dla Boga zagrożeniem, Noe składa ofiarę i dziękuje za ocalenie

• Potop u Jahwisty i Kapłana

  • Relacje między bene elohim a ziemiankami: giganci

  • Wielka niegodziwość na ziemi [hamas]; pojawia się przed potopem; zamiast miłości rządzi [hamas]

  • Chronologia: 40 dni i 40 nocy; 150 dni

  • Deszcz; otwarcie zaworów wód górnych

  • 1 para z każdego gatunku; 7 par z gatunków czystych

  • Kruk i gołąb

• Przymierze z Noem

  • Dobrowolny okład dwóch stron

  • Bóg: otrzyma kult; nie będzie więcej potopu

  • Noe: nie będzie potopu, nowe błogosławieństwo, na nowo stwarzany obraz podobieństwo (?)

  • Potop cofa w czasie; następuje nowe stworzenie

    • Nie akt zemsty, ale zbawienia

    • Nie udało się całkowicie odnowić ludzkości: grzech

  • Tęcza znakiem potopu

• Babel

  • Próba dotarcia do Boga i nie rozproszenia się; pycha; bóg schodzi zobaczyć

  • Kara: pomieszanie języków, rozpędzenie na wszystkie strony

  • Miłosierdzie: Abraham zjednoczy wszystkie ludy: wierzących w jednego Boga

1. Abraham 12,1-25,18

• Początek tworzenia Izraela

• Przekaz teologiczny a nie historyczny, rekonstrukcja teologiczna

• Punkty redakcyjne tekstów

  • Bezpośrednia i bliska relacja z Bogiem

  • Wybór patriarchy; ekskluzja ze wskazaniem odrzucenia

  • Relacja oparta na obietnicach

  • Proces realizacji obietnic

  • Konflikt planu Boga i patriarchy

  • Heroizm: wierność (Abraham), odwaga (Jakub), mądrość (Józef)

  • Happy end

• Terach: Abram i Saraj; Nachor i Milka (córka Harona); Haron (zmarł)

• Terach Abram i Lot idą z Ur Chaldejskiego. Osiedlenie w Charanie; Terach umiera

• Abram przejdzie od politeizmu do monoteizmu

• Bóg wchodzi w historię życia – powołanie Abrama: wiara i posłuszeństwo

• Abram przechodzi Kanaan – zamieszany; widzenie pod dębami Mamre: oddanie ziemi potomstwu Abrama, początek prób wiary; buduje ołtarz; idzie do Betel

• Głód w Kanaanie: nie ma błogosławieństwa: Abram idzie do Egiptu: nie konsultuje z Bogiem; rozwiązuje problem na własną rękę traci kontakt z Bogiem

• Abram sprzedaje żonę faraonowi: większe oddalenie od Boga; wiara jest procesem

• Retrybucja: kara dla faraona; Abram jest bogaty; wracają do Kanaanu

• Konflikt z Lotem: Lot wykorzystuje dobroć wuja; Abram odchodzi

• Lot w Sodomie i Gomorze napadnięty przez 5 królów; Abram zwycięża ich i oddaje daninę królowi Szalemu Melhizedekowi

• Przymierze: 15 J, 17 P

  • Liczne potomstwo: Abram uwierzył i Pan poczytał mu to za zasługę

  • Wiara ma moc zobowiązującą -> przymierze

  • Bóg przechodzi między połowami zwierząt

  • Abram się do niczego nie zobowiązuje

  • Opis kapłański: obrzezanie

• Próba załatwienia potomstwa: Hagar; Hagar lekceważy swoją panią; konflikt

• Hagar ucieka, Bóg ją pociesza: rodzi się Izmael

• Wizyta pod dębami Mamre

  • Gościnność Abrama

  • Zapowiedź potomstwa -> Saraj wątpi; objawienie Boga

  • Targ o Sodomę i Gomorę: 10 sprawiedliwych: tyle trzeba do założenia synagogi

  • Wydźwięk teologiczny mitów, legend

  • Abram wstaje wcześnie rano i widzi zniszczenie miast

  • Lot wyprowadzony w góry z córkami; kazirodztwo

• Saraj rodzi Izaaka (uśmieszek)

• Domaganie wypędzenia Hagar i Izmaela: Bóg poleca wypędzić Izmaela, mówi, że będzie mu Ojcem i uczyni go wielkim narodem; Bóg pokazuje studnię

• Ofiara z Izaaka na górze Moria

  • Ostatnia próba wiary

  • Podkreślenie cierpienia ojca

  • Abram wstaje wcześnie rano i idzie spełnić wolę Bożą: wierzy, że Bóg nie zawiedzie: słudzy słyszą polecenie, że mają czekać aż wrócą obydwaj

  • Zwolnienie akcji, dramatyzm, wiąże syna, przygotowuje się; posłaniec

• Śmierć Sary

  • Kupienie grobu za 400 syklów od Efrona Chetyty: zawyżone, żeby nikt nie kwestionował własności

  • Początek realizacji obietnicy ziemi

• Poszukiwanie żony dla Izaaka: przy studni; kobieta która da mu wodę będzie żoną dla Izaaka -> rebeka

1. Jakub 25,19-36,43

• Eponim narodu Izraela: jego życie zapowiada losy narodu

• Połączone większe bloki tekstowe

• Obecność Boga w przełomowych momentach

  • Przed narodzeniem 25,23

  • Betel: Bóg mówi uciekającemu Jakubowi co go spotka 28, 10-22

  • Podczas powrotu do domu 32,23,33

  • 35,9-12

• Konieczność weryfikacji wyboru Jakuba

• Rebeka jest bezpłodna; interwencja Izaaka, Bóg błogosławi

• Młodszy ma dominować nad starszym

• Pytanie o przyszłość i błogosławieństwo przez kapłana w sanktuarium

• Ezaw: czerwony/owłosiony; Jakub: trzymający za piętę

• Ezaw myśliwym, Jakub żył w namiocie

• Sprzedanie pierworództwa: Jakub spryt; Ezaw: głupota; dyskredytacja Ezawa

• Wyłudzenie pierworództwa: podstęp; matka kłamie; Ezaw przysięga, że zabije Jakuba, Ezaw szuka żony wśród Kananejek: dyskredytacja; matka planuje ucieczkę

• Teofania w Betel: Betel- dom Boga, Jakub nazywa; najstarsze sanktuarium; Bóg potwierdza wybór i zapowiada powrót; konieczność rehabilitacji

• Rehabilitacja Jakuba: Jakub spotyka Rachelę; 7 lat pracy u Labana; pic na wodę fotomontaż: forma pokuty

• Walka dwóch sióstr, Lea odrzucona a Rachela bezpłodna

• Ruben: wejrzał Bóg na moje cierpienie

• Lewi: wiązać; nadzieja na to, że Jakub się przywiąże

• Symeon: Bóg usłyszał

• Rodzą niewolnice

• Józef: pierworodny Racheli; dorzucić

• Beniamin: syn mojego cierpienia/mój umiłowany syn

• Podstęp Jakuba: przebarwia owce

• Jakub ucieka, Rachela kradnie posążki, ale ukrywa -> umiera później

• Jakub idzie do Kanaanu; wraca, żeby się modlić; Walka z: Ktosiem -> Posłańcem -> Jhw

• Remis; tekst o zmianie imienia pojawia się później; Ozeasz: Jakub oszukiwał

• Pojednanie z bratem: wysyła 3 stada; potem posyła dzieci, kobiety i idzie kulejąc: Ezaw nie chce walczyć; pojednanie

• Rozdział 35: Betel; teofania; 36: genealogia Ezawa

1. Józef

• Wszystko pochodzi od jednego autora

• Brat teofanii, opatrzność

• Kosmopolityzm Józefa

• Połączenie tradycji o patriarchach z Egiptem

• Motyw konfliktu braci powtórzony

• Józef szpiegiem, nie pracuje

• Sny Józefa

• Jakub wysyła Józefa z jedzeniem do braci -> postanawiają go zabić, ocala go Ruben (pierworodny), dołącza Juda (szczególnie błogosławieństwo; Mesjasz)

• Sukces w Egipcie, żeby uratować Jakuba i jego synów

• Próba: sprowadzenie Beniamina; wrobienie w kradzież; Juda zostaje za Beniamina; Józef daje się poznać braciom

• Jakub przybywa do Egiptu i osiedla się w ziemi Goszen

• Błogosławieństwo synów Jakuba i nakaz zabrania kości

1. Struktura księgi Wyjścia

• 1,1 –15,21: prześladowanie Izraela i wyjście z Egiptu

• 15, 22 – 18, 27: wędrówka

• 19, 1 – Lb 10,10: perykopa Synajska

1. Narodzenie i młodość Mojżesza

• Rdz 1-2: geneza prześladowania i pierwsze interwencje zbawcze

• 1,1-7: kapłański opis realizacji obietnicy potomstwa; naród spotężniał

• 1,8-22: działania faraona i interwencje zbawcze

  • Zmiana na tronie; król który nie zna (nie chce znać) Józefa

  • Początek prześladowania

  • Rozwój ironii narracyjnej

  • Postępowanie nielogiczne: boi się, ale nie chce pozwolić odejść

  • Ciążka praca ma przeszkodzić w rozmnażaniu

  • 2 położne mają zabijać chłopców; położne bały się Boga: mówią faraonowi, że nie zdążają dojść do rodzących kobiet; Bóg im błogosławi

  • Wszyscy nowonarodzeni chłopcy mają być wrzuceni do rzeki

• 2,1-10: ocalenie Mojżesza

  • Narodzenie, nie zostało nadane imię: nada je córka faraona

  • Była potrzebna kobieta, która nie będzie bała sprzeciwić się faraonowi

  • Mojżesz: wydobyty z wody/ten który wydobywa z wody

  • Dwa opisy powołania: niezwykle ważny

  • Matka stawia czujkę, siostra Mojżesza interweniuje

  • Mojżesz wraca do matki, zostaje wykarmiony i oddany córce faraona: zna swoją tożsamość

• 2,11-22: interwencja zbawcza Mojżesza

  • Zabicie Egipcjanina

  • Sprzedali go – musi uciekać

• 2,23-25: Summarium: synowie Izraela bohaterem opowiadania (i pięcioksięgu): Bóg przejmuje inicjatywę

  • Śmierć Faraona

  • Narzekanie Izraelitów, które doszło do uszu Boga

1. Wybawienie Izraela z niewoli

• Mojżesz urządził się w ziemi Madian

• Powołanie Mojżesza

  • Teofania: audio i video; intryguje Mojżesza

  • Bóg objawia misję

  • Mojżesz mówi, że nie poradzi sobie i nie wie kto go posłał

  • Bóg mówi o znaku: oddanie czci na tej górze i objawia imię, zapowiada znaki

  • Bóg pokazuje zmianę laski w węza i trędowatość i krew z nilu

  • Mojżesz mówi, że nie umie mówić na co Bóg mówi, że mu pomoże

  • Mojżesz: ok., no to nie idę. Bóg się rozgniewał; Aaron będzie mówił

  • Mojżesz idzie to Jetry

  • Sytuacja z obrzezaniem Syna Mojżesza

• Wybawienie Izraela z rąk Egipcjan

  • Komunikowanie woli Bożej prowadzi wo wyjścia

  • Miejsce Boga w wyjściu

  • Postawa ludu

  • Kiedy Faraon pozna Pana będzie wiedział, że trzeba go słuchać

  • Teologiczna reinterpretacja

  • Kim jest Pan?: Faraon nie zna Pana… no to pozna…

  • Lud ukarany po wizycie Mojżesza u faraona: mają wytwarzać cegły bez materiału

  • Lud ma pretensje do Mojżesza, Mojżesz idzie do Boga: 2 powołanie

  • Serce faraona zatwardziałe, żeby Bóg mógł okazać moc

  • Po porażce nad morzem Sitowia faraon wie, że trzeba słuchać Boga

  • Naturalna sekwencja kataklizmów

    • Motyw: przyczyna nadprzyrodzona

    • Dotykają Egipcjan a Żydów nie

    • Opisy plag
      Bóg woła Mojżesza -> idzie do faraona -> plaga
      Faraon woła Mojżesza -> idzie do Boga -> ustaje plaga -> f. odwołuje

    • Plagi są wolą Boga, Bóg jest też panem Egiptu

  • X plaga: pesach: przejście rozdzielające; między Egipcjanami a Izraelitami

  • Geneza: święto pasterzy, dożynki, połączenie z ostatnią plaga: krew baranka; zapowiedź ofiary Chrystusa

  • Faraon postanawia wypuścić izraelitów: 600 000: symbolika: wielkość, okrągłość; możliwe, że wielokrotne wyjścia; złupienie Egipcjan

• Przejście przez może sitowia

  • Teren zalewowy

  • Porażka faraona

  • Koniec problemów w Egipcie

  • Faraon poznał Pana

  • Pieśni zwycięstwa Mojżesza i Miriam

1. Wędrówka Izraelitów

• Wj 15,22-18,27: wędrówka do Synaju

• Lb 10,11-22,1: wędrówka do Kanaanu: tekst pierwotny

• Dowody, że Pan potrafi wyprowadzić narów z Egiptu i doprowadzić go do Kanaanu

  • Opis wędrówki

  • Przeszkoda

  • Szemranie ludu: nie znają Pana i nie chcą Go słuchać

  • *Kara

  • Mojżesz idzie do Boga

  • Bóg interweniuje

• Kara

  • Po Synaju

  • Wcześniej nie było prawa i przymierza

  • Tekst wcześniejszy

• Wchodzą Jozue syn Nuna i Kaleb syn Jefunnego

1. Prawo

• [Tora] i [Berit] ([hesed])

• Prawo

  • Apodyktyczne: krótkie zwięzłe normy w formie nakazu lub zakazu: uniwersalne; jako jedyne pochodzi od Boga, doskonałe, dekalog

  • Kazuistyczne: wynika z sytuacji, którą trzeba uregulować

    • Pseudonimia: zbiory przypisane Mojżeszowi

• Zbiory praw

  • Dekalog

  • Księga Przymierza: Wj 21-23. 33

  • Przepisy kultyczne: Wj 25-31. 35-40

  • Prawo czystości: Kpł 11-15

  • Prawo świętości: Kpł 17-26

  • Deuteronomium: Pwt 12-26

• Księga Kapłańska: przepisy kultyczne, czystości, ofiar

  • Czytane od strony świętości: Świętymi bądźcie, bo Ja Jestem Święty

  • Ofiary 1-7

    • Całopalne, biesiadne, płynne i stałe

    • Prośby, przebłagania, dziękczynienia, uwielbienia

    • Chcesz być święty? Składaj ofiary

  • Kapłani 8-10: Chcesz być święty? Szanuj kapłanów

  • Prawo czystości 11-15

  • Święto przebłagania: 16

  • Prawo świętości: 17-26

  • Błogosławieństwa: 26

  • Epilog: 27

• Księga Liczb

  • 10,11: podnosi się obłok, wyruszenie do Kanaanu

  • Wędrówka: Bóg może zaradzić każdej sytuacji

  • Bunt Miriam

  • 13-14: apogeum buntu: giganci; lud chce wracać do Egiptu. Bóg: ok., wracamy

  • 20: Massa i Merriba: Mojżesz zwątpił w miłosierdzie Boże

  • 22,1: zajęcie Zajordania: tam zostaną Ruben, Gad i polowa Manassesa: przygotowanie do podboju Kanaanu: rekolekcje

• Księga Powtórzonego Prawa

  • 1-11: teologiczna reinterpretacja

  • 1,1; 4,44: dwie mowy Mojżesza

  • 12-26: Kodeks deuteronomiczny

    • Kult: 12,1-16,17

    • Instytucje: 16,18-18,22

    • Życie społeczne: 19,1-26,19

    • Błogosławieństwa i przekleństwa

    • „Konstytucja”:

      • Preambuła

      • Katalog dobrodziejstw

      • Treść Przymierza

      • Błogosławieństwa i przekleństwa

      • Zobowiązanie do corocznego odnawiania przymierza

  • 27-36: Teologiczny epilog i śmierć Mojżesza