Metody:
Klasyfikacja wg Anny Dyduchowej:
Metoda analizy i twórczego wykorzystania wzoru – uczeń otrzymuje tekst, wspólna analiza cech tekstu przez co uczeń odkrywa jego strukturę. Następnie stosujemy ćwiczenie transformacji tekstu (wycina się fragmenty tekstu by uczeń uzupełnił je po swojemu, lub podaje się przykłady, uczeń sam musi tekst opowiedzieć, wspólne organizowanie słownictwa, różne struktury, jak zacząć, stosowanie wzorów jak i antywzorów). Ważna jest naturalizacja sytuacji. Uczeń słabszy.
Metoda norm i instrukcji – nauczyciel podaje reguły tworzenia tekstu i uczeń pisze go samodzielnie (najlepiej teksty użytkowe np. podania, ogłoszenia). Uczeń lepszy.
Metoda praktyki pisarskiej – uczniowie piszą o tym o czym chcą. Odczytuje się wszystkie teksty, klasa wybiera najlepszy z nich. Następnie uczniowie tekst redagują, ulepszają i autor to akceptuje. Każdy uczeń prowadzi zeszyt ze swoimi tekstami swobodnymi. Potem nauczyciel poprawia i prezentuje na forum klasy.
Metoda przekładu intersemiotycznego – uczeń przekształca kod literacki na inne kody kultury, również odwrotnie (obraz na słowo).
Metoda ćwiczeń okazjonalnych – ćwiczenia dodatkowe, mogą wesprzeć lekcję.
Klasyfikacja wg Marii Nagajowej:
Metody słowne:
Metoda podająca:
Opis i opowiadanie
Pogadanka podająca
Praca z książką
Wykład, referat
Instruktaż
Metoda poszukująca:
Heureza
Metoda problemowa
Metoda zajęć praktycznych – praca uczniów, łączenie teorii z praktyką.
Metoda oglądowa – uczenie przez przeżywanie (wycieczki, oglądanie filmu, odczyt wiersza).
Klasyfikacja wg Władysława Zaczyńskiego:
Metody przekazywania wiadomości:
Metody oparte na obserwacji (pokaz).
Metody oparte na słowie:
Pogadanka i dyskusja
Opis, opowiadanie i wykład
Praca z książką
Metody oparte na działaniu:
Metoda laboratoryjna
Metoda zajęć praktycznych
Metody utrwalania materiału:
Uczenie się na pamięć
Powtarzanie
Sprawdzanie
Metody kontroli i oceny:
Konwencjonalne:
Ustne sprawdzanie wiadomości
Pisemne sprawdzanie wiadomości
Praca klasowa
Posługiwanie się książką
Testy
Kontrola maszynowa
Nauczanie programowe
Sprawność językowa (Socjolingwistyka: Grabias)
1) językowej sprawności systemowej – wyrażanej przez stopień opanowania systemu językowego na trzech poziomach: fonologicznym, morfologicznym i składniowym;
2) językowej sprawności społecznej – przejawiającej się umiejętnością dostosowania wypowiedzi do odbiorcy;
3) językowej sprawności sytuacyjnej – polegającej na dostosowaniu wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej;
4) językowej sprawności pragmatycznej – będącej umiejętnością osiągania celu założonego przez nadawcę wypowiedzi.
Funkcje podręcznika.
Wincenty Okoń:
informacyjna – zawiera informacje z określonej dziedziny wiedzy reprezentowanej przez przedmiot szkolny, poza opisem obejmuje fotografie, rysunki, modele, schematy itp.;
badawcza – treści ujęte w układ problemowy, zawierają pytania i problemy badawcze, inspiruje do badań własnych;
transformacyjna – poprzez zawarte ćwiczenia przygotowanie do przetwarzania rzeczywistości, wyrabia sprawności, daje impuls do działań praktycznych;
samokształceniowa – zaciekawia i pobudza do samodzielnego zdobywania wiedzy (myślenia i działania), motywuje, rozwija zdolności poznawcze;
Kupisiewicz dodaje:
autokontrolna – sprawdzenie ilości i jakości wiedzy poprzez zadania i polecenia;
samooceniajaca – samodzielna ocena wyników, podręcznik wskazuje właściwe rozwiązania zadań;
autokorektywna – wymaga “zdolności” podręcznika do likwidowania luk w wyniesionych z niego wiadomościach (funkcja najtrudniejsza do spełnienia);
Podręcznikowe modele kształcenia [Brog]:
Model ściśle gramatyczny (nie umożliwia w stopniu wystarczającym opanowania sztuki porozumiewania się w różnych sytuacjach; umożliwia w stopniu satysfakcjonującym zdobycie wiedzy o systemie języka; nie umożliwia pokazania związków pomiędzy komunikacją językową a wiedzą o języku).
Model gramatyczny z okazjonalną nauką kształcenia kompetencji komunikacyjnych (nie umożliwia w stopniu wystarczającym opanowania sztuki porozumiewania się w różnych sytuacjach; umożliwia w stopniu satysfakcjonującym zdobycie wiedzy o systemie języka; umożliwia w stopniu niewielkim pokazanie związków pomiędzy komunikacją językową a wiedzą o języku).
Model kształcący kompetencje używania języka z okazjonalną nauką gramatyki (umożliwia w stopniu satysfakcjonującym opanowanie sztuki porozumiewania się w różnych sytuacjach; umożliwia w stopniu niewielkim zdobycie wiedzy o systemie języka; umożliwia w stopniu przeciętnym pokazanie związków pomiędzy komunikacją językową a wiedzą o języku).
Model oddzielający naukę o języku i naukę używania języka (umożliwia w stopniu przeciętnym opanowanie sztuki porozumiewania się w różnych sytuacjach; umożliwia w stopniu satysfakcjonującym zdobycie wiedzy o systemie języka; umożliwia w stopniu minimalnym pokazanie związków pomiędzy komunikacją językową a wiedzą o języku).
Model eklektyczny (umożliwia w stopniu niewielkim opanowanie sztuki porozumiewania się w różnych sytuacjach; umożliwia w stopniu satysfakcjonującym zdobycie wiedzy o systemie języka; umożliwia w stopniu niewielkim pokazanie związków pomiędzy komunikacją językową a wiedzą o języku).
Typy modeli programów:
Model analityczny – wiedzę należy zdobyć, preferuje encyklopedyczne fakty
Model hermeneutyczny – uczyć się znaczy umieć znaleźć odpowiedź, uczeń sam szuka odpowiedzi i sam się uczy, tylko po swojemu.
Model krytyczny – wiedza służy zmianie świata poprzez twórczą krytykę
Typy programów:
Program tematyczny – program jest realizowany nie liniowo lecz przez konkretne tematy.
Program funkcjonalny – służy temu by uczeń mógł spełniać różne funkcje
Program sytuacyjny – służy temu by uczeń wiedział jak zachować się w różnych sytuacjach.
Program gramatyczny
Program leksykalny
Układ treści programu:
Liniowy – od treści najprostszych do najtrudniejszych, po kolei
Koncentryczny – te same treści pojawiają się co jakiś czas, lecz wzbogacone o nowe informacje
Spiralny - te same treści pojawiają się co jakiś czas, lecz wzbogacone o nowe informacje
Typy podręcznika:
Podręcznik uniwersalny –zawiera tekst systematyczny, słowa i ilustracje
Podręcznik systematyczny–uporządkowana wiedza, odpowiada rocznemu programowi jakiegoś przedmiotu
Podręcznik do ćwiczeń i zajęć praktycznych – np. do ćw. Gramatycznych, ortograficznych, matematycznych
Podręcznik programowy –może obejmować część rocznego kursu danego przedmiotu lub jego całość
Typy zadań:
Zadanie krótkiej odpowiedzi
Zadanie z luką
Zadanie dłuższej odpowiedzi (rozprawka)
Zadanie na dobieranie – uczeń z podanych propozycji konstruuje wypowiedź
Zadanie wielokrotnego wyboru
Zadanie typu prawda/fałsz – określa prawdziwość twierdzenia
Poziomy rozumienia tekstu:
Krytyczne – rozumienie tekstu i umiejętność ustosunkowania się do jego treści (odnalezienie źródeł, do których autor się odwołuje, ocena przedstawionych danych, wyszukanie ważnych materiałów).
Receptywne – czytanie ze zrozumieniem, rozumienie znaczenia słów, odczytywanie tylko tych informacji, które są zawarte w tekście.
Semantyczne
Twórcze – uczeń sam coś tworzy (?)
Omówić przyczyny błędów
Ogólnie:
Wpływ środowiska rodzinnego (mówi się byle jak).
Wpływ grupy rówieśniczej (slang).
Wpływ mediów.
Zezwalanie na błędy.
Zły język nauczyciela.
Ubóstwo słowne.
Nieznajomość łączliwości wyrazów.
Złe skojarzenia.
Wyrazy obce.
Skróty myślowe.
Trudna konstrukcja gramatyczna.
Błędy semantyczne:
Wynikają z nieznajomości treści.
Błędy w rejestrze:
Nieznajomość wartości stylistycznej wyrazów, ich odmiany funkcjonalnej.
Błędy frazeologiczne:
Nieuwzględnianie społecznej tradycji używania wyrazów w kontekstach stałych nadając im znaczenie indywidualne, stosując je w nietypowych związkach słownych nie przestrzegając łączliwości frazeologicznej.
Błędy w zakresie wskaźników zespolenia:
Wynikają z kontaminacji mowy zależnej i niezależnej.
Ćwiczenia słownikowe, redakcyjne, poprawa wypracowań pisemnych.
Błędy leksykalne:
Nieznajomość wyrazu lub jego znaczenia.
Skomplikowane brzmienie wyrazów.
Mylenie wyrazów o podobnym brzmieniu.
Język potoczny, gwara.
Rodzaje ćwiczeń językowych (zapobiegających błędom):
Ćwiczenia w poprawnym wymawianiu wyrazów:
Poprawna mowa nauczyciela
Nowy wyraz powinien być wyraźnie wypowiadany, zapisany i kilkakrotnie przez uczniów powtórzony.
Teksty-luki, w których znalazłyby się identyfikowane wyrazy w odpowiednich kontekstach.
Ćwiczenia słowotwórcze:
Dobór odpowiednich przedrostków i przyrostków do właściwych podstaw słowotwórczych.
Rozsypanki słowne (-ucz-, klas-, dobr-, na-, od-, -rowy). Użycie utworzonych wyrazów w tekście.
Wypisać ze słownika ortograficznego 10 czasowników z przedrostkami z-, s- (-frunąć, - cierpieć, -hańbić).
Ćwiczenia semantyczne:
Niewiedza, że znaczenie wyrazu precyzuje się w kontekście. Naoczne uświadomienie ucznia o tym fakcie.
Z pracy ucznia lub wypowiedzi wybieramy dwa zdania zawierające ten sam wyraz w nieco innym znaczeniu (Andrzej szedł do DOMU. Na skraju lasu stał DOM).
Ćwiczenia związane z rejestrem:
Wskazanie uczniom w jakich sytuacjach wolno używać gwary a kiedy nie.
Prowadzenie notatnika – słowniczka wyrazów gwarowych, w którym formę gwarową młodzież zastąpić ma odpowiednikiem języka ogólnego.
Napisanie opowiadania z zastosowaniem dialogu z gwarą oraz innego w języku ogólnym.
Przeprowadzenie wywiadu z kimś, kto mówi gwarą i napisanie go w języku ogólnopolskim.
Ćwiczenia frazeologiczne:
Grupowanie wyrażeń i zwrotów wokół wyrazu. (Człowiek – współczesny, światowy, starej daty)
Wykorzystywanie przysłów, sentencji, maksym.
Objaśnianie treści zawartych w przysłowiach.
Zbieranie przysłów na określony temat.
Zbieranie i objaśnianie anachronizmów.
Zawartość podręczników [W. Nowak]:
Tekst podstawowy:
tekst słowny
zapis symboliczny
tekst słowno-symboliczny
teksty uzupełniające:
materiały “wspierające” tekst podstawowy (dowody twierdzeń, przykłady, komentarze metodologiczne)
materiały nadobowiązkowe (uzupełnienia nawiązujące do poprzedniej nauki, materiały poszerzające)
Teksty wyjaśniające:
przypisy
odsyłacze do literatury
objaśnienia symboli
Obudowa metodyczna (elementy pozatekstowe)
System sterowania przyswajaniem i odkrywaniem:
tekst motywacji
pytania (kierujące czytaniem i myśleniem heurystycznym)
przypisy heurystyczne i algorytmy
instrukcje, uwagi i ostrzeżenia
tekst rozwiązania zadań (wzory pracy)
fragmenty syntetyzujące
zestawienia i tablice
streszczenia
System utrwalania i kontroli
pytania utrwalające kontrolne
zadania i ćwiczenia
wskazówki rozwiązania (pytania naprowadzające, polecenia, zaprogramowane rozwiązania)
odpowiedzi
teksty kontrolne i kryteria ocen
System informacji
przedmowa
spis treści
tytuły rozdziałów i podrozdziałów
nagłówki informujące o rodzaju tekstu
akapity
podpisy (pod rysunkami, tablicami itp.)
zróżnicowany druk, podkreślenia,
skorowidze
symbole informacyjne
Ilustracje
Błąd językowy – innowacja językowa nie uzasadniona w komunikacji.
Norma językowa – usankcjonowane zasady pisowni powszechnie akceptowane. Norma użytkowa – dotyczy kontaktów językowych codziennych. Norma wzorcowa – język mówiony i pisany, publicznie akceptowany.
Kontaminacja – skrzyżowanie związków frazeologicznych.
Kultura języka - umiejętność poprawnego i sprawnego mówienia i pisania, zgodnego z przyjętymi regułami językowymi. Kultura języka wymagana jest od każdego człowieka, zwłaszcza w kontaktach służbowych i oficjalnych. (Sprawność językowa, estetyka słowa, etyka słowa)
Sprawność językowa - sprawne i bezbłędne posługiwanie się językiem, które sprawi, że nasz odbiorca bez problemu nas zrozumie.
Kryteria sprawności językowej:
Kryterium estetyczne – słownictwo dostosowane do danej sytuacji.
Kryterium narodowe – troska o ojczystość i polskość przez rodzime słownictwo.
Kryterium autorytetu kulturalnego – wielopokoleniowa inteligencja.
Kryterium funkcjonalności – wyraz ma być dostosowany do funkcji jaką ma pełnić w wypowiedzi.
Kryterium wystarczalności – wyraz jest potrzebny gdy go nie ma w języku.
Kryterium uzualne – wyraz jest poprawny, gdy znajduje się w różnych tekstach, powszechność użycia danej formy.
Słowniki:
Nowy słownik poprawnej polszczyzny Markowski
Słowniczek interpunkcyjny dla najmłodszych Podradzki
Słownik wyrazów obcych Jędrzejko
Słownik języka polskiego Polański
Słownik ortograficzny Polański
Słownik języka polskiego pod redakcją M. Szymczaka,
Słownik wyrazów bliskoznacznych pod redakcją S. Skorupki,
Słownik poprawnej polszczyzny pod redakcją H. Doroszewskiego i H. Kurkowskiej,
Słownik frazeologiczny języka polskiego pod red. S. Skorupki,
Słownik wyrazów obcych pod red. J. Tokarskiego,
Słownik wyrazów obcych pod red. W. Kopalińskiego,
Słownik ortograficzny pod red. S. Jodłowskiego i W. Taszyckiego,
Słownik ortograficzny języka polskiego pod red. M. Szymczaka,
Praktyczny słownik wyrazów bliskoznacznych pod red. W. Cienkowskiego,
Szkolny słownik synonimów pod redakcją W. Cienkowskiego,
Słownik etymologiczny pod redakcją A. Brücknera.
Ocenianie:
Jak najwięcej kategorii oceny.
Częste ocenianie.
Ocenianie ma być powszechne i dostępne.
Postać recenzji pisemnej (najpierw wskazać co zrobił dobrze, później co źle, co musi poprawić, douczyć się), musi być konkretna, odnosić się do skutków nie emocji, ogólników. Powinno być zastrzeżenie, że jest to ocena subiektywna.
Zasady ortografii polskiej:
Zasada fonetyczna:
Całkowita odpowiedniość między literami i głoskami.
Pisze się jak się słyszy.
Zasada ta uwzględnia właściwości fonetyczne spółgłosek (dźwięczność/bezdźwięczność, twardość/miękkość, zębowość/dziąsłowość).
Poprawna pisownia wg zasady fonetycznej uzależniona jest od poprawnej wymowy piszącego.
Powinno się kształtować artykulacje i słuch fonematyczny.
Zasada morfologiczna:
Różnica między pisownia a wymową.
Słowa z ó,rz,ż,h,ch wymienne.
Pisownia z ą,om,ę,em w przypadkach.
Pisownia zakończeń –ów, -ówka, -ówna.
Zasada historyczna:
Zachowanie tradycyjnej pisowni odpowiadającej etymologii wyrazu.
Litery rz,ó,h niewymienne uwarunkowane są historycznie.
Wyrazy związane historycznie dzielimy na:
- Objęte regułą ortograficzną (ó,rz,h niewymienne)
- Objęte regułą ortograficzną (rz po spółgłoskach itp.)
Można objaśniać pisownię poprzez przykłady gwarowe.
Zasada konwencjonalna:
Pisownia rzeczowników pospolitych i własnych.
Pisownia łączna i rozłączna.
Pisownia przyimków z rzeczownikami, wyrażeń przyimkowych.
Pisownia wielkich i małych liter.
Skróty i skrótowce.
Funkcje oceniania [Sołtys, Szmigiel]:
Dydaktyczna – ocena powinna być informacją o stopniu opanowania przez ucznia treści nauczania.
Dydaktyczno-prognostyczna – informuje o stopniu znajomości zagadnienia przez ucznia niekoniecznie w aspekcie programu szkolnego. Pomaga zaplanować kolejne czynności nauczyciela.
Sterująco-metodyczna – powinna uzmysłowić nauczycielowi konieczność zmiany lub kontynuacji metody pracy z uczniem.
Psychologiczna – powinna obejmować kontekst zdrowia psychicznego i fizycznego ucznia.
Wychowawcza – powinna uwzględniać zaangażowanie, staranność, wkład pracy itp.
Selektywna – powinna odróżniać uczniów dobrze przygotowanych do dalszej nauki od tych, którzy danej umiejętności nie posiedli.
Społeczna – powinna kształtować stosunki w klasie i określać przygotowanie i predyspozycje ucznia do dalszej nauki, pracy.
Błędy językowe [Andrzej Markowski]:
Błędy zewnętrznojęzykowe:
Ortograficzne [o1, o2]
Używanie niewłaściwych liter i połączeń literowych
Niewłaściwa pisownia łączna i rozłączna
Niewłaściwe użycie wielkich i małych liter
Interpunkcyjne [i.]
Brak właściwego znaku interpunkcyjnego
Zbędne użycie znaku interpunkcyjnego
Użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego
Błędy wewnętrznojęzykowe
Systemowe (językowe)
Gramatyczne
Fleksyjne [fl.]
Niewłaściwa postać wyrazu
Niewłaściwy wzorzec odmiany
Niewłaściwa postać tematu fleksyjnego
Niewłaściwa końcówka fleksyjna
Składniowe [skł.]
Błędy w związku zgody
Błędy w związku rządu
Błędne używanie przyimków
Niepoprawne skróty składniowe
Niepoprawne konstrukcje z równoważnikami zdań
Błędy w szyku
Leksykalne
Słownikowe [wyr.]
Użycie wyrazów w niewłaściwym znaczeniu
Mylenie wyrazów podobnych brzmieniowo
Używanie pleonazmów
Nadużywanie modnych wyrazów
Frazeologiczne [fraz.]
Zmiana frazeologizmu przez wymianę, redukcję lub uzupełnienie
Zmiana jednej formy gramatycznej jednego składnika frazeologizmu
Użycie frazeologizmu w złym kontekście
Słowotwórcze [słow.]
Używanie konstrukcji niezgodnych z polskim modelem słowotwórczym
Zastosowanie nieprawidłowego formantu
Wybór złej podstawy słowotwórczej
Fonetyczne
Użycia (stylistyczne)
Skróty myślowe
Wielosłowie
Wieloznaczność
Mieszanie stylów
Ubóstwo słownictwa
Nieuzasadniona stylizacja
Niedostosowanie środków językowych do charakteru wypowiedzi
Pięć determinant sprawności ortograficznej uczniów (Danuta Krzyżyk):
Inteligencja – zdolność do wykonywania pewnych zadań
Lingwistyczna – umiejętność posługiwania się językiem, wzorami
Matematyczno-logiczna – precyzja i myślenie abstrakcyjne
Wizualno-przestrzenna – myślenie obrazowe, korzystanie z map i tabel
Muzyczna – wrażliwość emocjonalna, poczucie rytmu
Interpersonalna – łatwy kontakt z ludźmi
Intrapersonalna – wysoki poziom wiedzy o sobie
Kinestetyczna – dobre wyczucie czasu, znaczenie zmysłu dotyku
Pamięć
Zapamiętywanie (nabywanie informacji)
Przechowywanie
Przypominanie (odtwarzanie)
Rozpoznawanie – odróżnienie tego co umiemy a czego nie
Reprodukcja – wierne odtworzenie tego co zapamiętane
Uwaga
Przyswajanie nowej reguły powinno być poprzedzone obserwacją i gromadzeniem ortogramów.
Materiał ćwiczeniowy powinien być przejrzysty i logiczny na tyle b y uczeń przez samodzielną analizę mógł dojść samodzielnie do uogólnień i reguł.
Utrwalanie zapisu przez ćwiczenia
Kontrola stopnia opanowania zapisu
Nie łączyć różnych reguł na jednej lekcji.
Zainteresowanie
Motywacja
(Znajomość reguł ortograficznych)
Rodzaje ćwiczeń ortograficznych:
Przepisywanie (Tekst niezbyt długi i zrozumiały, koncentrację osiągamy przez uświadomienie o kontroli i ocenie pracy):
Utrwalające
Łączenie z analizą treści lub analizą gramatyczno-ortograficzną.
Uczniowie po parokrotnym przeczytaniu tekstu wybierają z niego zdania kluczowe. W trakcie przepisywania ich do zeszytu omawiają zawarte w nich problemy ortograficzne, podkreślają odpowiednie wyrazy, cząstki słowotwórcze lub fleksyjne.
Jako sprawdzian
Przepisywanie połączone ze wstawianiem opuszczonych liter, z dopisywaniem opuszczonych części wyrazów lub całych wyrazów, z ćwiczeniami gramatycznymi (zmiana liczby, czasu itp.).
Dyktando – niedopuszczalne jest dyktowanie ciągu pojedynczych wyrazów, które posiadają jedna regułę lub dwie reguły ortograficzne. Niedopuszczalne jest sztuczne gromadzenie trudnych słów. Dyktando ma poruszać problemy bliskie uczniom, ma być dowcipne.
Dyktando wprowadzające:
Zaznajamia uczniów z nowym materiałem ortograficznym, z jedna tylko regułą ortograficzną, która będzie przedmiotem analizy i ćwiczeń.
Przed rozpoczęciem pisania nauczyciel zaznajamia uczniów z poznawaną regułą.
Pięć do ośmiu zdań.
Dyktando utrwalające (nauczyciel tylko na wstępie przypomina uczniom, o jaką trudność ortograficzną chodzi. Utrwalenie poprawnego zapisu oraz zapamiętanie powstawania błędów).
Dyktando z objaśnieniem:
Ćwiczy jedna trudność ortograficzną lub dwie trudności.
Dyktando wybranych reguł i form
Dyktando swobodne:
Uczeń nie musi zapisywać dokładnie słyszanego tekstu.
Jeżeli nie wie jak zapisać daną formę, może posłużyć się synonimem.
Dyktando ściśle związane z ćwiczeniami redakcyjnymi i stylistycznymi.
Dyktando twórcze:
Uczniowie sami układają dyktando.
Autodyktando:
Uczniowie piszą z pamięci przeczytane z tablicy lub książki zdania.
Uczeń w razie wątpliwości zawsze może spojrzeć w tekst, który przepisuje.
Dyktando sprawdzające
Ćwiczenia ortograficzne:
Ortograficzno-gramatyczne – poznanie reguł ortograficznych oraz utrwalenie wiadomości i zastosowanie ich w praktyce. Ćwiczenia:
Podkreślanie form gramatycznych z analizą ortograficzną
Ułożenie reguły ortograficznej pisowni danego wyrazu
Wskazanie w tekście określonych form gramatycznych i wyjaśnienie reguły ortograficznej
Ortograficzno-słownikowe – poszerzenie zasobu językowego, utrwalenie znaczenia i powiązań frazeologicznych wyrazu z jego obrazem graficznym oraz utrwalenie poprawnej pisowni ortogramów. Ćwiczenia:
Tworzenie wyrazów pochodnych
Zestawienie wyrazów pokrewnych
Tworzenie nowych wyrazów od już istniejących
Zestawienie synonimów
Ortograficzno-stylistyczne:
Kilkuminutowe wyszukiwanie podanych przez nauczyciela wyrazów (związane z tematem lekcji)
Wyszukiwanie wyrazów z określonym problemem ortograficznym
Ćwiczenia na posługiwanie się słownikiem
Przykłady ćwiczeń:
Ćwiczenia ortograficzno-gramatyczne:
Podaj po dwa przykłady wyrazów pokrewnych, w których zachodzą oboczności ó:o, rz:r, ch:sz.
Utwórz formę bezokolicznika od podanych czasowników: dowodzę, chodzę, biegasz.
Ćwiczenia ortograficzno-słownikowe:
Wyjaśnij znaczenie podanych wyrazów: lód-lud, mak-mag, hart-chart.
Od podanych wyrazów utwórz wyrazy zdrobniałe tak, by powstała oboczność ó:o – nóż, stół, dół, rów.
Ćwiczenia ortograficzno-stylistyczne:
Napisz krótki opis świątecznej choinki. Wykorzystaj następujące rzeczowniki: bombki, orzechy, łańcuchy oraz przymiotniki: srebrzyste, kolorowe.
Ułóż dyktando o podróży dookoła świata. Użyj w nim nazw kontynentów, miast i państw.
Ćwiczenia w posługiwaniu się słownikami ortograficznymi:
Znajdź w słowniku ortograficznym nazwy sześciu figur geometrycznych. Zapisz je, obok narysuj figurę.
Wypisz ze słownika wszystkie wyrazy zaczynające się na ó. Ułóż z nimi zdania.