W kształceniu pedagogicznym coraz większą uwagę zwraca się na elementy życia społecznego, jego wpływ na kształtowanie osobowości człowieka.
Choć obecnie socjologia wychowania jest dyscypliną mającą miano jednej z nauk o edukacji to jej początek sięga pierwszej połowy XIX w
Socjologia wychowania rozwijała się w dwóch etapach:
I ETAP
Ściśle naukowy związany z budowaniem teorii socjologicznej wskazującej na istotność wychowania w procesach socjalizacji społecznej. Dopiero później socjologia wychowania zdobyła uzasadnienie aplikacyjne i ten etap to etap II
II ETAP
Etap praktyczny dzieli się na: Wiedzę ludową w skład której wchodzi Mądrość ludowa oraz Refleksje mędrców – to filozofia społeczna.
Początki socjologii wychowania to 1837 rok. Ojcem socjologii wychowania był August Comt’e.
Kryteria potrzebne do wyodrębnienia nowej nauki:
1. Nadanie nowej dziedzinie nazwy,
2. Określenie przedmiotu badań dla nauki,
3. Zaproponowanie metod badawczych.
Spełnił je August Comte w 1837 roku „Kurs filozofii pozytywnej” – użył terminu socjologia dla nowo rodzącej się nauki. Uzasadnił to nauką koniecznością powołania nauki o społeczeństwie. Przedmiot badań to społeczeństwo stanowiące zharmonizowaną całość składająca się z elementarnych cząstek zwanych rodzinami. Czyli przez rodzinę poznajemy społeczeństwo. Skonstruował i unaukowił metody badań zjawisk społecznych. Są to: obserwacja, metoda porównawcza, analiza historyczna, eksperyment.
Polska – początki socjologii
Wyróżniamy trzy okresy:
1. Początki i główni reprezentanci przełomu XIX i XX wieku –
Józef Skupiński – (1804 – 1893) – prawnik, ekonomista, socjolog. Wydał jedną rozprawę „Myśl ogólna fizjologii wszechświata” – uznana za pierwszą w Polsce próbę ujęcia systemu socjologii Comta.
Władysław Pilat – (1857 – 1908) – wykładowca prawa wekslowego, zainteresowania socjologiczne. Prace „Nowy zarys socjologii”, „O nowoczesnej socjologii”.
Bolesław Limanoski – (1835 – 1935) – działacz socjalistyczny, działacz myśli społecznej, socjolog. Wydał: „Socjologię”, „Historia ruchu społecznego”, „Naród i państwo” .
Za ojca Polskiej socjologii uważany jest Józef Skupiński. Na uczelniach zagranicznych zasłynęli socjologowie Ludwik Gumplowicz – (1838 – 1908) – osiadł w Austrii na uniwersytecie w Grazu. Kazimierz Kellez Kranz – (1872 – 1905) – studia w Paryżu, działalność naukowa w Paryżu i Brukseli. Bronisław Malinowski – 1942 – studiował na uniwersytecie Jagiellońskim. Zasłynął jako badacz ludów pierwotnych. Twórca kierunku funkcjonalnego. Profesor uniwersytetu londyńskiego.
2. Okres międzywojenny – Florian Znaniecki to twórca socjologii akademickiej w Polsce. Florian Znaniecki wraca do kraju i w Poznaniu organizuje studia socjologiczne (katedra socjologii i filozofii kultury).W 1930 r. ukazał się „Przegląd socjologii” – redaktor naczelny Znaniecki. Od 1930 r. zaczęto kształcić w Polsce magistrów socjologii i wtedy socjologia uzyskała status dyscypliny uniwersyteckiej a Znaniecki został uznany za twórcę socjologii akademickiej w Polsce (Błochowski).
Wychowankowie Znanieckiego: Józef Chałasiński, Jan Szczepański.
Podręczniki – „Wstęp do socjologii” – 1922 r. I i II tomowa „Socjologia wychowania” – Znaniecki (1928,1930). Przetłumaczone na angielski, są to do dziś podstawowe podręczniki akademickie.
Ośrodki socjologii: Poznań, Warszawa (Petrażewski Leon, Ludwik Krzywicki, Stanisław Czarnecki, Stanisław Ossowski, Chałasiński), Lwów – pierwsi w kraju rozwijają socjologię – Bolesław Pilat. Czołowy reprezentant – Fr. Bujak 1875-1919, Kraków – K. Dobrowolski (etnografia, socjologia, kultura chłopska).
Instytuty: tylko badania. Instytut Gospodarstwa Społecznego, Instytut Spraw Społecznych – problematyka materialna, socjalna, zdrowie najniższych warstw społ. W Warszawie Instytut Socjologii Wsi.
W czasie II wojny światowej socjologia była w konspiracji, dr Wł. Okiński uczeń Znanieckiego.
3. Okres powojenny –
Odrodzenie socjologii po 1945 w Łodzi. Do lat 50- tych nikt nie ukończył socjologii, bo wyrzucano tą naukę z list przedmiotów akademickich. Władze uznały, że jest to nauka burżuazyjna. Na KUL- u socjologia była uprawiana bez przerwy. W 1956 wraca do kształcenia akademickiego. Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KCPZPR, kształciła socjologów dla aparatu władzy. W 1984 przekształcono to w Akademię Nauk Społecznych. Problematyka badawcza: integracja i adaptacja Polaków przesiedlonych.
Koniec lat 70-tych, socjologowie wskazywali na zbliżający się kryzys w kraju, który grozi konsekwencjami, władza zlekceważyła tę informację. Socjologia: miasta, wsi, medycyny, polonii, rola kobiety wiejskiej, władza, religie.
Rola socjologów: pełnią rolę badaczy, ekspertów, doradców, wykładowców, lekarzy, pracowników socjalnych, urzędników, pracowników aparatu partyjnego, organizacji, stowarzyszeń, wychowawców.
Społeczna rola socjologii powinna polegać na:
diagnoza sytuacji,
dostarczenie ekspertyz i przesłanek decyzji przez przekazywanie i pokazywanie społecznych konsekwencji alternatywnych wyborów,
powinna popularyzować wiedzę o społecznych prawidłowościach,
pomocy w zrozumieniu społeczeństwa jakim samo jest.
SOCJOLOGIA WYCHOWANIA – PRZEDMIOT, FUNKCJE, PROBLEMY
Socjologia wychowania i edukacji bada rzeczywistość społeczno – wychowawczą w aspekcie teoretycznym, empirycznym i socjotechnicznym.
Przedmiot badań:
1. zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych
2. instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych wpływające na strukturę, treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno – kulturowych warunków wychowania oraz działalnością edukacyjną pośrednią lub bezpośrednią innych instytucji,
3. społeczno – kulturowy przebieg procesów wychowania i zachowań, organizacji i dezorganizacji sprzyjającej bądź nie realizacji celów oraz zadań wychowania i edukacji, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno – zawodowej.
4. poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów wychowawczych i kulturowych w ramach mikro, mezo i makro systemów wychowania w zakresie form wychowania naturalnego, bezpośredniego, pośredniego, formalnego i nieformalnego.
Socjologia mikroedukacji – zajmuje się głównie funkcjonowaniem grup naturalnych np. rodziny, grup rówieśniczych, kręgów społecznych, klik, gangów, grup nieformalnych
Socjologia mezoedukacji – dokonuje analizy funkcjonowania instytucji i systemów wychowawczych osiedla, gminy, społeczności wioskowej.
Socjologia makroedukacji – zajmuje się systemami wychowania dotyczącymi państwa, narodu, klas i warstw społecznych, wychowania obywatelskiego.
Socjologia wychowania– zawiera w sobie elementy teoretyczne jak i praktyczne. Teoria to wiedza wyjaśniająca określoną dziedzinę zjawisk, pozostaje w związku z praktyką bo na jej podstawach jest formułowana. Praktyka to świadoma działalność ludzi, wykorzystująca umiejętności i nawyki zdobyte w działaniach. Socjologia wychowania spełnia określone funkcje:
1. Funkcja poznawcza i teoretyczna – polega na przekazywaniu społeczeństwu wiedzy, służy poznawaniu życia społecznego ludzi, umożliwia poznawanie mechanizmów, procesów i praw strukturalnych, rozwojowych, wyjaśnianie opisywanych zjawisk i zależności.
2. Funkcja humanistyczna – wyraża się głównie we wprowadzaniu w system norm i wartości, określania norm i zachowań grup i jednostek w rozwijaniu osobowości i kształtowaniu postaw i przekonań, a także stereotypów.
3. Funkcja wychowawcza – przejawia się w kształtowaniu wzorów i modeli zachowań społecznych, umożliwia świadome i celowe wykonywanie celów i zadań wychowania.
4. Funkcja diagnostyczna i prognostyczna – przejawia się w rozpoznawaniu określonego stanu rzeczy. Na podstawie diagnozy formułujemy optymalne rozwiązania.
5. Funkcja społeczno – pedagogiczna i socjotechniczna – społeczno – pedagogiczna zajmuje się wyjaśnianiem sytuacji społeczno wychowawczych jak również wskazywaniem skutecznych metod i technik oddziaływania wychowawczego, a socjotechniczna to organizowanie i kierowanie procesami wychowawczymi w szkole, klasie, grupie koleżeńskiej, środowisku społecznym.
6. Funkcja apologetyczna i demaskatorska – te funkcje są realizowane w zależności od tego jakie orientacje, interesy, cele i zadania światopoglądowe i moralno – etyczne propaguje i realizuje. Apologetyka - obrona czyichś interesów, ukazywanie czyichś interesów. Demaskatorska – wyszukiwanie pewnych mankamentów, uchybień, to co szkodliwe dla rozwoju człowieka. Funkcja apologetyczna i demaskatorska może dotyczyć zarówno czegoś jak i kogoś.
Aktualne problemy socjologii wychowania i edukacji to:
1. wychowanie jako zjawisko społeczne,
2. wychowanie a społeczeństwo,
3. wychowanie a problemy ludnościowe,
4. struktura społeczna szkoły,
5. ekologia wychowania,
6. stratyfikacja (różnicowanie) społeczna, a szkoła,
7. wychowanie, a procesy społeczne (współzawodnictwo, konflikty, akomodacja, asymilacja),
8. uspołecznianie jako proces wychowania,
9. dewiacyjne zachowania w szkole,
10. dynamika grup w wychowaniu,
11. warunki kształtujące programy nauczania,
12. społeczność lokalna, a szkoła,
13. wychowanie w zakresie odpowiedzialności społecznej,
14. aktualne kontrowersje o wychowaniu,
15. wychowanie zdrowotne,
16. edukacja, a demokracja i polityka,
17. wychowanie do zmian i rozwoju,
18. wychowanie do przyszłości.
NOWOCZESNE SPOŁECZEŃSTWO – NOWOCZESNA OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA JEDNOSTKA W PROCESIE WYCHOWANIA
Osobowość – to zbiór unikalnych i stosunkowo trwałych cech jednostki wyodrębniających ją od pozostałych.
Socjologiczna koncepcja osobowości wg Jana Szczepańskiego – na osobowość wg niego składają się:
1. Elementy biogenne – anatomia i fizjologia wpływa na naszą osobowość. Wpływy na osobowość warunkują je ale nie bezwzględnie. Jeszcze popędy wrodzone i odruchy także wpływają na osobowość
2. Elementy psychogenne – pamięć, wola, uczucia, spostrzegawczość, temperament, skłonności, wyobrażenia.
3. Elementy socjogenne – pochodzą z wpływów społeczeństwa i kultury.
1. Kulturowy ideał osobowości - to zespół wyobrażeń jaki powinien być idealny członek społeczeństwa. Jest on narzucany jednostce, kształtuje się w okresie dorastania, kiedy szukamy ideałów do których dążymy. Jest różny w różnych kulturach. Nie zawsze wypełniamy kulturowy ideał osobowości.
2. Role społeczne - to nasze prawa, obowiązki – są wynikiem oczekiwań społecznych. To względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób przebiegające wg mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego celu. Których grupa oczekuje od określonej jednostki. Wzór osobowy określany jest przez społeczeństwo.
3. Jaźń subiektywna – to zespół wyobrażeń o sobie jednostki, wytworzony na podstawie tego, jak traktują ją inni ludzie. Kształtuje się we wczesnym dzieciństwie. To jest nasze wewnętrzne poczucie ja. kształtuje się pod wpływem grup pierwotnych.
4. Jaźń odzwierciedlona – jest to zespół wyobrażeń jednostek wytworzony na podstawie, tego co przypuszczamy, że myślą o nas inni. Kształtuje się w okresie dojrzewania. Inaczej jest to patrzenie na siebie oczami innych. Jest to końcowy element kształtowania się osobowości.
Wg Jana Szczepańskiego – Osobowość – to zespół trwałych cech biologicznych i psychicznych pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.
Kulturowy ideał osobowości i role społeczne kształtowane są przez społeczeństwo czyli są niejako narzucane z zewnątrz.
TYPY OSOBOWOŚCI
Kretschmer Ernst (1888-1964), lekarz niemiecki, psychiatra. W 1924 stworzył typologię konstytucjonalną (zwaną również typologią Kretschmera), w której wyodrębnił typy temperamentu oraz skłonności do określonych chorób psychicznych na podstawie typów budowy ciała jednostki. Konstytucjonalizm wg Kretschmera przyjmuje 3 typy fizyczne ludzi:
atletyczny (osobnik muskularny),
asteniczny (osobnik budowy wątłej),
pykniczny (osobnik z dużym brzuchem, skłonny do otłuszczenia).
Tym 3 typom fizycznym odpowiadają 2 typy psychiczne:
osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny,
a osobnikom o budowie pyknicznej - typ cyklotymiczny.
Interesującą koncepcje psychologiczną przedstawił szwajcarski psycholog Carl Gustaw Jung (1875-1961), Wyróżnił on dwa przeciwstawne typy: nieśmiałego i zamkniętego w sobie introwertyka oraz towarzyskiego i otwartego ekstrawertyka. Wyróżnił on podstawowe typy ludzkie wg czterech podstawowych funkcji człowieka. Funkcje te stanowią pary przeciwieństw: myślenie – uczucie, percepcja – intuicja. Oznacza to m. in., że nie możemy jednocześnie myśleć i czuć lub postrzegać świat i doznawać intuicji. Percepcja (postrzeganie) jest z natury ekstrawertywne, zewnętrzne, a intuicja introwertywna, wewnętrzna. Pojęcie introwersji-ekstrawersji oznaczało pierwotnie ogólną orientację psychiczną człowieka na zewnątrz (extra) lub do wewnątrz (intro). Człowiek może zazwyczaj świadomie używać jednej funkcji (dla niego podstawowej, głównej), czasem dwóch, bardzo rzadko trzech, natomiast jego czwarta funkcja pozostaje dla niego niedostępna. To, która funkcja jest główna oraz ekstrawersja-introwersja stanowią o typie człowieka, a zatem podstawowych typów w tej teorii jest osiem.
SPRANGER Eduard (1882-1963), niemiecki filozof, psycholog i pedagog, prof. uniw. w Lipsku, Berlinie i Tybindze; pod wpływem filozofii Dilteya rozwijał tzw. psychologię rozumiejącą; wyróżnił 6 podstawowych typów ludzkich:
typ intelektualny, skierowany na przedmioty abstrakcyjne i ogólne,
typ estetyczny, skierowany na obrazowość i piękno,
typ ekonomiczny, skierowany na psychofizyczne siły człowieka,
typ religijny, skierowany na całościowość wartości indywidualnych,
typ społeczny, skierowany na wczuwanie się w życie innych,
typ polityczny, skierowany na stosunki międzyludzkie; różne odmiany i połączenia tych typów w konkretnych osobowościach tworzą nieograniczoną różnorodność indywidualności;
Wg Floriana Znanieckiego – ze względu na jego środowisko wychowawcze we wczesnym dzieciństwie:
1. Ludzie dobrze wychowani – których osobowość kształtowali głównie wychowawcy i instytucje wychowujące ideały wychowawcze.
2. Ludzie pracy – ich osobowość kształtował warsztat pracy, funkcjonujące w nim zespoły pracownicze.
3. Ludzie zabawy – którzy byli wychowywani dzięki uczestnictwu w grupach zabawowych i innych grupach rówieśniczych.
4. Ludzi zboczeńców – którzy byli objęci wpływami różnych środowisk wychowawczych.
5. Ludzie dobrzy i mądrzy – ludzie tworzący nowe systemy kulturowe, ludzie samodzielni.
Wg Jana Szczepańskiego:
1. Twórcy – ludzie wnoszący nowe idee, pomysły itp.
2. Przeciętni – którzy sumiennie pracują wykonując swoje zadania nie modernizując niczego.
3. Ludzie aktywni negatywnie – zaliczyć tu możemy złodziei, brakorobów itp.
4. Jednostki zdane na pomoc i opiekę innych.
Osobowość podstawowa – jest to zespół cech wspólnych dla wszystkich lub dla większości członków danego społeczeństwa, ściśle scharmonizowana z instytucjami danego społeczeństwa i całym społeczeństwem, stanowi główny punkt wyjścia do kształtowania się zróżnicowanych osobowości poszczególnych jednostek.
W ujęciu idealno-typowym społeczeństwo nowoczesne charakteryzuje się następująco:
Cechy organizacyjne:
wielka liczba członków,
otwartość czyli wielorakie powiązania z innymi społeczeństwami.
heterogeniczność czyli zróżnicowanie wewnętrzne (klasowe, warstwowe),
wysoki poziom urbanizacji – podstawową organizacją przestrzenną jest miasto.
Cechy osobowościowe jednostki:
orientacja na osiągnięcia indywidualne,
wysoki poziom empatii i nonkonformizmu,
przekonanie o możliwości zapanowania nad przyrodą,
orientacja na teraźniejszość i przyszłość,
nastawienie liberalne lub demokratyczne,
odejście od wiary w przeznaczenie.
Cechy społeczno – kulturowe:
dominacja więzów rzeczowych czyli ludzie powiązani ze sobą interesami,
struktura społeczna oparta na podziałach warstwowych,
porządek społeczny oparty na kontrakcie,
pozycja społeczna osiągana np. poprzez edukację,
zachowania słabo skondensowane,
działania zuniwersalizowane,
wysoki poziom skolaryzacji i wykształcenia,
wysokie kompetencje symboliczne,
powszechne korzystanie z mechanizmów,
kultura zdominowana przez profanum (świecka).
Cechy polityczne:
władza legalna usankcjonowana świecko,
szeroki udział w instytucjach przedstawicielskich,
brak tendencji endogamicznych w elitach władzy (więcej opcji politycznych),
pluralizm instytucji politycznych.
Cechy techniczno-ekonomiczne:
nieantarkiczność (kraje trzeciego świata oparte tylko na własnej produkcji, gospodarce – autarkiczne)
skomplikowane technologie, złożony podział pracy, wysoki poziom produkcji w przeliczeniu na mieszkańca,
gospodarka zdominowana przez przemysły innowacyjne (informatyka, elektronika),
wyspecjalizowane usługi,
korporacje międzynarodowe.
Nowoczesna osobowość społ., to wzorzec człowieka racjonalnego.
Trzy podstawowe cechy:
rozbudowana potrzeba osiągania i wyczynu; charakteryzuje ludzi silnie motywowanych do realizacji potrzeb, 4 cechy:
stała skłonność do podejmowania ryzyka przy jednoczesnej świadomości jego konsekwencji, predyspozycje do innowacji,
umiejętność analitycznej oceny przedsięwziętych działań zakończonych zarówno porażką jak i sukcesem,
pełna mobilizacja wewnętrzna w warunkach współzawodnictwa, zapewniająca uzyskiwanie bardzo dobrych wyników, przy czym sukces dynamizuje działania jednostek.
wysoki poziom empatii,
nonkonformizm.
Hubris, to nieposkromiona pycha która wywoływała gniew bogów.
Hubris, to siły tkwiące w człowieku, które zmuszają do działań prowadzących do dowartościowania siebie, samodoskonalenia, osiągania coraz wyższych pozycji i stanowisk, akceptowania zmian i innowacji. Zaspokojenie tych dążeń rodzi satysfakcję i wywołuje dumę, zwiększa poczucie osobistego bezpieczeństwa, scala indywidualną osobowość, pozwala optymistycznie patrzeć na świat, nadaje sens życiu. Te motywacje hubrystyczne stają się regulatorem rozwoju.
Działanie herostratesowe – jest to działanie typu negatywnego.
Działanie egoistyczne – jednostka wykorzystuje do realizacji swojego celu innych.
Działanie przestrzenne – działanie typu handlu rzeczami z przemytu itp., poprzez kupno przyczyniamy się do bogacenia się innych.
Istnienie zbiorowości o umiejętności wczuwania się w procesy innych osób.
Zdolności empatyczne – jest to ważna cecha zbiorowości. Wyraża się w zdolności wczuwania się w nowoczesne role społeczne. Role pełnione przez jednostki odniesienia. Stany empatyczne w procesie modernizacji zmuszają jednostkę do podejmowania nowych ról i wczuwania się w nie tzn. zachowań nierutynowych, elastycznego reagowania i rozbudowywania własnych możliwości.
Postawa nonkonformistyczna – sprzyja zachowaniom o charakterze niekonwencjonalnym. Cechuje ona ludzi o zredukowanej potrzebie uległości wobec innych, doznawania opieki i znajdowania oparcia w ograniczonej potrzebie afiliacji. W 1984 roku powstał nowy wzorzec osobowości człowieka nowoczesnego – Inkeles i Smith mówią, że jednostkę trzeba wyposażyć w takie cechy jak:
1. otwartość na nowe doświadczenia,
2. gotowość do świadomej zmiany,
3. zdolność zbierania informacji o faktach,
4. umiejętność wykorzystywania wiedzy w podejmowanych działaniach,
5. umiejętność planowania w sprawach zarówno osobistych, rodzinnych i publicznych,
6. skłonność do kalkulacji wynikająca z przekonania, że świat jest policzalny, a wiele zjawisk można przewidzieć,
7. wysoka ocena umiejętności technicznych ułatwiająca korzystanie z nowoczesnych urządzeń technicznych,
8. rozumienie logiki procesów produkcyjnych i zasad podejmowania decyzji,
9. wysokie aspiracje oświatowe i zawodowe,
10. świadomość godności innych i szacunek dla niej,
11. uniwersalizm i optymizm w postępowaniu.
ROLA SPOŁECZNA
Jest to istotny składnik osobowości człowieka. Jest to spójny system zachowań wynikający z przynależności jednostek do określonych grup i zbiorowości (rola pracownika, rodzica itp.) na rolę społeczną składają się prawa i obowiązki, przywileje i powinności. Realizacja ich jest właśnie pełnieniem roli. Można swoją rolę wykonywać połowicznie, ale trzeba wykonywać ją dobrze. Zakres realizacji każdej roli społecznej uwarunkowany jest wieloczynnikowo przede wszystkim zależy od:
1. Właściwości anatomiczno – psychologicznych danej jednostki.
2. Wzoru osobowego akceptowanego w danej grupie czy innym typie zbiorowości ludzkiej.
3. Sposobu zdefiniowania danej roli zarówno przez jej nosiciela jak i zbiorowość z którą dana rola się kojarzy.
4. Struktury i organizacji grupy jakimi dysponuje wobec swoich członków zasługujących na pozytywne lub negatywne wyróżnienie.
Pojęcie roli społecznej zapożyczone jest z terminologii teatralnej. Może być spełniana pod przymusem lub dobrowolnie.
Role społeczne są zestawem reguł mówiących jak powinniśmy postępować, jakiego postępowania powinni oczekiwać inni.
Role społeczne porządkują i określają ludzkie postępowanie i wzajemne kontakty. Ludzie występują jako reprezentanci ról społecznych. Mogą mieć charakter sformalizowany – pełnione przez instytucje i mają formalne przepisy, bądź niesformalizowany – nie ma na nie formalnych przepisów, uczymy się ich w sposób obyczajowy np. koleżanka, kobieta. Realizacja roli społecznej może odbiegać od wzoru przyjętego przez normy. Wprowadza się pojęcie roli postulowanej. Rola postulowana odbiega swym charakterem od wykonywanej.
Konflikt ról – wobec tej samej roli kierowane są sprzeczne oczekiwania np. niejednolite oddziaływania rodziców na dziecko.
Napięcie ról – kiedy wykonujemy tak wiele ról, że nie potrafimy żadnej wykonywać dobrze, wynika to z wielości ról.
Swoje role społeczne powinniśmy wykonywać świadomie i dobrze.
POSTAWY SPOŁECZNE
Wg Morgana postawy społeczne – to tendencje do reagowania pozytywnie lub negatywnie w stosunku do ludzi przedmiotów lub sytuacji.
Wg S. Mika – postawy społeczne – to pewien względnie trwały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu bądź dyspozycje do takiego stosunku wyrażające się w kategoriach pozytywnych, negatywnych, neutralnych.
Postawa ma związek z poglądami i opiniami danego człowieka.
Cechy postawy:
1. Kierunek – każda postawa i opinia dotyczy określonego przedmiotu, grupy itp.
2. Intensywność – każda postawa i opinia mogą mieć różną skalę pozytywności i negatywności.
3. Trwałość – są postawy i opinie które mogą być przekształcone pod wpływem pogadanek, ale też takie, które opierają się różnorodnym działaniom bodźców.
4. Siła – postawy i opinie mogą mieć różną siłę, niektóre osoby silniej niż inne określają postawy. Osoby o zdecydowanych postawach negatywnych wykazują większą siłę postaw.
Na kształtowanie się postaw mają wpływ czynniki wewnętrzne (potrzeby, zainteresowania, potrzeby emocjonalne, charakter, sposób życia) i zewnętrzne (środowisko rodzinne, ekologiczne, grupy rówieśnicze, kręgi społeczne, instytucje wychowania).
Komponenty (składniki) postawy to: myślenie, uczucie i działanie.
Składnik myślowy – jest wyrażony w formie poglądu na przedmiot postawy.
Składnik uczuciowy – znajduje odbicie zarówno w wypowiedziach jak i zachowaniach przez swoisty rodzaj ekspresji, która mu towarzyszy.
Składnik działania – przejawia się w czynnym zachowaniu wobec przedmiotu postawy np. matka przytula dziecko.
Postawy stereotypowe – to szczególny rodzaj postaw, które jako zniekształcone i emocjonalne pojęcie rzeczywistości przybierają formę uprzedzeń.
POSTAWY RODZICIELSKIE WG MARII ZIEMSKIEJ
Postawy pozytywne:
1. Akceptacja dziecka – przyjęcie go takim jakim jest ze wszystkimi jego wadami i zaletami. Sprzyja kształtowaniu się u dziecka do nawiązania się trwałej więzi emocjonalnej. Dzieci z takich rodzin bywają wesołe, odważne.
2. Współdziałania z dzieckiem – zainteresowanie i współdziałanie rodziców z zabawą i pracą dziecka, a także w zaangażowaniu dziecka w sprawy rodziców i domu w stopniu odpowiadającym na jego możliwości rozwojowe. Dziecko staje się ufne wobec rodziców, dziecko wytrwałe w pracy, podejmuje wspólne decyzje.
3. Dawanie rozumnej swobody dziecku właściwej dla jego wieku – dziecko w miarę swojego rozwoju coraz bardziej uniezależnia się od rodziców, a równocześnie rozbudowuje się świadoma więź między rodzicami a dziećmi. Powoduje ona, że dziecko wyrabia sobie lojalność w stosunku do członków rodziny, dzieci są twórcze.
4. Uznawanie praw dziecka w rodzinie bez przeceniania czy niedoceniania jego roli – powoduje ona, że są dobre kontakty między rodzicami i dziećmi, panuje wzajemne rozumienie.
Pozytywne postawy rodzicielskie sprzyjają zaspokajaniu potrzeb dziecka: biologicznych, psychicznych i emocjonalnych.
Postawy negatywne:
1. Odtrącenie – dziecko odczuwane jest tu jako ciężar. Rodzice chętnie przekazują swoje obowiązki innym. Dzieci z takich rodzin są niezdolne do nawiązywania więzi uczuciowych, zmienne w planach, skłonne do przechwałek.
2. Unikająca – nacechowana ubóstwem uczuć lub wręcz obojętnością rodziców. Ta postawa sprzyja kształtowaniu się u dzieci takich cech jak agresywność, kłótliwość, dzieci te kradną, są zastraszane, bezradne, znerwicowane.
3. Nadmierne wymagania w stosunku do dziecka – rodzice nie liczą się z możliwościami dziecka, wykazują niezadowolenie, dziecko jest pod stałą presją gdyż rodzice są osobami znaczącymi dla dziecka i nie chcą ich zawieść. Kształtuje ona u dziecka brak wiary we własne siły, obsesję i uległość. Wpływ tej postawy może być mniejszy gdy jest zdolne do buntu pod warunkiem, że ma dobry kontakt z rówieśnikami. Jeśli tego kontaktu nie ma to po buncie mogą nastąpić ucieczki z domu.
4. Nadmiernie chroniąca – podejście do dziecka bezkrytycznie, uznawane jest za wzór doskonałości, rozwiązuje się za niego problemy. Ta postawa powoduje uzależnienie się synów od matki, córek od ojców. Jest to typ rozpieszczonego dziecka – nadmiernie pewne, egoistyczne, zuchwałe, zarozumiałe.
POSTAWY SPOŁECZNE MAJĄ ZA PRZEDMIOT CAŁE SPOŁECZEŃSTWO LUB TEŻ GRUPY LUDZKIE WCHODZĄDCE W ICH SKŁAD
Postawy społeczne są pewnym świadectwem uspołecznienia jednostki tzn. przyjęciem norm jako własne, rozumienie ich znaczenia i kierowanie się nimi w życiu społecznym.
Postawa patriotyzmu - polega na emocjonalnym związku z narodem, językiem, kulturą oraz wiąże się z zaangażowaniem jednostki w sprawy teraźniejszości i przyszłości społeczeństwa . Postawa patriotyzmu ma szczególne zastosowanie dzisiaj gdzie mamy do czynienia z rozmywaniem się państwowości choćby przez działania integracyjne w UE. W kształtowaniu postawy patriotyzmu nie służą również postawy globalizacyjne, które narzucają dominację języka angielskiego i zalet popkultury amerykańskiej. Jeśli z drugiej strony spojrzymy na działania szkoły i masmediów na kształtowanie postawy patriotyzmu wydaje się oczywiste, że trzeba na nowo znaleźć sposoby kształtowania tej postawy.
Postawa społecznego zaangażowania- polega na czynnym i intencjonalnym udziale jednostki w życiu publicznym, zbiorowych działaniach oraz w trosce o dobro społeczne. Okres poprzedzający transformację w Polsce, a szczególnie stanu wojennego jak i okres realnego socjalizmu, był czasem społecznego wycofywania się ludzi z przestrzeni społecznej. Skutek - brak zaangażowania w działalność społeczną na rzecz potrzeb na gruncie grupy pierwotnej (rodzinnej). W tym samym czasie szkoła nie potrafiła rozwijać zaangażowania społecznego wśród uczniów, a działalność uspołeczniająca np. poprzez działalność samorządową w wielu instytucjach była słabo zaznaczona.
Postawa społecznej użyteczności – polega na stałej gotowości do czynnego pomnażania dóbr materialnych oraz duchowych na użytek ogółu. Dewiza tej postawy to równowaga między tym co od społeczeństwa się bierze, a tym co się społeczeństwu daje.
Postawa społecznej gospodarności –polega na akceptacji przez jednostkę i przestrzeganiu norm nakazujących poszanowanie dóbr społecznych, racjonalne ich pożytkowanie, chronienie przed zniszczeniem i udostępnienie innym.
W Polsce w zakresie tych dwóch powyżej wymienionych postaw w sensie edukacyjnym jest wiele do zrobienia. Nastąpiła przesunięcie na postawy egoistyczne i źle pojętego indywidualizmu. Istnieje również niewypowiedziane dopuszczenie różnego rodzaju zachowań, które są związane z niszczeniem dóbr o charakterze społecznym. Wynikiem realnego socjalizmu dopuszcza się przestępstwa przeciwko mieniu społecznemu, które zataczały coraz szerszy okręg. Charakterystyczne dla procesu kształtowania postaw jest to, iż staramy się w naszym kraju regulować w sposób często radykalny postawy dotyczące życia osobistego, natomiast unikamy ścisłego określania postaw dotyczących życia społecznego.
Mechanizm jest dokładnie odwrotny do tego, który się spotyka w krajach rozwiniętych gdzie regulacji podlegają postawy o charakterze społecznym, natomiast postawy jednostki są indywidualną sprawą .
Postawa zdyscyplinowania- przestrzeganie przepisów i reguł życia społecznego ze względu wad społecznych. Jednostka potrafi podporządkować własne interesy i dążenia regułom życia społecznego. Symptomem wysokiego uspołecznienia jednostki może być to, że swoje potrzeby potrafi realizować poprzez pryzmat oczekiwań społecznych.
Postawa społecznej odpowiedzialności- identyfikowanie się jednostki z własnym społeczeństwem, na życiu jego sprawami oraz intencjonalnym uczestnictwem we wszystkim co w społeczeństwie się dzieje. Człowiek przejawiający taką postawę nigdy nie uważa, że te sprawy go nie obchodzą.
Postawa społecznej otwartości- gotowość do życzliwego traktowania przedstawicieli innych grup społecznych nie zależnie od dzielących ich różnic pod warunkiem, że owa odmienność nie dotyczy stosunku do naczelnych wartości i podstawowych reguł życia społecznego. Każde społeczeństwo posiada pewien kanon wartości nie zbywalnych, które nie podlegają dyskusji oraz wartości, które mogą podlegać dyskusji, a także wartości napływające z innych kręgów kulturowych. Życie społeczne jest przesiąknięte relacjami międzyosobniczymi, dlatego ważne jest w socjologii edukacji i wychowania, kształtowanie nie tylko postaw społecznych odnoszących się do państwa ale postaw określanych jako interpersonalne. Postawy interpersonalne to postawy, które odnoszą się do współżycia między jednostkami:
Postawa życzliwości między ludźmi- stosunki międzyludzkie ,które nakazują kierować się postawą wobec innych ludźmi ,przejawiającą się troską o ich dobro
Postawa poszanowania ludzkiej godności- powszechną potrzebą ludzi jest być przedstawicielem rodzaju ludzkiego i tak być traktowanym. Zaspokajać potrzeby drugiego człowieka to szanować jego godność dostrzegać jego potrzeby, który nie chce być przedmiotem ale podmiotem postaw interpersonalnych. Pojawiają się tu problemy nie tylko w kontekście życia społecznego ale również w instytucjach, które powołane są do różnego rodzaju działań edukacyjnych. W szkole nadal żywa jest dyskusja o traktowaniu ucznia podmiotowo, a nie jak to często ma miejsce traktowaniem przedmiotowo.
Poszanowanie życia i zdrowia człowieka – wyraża się ona w postępowaniu, które ma na względzie dążenie każdej jednostki ludzkiej do samo zachowania oraz do unikania cierpień fizycznych i psychicznych. Postawa ta jest ważna nie tylko w szerszym kontekście życia społecznego ale również tam gdzie mamy do czynienia z kontaktami o trwałym charakterze np. rodzina, praca, życie w szkole
Postawa tolerancji-polega na niedyskryminowaniu i prześladowaniu z racji innych przekonań opinii i nie ograniczaniu ich swobody o ile nie są one sprzeczne z podstawowymi zasadami życia społecznego, czyli tymi, które nie podlegają renegocjowaniu.
Postawa opiekuńczości –dostrzeganie i uwzględnianie w swoim postępowaniu cudzych potrzeb ale też uzyskiwaniu pomocy i wsparcia dla realizacji potrzeb własnych. Szczególnie istotna jest to postawa w relacjach jednostki z osobami słabszymi ,zależnymi od nas.
Postawa poszanowania cudzej własności- odnosi się ona do poszanowania jednostki prawa każdego człowieka do nienaruszalności osobistego mienia: materialnego , duchowego, własnym opinii, tajemnic czy czasu
Postawa rzetelnej informacji szczególnie obecnie gdy jesteśmy świadkami rewolucji informacyjnej. Polega na respektowaniu potrzeb drugiej osoby do orientacji oraz na uwzględnianiu ich oczekiwań i zaufania wobec potencjalnych informatorów.
Postawa lojalności –uwzględnianie i respektowanie u innych oczekiwań np. wierności , koleżeństwa, przyjaźni, czyli że nie zawiedzie pokładanego zaufania
Postawa współodczuwania (empatia) – gotowość rozumienia innych ludzi wczuwanie się w ich przeżycia oraz udzielanie im duchowego poparcia i solidarności
Postawa poszanowania autonomii – uznawanie w praktyce prawa człowieka do swobodnego dysponowania własną osobą do realizacji własnej koncepcji szczęścia o ile dążenia te nie godzą w interes społeczny oraz szczęście innych ludzi
Postawy intrapersonalne – stosunek człowieka do samego siebie.
Postawa osobistej godności- uznawanie samego siebie za wartość ze względu na ludzkie i społeczne powołanie wymaganie dla siebie szacunku jaki jest należny człowiekowi. Człowiek przejawia troskę o to aby jego zachowanie nie przeciwstawiało się poczuciu człowieczeństwa.
Postawa samokontroli- dyspozycja do poznawania i oceniania własnego życia i panowania nad własnymi dążeniami. Postawa skłania do podporządkowania własnej osoby i własnego postępowania pewnej dyscyplinie wewnętrznej, która to dyscyplina polega na samopoznaniu i samoocenie i postępowaniu w stosunku do osoby
Postawa refleksyjności- trwała tendencja do doskonalenia własnej osobowości. Postawę tą przejawia ten kto ma aspiracje do samodoskonalenia, rozwija wartościowy ideał własnej osoby i kto z własnej woli i własnym wysiłkiem dąży do jego realizacji
Postawa samodzielności- skłonność do kierowania własnym życiem, stawianie samemu sobie zadań do wykonania podejmowanie decyzji dotyczących własnej osoby – zaufanie do własnych możliwości
Postawa odpowiedzialności za siebie –jest wyrazem rzeczywistej społecznej dojrzałości. Odpowiedzialność za siebie polega na gotowości do rozliczania się przed samym sobą i dostrzegania jakim się jest. Rozliczanie ma charakter poza osobisty. Postawa ta wyraża się stałą gotowością człowieka do ponoszenia konsekwencji własnych czynów, a nie chowania się za cudzymi plecami.
Postawa osobistej odwagi- tendencja do otwartego trwania przy własnych celach poglądach mimo nawet przewidzianych sprzeciwów utrudnień czy wręcz przykrych konsekwencji. Gotowość jednostki przezwyciężania w samym sobie poczucia zagrożenia i lęku
Postawa dzielności – gotowość człowieka do przezwyciężania oporów napotykanych na drodze własnego działania. O ile osobista odwaga polega na pokonywaniu w sobie poczucia zagrożenia to dzielność odnosi się do pokonywania tych przeszkód: cierpienie, zmęczenie , ból fizyczny. Wymagają one od jednostki wytrwałości, cierpliwości, mobilizowania się do wysiłku
Postawa optymizmu – cenne wyposażenie osobowości człowieka pozwala więcej osiągnąć lub zachować cenną dla zdrowia psychicznego i fizycznego pogodę ducha. Z optymizmem kojarzy się poczucie humoru
Jeśli spojrzy się na te wszystkie postawy zarówno te ideowe jak i interpersonalne oraz postaw skierowanych do samego siebie, zauważyć można wielość elementów oddziaływania wychowawczego, które muszą być spełnione przez szeroko rozumiano środowisko edukacyjne. Harmonią owych postaw jest, że są one jednoznaczne w środowisku rodzinnym, szkolnym, rówieśniczym. Odmienność tych postaw powoduje, że postawy te nie są traktowane konsekwentnie. Efektem są zaburzenia na różnych poziomach socjalizacji człowieka
Socjalizacja to proces stawania się człowiekiem poprzez działania społeczne interpersonalne i wobec siebie. Ludźmi stajemy się przez interakcje z innymi ludźmi w różnych kontekstach społecznym i kulturowych. Przenosimy na świat dziedzictwo genetyczne, fizjologię człowieka, skłonności emocjonalne oraz podstawowe potrzeby jedzenia, bycia z innymi, seksu. Ale w jaki sposób to dziedziczenie się pojawi jest rezultatem interakcji z innymi ludźmi w kontekstach społecznych i kulturowych.
Pytanie : w jakie cechy i umiejętności musi być wyposażona jednostka aby łatwiej wchodzić w procesy socjalizacyjne?
umiejętność kształtowania zachowań motywacyjnych, nastawieniowych, dążeniowych. Motywy bowiem uruchamiają dążenie człowieka do zdobycia określonej pozycji w społeczeństwie: rola pracownika, rodzica, przyjaciela, obywatela. Ważną cechą uspołecznienia człowieka jest charakter kulturowy ponieważ w raz z innymi musimy podzielać wspólne wartości, wyznawać te same normy. Jest to warunek integracji i współpracy , w przeciwnym razie grozi rozbicie społeczeństwa na rozmaite subkultury. W sytuacji tej łatwiej dochodzi do konfliktów i napięć. Dlatego powinny nam towarzyszyć wspólne symbole kulturowe lub dyrektywy dzięki, którym może dochodzić do interakcji na podstawie wyznawanych wspólnie założeń moralnych i norm.
Zdolność patrzenia na siebie jako odrębny podmiot czyli umiejętność widzenia własnego „ja”. Bez tego nasze działania nie były by ani spójne ani logiczne. Osoby takie nawet gdy przestrzegają owe normy społeczne są niezrozumiałe i zmienne. Stąd też w dzieciach trzeba wypracowywać różne.
Usocjalizowanie – dysponowanie umiejętnościami związanymi z przyjmowaniem rożnych ról społecznych
Emocjonalność –podnosi ją do inteligencji emocjonalnej. Istotne jest kierowanie się przez człowieka uczuciami wyższymi, człowiek bowiem przynosi ze sobą na świat takie emocje jak : gniew , smutek , zdziwienie, które są przetwarzane w wiele innych emocji poprzez socjalizacje. Emocje ułatwiają nam relację interpersonalne i interakcje z innym człowiekiem. Emocje są ważnym elementem porozumiewania społecznego
Socjalizacja to zamierzenie celowe i nie i jest pojęciem szerszym niż wychowanie.
Procesy wychowawcze są procesami socjalizacji. Procesy socjalizacji w pewnym zakresie są poza kontrolą, a każdy z nas ma swoją indywidualną biografię socjalizacyjną : miejsce zamieszkania, środowisko, relacje interpersonalne, grupy których jesteśmy członkami. Powstaje pytanie czy w socjalizacji można wyróżnić charakterystyczne cechy i właściwości. Niektórzy mówią o regułach socjalizacji inni o zasadach lub typologii. Można też mówić o ogólnych zależnościach, którymi procesami socjalizacji się charakteryzują:
Wczesna socjalizacja ma większy wpływ na formowanie się ludzkich cech niż socjalizacja późniejsza. Stanowisko takie koresponduje z koncepcją psychoanalizy jako koncepcji psychologicznej, która wskazuje, że osobowość dziecka kształtuje się w pierwszych latach życia. Ponieważ dziecko nie ma żadnych doświadczeń społecznych, ani nie posiada ukształtowanego sposobu ról społecznych w koncepcji własnego „ja” , nie dysponuje odpowiednio rozwiniętymi uczuciami, które pomogły by mu w kontaktach społecznych. Dlatego ważną rolę w procesach socjalizacji człowieka odgrywa rodzina, która dla dziecka jest grupą pierwotną, to w niej uczy się pierwszych zachowań społecznych, a poprzez mechanizmy naśladownictwa odtwarza role społeczne grane przez osoby dorosła. Dlatego jakość pełnienia ról w rodzinie oraz postaw zarówno społecznych jak i interpersonalnych i intrapersonalnych ma decydujące znaczenie na procesy socjalizacyjne dziecka. Dziecko zarówno w rodzinie wydolnej wychowawczo oraz niewydolnej wychowawczo podlega procesom socjalizacji, ale ta socjalizacja ma diametralnie różny wymiar. Interakcje z osobami ważnymi w szczególności w pierwszych latach życia ma na nas o wiele większy wpływ niż kontakty z innymi ludźmi co oznacza, że socjalizacja przebiega łatwiej gdy mamy do czynienia z osobami ważnymi. Osoby ważne, z którymi nawiązujemy kontakt emocjonalny to: rodzice, członkowie rodziny.
Interakcja w grupach pierwotnych, gdzie stosunki są bliskie i intymne, jest znacznie większa i ważniejsza w kształtowania osobowości niż w grupach wtórnych, gdzie interakcje są bardzie formalne. Dla dziecka bardzo duże znaczenie ma możliwość przeżywania emocji pozytywnych. Dziecko kochane w rodzinie podlega bardzo szybkiej socjalizacji i ma ona wpływ na dalsze losy dziecka. Znaczenie tych procesów szeroko opisuje Janusz Korczak, który stwierdza, że nie kochanie dziecka sprawia, że jego życie jest kalekie.
Długotrwałe związki z innymi ludźmi mają większy wpływ na naszą osobowość niż krótkotrwałe i przypadkowe. Ponieważ poprzez trwałe związki każdy z nas zostawia jakąś cząstkę siebie. Są to relacje najczęściej symetryczne ale niekoniecznie. Osoby pełniące rolę autorytetu mogą dokonywać o wiele więcej zmian w osobowości człowieka. W wieku młodzieńczym krystalizują się pierwsze cechy socjalizacji : styl kierowania ról, dążenie do pewnych przekonań, świadomość istnienia norm życia społecznego. Umiejętności te nie są jeszcze dobrze skrystalizowane co oznacza, że system wartości młodego człowieka pozostaje otwarty na wartości i normy alternatywne. Zmiany dokonują się często niedostrzegalnie i mają stopniowy charakter. Zmiany te dokonują się w obrębie kulturowych i aksjologicznych (wartości). Młody człowiek stoi ciągle przed koniecznością wchodzenia w nowe role i uczenia się zachowań społecznych. Nieco odmiennie przebiega socjalizacja dorosłych, która często zmienia zawód, zakłada rodzinę, staje się członkiem innej społeczności. Dlatego najbardziej podatny jest styl wykonywania ról oraz towarzyszące temu dyrektywy kulturowe. W tym okresie zmienia się nasze wyobrażenie o sobie, uzależnione od sukcesów oraz czy kontakty z innymi ludźmi są źródłem satysfakcji czy nie. W miarę upływu lata mogą zmieniać się nasze motywacje lub skłonności emocjonalne jednak nie jest to zmiana wyraźnie zaznaczona. Nawet z utratą sił fizycznych jednostki są skłonne utrzymać dotychczasowe pragnienia i dążenia. Przyswajanie nowych dyrektyw kulturowych jak i też doskonalenie pełnienia ról ułatwia człowiekowi relacje interpersonalne i dostosowanie się do nowego porządku społecznego. Z czasem sprawniejsze kontrolowanie swoich emocji ułatwia nam dostosowanie się do norm życia społecznego.
Na przestrzeni historii socjologii podejmowano próby określenia etapów socjalizacji. Jedną z nich jest koncepcja Eriksona.
Etapy Eriksona
Socjalizacja jest procesem, który składa się z 8 etapów. Jeżeli każdy z nich zostanie zrealizowany, powoduje przyspieszenie rozwoju własnego „ja”, wzmacnia poczucie tożsamości. Jeżeli nie dojdzie do realizacji poszczególnych etapów to niszczy się poczucie tożsamości i własnego „ja”.
Poczucie zaufania w opozycji do jego braku. Jeśli niemowlę otrzymuje miłość i opiekę rozwinie się w nim poczucie zaufania do innych ludzi , a jeśli tego nie dostanie to zaczyna dominować nieufność
Od 3 r. ż wymóg autonomii w opozycji do poczucia wstydu ; jeśli dziecko odnosi sukces w uczeniu się wyrabia w sobie uczucia autonomii, jeśli doznaje poczucia klęski wówczas budzi się w nim nie wara w siebie, poczucie wstydu
Od 4-6 r.ż inicjatywa w opozycji do poczucia winy: jeśli dziecko potrafi się cieszyć ze swych sukcesów w poznawaniu swojego otoczenia oraz z nawiązywania kontaktów z rówieśnikami to budzi się w nim poczucie wiary w siebie, jeśli nie doznaje poczucia klęski i winy
Od 7-13 pilność poczucie fachowości i chęci działania w opozycji do poczucia winy. Jeśli dziecko dobrze radzi sobie w grupach nabiera poczucie fachowości , jeśli nie to pojawia się poczucie niższości
Od 13-18 formowanie poczucia tożsamości w opozycji jego zaburzeń: jeśli nastolatek potrafi nawiązywać więzi z innymi i widzi siebie jako osobę posiadającą konkretne cechy i umiejętności, wówczas utrwala się silne poczucie tożsamości. kiedy kontakty z innymi są sporadyczne to poczucie tożsamości cechuje duża niestabilność i chaotyczność
18-35 faza dorosłość: dojrzałość do intymności w opozycji do izolacji. Jeśli człowiek potrafi nawiązywać stabilne i pozytywne związki uczuciowe wówczas posiada ową umiejętność, jeśli nie to pojawia się poczucie izolacji
35-65 człowiek staje się twórczy z koncentracją na sobie w opozycji do stagnacji. Jeśli dorosły ma problemy i klęski to następuje koncentracja na problemach osobistych, albo poczucie stagnacji i brak rozwoju
65 do śmierci (75) wiek podeszły poczucie integralności w opozycji do rozpaczy. Jeśli starsi ludzie patrzą wstecz i odkrywają w nim sens to mają poczucie integralności. Natomiast jeśli nie wychodzili poza własny krąg, ogarnia ich poczucie braku sensu istnienia
Poziomy socjalizacji
Mamy różne poziomy socjalizacji. Na ogólnym poziomie wchodzenia jednostki w społeczeństwo jest zdobycie tych kompetencji i umiejętności, które niezbędne są dla społecznej egzystencji. Jest to minimum kulturowe : świadomość porozumiewania sie , rozumienie wymogów współżycia zabraniające naruszania cudzego dobra, a także tolerancja wobec odmienności. Na niższym poziomie jest wejście od subkultury, czyli przyswojenie ich norm symboli. Najniższy poziom socjalizacji oznacza opanowanie konkretnych ról społecznych związanych z różnymi pozycjami do których jednostka aspiruje: rola matki ojca żony męża oraz ról zawodowych i Społecznych. Jest to więc proces złożony i polega na równoczesnym uzyskaniu wielu doświadczeń ze względu na to jaką wielość pozycji społecznych wchodzimy naraz. Role społeczne pełnione przez jednostkę są przez nią zinternalizowane (uwewnętrznienie norm, poglądów, wartości,) które są przyswajane i uznawane za swoje oznacza to pełną akceptację danej normy. Procesem odwrotnym do eksternalizacja czyli uzewnętrznienie i odznacza przejawianie w działaniu zinternalizowanie w osobowości wartości kulturowych.
Wyróżniamy różne odmiany socjalizacji:
Socjalizacja początkowa, która dokonuje się w rodzinie, a następnie w innych grupach społecznych np. sąsiedzkich lub rówieśniczych
Socjalizacja pierwotna, jednostka po raz pierwszy zostaje wprowadzona w świat norm i reguł uczy się też społecznego współżycia oraz uzyskuje świadomość że nie jest sama i musi liczyć się z funkcjonowaniem innych ludzi których zostaje członkiem
Socjalizacja permanentna, przejście z jednego okresu rozwojowe do drugiego. To najczęściej rytuały życia które symbolizują koniec jednej fazy życia i początek następnej. Może też się zmieniać na inne sytuacje np. śmierć innej osoby, czy decyzja o emigracji. W tym przypadku mówimy również o resocjalizacji, gdyż uczymy się życia w innej kulturze. Zamiennym odniesieniem do resocjalizacji mówimy o konieczności akulturyzacji lub inkulturyzacja.
Globalizacja kultury (amerykanizacji kultury)
Socjalizacja polityczna – wdrażanie się do przebywania wewnętrznej sferze polityki
Socjalizacja antycypująca (przewidywać) wyraz pewnego rodzaju snobizmu . sytuacja gdy ktoś nie będąc członkiem grupy identyfikuje się z nią tak silnie że pragnie się z góry upodobnić się do członków tej grupy oraz osób zajmujących wyższą pozycję w tej grupie. Grupa kształtuje jego osobowość mimo że do niej nienależny np. sposób ubierania , mówienia upodobań artystycznych
Socjalizacja odwróconej- młodzi ludzie socjalizują starszych, wynika to ze zmian społecznych i kulturowych, ponieważ młode pokolenie jest bardziej chłonne na nowości . nowe prądy kulturowe niesione przez środki masowego przekazu docierają do młodych z pominięciem rodziców lub wychowawców
Socjalizacja jako wdrożenie do ról dewiacyjnych lub przestępczych- kiedy ludzie uczą się wzorów, norm, wartości kontrkulturowych sprzecznych z obowiązującymi w społeczeństwie. Negacja nienaruszalność czyjegoś życia czy zdrowia, brak współczucia itp. Kontr socjalizacja dokonuje w środowisku przestępczym w sposób spontaniczny przez naśladowanie tych którzy cieszą się w tym środowisku poważaniem
Efekty socjalizacji – funkcje
funkcja: wykorzystanie transmisji kultury – kulturowa tradycja i dorobek przenosi się z pokolenia na pokolenie, istnieje główny człon kulturowy do którego każde pokolenie coś dodaje, coś ujmuje, coś modyfikuje i te zmiany jednostki funkcjonujące w danym pokoleniu przyswajają i realizują
funkcja: aby działania ludzi odpowiadały społecznym oczekiwaniom tzn. wspólnie wyznaczonym przez społeczność ideałom i wartością
Socjalizacja - jest warunkiem, aby kontakty i interakcje osobnicze przebiegały bez zakłóceń w myśl przestrzeganym ideałom i wartością. Socjalizacja wytwarza pewien kodeks porządku i ładu społecznego.
Efekty socjalizacji:
Aby ludzie w maksymalnym stopniu internalizowali tzn. uwewnętrzniali wzory swojej kultury, sami chcieli postępować tak jak wymaga kultura i z własnej woli spełniali społeczne oczekiwania. W socjalizacji chodzi o to aby kultura stawała się w pewnym stopniu drugą natura człowieka. Jeżeli na skutek socjalizacji reguły społeczne zostaną na stałe wbudowane w osobowość jednostki to mówimy że socjalizacja odniosła pełny sukces. O takiej jednostce mówimy ze dokonała się swoista socjalizacji autonomiczna.
Ludzie nie mają ochoty stosować się do wymagań normatywnych ale mimo to działają zgodnie z nimi - taki rodzaj socjalizacji doprowadza jednostkę do ukształtowania swoistego poczucia obowiązku. W takim przypadku jeśli nie wywiązujemy się z obowiązku u jednostki występuje poczucie winy, jeśli zaś spełnia swoje obowiązki to ma poczucie zgodności z normami życia społecznego
Ludzie nie mają ochoty działać jak powinni, nie czują obowiązku, ale realizują nakazy i zakazy kulturowe. Motywem ich realizacji jest obawa przed sankcją. Taki efekt socjalizacji wskazuje iż nie wpoiła ona akceptacji reguł i poczucia obowiązku. Uczy jednostkę jedynie tego iż działamy wśród innych i inne osoby mogą na nas wpływać jak również oceniać nasze postępowanie społeczne. Jednostka potrafi tak postępować wówczas jeśli posiada wystarczające sposoby chroniące ją przed skutkami społecznych sankcji, z tym obrona przed sankcją społeczną występuje wówczas, gdy są one skuteczne, realistyczne i w sensie społecznym nieuniknione, ponieważ najskuteczniejsze sankcje to te, które w społeczeństwie budzą przekonanie iż złamanie norm społecznych nieuchronnie prowadzi do konsekwencji związanych z sankcją.
Najgorszy efekt socjalizacji: gdy mamy do czynienia z klęską socjalizacji, gdy ludzie nie chcą postępować zgodnie z normami kulturowymi i nie traktują tego jako obowiązku społecznego i przestają bać się sankcji.
Wyróżnia się 3 podstawowe słabe ogniwa socjalizacji związane z przemianami społecznymi:
Urbanizacja – likwiduje ona socjalizacyjny wpływ środowiska lokalnego, co objawia się bardzo dynamicznym rozwojem form patologii życia społecznego. W aglomeracjach miejskich przestają w dużej mierze działać mechanizmy kontroli społecznej.
Procesy globalizacji – znaczący wpływ masmediów lansujących wzory sprzeczne z rodzimą kulturą.
W wyniku procesów globalizacyjnych które doprowadzają do sytuacji natychmiastowego przekazu i tego, że wszystko jest wszędzie następuje swoiste mieszanie różnych kultur społeczności, mający postać uniformistycznej kultury, przekazywanej we wszystkie zakątki globu. Następuje narzucenie obcych kulturowo wzorów socjalizacyjnych innym społeczeństwom. Globalizacja związana jest w dużej mierze amerykanizacja świata poprzez oddziaływania medialne. Narzuca się wzory życia amerykańskiego jako kultury dominującej. Amerykanie sprzedają innym marzenia, prezentując swój kraj jako miejsce szczęśliwości wieczystej. USA narzuca swoją wizję organizacji społecznej i swoją wizję życia społecznego.
4 płaszczyzny osłabienia procesów socjalizacyjnych:
rodzina jako grupa pierwotna utraciła swoją skuteczność – jesteśmy świadomi rekonstrukcji ról społecznych w rodzinie, tzn. występuje kulturowe przeobrażenie ról męskich i kobiecych i kulturowe przeobrażenie roli ojca i roli matki. Szczególnie obraz ojcostwa ulega dużym przeobrażeniom i daleki jest od roli ojca, osłabienie więzi społecznych, autorytet ojca nie jest już nadany ale musi być wypracowany.
Rodzina przestała być wielopokoleniowa w której elementów socjalizacji uczona w ramach 3-4 pokoleń żyjących wspólnie w rodzinie. Obecnie układ rodzinny jest dwupokoleniowy. Większość potrzeb życia społecznego realizowana jest poza progami domu rodzinnego a rodzina często działania socjalizacyjne na dzieci oddaje w ręce instytucji społecznych środowiska społecznego. Rodzinne więzi osłabiają się drastycznie maleje czas jaki członkowie rodziny ze sobą spełniają. Symptom kryzysu w rodzinie: pojawiają się alternatywne formy życia rodzinnego, bez usankcjonowania małżeństwa i coraz więcej małżeństwo homogenicznych i zrekonstruowanych a także rodziców samotnie wychowujących dzieci. Kryzys rodzinny pojawia się tez w rodzinach niewydolnych wychowawczo, gdzie procesy socjalizacyjne mają bardzo ubogi charakter bądź mają charakter negatywny, co prowadzi do desocjalizacji.
opóźniona socjalizacja dzieci – Polska ma niekorzystną partycypację dzieci w edukacji przedszkolnej. Jest to skutek fatalnej polityki w latach 90-tych XX wieku, gdzie chwilowy niż demograficzny dzieci 3-letnihc spowodował iż w Polsce zamknięto ponad 4 tys. przedszkoli, co powoduje iż strata ta jest nie do odtworzenia. Reformy społeczne z tamtego okresu spowodowały iż przesunięto obowiązek utrzymania tych instytucji do gmin bez przesunięcia środków na to przeznaczonych. Powstała sytuacja w której gminy zainteresowane były likwidacją tych placówek aby pozbyć się kosztów utrzymania. W Polsce edukacja przedszkolna to 60% dzieci, natomiast 80% pochodzących ze wsi co powoduje iż socjalizacja dzieci miejskich napotyka na szczególne ograniczenia. Przedszkole jest podstawową instytucją wyrównywania szans edukacyjnych i zasypywania rowu kulturowego miedzy edukacją dzieci miejskich i wiejskich. Badania dowodzą, ze dziecko które przechodzi \przez przedszkole jest dobrze przygotowane społecznie i ma lepsze wyniki nauczania w szkole podstawowej.
kryzys szkoły – szkoła w dużej mierze utraciła swoje zdolności socjalizacyjne stając się instytucja przekazywania wiadomości ale w bardzo znikomej części kształtowania osobowości dziecka.: jego postaw i systemu wartości które SA podstawą procesów socjalizacyjnych. Nastąpiło przesuniecie celów pracy szkoły. Ważniejsze jest co uczeń wie? A nie jakim staje się człowiekiem? Nie bez znaczenia pozostaje też fakt iż zawieszono zajęcia pozalekcyjne, gdzie dobrowolność uczestnictwa to najważniejsza cecha. Wielu pedagogów stwierdza, ze socjalizacyjna funkcja szkoły przestaje istnieć.
funkcja personalizacyjna – kształtowanie osobowości. Osobowość dobrze ukształtowana jest szansą na właściwe funkcjonowanie społeczne. Szkoła gubi te funkcję gdyż programy nauczania maja bardziej wymiar historyczny niż współczesny. Lektury w 90% to epoka miniona. Czas dzieci dzieli się na ten bezsensownie spędzony w szkole i ten organizowany poza nią – który postrzega jako bardziej sensowny. Pustaka socjalizacyjna wypełniona jest przez inne elementy życia społecznego: grupy rówieśnicze, środowisko życia społecznego i media.
Wszystkie słabe strony socjalizacji prowadzą do jej zaburzenia. W socjologii podejmuje się zagadnienie socjalizacji zaburzonej.
SOCJALIZACJA ZABURZONA – między dewiacją w sensie normatywnym którą można rozumieć jako rozbieżność czynu i reakcji a w sensie funkcjonalnym - a więc czynem wywołanym reakcją społeczną w postaci sankcji – istnieje margines tolerancji, w którym agendy życia społecznego i kontrolo społecznej nie podejmują działań.
Czynniki od których zależy poziom tolerancji dla czynów nieaprobowanych społecznie:
pozycja społeczna jednostki – w systemie podporządkowanym niektóre jednostki traktowane są łagodniej od innych
jak ważne normy zostały zaburzone – postępowanie karne bywa często umorzone z powodu niewielkiej szkodliwości czynu. Mogą też występować okoliczności łagodzące winę, gdy jednostka podejmuje działania i próby w celu wyrównania strat i dokonania rekompensaty społecznej. Rozmiary tolerancji zależą od klimatu społecznego na działania dewiacyjne a nawet na działania aspołeczne.
Reakcja społeczna zarówno formalna - powołane organizacje – jak i nieformalna (reakcja ze strony ludzi) zostaje stępiona. W tej sytuacji nie zwraca się uwagi i nie reaguje na naruszanie form życia społecznego
skrajna permisywność - to naruszenie praw wobec tego kto usiłuje sankcje zastosować, niż wobec tego kto te formy narusza. Skrajna permisywność – zaburzony socjalizacji polega na procesie obrony osoby winnej. Nadmierne poszerzanie marginesu tolerancji społecznej może także paraliżować skuteczność sankcji i nie jest w stanie powstrzymać aktów aspołecznych tych którzy sami niezinternacjonalizowali norm kultury a jedynie obawiali się sankcji.
Przegląd terminów
DEWIACJA PIERWOTNA – oznaczająca czyn dewiacyjny popełniony po raz pierwszy
DEWIACJA W SENSIE FINKCJONALNYM - jako czyn dewiacyjny wywołany reakcją społeczną w postaci sankcji
DEWIACJA WTÓRNA – jako powrót do popełniania czynów dewiacyjnych określanych tez mianem recydywy dewiacyjnej – wejście na drogę czynów dewiacyjnych w wyniku odrzucenia zachowań jednostki przez społeczeństwo
INTERNALIZACJA – taki proces psych. polega na uwewnętrznieniu elementów kultury czyli przekształceniu jej i jej elementów w elementy osobowości
EXTERNALIZACJA – rozumiana jako przejawianie w działaniu zinternalizowanych osobowości wartości kulturowych
SOCJALIZACYJNE KOMPETENCJE KULTUROWE
KOMPETENCJE:
wielokulturowe – mają charakter kosmopolityczny, polegają na znajomości i umiejętności stosowania wzorów kulturowych pochodzących z wielu kultur
jednokulturowe – to przyswojenie reguł, norm i wartości oraz całej symboliki kultury dominującej
kontrsocjalizacja – jako uczenia się wzorów życia typowych dla środowisk odmiennych od tych które mają większość społeczeństwa
margines tolerancji – wstrzemięźliwość społeczna w zastosowaniu sankcji mimo popełniania czynu dewiacyjnego
minimum kulturowe – minimalne kompetencje, nauki i umiejętności niezbędne do życia wśród innych ludzi w społeczeństwie
permisywność społeczna – jako przyzwolenie społeczne dla działań dewiacyjnych a z drugiej strony unitywność - jako rozpowszechnione w społ. Żądanie wysokich kar i o tolerancji w stosunku do dewiantów i przestępców
sankcje formalne – założone są poprzez uprawnienia instytucji społecznych
sankcje rozproszone – spontaniczne i nieformalne metody nacisku i karania stosowane przez grupy dla których jednostka przynależy
socjalizacja początkowa - dokonuje się w dzieciństwie, w rodzinie
socjalizacja antycypująca – zinternalizowanie wzorów grup do których one chcą przynależeć
socjalizacja odwrotna – kiedy młodsze pokolenia socjalizują starsze
socjalizacja permanentna – jako proces zinternalizowania coraz to nowych wzorów kulturowych z którymi jednostka spotyka się przez całe życie
POJĘCIE SYSTEMU WYCHOWANIA
wg Okonia
To ogół instytucji i osób zespolonych ze sobą harmonijnie i realizujących działalność wychowawczą na rzecz wspólnego celu. Może posiadać różne warianty, różne orientacje teoretyczne. Niesie w sobie przesłanki o charakterze filozoficznym i historycznym w związku z tym na przestrzenie dziejów obserwować można zmienność celów wychowania i zmienność samego ideału wychowania. Procesy wychowania dzieją się tez poza szkołą: wychowanie w rodzinie, grupie rówieśniczej, w edukacji powszechnej i równoległej. Mówiąc o sytuacji wychowania najczęściej myślimy o systemie wychowania szkolnego.
wg Woźniaka
Przez szkolny system jakości i systemów – to zbiór określonych struktur i zadań obejmujących określone cele i treści wychowania szkolnego i pozaszkolnego jak tez zespół sposobów ich realizacji poprzez społeczności szkolne i różnego rodzaju instytucje
wg Stanisława Kowalskiego
To taki system w którym formalne i funkcjonalne powiązanie układów wspólnych kolejnych stopni i typów socjalistycznych (piony i poziomy) jak też instytucje wych. przedszkolnego i pozaszkolnego wraz ze wszystkimi instytucjami zainteresowanymi procesami wychowania i kształcenia które zapewniają realizację zasady równego startu szans zdobycia wykształcenia odpowiedniego do zainteresowania danej jednostki
BIORĄC POD UWAGĘ TYPOLOGIĘ SYSTEMÓW EDUKACJI
mikrosytem - wychowania i edukacji – obejmuje małe grupy pierwotne i wtórne grupy formalne i nieformalne, własne formy widzenia społecznego i systemy wartości, także indywidualna orientację aktywności, wskazujący względnie harmonijną strukturę wew. I typy zachowań wew., a także określoną lokalizację przestrzenną oraz kręgi społeczne, kulturowe i zawodowe w których on istnieje
mezzosystem – charakteryzuje się cechami bardziej ogólnymi i typowe dla średnich zbiorowości społecznych jest bardziej zróżnicowany i rozwinięty. Uczestniczy w tym systemie wiele instytucji o charakterze społecznym
makrosystem – dotyczy szerszych obszarów, regionów miasta, województw, państwa. Podstawą kształtowania się mega i mezuzo systemu jest mikrosystem
STRUKTURA SYSTEMU WYCHOWANIA
Każdy funkcjonujący system w tym też wychowania ma swoją strukturę w której wyróżnia się elementy a także wzajemne relacje owych elementów w strukturze systemu wychowania:
układ dydaktyczny i jego elementy:
Cele dydaktyczne
Cele kształcenia
Treści kształcenia
Zasady postępowania dydakt.
Formy organizacyjne
Metodykę postępowania dydakt.
Środki
układ wychowania
Przygotowanie dydaktyczne pod wzgl. aksjologicznym (w zakresie wartości) i teologicznym ( w zakresie celu).Określenie zasad jego funkcjonowania
przygotowanie normatywne
przygotowanie merytoryczne w zakresie treści na bazie których osiągnie się wych. cele
przygotowanie formalno – organizacyjne
przygotowanie związane z metodyką wychowania jak również z wykorzystaniem środków w całym ukł. wych.
układy organizacyjne - Regulujące hierarchizację działalności. Każda struktura właściwie zorganizowana wskazuje na układy nadrzędności i podręczności poszczególnych elementów tego układu
układ administracyjny – składają się swoiste podukłady o charakterze podmiotowym, przedmiotowym i pośrednim
układ społeczny – zaznaczający relacje grupowe czy tez interpersonalne
układ kulturowy i jego przykłady- elementy:
Kultura osobista
Społeczna
Pełnienie ról społecznych
Fakty kulturowe
Symbolika
układ samorządowy i podukłady
Życie społ. dzieci i młodzieży zrzeszeń
Organizacje społeczne i parapolityczne
socjalno – opiekuńczy
Opieka społeczna
Kontrola społeczna
Selekcja społeczna
Organizacja życia w środowisku
układ pozaszkolny
Układ informacji wewnętrznej - Przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi ogniwami tego systemu
układ komunikacji interpersonalnej, pracy szkoły i instytucji
Każdy system wychowania związany jest z podejmowaniem czynności związanych z zasadami wdrażania tego systemu.
Wdrażanie systemów wychowawczych posiada SOCJOTECHNIKĘ
SOCJOTECHNIKA – jest dyscypliną zajmującą się sposobami oddziaływania na zespoły ludzkie a ustaleniem tych technik wprowadzania i wdrażania zamierzonych celów oprócz socjologii zajmuje się pedagogika i psychologia.
socjotechnika sprawczego działania społecznego – jest to nauka stosowana której zadanie polega na informowaniu potencjalnego praktyka w jaki sposób doszukiwać się skutecznych środków aby zrealizować zamierzone cele o charakterze społecznym. Warunkiem skuteczności zabiegów socjotechnicznych musi być ogólnie akceptowany określony układ wartości oraz celów społecznych dla których odwołać się może osoba wychowawcza, podejmujący się wdrożenia tego systemu. Badania socjotechniczne prowadzi się w różnych dziedzinach życia społecznego nie tylko w dziedzinie wychowania ale też w systemach sprawowania władzy czy realizacji stosunków międzyludzkich w źródłach pracy.
socjotechnika wychowawcza – to wszelkie formy planowego wychowania, których istota spraw sprowadza się do codziennej pracy i codziennego życia. To dyscyplina która zajmuje się aktywnością ludzką, jest elementem stylu życia i kultury wychowawczej. Stanowi rodzaj inżynierii społecznej która planuje i organizuj zadania w warunkach społecznego życia i podziału pracy. To dziedzina wiedzy o racjonalnym i optymalnym skutecznym oddziaływaniu i współdziałaniu w szkole i środowisku z zamiarem osiągnięcia określonych celów i wartości. Oparta jest na celowych i skutecznych metodach badań procesów wychowawczych z zastosowaniem programowania i profilaktyki społecznej oraz racjonalnego wdrażania projektu
Aby być skutecznym w oddziaływania socjotechnicznych należy przestrzegać zasad wdrażania systemów wychowawczych. Kształtowanie pozytywnego stosunku do czynności wdrożeniowych związane jest z przestrzeganiem reguł i zasad:
pozytywnego oddziaływania na cała osobowość oraz na wszystkie sfery aktywności młodzieży. Zawiera 3 dyrektywy:
racjonalnej motywacji wdrażania i postępowania – to nie tylko siła oddziaływań ale i treść tych oddziaływań
kompetencji innowacyjnej – musi ukazywać wartość i sensowność wprowadzania nowych zmian
odpowiedniego i twórczego stosunku do działań – osoby wprowadzające system wychowawczy powinny wiedzieć dlaczego tak a nie inaczej postępują
socjodynamiki – przejawia się w szkołach które maja charakter czynny bądź bierny. Wynika z niej konieczność ustalenia:
zadań indywidualnych dla każdego ucznia
zadań zróżnicowanych do wyboru
zadań zespołowych jednolitych dla każdego zespołu
zadań dla specjalistów
Wdrożenie tej zasady musi opierać się poprzez wykorzystanie założeń pedagogiki różnicowej czy też pedagogiki różnic indywidualnych zakładającej odmienny układ celów i zadań realizowanych poprzez pojedynczych uczniów czy poprzez zespoły.
Jakie dyspozycje instrumentalne są niezbędne do wykonania tych zadań?
do instrumentalnych zaliczamy: kompetencje i umiejętności zdolności nawyki
kierunkowe: wartości, wzory czy oczekiwania
Do jakich procesów motywacyjnych i mechanizmów emocjonalnych trzeba odwołać się aby skutecznie działać?
Skuteczność oddziaływania na inne osoby zależy od umiejętności odwoływania się do motywów zewnętrznych i wewnętrznych jak również umiejętności kierowania przeżyć emocjonalnych wychowanka.
W jakich sferach społeczno – zawodowych i sytuacjach w szkole i w środowisku czynności te są realizowane a w jakich przejawiają się one nieefektywnie?
zasada wychowania obywatelskiego – ważna sfera działalności wychowawczej, odwołująca się do życia społecznego oraz do tego wszystkiego co niosą terminy: powinności społeczne, patriotyzm. Właściwe WO jest nie do pomyślenia bez udziału społeczności szkolnej. WO powinno zawierać człony organizacyjne jak:
wspólny cel
organizacje wew. kolektywów polegająca na właściwym podziale ról i zadań i funkcji
strukturę wewnętrzną – z wysokim stopniem samorządności, równości i aktywności
Zasada aktywności obywatelskiej i wychowania obywatelskiego niesie w sobie ważne wartości które często w pracy szkoły są zaniedbywane. Dotyczy to działalności samorządowej na terenie szkoły, która w dużej mierze mogłaby organizować Zycie społeczne szkoły, ale b. Często tego nie czyni, źle bowiem jest rozumiana i w sensie organizacyjnym i merytorycznym, a uczniowie zniechęcani są ponieważ doświadczają ingerencji zespołu nauczycielskiego w te działalność.
przygotowanie do życia w demokracji - uczniowie dużo wiedzą i słyszą, przekonywani są iż demokracja to ważna idea życia społecznego, ale często w życiu szkolnym doświadczają autorytaryzmu. Powoduje to dysonans poznawczy miedzy demokratycznymi oczekiwaniami a realiami autokratycznego życia w szkole. To szkoła musi być demokratyczna aby w życiu szkolnym uczeń doświadczył i w przyszłości przeniósł idee na szerszy grunt życia społecznego. Zasada WO wymaga też aktywności wszystkich uczestniczących w życiu szkoły osób.
samorządność w szkole – to zbiór całej społeczności uczniów a nie tylko wybranych osób. Stąd tez zasad wychowania w kolektywie i przez kolektyw wymaga spełnienia warunków:
kreowanie szeroko pojętej podmiotowości aby uczniowie mieli przekonanie ze sami decydują o rozwoju swoich losów
wymaga włączenia członków grup do procesów i zadań wdrożeniowych aby czuli się twórcami i reprezentantami
wyzwalania twórczych postaw i pogłębiania motywacji do działań społecznych
kształtowania pozytywnych stosunków międzyludzkich
poczucia należności do zespołu pełnej identyfikacji z tym zespołem
zasada historyzmu – jest rdzeniem każdego systemu rozwijającego się w czasie i przestrzeni. Istnieje ścisła zależność systemu wdrożeniowego i procesów wychowawczych przywoływanych w szkole, obyczajów i norm przekazywanych z pokolenia na pokolenie a więc od historycznej świadomości ludzi.
zasad demokracji i tolerancji społecznej i sprawiedliwości z tym związanej i poczucia odpowiedzialności podmiotowości i aktywności. - w zasadzie demokracji mieści się sfera poszanowania godności i indywidualności w kontekście pełnionych przez jednostki ról społecznych czynników socjalno – bytowych, podziału pracy, regulacji i koordynacji działań
racjonalności stosunków – procesów społecznych, która wiąże się z tym aby oparte one były o integralność teorii jak i praktyki i oceniane w kontekście konkretności i skuteczności działań społecznych
zasada: humanizacji- mieści w sobie: zasady: patriotyzmu, solidarności, kulturowych oddziaływań i stosunków społecznych stanowiących warunki do skutecznej pracy realizacji zadań w szkole i środowisku
zasada jakości oddziaływań wychowawczych i działań edukacyjnych.
Stosowanie tych zasad ma na celu stwarzane warunków dla efektywności działalności wychowawczej:
A – zasada naukowości – udział nauki i ludzi nauki przy programowaniu kontroli ważnych zadań wychowawczych
B – powszechnej odpowiedzialności i aktywności społecznej przy formułowaniu planów działań poddawanych ich konsultacją społecznym a później wychowawczych. Chodzi o jakościową i ilościową stronę kontroli proponowanych projektów.
C – łączenie teorii z praktyką i profilaktyki w dziecinie działalności dydaktycznej, wych., kulturalnej, a wszystko to poprzez trafne i realne formułowanie zadań
D – przystosowania zadań i możliwości człowieka oraz warunków jego egzystencji jak też umiejętności podziału zadań z wyraźnym zaznaczeniem ich hierarchii
E – humanizacji i indywidualizacji możliwości ludzkich uwzględniającej kształtowanie humanistycznych stosunków społecznych
F – kultury i zadań społecznych regulujące zachowania społeczne w warunkach wysokiej korelacji z zasadami ogólnospołecznymi
G – wszechstronności jak również autonomii działań społecznych, realizowanej w oparciu o wiedzę interdyscyplinarną i oparte na niej odpowiednie właściwe decyzje społeczne
PARADYGMATY SOCJOLOGII I EDUKACJI (WZORY)
Paradygmat – wzorzec, model, zbiór naczelnych koncepcji oraz założeń obowiązuje w określonym czasie, nauce. W pedagogice paradygmaty tworzone są kiedy stawia się diagnozę społeczną
descholaryzacyjny – (zniesienie szkoły w społeczeństwie) negujący instytucje kształcenia. Proponuje go społeczeństwo gdzie szkoły przestają istnieć. Łamie wiec zasady szkolnictwa, proponuje sieć kształcenia w postaci bibliotek, ośrodków wymiany doświadczeń.
szkoła alternatywna – proponuje się dla tych dzieci które mają problemy z przyswajaniem materiału nauczania na danym poziomie. Manipulacja zmiennych jak: poziom teorii, praktyki i czas nauczania wskazując na uczniów z trudnościami i tym sprawiającymi trudności wychowawcze, sfera praktyki i czasu musi być radykalnie zwiększona.
szkoła ustawicznie doskonalona. Ciągle toczą się reformy. Przyjmuje się organizowanie pracy w szkole, odchodzi się od systemu lekcyjnego jak tez w szkołach tych przyjmuje się ideę kształcenia całościowego, zintegrowanego. Zasada jednolitości programów pracy przy całej różnorodności środków organizacyjnych i metodycznych
szkoły uniwersalnej – za realizacje kształcenia w szkole z jednolitym programem nauczania z przewagą metod aktywnych orientacją pedagogiczną i nastawieniem na indywidualizację pracy. kształtowanie takiego człowieka aby był sprawny umysłowo i fizycznie a zarazem wrażliwy na elementy estetyczne i etyczne.
globalny zawarty przez J. Delorsa „Edukacja jest w niej ukryty skarb” który w sposób bezpośredni nawiązuje do wcześniejszego raportu „Uczyć się aby być” Dotyczy on wszystkich społeczeństw. Dziś już nie wystarcza aby jednostka gromadziła zapasy wiedzy z których czerpać może w nieskończoność. Musi być zdolna do aktualizowania , pogłębiania zdobywania wiedzy oraz jej dostosowywania do zmieniającego się świata. Edukacja jako kształcenie i wychowanie organizowania wg 4 aspektów:
uczyć się aby wiedzieć
uczyć się aby działać
uczyć się aby żyć wspólnie
uczyć się aby być.
Wychowanie – jest to zamierzone działanie w formie interakcji społecznych mających na celu wywołanie trwałych pożądanych zmian w osobowości ludzi. Oddziaływania które dotyczą kierunkowej sfery osobowości człowieka.
Socjalizacja to ogół wpływów na jednostkę która nabywa zdolności życia w społeczeństwie i pełnienia określonych ról. Obejmuje ona jednak wpływy zamierzone i nie zamierzone i jest ujęciem samego wychowania w sposób szerszy. Należy zaznaczyć że wychowanie uwikłane jest w kontekst życia społecznego i obejmuje dom, szkołę , rówieśników,
Wychowanie kształtuje się poprzez sam fakt uczestnictwa w życiu różnych rodzajów grup. Wychowanie jest zawsze czynnością zamierzoną i planowaną. Można je traktować jako zjawisko społeczne powstające w wyniku osiągnięcia przez życie zbiorowe pewnego poziomu organizacji. Jest wytworem życia społecznego i składowym elementem życia każdej jednostki. Zachodzi w grupie społecznej i w tym rozumieniu jest przedmiotem badań w socjologii wychowania. Wychowanie jest rozumiane i rozpatrywane jako określona działalność wychowawczo społeczna podporządkowana określonym celom. Interesuje ją wychowanie jako ustalanie społecznych warunków socjalizacji jednostki. Interesuje też ustalenie wewnętrznych oraz zewnętrznych efektywności tej zależności. Obejmuje więc działania w różnej skali makro i mikro obejmując cała społeczność lub prosty stosunek interpersonalny wychowawca – wychowanek. Teoria wychowania wraz z dydaktyką obejmuje duży obszar zagadnień pedagogicznych w kontekście kształtowania sfery instrumentalnej i kierunkowej osobowości. Wychowanie można traktować jako zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno motywacyjną.
Teoria nagród i kar kształtowanie postaw.. jest szczególnie ważna …
Teoria wychowania jest nie tylko dyscypliną teoretyczną ale także praktyczną i empiryczną. Odwołuje się do doświadczeń o charakterze społecznym. Jest nauką ideologiczną ponieważ zajmuje się realizacją ..
Dzieje się tak dlatego ponieważ staje ona na gruncie określonego systemu wartości i w tym sensie rozważania o wychowaniu i socjologii wychowania dotykają sfery aksjologicznej. Zaznacza się tu swoista triada istotnych elementów: wartość- cel- sposoby realizacji
Należy pamiętać że zjawisko wychowania ma wymiar ideologiczny np. wychowanie socjalistyczne, chrześcijańskim, liberalnym, faszystowskim, które zdecydowanie odwołują się do określonych systemów wartości. Dla socjologa wychowania ważne są te wszystkie działania które związane są na sposoby działania na jednostkę i grupę. Musimy więc przyglądać się działaniom instytucją wychowawczym. Jak realizować założone cele o charakterze wychowawczym mogą być formułowane na różnym poziomie ogólności. Im bardziej ogólne stwierdzenie tym szerszy zakres zastosowania. Jednak są one bardziej uboższe są w treść instruktarzową czyli jak postępować. Twierdzenie jest swoistą idealizacją i abstrahuje od warunków w których będzie realizowane. Praktyk potrzebuje jednak i teoretyczną i szczegółową znajomość tematu. Zbiór dyrektyw określających sposoby prawidłowego wykonywania czynności wychowawczych nazywamy metodyką wychowania
Metodyki wychowania możemy dzielić do instrukcji..
Metodykę możemy dzielić Wg rodzaju celów jakie chcemy osiągnąć : w szkole, pracy , dla pokoju
Teoria wychowania i metodyka wychowania stanowią więc integralną całość gdyż pierwsza odpowiada na pytanie dlaczego, natomiast metodyka odpowiada na pytanie w jaki sposób postępować aby być skutecznym wychowawczo.
Zadania przed teorią jak i metodykę wychowania realizowane w
Wypracowanie sposobów działania wychowawczego umożliwiające
Wyróżniamy 5 zasadniczych sposobów określania
Dostarczanie zasad stawiania diagnoz dotyczących rzeczywistości wychowawczej, dochodzenie do znajomości stanu wyjściowego, warunków, oraz osiągnięć wychowawczych
Wyjaśnianie procesów zjawisk i mechanizmów rozwoju oraz kształtowanie osobowości wychowanka. Zgodność z naturą procesów psychicznych aby uzyskać . mechanizmy kształtowania osobowości tak w ujęciu psychologicznym jak w socjologicznym
Gromadzenie, sprawdzenie oraz systematyzacja wiedzy na temat jak organizować i realizować zadania wychowawcze
Gromadzenie i systematyzowanie wiedzy mówiącej o warunkach ….. dla oddziaływań wychowawczych można wskazać te dyscypliny które są dla niej istotne. Jest ścisły związek z innymi dyscypliny naukowe : teoria wychowania , psychologia wychowania , filozofia wychowania. Dyscypliny te nie różnią się przedmiotem badań mają jednak swoiste podejście do badań. Te same zjawiska mogą być badane za pomocą analogicznych lub zbliżonych metod : diagnozy, wyjaśniania, i sprawstwa. Socjologia wychowania posiada funkcję opisową, wyjaśniającą i praktyczną
Teoria wychowania czerpie wiedzę z teologii wychowania – cele , z etyki , estetyki – różnego rodzaju aspekty piękna (wnętrze człowieka i jego osobowości)
Psychologia rozwojowa – natura procesów psychicznych i możliwości rozwojowe w tym rozwoju społecznego
Psychologia osobowości – wychowywanie to jej kształtowanie zgodnie z założonymi celami
Psychologia wychowania – oddziaływania wychowawcze podejmowane z uwzględnieniem potrzeb wychowanka.
Psychologia społeczna - kształtowanie osobowości człowieka jej rozwój poprzez oddziaływania o charakterze społecznym.
Historia wychowania – wykrywanie tendencje i sposoby wychowania społecznego wprowadza się nowe rozwiązanie i niweluje się błędy poprzednich pokoleń
Genetyczne podstawy wychowania – jak zdrowie wpływa na społeczne funkcjonowanie człowieka np. brak uczestnictwa w życiu społecznym, marginalizacja , czy wykluczenie
Każda dyscyplina posługuje się własną terminologią stąd też w teorii wychowania można wyróżnić następujące pojęcia :
Wychowanie – które pojęciem wyższym wyłaniające się z takich pojęć: uczenie się nauczanie kształcenie. Wychowanie nie zamierzone coraz częściej traktujemy jako socjalizację
Wyróżniam:
Dyspozycję kierunkowe związane z wychowaniem decydują o tym jak człowiek ustosunkowuje się do świata i do siebie samego wolicjonalno emocjonalną ideały , upodobania, postawy, przekonania, zamiłowania, zainteresowania
Dyspozycje instrumentalne wyznaczają stronę wykonawczą : sfera intelektualno sprawnościową
Można być wykształconym i wychowanym, wykształconym a niewychowanym, wychowanym a niewykształconym
Kształtowanie cech kierunkowych osobowości wymaga zdecydowanie dłuższego czasu, niż instrumentalne, które może mieć charakter krótkotrwały.
Tak jak sensem kształcenia jest ukształtowanie cech samokształceniowych tak i procesy wychowawcze muszą prowadzić do samowychowani (określa pewne cele, zadania , i poddaje się wewnętrznej samokontroli)
Należy spojrzeć na wychowanie jako zjawisko społeczne i społeczną działalność. Istnieje ścisłą zależność między kształtowaniem osobowości a uczestnictwa w życiu społecznym. Osobowość człowieka ma zawsze charakter społeczny odzwierciedla bowiem elementy jego biografii .
Osobowość człowieka kształtuje się wokół własnych celów oraz interakcji społecznych. Wychowanie w tym sensie jest zjawiskiem społecznym ponieważ sami wychowawcy są sami ukształtowani społecznie i nastawieni na przekazywanie społecznych wzorów i postępowania. . wychowanie jest zdeterminowanie przez rzeczywiste układy stosunków społecznych i z reguły ma zdecydowanie odmienny wymiar w różnych kulturach i czasach np. wychowanie w starożytnej Sparcie czy w państwie chrześcijańskim. Wychowanie ma charakter ..oraz prakseologiczny ponieważ jest rozpatrywanie w większej lub mniejszej skuteczności. Wychowanie nie będzie skuteczne gdy nie tylko nie przestrzega socjologicznych warunków ale również prakseologicznych. Istnieją różne stanowiska i poglądy na społeczne stanowisko wychowania. Najbardziej skrajne poglądy zakładają że wychowanie sprowadzone musi być do relacji wychowawca wychowanek. Inna koncepcja to kulturalistyczna gdzie rozważanie na temat procesu wychowania nadano ponadczasowy.. polega na wprowadzaniu wychowanka w świat abstrakcyjnie przyjętych wartości(HESSEN). Wychowanie reformujące – kształtowanie i doskonalenie życia społecznego niezależnie od społecznych uwarunkowań (Penatron). Koncepcja wychowania adaptacyjnego – efekty wychowania sprawdzalne są poprzez skuteczne działanie w życiu (koncepcje pragmatyczne Duwey) koncepcje te jednak są jednostronne gdyż zwracają uwagę na pojedyncze ważne aspekty wychowawcze pomijając inne. Współczesna koncepcja wychowania to koncepcja wychowania progresywnego – polega na przygotowaniu ludzi do takiego życia w teraźniejszości które stanowiło by twórcze kształtowanie przyszłości. Przygotowanie jednostki do działania w świecie zastanym na rzecz świata jakim być powinien. O powinnościach decyduje ktoś inny i sądzi że wie co dla jednostki jest lepsze. Wychowanie można traktować jako swoistą funkcje życia społeczną .
Znaniecki wyróżnia pewne ważne funkcje wychowania
Zapewnia ciągłość kulturową
określa wzór członka danej grupy
Opieka nad wchodzących w życie nowych generacji
Kształtuje osobowość według panujących wzorów i norm
Wychowanie wyrosło jako celowa działalność na bazie procesów socjalizacyjnych. Znaniecki wyróżnił również technologię wychowania jako usystematyzowany zbiór wiadomości .
Dzisiaj wyraźnie przyjmuje się pogląd że postępowanie wychowawcze jest wyuczane. Prakseologia nie wystarcza do opisu specyficznych procesów wychowawczych ponieważ skupia się na osobowości ludzkiej i jego postępowania. Wychowanek jest podmiotem i zarówno przedmiotem działań wychowawczych. Wychowanie można sprowadzić do pewnej formy porozumiewania się ludzi co ważne jest dla człowieka, takie poglądy wychowania ma miejsce w koncepcjach personalistycznych.
Działalność wychowawcza ustala pewne wymagania dla pewnych działań i zakreślenia pewnych decyzji które muszą być podjęte.
Określenie celów wychowawczych. W różnych rodzajach wychowania mamy do czynienia z różnymi różnicami każda ideologia wychowania musi opracować swoje cele. Są one opisem dyspozycji nowych koniecznych modyfikacji, elementami korekty przeciwdziałania czy zapobiegania rozwojowi dyspozycji niepożądanych . mamy więc różne działania od kształtujących poprzez modyfikacyjne, korektywne czy też profilaktyczne
Dobór wychowawczo osób. Muszą być odpowiednie decyzje społeczeństwa komu powierza wychowanie swoich jednostek. Nawet prawo rodziców może być w wyjątkowych sytuacjach odebrane jeśli dostrzegana jest patologia życia rodzinnego. Problem selekcji osób wychowujących pokolenia: czyli dobór nauczycieli, sposoby uzyskiwania uprawnień wychowawczych .
Zadania dotyczące działalności wychowawczej. Czynności wychowawcze które projektuje się ze względu na założony cel oraz wyznacza się sposoby realizacji tych celów tzn formy i metody działań które są związane z identyfikacją nauczyciela z owymi celami (internalizacja) bądź też nie. W zakres ten wchodzi również wykonanie oraz określenie czasu i sposobu.
Organizacja działalności wychowawczej – sposób uczestniczenia jednostek w funkcjonowaniu jakieś całości ,której są członkami. Chodzi o podział zadań w obrębie grupy, która działania podejmuje. Gdy jednostka izoluje się z kręgów kulturowych poprzez fakt udziału w grupach przestępczych czy sekt pozostaje poza zasięgiem wpływu społeczeństwa. Następuje identyfikacja z grupą i w tym momencie grupy te stając się grupami odniesienia. Dla takich osób społeczeństwo jako grupa podstawowa przestaje być znacząca
Dla socjologii wychowania istotna jest świadomość występowania różnych aspektów organizacji wychowawczej. Wyróżniamy następujące aspekty organizacji wychowania
- wielkość układu działalności wychowawczej
- Liczba szczebli w podziale zadań
- stopnia zróżnicowania zadań
- poziomu świadomości celów i zadań
Działalność systemowa prosta
- Postać wychowania indywidualnego
- Postać wychowania zespołowego
- Zbiorowego
- samowychowanie
Działalność systemowa złożona
- Pojedyncze instytucje
- Małe grupy społeczne
- Dużych grup społecznych i organizacji
Osobowość zmiany w osobowości wychowanka są podstawowym kryterium wychowania. Dlatego aby skutecznie wychowywać należy poznać procesy rozwojowe i kształtowania osobowości oraz jej biologiczne i genetyczne uwarunkowania. Osobowość to układ o nieporównywalnie wysokim stopniu złożoności i czułości. Reakcje można przewidzieć z pewnym prawdopodobieństwem. Ważna jest wiedza socjologiczna i psychologiczna. W procesach wychowawczych czynnie uczestniczy nie tylko osobowość wychowanka ale także wychowawcy.
Kiedy obserwujemy pojedyncze zachowania ludzi możemy stwierdzić że wynikają one z sytuacji. Jeśli obserwujemy sekwencje wyróżniamy 3 zjawiska:
Zachowania mają pewną stałość i swoistą dla danej jednostki
Wykazują wewnętrzną spójność nie przeczą sobie wzajemnie ale uzupełniają
Dynaka wzbogacają się od zachowania nowe przy wyłączeniu innych przez nich przejawianych ( przystosowanie, twórcze przekształcenie owych zachowań)
Czynniki różnicujące nasze zachowania
Wewnętrznie regulowana
Związek który tworzy zintegrowany system
System dyspozycji wyznaczający w sposób stały jej zachowania, które są powtarzalne
Osobowość ma wyjaśniać zjawiska związane z zachowaniem. Dlatego należy dokonać analizy różnych rodzajów aktywności człowieka. Osobowość kształtuje się w toku aktywności człowieka i poprzez tą aktywność jest manifestowana. Aktywność ta prowadzi do zbierania doświadczeń i inspirują do kolejnych działań. Poprzez samoregulację w teorii wychowania rozumiemy tendencje organizmu do powracania do stanu psychonerwowej i biologicznej równowagi w przypadku kiedy jest ona zachwiana.
SPOŁECZNE MECHANIZMY KSZTAŁTOWANIA OSOBOWOŚCI
Wychowanie jest dokonywaniem zmian w ludzkiej osobowości. Osobowość przejawia się we względniej stałości ludzkich zachowań, osobowość więc kształtuje się poprzez utrwalanie się poprzez działalności form określonej aktywności. Człowiek przejawia aktywność w momencie napięcia nerwowego. Akt motywacyjny albo redukuje napięcie albo nie. Redukcje tę zabezpieczają zdarzenia bądź stan rzeczy nazywanych nagrodą lub karą. Przez nagrodę rozumiemy takie zdarzenie które niesie złagodzenie lub usuniecie napięcia. Przez karę rozumie się takie zdarzenie które powodują powstanie utrzymywanie lub nasilanie napięcia psycho \nerwowego. Dlatego jednostka dąży do osiągania maksimum nagród przy minimalnych osiąganiu kar. Jednostka wykazuje tendencje do powtarzania swej życiowej aktywności w przeszłości nagradzanych unikając zachowań karzących. Jednostka uczy się powtarzać nie tylko pojedyncze zachowania ale również procesy myślowe, uczuciowe.
W wychowaniu sytuację, gdy dziecko dostaje nagrody a nie dostaje kar nazywamy odbieraniem dziecku możliwości do marzeń. Stabilizacja zewnętrznych i wewnętrznych warunków życia jest równoznaczna z zahamowaniem wszelkich zmian a więc równoznaczna z brakiem rozwoju.
Są dwie okoliczności zaspokajania
Gdy pierwsze formy okoliczności przestają być efektywne
Aktywność przynosząca coraz mniej nagród i coraz więcej kar musi być poddana modyfikacji ponieważ z punktu jednostki jest nieskuteczna. Jednostka zaczyna poszukiwać optymalnego stosunku dla siebie wzajemnych relacji nagród i kar.
Skoro występujące układ nagród i kar determinuje ich aktywność to tym samym spełniają funkcje osobowo twórcze. Kary i nagrody mają charakter społeczny i są wyrazem życia zbiorowego jak i też funkcjonują na podłożu stosunków międzyludzkich. W układ nagród i kar włączone są uznawana przez grupę role społeczne oraz normy wzory postępowania. Układ ma charakter zjawiska społecznego charakteryzując się pewnym poziomem charakteryzacji: są regularne i koherentne (zgodne). Wyróżnia się 3 wielkie grupy mechanizmów socjalizacyjnych
KONTROLI SPOŁECZNEJ – jednostka wykazuje aktywność w obecności innych osób. Jej aktywność spotyka się z Reakcjami z ich strony. owe reakcje mają często aspekt oceny: aprobata lub dezaprobata. Reakcje ze strony odtoczenia z reguły są regularne oraz mają określony zasięg społeczny. W dużej grupie np. społeczności lokalnej kontrola jest luźniejsza ponieważ nie jest wsparta wzajemną identyfikacją członków. Skuteczność kontroli społecznej opiera się na tendencji do niewyróżniania się od innych ponieważ wynika z doświadczenia że odchylenia od norm są karane. W małej grupie kontrola społeczna działa szczególnie skutecznie ponieważ członkowie tej grupy wchodzą we wzajemne interakcje i mamy do czynienia z ujednoliceniem wymagań a także z integracją wpływów społecznych. Wynika z tego w małej grupie aprobata czy dezaprobata ma silniejsze konsekwencje. Im bardziej atrakcyjne członkowstwo w grupie tym bardziej oddziaływanie na jednostkę jest silniejsze. Im wyższa pozycja w grupie tym większe poczucie bezpieczeństwa. Grupa odniesienia –. Mechanizm ułatwienia społecznego polega na tym że sama obecność innych osób wywiera pewien pobudzający lub hamujący wpływ który odzwierciedla się w podejmowaniu lub wygaszaniu własnej aktywności. Zaraźliwość psychiczna- określone formy aktywności pewnej osoby zaczynają się udzielać szerszemu ogółowi osób. Dochodzi wtedy do zbiorowej agresji, linczów czy rozprzestrzeniania się pewnych nastrojów.
MECHENIZM WPYWÓW OSÓB ZNACZĄCYCH
WZMACNIANIA WEWNĘTRZNEGO
UZUPEŁNIĆ
KONCEPCJA NATURALISTYCZNA – związana z pewnymi cechami wrodzonymi
KONCEPCJA SOCJOLOGICZNA – stanowienie celów wynika z analizy procesów społecznych które są punktem wyjścia do debaty nad ich zasadnością
KONCEPCJA KULTURALISTYCZNA – cele wychowania winny być stanowione w oparciu o wartości kulturowe które mają być punktem wyjścia do dyskusji o nich
KONCEPCJA FUTUROLIGNICZNĄ - oparcie dyskusji dotyczących stanowienia celów na przesłankach rozwoju społeczeństwa i człowieka
Teologia wychowania ściśle związana jest z założeniami ideologiczno – socjologicznymi które odnoszą się do systemu wartości – dział filozofii – aksjologia. Biorąc pod uwagę różne rodzaje wychowania wyróżnić można pewne założenia aksjologiczne które można zawrzeć w pewnych określonych tezach
Człowiek jest najwyższą wartością
Najważniejszym dobrem egzystencji człowieka jest jego szczęście i rozwój
Liczy się dobro każdego człowieka, a więc szczęście i dobro powszechne, które zależy w dużej mierze od całokształtu życia społecznego i od nich samych. Jeśli szczęście człowieka zależy od niego samego społeczne oddziaływania wychowawcze mają do spełnienia podstawową misję
W ideale człowieka możemy wyróżnić pewne cechy
Czyniącą i zdolną do rozwoju osobistego oraz wynoszenia z życia osobistego doznań szczęścia
Cechy predysponujące jednostkę działającą na rzecz realizacji najwyższych wartości
Cechy niezbędne do harmonijnego współżycia z innymi
Zadaniem wychowania jest więc przygotowanie człowieka do pełnienia poszczególnych ról społecznych:
Społeczna rola obywatela
Pracy
Konsumenta
Uczestnika życia społeczno – politycznego
Współtwórcy i uczestnika życia kulturowego
Uczestnika różnego rodzaju zespołów i gremiów
Członka rodziny i partnera
Można powiedzieć że sylwetka człowieka obejmuje wiele dyspozycji a cztery postawy są dla społecznej roli szczególnie istotne:
Nastawienie człowieka na realizację naczelnych wartości
Nastawienie na innowacje i postawy twórcze i kreatywne
Nastawienie na działanie i kształtowanie postaw aktywizacyjnych
Postawa dążenia do samorealizacji i osobistego rozwoju
System postaw obejmuje cele dotyczące postaw w zakresie naczelnych wartości – postawy ideowe, cele obejmujące stosunek do społeczeństwa i postawy społeczne, cele obejmujące postawę do innych ludzi (interpersonalne), cele obejmujące postawy do siebie samego (intrapersonalne), cel obejmujące stosunek do wartości życiowych (egzystencjalne), stosunek do wartości kultury (kulturowe), stosunek do wiedzy (intelektualne), stosunek wobec przyrody.
W każdej z tych grup postaw można wyróżnić konkretne postawy które są uważane za najważniejsze:
Z postaw ideowych – humanizmu , internacjonalizmu , egalitaryzmu, wolności, szacunku do pracy, dążenie do prawdy, dobra, piękna, racjonalizmu
Społecznych – patriotyzmu, społecznego zaangażowania, społecznej użyteczności, gospodarności, zdyscyplinowania, odpowiedzialności, kolektywizmu, otwartości
Interpersonalne – poszanowania cudzej godności, poszanowanie zdrowia i życia drugiego człowieka, postawa tolerancji, poszanowania cudzej własności, rzetelnej informacji, lojalności, empatii, poszanowania autonomii danej jednostki
Intrapersonalne – postawa osobistej godności, samokontroli, perfekcjonalizmu, samodzielności, odpowiedzialności za siebie, osobistej odwagi, dzielności, optymizmu
Egzystencjalne – nadawanie sensu własnemu życiu, nastawienie na realizację określonego systemu wartości, życie w zgodzie z własnym sumieniem, światopoglądem, orientacji na wyznaczone cele życiowe, autonomii, niezależności
Kulturowe – kształtowanie wrażliwości na piękno wielość kultury, postawa pietyzmu wobec kultury, kreowaniem dóbr kultury, kształtowanie twórczej ekspresji, kulturowego samodoskonalenia się , dążenie do obcowania z dobrami kultury
Intelektualne – poznawcza , dociekliwości, krytycyzmu, otwartości umysłowej, uczciwości intelektualnej, i innowacyjności
Wobec przyrody – kształtowanie wrażliwości na piękno przyrody, szacunku i dbałości , racjonalnego korzystania z przyrody, dążenie do kontaktu z przyrodą
Określone powyżej grupy postaw składające się na realizację wartości naczelnych powoduje, że zachodzi potrzeba wyodrębnienia głównych rodzajów wychowania.
W socjologii wychowania można wyróżnić np. wychowanie ideowo – moralne, intelektualne, estetyczne, fizyczne
Stanowienie celów w socjologii wychowania nie zawsze jest łatwe gdyż często cele te zawierają z goła odmienne tendencje które wskazują na różne możliwości oddziaływań wychowawczych, określamy je mianem dylematów wychowania. Jednym z takich dylematów jest czy należy kształcić wychowawców w kierunku wiedzy i kompetencji socjotechnicznych ..czy też zwrócić głównie uwagę na możliwości bycia dla wychowanka mistrzem czy też wartość pedagogów powinni oceniać inni pedagodzy, rodzice czy uczniowie. Drugi dylemat czy należy.. dziecku i proponować wzorce i autorytety czy nic nie sugerować a jedynie informować możliwie neutralnie o różnych możliwościach nadawania sensu życiu. Kolejny dylemat że dziecko początku XXI w winno być wychowane na obywatela świata , globalnym , czy raczej w pierwszym rzędzie członka określonej kultury członka narodu. Następny czy należy kształcić człowieka totalnie wolnego rezygnując z sankcji, kontroli, norm, które mogą stwarzać sytuacje nerwowe, czy też poprzez stwarzanie trudnych zadań i wyraźnie określonych norm uczyć samoograniczenia , liczenia się z innymi ludźmi. Dylemat – czy państwo powinno ingerować w proces wychowania czy też całkowitą swobodę zostawić rodzinie, jak państwo powinno reagować występujące w procesie wychowania sytuacje konfliktowe na tle społecznym religijnym ustrojowym i losowym. Dylemat – czy należy maksymalnie rozwijać wrażliwość na drugiego człowieka w tym wrażliwość społeczną , empatyczną, czy raczej uodparniać dziecko na zalew informacji o cierpieniach ludzi na świecie, katastrof, okrucieństw, zadawania śmierci na różne sposoby, uczyć je akceptowania własnej bezradności wobec problemów innych osób, i z tym wiąże się pytanie jaki poziom wrażliwości jest pożądany na .. artykułowane … jako wyniku zaniechania działań w tym zakresie. Socjologia wychowania i teoria wychowania pełne są dylematów tego rodzaju a odpowiedź na te pytania jest niezwykle trudna.
Socjologia wychowania która stara się opisać różne przemiany funkcjonowania młodych ludzi, daje pewien uogólniony obraz młodego człowiek zupełnie odmienny który znamy z przed 30 lat. Pojawiają się opisy dla tzw. globalnego nastolatka. Związku z tym że w oddziaływaniu wychowawczym poddawane są głównie ludzie młodzi warto wyróżnić kilka elementów charakteryzującą dzisiejszą młodzież. Przemiany globalizacyjne w szczególności te w sferze kulturowej kreują styl życia współczesnej młodzieży i stanowią ważny element kształtowania jej tożsamości. Na Polskim gruncie zajmuje się prof. Zbyszko Melosik. Który wyróżnia kilkanaście cech dla współczesnej nacji, nie dotyczą one całej młodzieży ale przede wszystkim tej która zanurza się w procesie globalizacyjnym.
Jedną z ważnych postaw życia młodych ludzi jest uleganie szerzącej się kulturze konsumpcji, staje się ona swoistym układem odniesienia i kryterium postępu jak i sukcesu jednostki. Młodzi ludzie coraz bardziej spostrzegają się poprzez pryzmatem możliwości konsumpcyjnych tak jak by sensem egzystencji była nieograniczona konsumpcja – „urodzeni aby kupować „. Społeczeństwo komercjalizowane przez masmedia,
Przymus przyjemności i i szczęści , dziś obowiązkiem młodego człowieka jest przyjemność i radość, niekończąca się postaw hedonistyczną (przyjemność która trwa cały czas). Młodzi ludzie czują się w tedy bardziej moralni gdy sprawiają sobie radość poprzez konsumpcję, bo niekoniecznie wiedza tylko nabyte produkty .. poszukiwanie super przyjemności i przekonanie że wszystko należy spróbować wyznacza styl zachowania młodych ludzi. Styl ten utożsamiany jest z poszukiwaniem natychmiastowej gratyfikacji, a udane życie rodzinne, duchowość ,religia, sukces zawodowy zastąpione zostają przez tzw. Euforię supermarketów. Schizofreniczność polega na tym że młodzi ludzie poszukują ciągle nowych wrażeń związanych z konsumpcją co pozwala wierzyć że są na czasie. Żyją więc w ciągłym konsumpcyjnym niepokoju.
Prof. Melosik stwierdza że styl młodych ludzi stanowi tzw. Kultura instant (kult natychmiastowości). Natychmiastowość odnosi się do np. do natychmiastowej komunikacji (mail. Telefon komórkowy , Internet, stacje telewizyjne). Współczesna młodzież wymaga natychmiastowej wykonalności nie chce czekać , wiąże się z tym szybkie życie i ciągłe zmiany kulturowe. Albin … użył określenia szok przyszłości. Młodzież jest dziś przygotowana do nieustannych zmian i poczucia w nieustannej przyszłości. Permanentna ruchliwość wzrost ilości ludzi w naszym życiu jednak te kontakty są szybkie tymczasowe powierzchowne, a przy wykorzystaniu takich środków jak Internet anonimowe.
Kultura klikania – (gromadzenia cytatów) brak życia uporządkowanego, brak kategoryzacji życia, wszystko miesza się z wszystkim, codzienne doświadczenia nie są linearne ale przypadkowe i fragmentaryczne. Żyją bez celu, wiedzę którą zdobywają ma wymiar fragmentaryczny i mozaikowy. Nie interesują się przyswajaniem wiedzy co jej przetwarzaniem i umieszczaniu w różnych kontekstach. Poszukują informacji niesystematycznie i w wielu miejscach jednocześnie. Bardzo ważnym stylem życia współczesnej młodzieży jest poddawanie się wpływom kultury popularnej w konstruowaniu tożsamości. To nie szkoła ale gwiazdy filmu lub estrady kształtują osobowość młodych ludzi. Szkoła jest złem koniecznym. Niepokojące jest to iż w warunkach kultury globalnej zmienia się zawartość posiadaną przez młodzież kapitału kulturowego. Nie jest to kapitał budowany na kulturze wysokiej ale popularnej która zastępuje szkołę. Kultura popularna tworzy naturalny ale zdroworozsądkowy świat młodzieży. Dostęp do tej kultury jest często zróżnicowany i fragmentaryczny dlatego wiele młodych ludzi nie staje się częścią kultury globalnej.
Jedną z zauważalnych postaw ludzi jest odejście od ideałów a życie wypełnia codzienność. Jest to niepokojące zjawisko gdyż postawy ideowe są punktem innych postaw człowieka np. interpersonalnych, egzystencjonalnych. Coraz trudniej jest przekonać młodych ludzi do poświęceń. Temu odwrócenia od idei towarzyszy powrót do życia codziennego.. można powiedzieć że tożsamość młodych ludzi pozbawiona jest głębi istoty ponieważ orientują się na to co jest drobne i powierzchowne. Zanika styl życia oparty na refleksji, i na poszukiwaniu sensu życia. Zmienia się stosunek do religii nie jest ona miejscem wokół które skupia się życia. Młodzież uważa że jedna religia w życiu daje poczucie swoistej duchowej klaustrofobii, dlatego często szukają zmiany swojego światopoglądu. Z perspektywy dorosłych młody człowiek jest spostrzegany jako skazany na bezradność… jednak co symptomatyczne obawy dorosłych większość młodzieży nie podziela bo w praktyce nie boją się żyć mają dobrze rozbudowane poczucie mocy . wyznają często pragmatyczną koncepcję prawdy iż prawdziwe jest to co jest skuteczne i użyteczne. Wśród młodzieży następuje poważna zmiana kulturowa w spostrzeganiu wolności. W rozważaniach filozoficznych stanowi wartość absolutną i uniwersalną dzisiaj często przyjmuje jedynie formę wolności do konsumpcji. Dlatego można zauważyć iż tożsamość młodych ludzi ma często charakter tożsamości (pop tożsamości), a świat konsumpcji stał się podstawowym miejscem konstruowania przez ludzi .
ludzie młodzi żyją w tzw. Kulturze upozorowania. Świat zdominowany jest przez massmedia. Są one najpotężniejszym instrumentem kształtowania systemu wartości. Media nie tyle reprezentują rzeczywistość co wytwarzają. Tworzą również poczucie natychmiastowości. Życie społeczne staje imitacją rzeczywistości ekranu. Doświadczenia młodzieży zdobyte przez kontakt z mediami coraz w większym stopniu zastępuje rzeczywiste doświadczenie. Młodzież nie potrafi się bronić przed masą informacji. Inflacja wszelkich znaczeń jest faktem stąd przestały obowiązywać typowe dla przeszłości sposoby porządkowania świata. W tej sytuacji trudno znaleźć odpowiedź młodym ludziom na podstawowe problemy egzystencjonalne.
Pod wpływem przekazów medialnych młodzież jest często przekonana że ich obowiązkiem jest natychmiastowa przyjemność ale również maksymalizacja wrażeń. Dlatego reprezentują postaw aby tak żyć jakby każdy dzień był ostatnim tzw. Kultura skoku adrenaliny.
Wśród młodych ludzi charakterystyczną postawą staje się kult ciał i seksualności. Programy telewizyjne szerzą ten kult. Wyższe cele duchowe przestają obowiązywać, tożsamość młodego człowieka to tożsamość ciała. Obowiązuje stwierdzenie że jestem takim jak wyglądam
Amerykanizacja – wiele krytyków kultury współczesnej przyjmuje że powstanie kultury globalnej oparte jest na jednostronnym przepływie kultury amerykańskiej do reszty świata. Amerykańskie stacje telewizyjne docierają do każdego zakątka globu (Ameryka krąży medialnie wokół świata i wciela się w rolę wielkiego komunikatora). Można mówić o swoistym amerykańskim imperializmie kulturowym, wpływającym na kształtowanie się specyficznego stylu współczesnej młodzieży. Nośność elementów amerykanizacji związana jest z tym że Ameryka i amerykanie wyspecjalizowała się w sprzedaży marzeń kreując swój kraj jako miejsce pełnej szczęśliwości
Tożsamość globalnego nastolatka jest kształtowana przez kulturę popularną i ideologię konsumpcji która działa w poprzek granic i kontynentów i rozprasza różnice narodowościowe, państwowe, etniczne i językowe. nastolatek szuka tego co wspólne i co łączy. Globalny nastolatek to tym pragmatyczny którego charakteryzuje duża umiejętność komunikowania się , ale z drugiej strony jest sceptyczny wobec większego zaangażowania. Odrzuca wszelkie idee, abstrahuje od znaczeń i wartości. Bliższe są im idee postmodernizmu (jako filozofii) z odrzuceniem tego wszystkiego co stanowiło sens i podstawę koncepcji modernistycznych. Istniej duża możliwość, że młody człowiek charakteryzuje się tożsamością przeźroczystą. Młodzi ludzie pozbawieni postaw konstruowania stabilnej tożsamości posiadają często ambiwalentny stosunek do życia. Powstaje pokolenie X pozbawione złudzeń, obojętne, pasywne nieufne odrzucające swoich kolegów dążących do sukcesu i biorących udział w wyścigu szczurów. Nie mają celów tworząc tzw. Grupę próżniaków,.
Kult sukcesu – można wyróżnić determinujący tożsamość kult sukcesu, zorientowany na dążenie do władzy, prestiżu, stanowisk, pieniędzy, popularności bądź sławy które zapewniają media
Generacja Word trade center charakteryzuje się po doświadczeniach po 11 września część młodzieży zmieniła swoje spojrzenie na życie. Uważają że w każdej chwili może ich spotkać jakieś nieszczęście dlatego uważają że każdy dzień jest ostatni
Egalitaryzm w edukacji (równość) czy elitaryzm?
Egalitaryzm – to pogląd społeczny dotyczący podstawowej sprawiedliwości społecznej jest zasadą równouprawnienia obywateli pod względem ekonomicznym społecznym i politycznym
Zawiera w sobie dążenie do wyrównywania uprawnień społecznych i ujednolicania życia społecznego
Elitaryzm wyodrębnia elity rządzące obdarzonych wyjątkami przywilejowanych
W sensie edukacyjnym egalitaryzm zakłada społeczeństwo równych rezultatów i konieczność stwarzania wszystkim równych możliwości na starcie
Elitaryzm podnosił tezę że zaznaczanie własnych wpływów o charakterze politycznym i społecznym czy ekonomicznych jest cechą natury ludzkiej. Argumentem na to jest że wszystkie społeczeństwa są ustratyfikowane tworzące hierarchię na szczeblach których znajdują się ludzie grupy. Pozycja człowieka nie jest stała i zdeterminowana urodzeniem i pochodzeniem społecznym. Natomiast w pochodzenie społeczne ma też wpływ ale można się wspiąć ze szczebli niższych na wyższe – zasada ruchliwości konkurencyjnej. Zależy ona od tego czy struktura społeczna ma charakter zamknięty czy otwarty. Przy charakterze otwartym powoduje że jednostka może osiągać różne miejsca w hierarchii społecznej. Mamy dwa przekonania co do przyczyn takiego stanu:
Ideologia ciężkiej pracy – charakterystyczna dla społeczeństw uregulowanych charakteryzujące się demokratyczną strukturą życia społecznego
Zdarzenia czysto przypadkowe – społeczeństwa gdzie panuje chaos, niepewność polityczna, niestabilność gospodarcza
Zjawisko stratyfikacji społecznej należy rozpatrywać w kontekście roli jaką ma edukacja i uzyskanych dyplomów. W każdym społeczeństwie grupy różnią się zajmowanym miejscem w strukturze społecznej są uszeregowaniem społecznym i dostępem celów: bogactwo, władza, wykształcenie, prestiż. W zakresach tych występuje nierówność, a stratyfikacja występuje na jednym poziomie np. płeć, rasy, klasy społecznej. We współczesnych analizach bierze się pod uwagę zawód jako konsekwencję wykształcenia i poziomu życia. Wyróżnia się dwie skale społecznej stratyfikacji:
Skala prestiżu i ma wymiar symboliczny
Skala społeczna dotycząca kulturowych i ..wynikających z poziomu osiągniętej edukacji. Coraz częściej na szczyty wynoszeni są ludzie z wysokim potencjałem edukacyjnym
Można więc powiedzieć że dyplomy ukończenia szkół i sama edukacja jest ważnym elementem kształtowania struktury społecznej. Wertykalny i horyzontalny ruchliwość społeczna w strukturze społecznej. Dystans ruchliwości określa miejsce pomiędzy pozycją jednostki, a miejsce po przemieszczeniu. Szybkość ruchliwości oznacza czas przemieszczania się z jednej pozycji na drugą. Kanał ruchliwości to sposób przemieszczania się po drabinie społecznej np. formalna edukacja. Ruchliwość intrageneracyjnej i intergeneracyjnej. Pierwsza to taka która mierzy przemieszczanie się jednostki w ramach jednego pokolenia. Drugie ruchliwość międzypokoleniowa, mierząca statut rodziców w stosunku do statusu ich dzieci. Możliwości ruchliwości społecznej są zróżnicowane tzw sztywność statusu społecznego, w którym system edukacji mierzony jest często dostępem do wyższych szczebli edukacji z różnych grup społecznych. W Polsce jest mała sztywność statutu społecznego ponieważ scholaryzacja wynosi 60%(osoby studiujące). Wysoka sztywność statutu społecznego występuje w edukacji we wczesnej selekcji uczniów gdy ma zdecydowany charakter i jednostki z niskim statusem tracą możliwość ukończenia szkoły wyższej. Niska sztywność statusu jest jeśli jednostki o niższym statusie społecznym mają duże możliwości uzyskania dostępu do wyższych szczebli edukacji i awansu społecznego i w tym przypadku edukacja jest swoistą trampoliną społeczną. Istotne jest więc określenie edukacji jako kanału ruchliwości społecznej i określenia jej funkcji egalitaryzacyjnej i elitaryzacyjnej. Mamy dwa stanowiska stratyfikacji społecznej:
Idea równych możliwości, Idea obowiązku szkolnego, Demokratyzacja szkolnictwa wyższego
Edukacja i szkolnictwo służy reprodukcji społecznej, czyli powielaniu statusu rodziców przez ich dzieci tzw dziedziczenie pozycji społecznej.
W każdym społeczeństwie trwa walka tych dwóch stanowisk
Równość i nierówność jest uzależniona:
Dostęp do poszczególnych szczebli szkolnictwa
Możliwość dostępu do szkół, które na każdym szczeblu wykazują zróżnicowania (szkoła szkole nierówna). Szkoły wyższe posiadają rankingi które powodują że absolwenci uczelnie elitarnych mają większą szansę na rynku pracy i osiągnięcia wyższej pozycji społecznej. Umasowienie szkół wyższych powoduje ewaluację dyplomów.
Oprócz edukacji mamy również inne kanały przemieszczenia się na szczeblu drabiny społecznej.
Wyróżnić można 3 podstawowe konteksty osiągania wysokiej pozycji poprzez edukację:
Teoria ludzkiego kapitału – młodzi ludzie traktowani są jako społeczny i ekonomiczny kapitał. Dobrze charakteryzuje ona dominujący model polityki oświatowej w krajach rozwiniętych. Inwestowanie w ludzki kapitał który zostanie spłacony w przyszłości. Napędza on również ekonomiczny rozwój. Młodzi wykształceni ludzi są końcowym produktem i jakością którą należy osiągnąć. Koncepcja ta zakłada nieustanny wzrost ilości i jakości kształcenia przekładane na osiągnięcia zawodowe. W tym ujęciu neutralizuje się znaczenie środowiska rodzinnego zakładając że wyjściowa pozycja społeczna nie ma znaczenia. Ujęcie to ma charakter egalitarny
Merytokracja – poprzez edukację następuje sprawiedliwy rozdział społecznych nagród, a zadaniem edukacji jest tworzenie wstępnych warunków równości. Poprzez edukację następuje swobodne przemieszczanie się w górę i dół hierarchii społecznej. Osiąganie odpowiedniej pozycji zawodowej adekwatnie do społecznych zasług zaznacza się brak związku między pochodzeniem społecznym a pozycją społeczną. Ale akceptuje się społeczną nierówność w inteligencji i talentach jakie jednostka przejawia. Celem społeczeństwa jest wychwycenie najlepszych. Dostarcza się bezpłatną edukację aż do wejścia ludzi na rynek pracy. Szkoły dostarczają wspólnego programu kształcenia niezależnie od pochodzenia oraz możliwość uczęszczania do tych samych szkół dla wszystkich dzieci. Kolejność osiągnięcia w tej koncepcji władzy musi mieć kolejno odpowiednie wykształcenie, następnie pieniądze dopiero władzę.
Kredencjalizm – krytyka sposobów postrzegania edukacji przez teoretyków merytokracji i ludzkiego kapitału .wg szkoły odtwarzają społeczne nierówności. Swoista inflacja dyplomów na rynku pracy powoduje że ich selekcja jest niesprawiedliwa. Wg zadaniem szkoły nie jest .. lecz swoiste sortowanie. Szkoły w takim ujęciu tworzą sito oddzielających tych którzy mają zając odpowiednią pozycję. Dyplomy stają celem samym w sobie i stają się dowodem formalnego ukończenia wyższego wykształcenia. Uczenie jest środkiem do zdobywania dyplomów, sama edukacja.. dyplomy akademickie dokonują podziału rynku pracy, a sama ekspansja dyplomów prowadzi do inflacji dyplomów. Edukacja nie jest egalitarna ale bardziej elitarna.
Dobry dyplom to szansa na uzyskanie dobrej pozycji społecznej. Prawdą jest również to że przeedukowanie społeczeństwa prowadzi do inflacji dyplomów. Co po pewnym czasie powoduje brak zainteresowania społeczeństwa edukacją. Zmniejsza to jednak zmniejszanie bezrobocia. Następuje hierarchizacja uniwersytetów – absolwenci renomowanych uczelni mają większe szanse (sortowanie absolwentów). Egalitaryzm w edukacji jest ideo bardziej postulowaną niż rzeczywistą. Systemy w edukacji pokazują tendencje do sortowania ludzi co w konsekwencji rzeczywistość edukacyjnej jest bardziej elitarna niż egalitarna. Systemy edukacyjne czeka jeszcze długa droga w kierunki jej demokracji.