Socjalizacja – proces wchodzenia w kulturę. Proces kształtowania mentalności, postaw i działań ludzi poprzez społeczeństwo. Proces uczenia się reguł i idei zawartych w kulturze.
Proces socjalizacji wymaga internalizacji. Jest to ogólne przyswajanie sobie odpowiednich działań i postaw. Jest to celowe działanie które ma za zasadę uspołecznienie.
Socjalizacją zajmuje się rodzina, szkoła, grupy koleżeńskie, rówieśnicze, grupy sąsiedzkie.
Wychowanie – świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka.
Cechy nabywania kultury: proces gradacyjny, swoista przemoc symboliczna, mechanizm selektywny, proces uświadamiany i nieuświadamiany, jednostka stawia opór do uczenia się.
Funkcje nabywania kultury: jednostka wrasta w daną kulturę, dostarcza wzorów interakcyjnych (umiejętności, cele, aspiracje), utrwala kulturę i współtworzy osobowość.
Typy procesów nabywania kultury: stopień przymusu, treści przekazywanych wzorów i wartości, stopień utrwalenia wzorów (trwałe i nietrwałe), stopień funkcjonalności nabywania wzorów (funkcjonalne i dysfunkcjonalne).
Kulturalizm – orientacja teoretyczna w której akcent jest położony na kulturę, kształtuje system wartości jednostki.
Wzory osobowe – określenie ideału wypełnianego przez jednostkę jako członka grupy. Zależą od pewnych predyspozycji jednostki.
Role społeczne – oczekiwania zbiorowości względem jednostki. Jest to wynik transmisji kultury (działania społeczne, podział zajęć).
Środowisko wychowawcze – jest to kwestia przedstawicieli społecznych, którzy mają za zadanie przygotowanie kandydata do pełnienia ról jako pełnoprawnego członka grupy, wg partykularnych kryteriów kulturowych. Zasadniczym środowiskiem dla jednostki jest rodzina, powstaje w niej trzon aksjologiczny. Proces ten rzutuje na cały system wartości i jest najtrwalszy.
„Urabianie” osoby – kształtowanie jednostek, której celem jest pełne uczestnictwo w kontroli społecznej. Transmisja kulturowa z pokolenia na pokolenie, przekaz systemów, norm i wartości.
Sfera ideacyjna – dotyczy wyobrażeń i pojęć którymi jednostka będzie się posługiwała.
Sfera realistyczna – przygotowanie jednostki z czym będzie się bezpośrednio stykała.
„Choroba dyplomowa” – nadmierne akcentowanie, zdobywanie instytucjonalnych certyfikatów.
„Ludzie zabawy” – nie wytwarzają wartości produkcyjnych (np. sportowcy, politycy).
Etos – obowiązujące i realizowane w danej zbiorowości ideały, wzory, zachowania, które są dobrze określane i jednoznaczne. Odnosi się do pewnych norm i wartości, obejmujących zasadę ich realizowania.
Etos zawodu nauczyciela:
- rzetelna osobowość,
- powinien posiadać wysokie cechy intelektualne,
- powinien posiadać rzetelną wiedzę,
- powinien być merytorycznie przygotowany do pełnienia zawodu,
- zaangażowanie i zamiłowanie do zawodu,
- odpowiedzialność pomiędzy działaniami, a rezultatami
Trzy odpowiedzialności nauczycieli:
Odpowiedzialność prawna (kodeksy prawa, pracy)
- cywilna (majątkowa), karna (znęcanie się), dyscyplinarna
2. Odpowiedzialność moralna
- społeczna i historyczna
3. Odpowiedzialność pomiędzy sprawiedliwością (nauczyciel wobec szkoły, reform, rodziców)
Rola społeczna – oczekiwania społeczne do wypełniania. Nakazy zachowań, które nie są obiektywne i niezależne od jednostki. Nie są zdefiniowane i redefiniowane przez jednostkę, ale przez społeczeństwo. Kiedy odrzucamy role społeczne, czekają nas sankcje. Jest to proces dynamiczny, a nie statyczny.
Jaką rolę może pełnić nauczyciel?
Przewodnik (zna cel wędrówki, reguły marszu, zna tempo i sposób oraz drogi, którymi możemy dojść do celu).
Tłumacz (objaśnia i wyjaśnia, posiada kompetencje komunikacyjne, zna język i posiada wiedzę).
Badacz (jest to osoba, która podejmuje studia nad własnymi badaniami praktycznymi).
Refleksyjny praktyk (jest to osoba, której kompetencje są wynikiem własnych doświadczeń praktycznych, przy jednoczesnej świadomości dialogowego charakteru).
Orientacje aksjologiczne nauczycieli – poznawcze wartości jakimi kieruje się człowiek w życiu oraz motywacje dotyczące celów i dążeń życiowych
JEDNOSTKOWE – szczęście, godność osobista, grono przyjaciół, spokojne życie, sława, świadomość bycia potrzebnym innym, szacunek innych, zdrowie, praca.
SPOŁECZNE – wolność, religijność, tolerancja, równość społeczna, prawda, patriotyzm
Konflikty moralne w pracy nauczyciela:
- dążenie do własnego sukcesu osobistego, realizacji własnych celów, a celami które są narzucone przez szkołę,
- efekty własnej pracy, a społeczne obowiązki nauczyciela,
- konflikt między dyscypliną, a byciem lojalnym wobec władz szkolnych,
- realizacja ustalonego programu, a własnym światopoglądem,
- konflikt pomiędzy sprawiedliwością oceny uczniów,
- aktualne dobro wychowanka, a troska o jego przyszłość,
- konflikt pomiędzy zasadą osobistego kontaktu, a zachowaniem niezbędnego dystansu.
Selekcja – wybór pomiędzy możliwościami pojawiającymi się w przestrzeni publicznej. System selekcji przynosi zysk. Jest to podstawowa funkcja szkoły ponieważ różnicuje uczniów. Selekcja może być jawna i ukryta.
Trzy funkcje selekcji:
Wystandaryzowana kategoria umożliwiająca jednostkom takie same szanse.
Kształcenie czyli suma stawiana wyzwaniom jednostce i egzekwowanie przez odpowiednie instytucje do tego powołane.
Funkcja pomiarowa czyli ocena dokonań szkolnych za pomocą systematycznych pomiarów wartości (np. kartkówka czy klasówka).
Cztery układy selekcji:
Układ strukturalny – wynik zróżnicowania ze względu na różne pozycje zajmowane przez jednostkę.
Układ społeczno – kulturowy – wynik działań społeczno kulturowych, politycznych w danym regionie.
Układ powiązań sieci społecznych – powiązanie czynników społecznych i kulturowych.
Układ warunków sytuacyjnych – indywidualne sytuacje w których znajduje się jednostka.
Czynniki wpływające na edukację:
Poziom wykształcenia rodziców
Dochód rodziny
Miejsce zamieszkania (duże aglomeracje proponują lepsze programy edukacyjne)
Polityka
Demografia
Ubóstwo instytucjonalne
Strategia Lizbońska z 2010r. stawia za cel aby Europa miała jak najlepszy program edukacyjny. POSTULATY:
Poprawa jakości i efektywności programu edukacyjnego, kształcenia.
Ułatwienie powszechnego dostępu do edukacji (przez całe życie, nie tylko na poziomie podstawowym).
Globalnie otwarty system edukacyjny.
Współpraca edukacyjna.
Stypendia (kredyty studenckie, bony dopłaty, stypendia celowe, itp.) jako narzędzie regulujące i wyrównujące szanse życiowe.
Kryzys w sferze edukacji i jego elementy:
Pogarszanie się jakości kształcenia.
Wolniejszy przyrost kadry z odpowiednimi kwalifikacjami.
Likwidacja jednostek edukacyjnych.
Wzrost kosztów kształcenia.
Kryzys programów kształcenia.
Kryzys programów wychowawczych.
Dlaczego socjologowie zajmują się oświatą?
Czynniki alokacji jednostek w strukturze społecznej
Analizują dyplomy szkół, które decydują o awansie społecznym
Analizują czynniki emancypacji społecznej
Analizują zależności sfery edukacyjnej z gospodarką i kulturą