PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład 4 (2011)

POZNANIE A EMOCJE

• RICHARD LAZARUS

• Podstawą emocji jest proces oszacowania (oceny) zdarzenia.

• Emocja jest zorganizowaną psychofizjologiczną reakcją na informację o relacji podmiotu z otoczeniem

• Ocena pierwotna

• Ocena wtórna

• Ocena przesądza o tym, czy emocja się pojawi i jaka będzie, ale jest też warunkiem koniecznym i wystarczającym do jej wystąpienia!!!

• Ocena pierwotna:

  • Czy wydarzenie ma wpływ na osiągnięcie celu? Ma – pojawia się emocja, nie ma – brak emocji. Czy jest kongruentna z celem? Jest – emocja +, nie jest – emocja -. Jaki jest rodzaj zaangażowania ego? Emocje +: szczęście, duma miłość (konkretna treść emocji), emocje - : strach, smutek, gniew

• Ocena wtórna:

  • 1. Jednostka się albo obwinia albo obdarza zaufaniem.

  • 2. Określa swój potencjał zaradczy.

  • 3. Określa oczekiwania w stosunku do przyszłości.

  • Reakcje fizjologiczne ani nie determinują ani nie powodują emocji.

• Teoria Lazarusa w kontekście stresu

DEFINICJE STRESU

• Trzy podejścia do zjawiska stresu

  1. Ujęcie stresu jako reakcji: stres = wewnętrzne reakcje człowieka

     • Wywodzi się z nauk medycznych; reakcyjne ujęcie stresu - Selye

  2. Stres = bodziec – wydarzenie zewnętrzne o takich właściwościach; stresory – czynniki, syt. zew., które doprowadzają do trudnej syt.

  3. Stres = relacja (transakcja) zachodząca między stresorami a właściwościami podmiotowymi człowieka

• STRES JAKO WEWNĘTRZNE REAKCJE CZŁOWIEKA

Ogólny Zespół Adaptacyjny – Selye

• Stresem jest pewna nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania. Akcent kładł na nieswoistą reakcję – tą samą niezależnie od działających bodźców (organizm reaguje tak samo na każde zagrożenie).

• Przebieg reakcji stresowej (OZA):

1. stadium reakcji alarmowej: (a) faza szoku – obniża się odporność org., pojawiają się zaburzenia normalnych funkcji org., po pewnym czasie faza przeciwdziałania szokowi (b) – organizm próbuje poradzić sobie z wyzwaniem ze strony otoczenia – podobieństwo objawów do objawów w różnych schorzeniach w 1 stadium

2. stadium odporności – organizm zaczyna funkcjonować na podwyższonych obrotach, względnie dobrze toleruje obecność stresora, ale potrzebuje na to więcej energii. Znikają bóle głowy bole mięsni (objawy z 1 stadium), ale na tym poziomie org. Funkcjonuje z podwójną siłą. Jeżeli stadium to przeciąga się w czasie, to w pewnym momencie odporność organizmu się załamuje

3. stadium wyczerpania – odporność organizmu się załamuje, bardzo silny stres, pojawiają się dysfunkcje z fazy 1, ale nasilone, pojawiają się choroby psychosomatyczne, w sytuacjach bardzo silnego stresu może nawet dochodzić do śmierci

• Śmierć voodoo – śmierć na skutek bardzo silnego wyczerpania stresowego

• Wykres odporności w fazach

• faza alarmowa spada z przeciętnego dość gwałtownie na końcu, w fazie 2 odporność się podwyższa, pod koniec się załamuje i w 3 fazie spada poniżej poziomu przeciętnego i stale się obniża

  • Z tego korzystają korporacje – przymusowe urlopy, żeby pracownicy się nie załamali i funkcjonowali na wys. Obrotach

• Reakcje na stres

  • Na poziomie fizjologicznym

  • Na poziomie psychologicznym (dotyczą procesów poznawczych, obniża się sprawność myślenia, logiczność, uczucie znużenia)

  • W sferze behawioralnej (nieprzemyślane decyzje i ich konsekwencje, zwiększona podatność na ryzykowne decyzje)

• RODZAJE STRESU (SELYE)

  • Eustres – stres pozytywny - stan zadowolenia, motywuje człowieka do podejmowania wysiłku i dążenie do osiągnięć życiowych

  • Dystres – stres szkodliwy - stan deprywacji, przeciążenia, prowadzi do chorób, niesie cierpienie, prowadzi do frustracji, agresji

  • Zależy od ilości pobudzenia – im wyższy poziom pobudzenia, tym sprawność działania wzrasta; w miarę zwiększania pobudzenia następuje wyczerpanie i dystres (wykres krzywej Gaussa)

  • Również przy niskim poziomie pobudzenia nie działamy sprawnie, nie tylko przy za wysokim. Jak mamy mało pobudzenia, to nic nam się nie chce. Trzeba jednak uważać na przekroczenie progu optymalnego pobudzenia

  • Umiarkowany poziom stresu: badania strachu przed operacją (Janis, 1958) – osoby o zbyt niskim poziomie pobudzenia nie umiały sobie radzić po operacji, te ze zbyt wysokim miały reakcje fizjologiczne; najlepszy był umiarkowany poziom pobudzenia związany ze strachem przed operacją. Optymalny poziom stresu był również badany przy okazji badania roli strachu przy podjęciu decyzji o prześwietleniu płuc u palaczy (Leventhal, 1965)

• Różnice między dobrym a złym stresem – kryteria oceny:

  • Świadomość wyboru

  • Stopień panowania nad otaczającą rzeczywistością

  • Zdolność przewidywania skutków własnego działania

• STRES JAKO BODZIEC

• Koncentracja na bodźcu, a nie na reakcji (która jest skutkiem doświadczanych zdarzeń). Stres utożsamiany z wydarzeniami – stresorami (syt., które doprowadzają do uruchomienia się napięcia)

• Założenie, ze wszyscy ludzie reagują bardzo podobnie na poszczególne wydarzenia, które ich spotykają w życiu.

• Wiele badan przeprowadzono pod kątem poszukiwania obiektywnych stresorów

• STRESORY

• Ze względu na siłę działania:

1. kataklizmy, klęski żywiołowe, doświadczanie długotrwałej, silnej przemocy,

2. stresory osobiste,

3. stresory drugoplanowe (o najmniejszej sile działania)

• Ze względu na czas trwania:

1. krótkotrwałe (pojedyncze wydarzenia),

2. cykliczne,

3. o charakterze chronicznym

• Ze względu na stopień kontrolowalności:

1. kontrolowalne,

2. niekontrolowalne

   • Im silniejsza siła działania stresora, tym silniejsza reakcja, im mniej kontrolowany stresor, im dłuższy – tym silniejsze napięcie

• Skala Ponownego Społecznego Przystosowania – Lista Stresujących Zdarzeń Życiowych (Holmes, Rahe)

  • Obejmuje 43 sytuacje, zarówno pozytywne (Boże Narodzenie, ślub, narodziny dziecka, znalezienie nowej pracy – wydarzenia pozytywne, ale które wymuszają przystosowanie do nowych okoliczności), jak i negatywne (śmierć współmałżonka, zwolnienie z pracy). Do każdego wydarzenia przypisana określona liczba punktów. Suma punktów wskazuje, czy osoba ma duże czy małe ryzyko zachorowania. Stres jest traktowana jako odzwierciedlenie doświadczanych zmian w życiu jednostki.

  • 150-199 punktów grozi tylko w 40% poważnymi zmianami stanu zdrowia, dla 200-299 punktów (suma wydarzeń) ryzyko to 50%, ponad 300 – ryzyko 80% (żeby mieć odniesienie: śmierć współmałżonka ma 100 punktów; a poza tym generalnie wydarzenia pozytywne mają mniejszą ilość punktów, więc nagromadzenie duże pozytywnych sytuacji stresujących nie jest tak groźne, jak nagromadzenie sytuacji negatywnych)

  • Dziś odchodzi się od terminologii pozytywny/negatywny, ale o wydarzeniach krytycznych się mówi, ponieważ śmierć współmałżonka może być czymś pozytywnym, jeśli się czeka na spadek.

• STRES JAKO TRANSAKCJA

• Stres jako transakcja – transakcyjna teoria stresu Lazarusa i Folkman

  • Poprzednie podejścia nie opisują w pełni istoty stresu, bo ograniczają się albo do czynników zewnętrznych (bodziec) albo do wewnętrznych (reakcja)

  • Tu koncepcja Lazarusa

  • Stres nie jest tylko wyłącznie reakcją ani bodźcem, ale dotyczy relacji/transakcji/interakcji między jednostką a otoczeniem

  • Stres jest specyficznym rodzajem transakcji miedzy człowiekiem a otoczeniem. Pojawia się na skutek oceny danego otoczenia jako zagrażającego dobrostanowi np.

    • Ocena pierwotna – oceniam znaczenie i wpływ

    • Ocena wtórna – ocena możliwości poradzenia sobie z sytuacją

• Skutek oceny:

  • Zdarzenie nie jest istotne (brak stresu) lub:

  • Krzywda / strata (materialna, społeczna, osobista)

  • Zagrożenie

  • Wyzwanie (pojawia się szereg doświadczeń pozytywnych – wiara, nadzieja itp.)

  • ROLA OCENY POZNAWCZEJ W RADZENIU SOBIE ZE STRESEM

• Film obrazujący brutalne operacje na genitaliach (Lazarus, Alfert, 1964)

• Film o wypadku z frezarką (Lazarus i in., 1965)

• Podawanie dodatkowych informacji przed operacją – możliwość opracowania poznawczego (Egbert i in., 1964) – osoby przygotowane poznawczo lepiej radziły sobie po operacji

• Radzenie sobie pobudza proces emocjonalny na 2 sposoby:

  • Radzenie przez koncentracje na problemie – działanie bezpośrednie (atak lub ucieczka), funkcja instrumentalna, jednostka zorientowana na rozwiązanie problemu, w ten sposób obniżenie stresu

  • Poprzez koncentrację na emocji: łagodzące przewartościowanie, zmiana oceny sytuacji, uznanie jej za mniej groźną i w konsekwencji redukcja negatywnego stanu emocjonalnego. Ten sposób bardzo często nie eliminuje źródła stresu – emocje są wytłumione na chwilę, ale powracają.

• 
  FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY
  ZAŁOŻENIA

• EMOCJE POWSTAJĄ, NARASTAJĄ I ZNIKAJĄ ZGODNIE Z PEWNYMI REGUŁAMI, W ŚCIŚLE OKREŚLONY SPOSÓB (10 praw emocji)

• EMOCJE SĄ REZULTATEM PROCESÓW POZNAWCZYCH (ocena poznawcza)

• PRAWA EMOCJI MAJĄ SWE ŹRÓDŁO W MECHANIZMACH, KTÓRE TYLKO CZĘŚCIOWO PODLEGAJĄ KONTROLI WOLICJONALNEJ

• EMOCJE PEŁNIĄ FUNKCJE ADAPTACYJNE (są odpowiedziami na zdarzenia, które mają znaczenie dla podmiotu – znaczenie związane z przetrwaniem)

Dwa podstawowe aspekty emocji to:

1. Ocena zdarzeń jako istotnych bądź nieistotnych, przyjemnych lub nieprzyjemnych

2. Wzbudzanie pewnych reakcji fizjologicznych, zachowań i przeżyć

• FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY
  PRAWA EMOCJI

1. PRAWO ZNACZENIA SYTUACYJNEGO

„Emocje powstają w odpowiedzi na struktury znaczeniowe danych sytuacji”

W sytuacji, która nie ma dla nas żadnego znaczenia emocje się nie pojawią

• Emocje pojawiają się tylko wtedy, gdy dane zdarzenie ma dla nas znaczenie: zdarzenia zgodne z dążeniami – emocje +; przynoszące szkodę lub zagrażające – negatywne

• nowe także źródłem emocji (nadzieja, obawa, ciekawość)

• Zmiana znaczenia – zmiana emocji

• Ta sama sytuacja różne znaczenia (dla różnych ludzi) różne emocje

2. PRAWO ZAANGAŻOWANIA

„Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne dla celów, motywów czy zaangażowań danej osoby”

• Emocja – efekt interakcji znaczenia sytuacyjnego i zaangażowań (osobistych)

• Choroba – ma strukturę znaczeniową, ale również angażuje emocjonalnie – wyzwala emocje

• FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY
  PRAWA EMOCJI

3. PRAWO BEZPOŚREDNIO SPOSTRZEGANEJ RZECZYWISTOŚCI

„Emocje są wywoływane przez zdarzenia uważane za rzeczywiste, a ich intensywność odpowiada temu, do jakiego stopnia są za takie uważane”

• zdarzenia, które w rzeczywistości nie istnieją mogą wywołać emocję

• Wywołają ją wtedy, jeśli mają dla nas znaczenie (również sytuacje symboliczne – wyobrażenie sobie egzaminu np.)

• Zdarzenia rzeczywiste, które mają znaczenie mogą nie doprowadzić do emocji, jeżeli jednostka zahamuje emocję, jeśli istnieje realne zagrożenie, a jednostka np. zaprzeczy temu, że wydarzenie się wydarzy

  • Mechanizm zamrożenia emocjonalnego (Frijda 1986) – zimna kalkulacja – badane osoby długotrwale torturowane

  • Mechanizm izolacji – mechanizm obronny (z jednej strony mam świadomość zagrożenia, ale osobiste zaangażowanie w sytuację jest zminimalizowane i osłabione są w związku z tym doświadczenia emocjonalne obserwuje się w sytuacjach traumatycznych – np. gwałt – kobiety opowiadają o tym, jak o obieraniu ziemniaków)

• Bodźce odbierane jako rzeczywiste obejmują:

  • Bezwarunkowe bodźce afektywne takie jak ból, hałas, coś nieoczekiwanego i nagłego

  • Zauważalne zachowania ekspresyjne

  • Bodźce zmysłowe silnie związane z bodźcami warunkowymi

4. PRAWO ZMIANY, PRZYZWYCZAJENIA I ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

„Emocje powstają nie tyle wskutek korzystnych lub niekorzystnych warunków, co wskutek aktualnych lub oczekiwanych zmian w korzystnych lub niekorzystnych warunkach”

• Prawo zmiany: im większa zmiana, tym silniejsza emocja – manipulatorzy, którzy proszą nas, żebyśmy wiele z siebie dali – technika „stopa w drzwiach” (na początku proszą o niewiele – strata niewielka, na końcu jednak, po kilku prośbach strata jest obiektywnie duża)

• Prawo afektywnego kontrastu (teoria przeciwstawnych procesów TPP, Solomona i Corbit 1974) – jeżeli pozbędziemy się nieszczęścia, to mamy emocjonalny kontrast – pojawia się stan pozytywny; kiedy tracimy bodziec pozytywny pojawia się odczucie negatywne (TPP: silna emocja w sposób automatyczny zaburza stan równowagi i uruchamia stan przeciwny)

  • Nawiązanie do skoczków spadochronowych – na początku uczucie negatywne, strach, po skoku bardzo pozytywne emocje (uruchomienie emocji + uruchamia automatycznie emocję – i vice versa)

• Prawo uczucia porównawczego – intensywność emocji zależy od relacji pomiędzy wydarzeniem a pewnymi ramami odniesienia – ważne jest to, do kogo się porównujemy – jeśli do osób, które cały czas mają więcej, to będzie silniejsza ujemna emocja

• Prawo przyzwyczajenia – kiedy cały czas doświadczamy emocji o danym znaku, to w pewnym momencie się do tego przyzwyczajamy (miłość, która trwa rok nie jest już tak samo intensywna jak na początku – przyjemności odchodzą, cierpienia tracą po czasie cierpkość)

• FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY
  PRAWA EMOCJI

5. PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

„Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia. Przykrość może się utrzymywać na stałe w utrzymujących się złych warunkach.”

• Szybciej zanika radość z wygranej, niż przykrość z przegranej

• Gonienie króliczka

• Biologiczne prawa przetrwania (emocja ujemna wyzwala w sposób naturalny działania, które mają emocję zniwelować, jej działanie może się bardzo długo utrzymywać; z punktu widzenia przetrwania emocja + informuje, ze jest ok., wiec nie ma konieczności podejmowania działań – może ulec wygaszeniu)

6. PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO MOMENTU

„Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę wywoływania emocji na czas nieokreślony, chyba, że spotkają się z przeciwdziałaniem innych, powtarzających się zdarzeń, które mogą spowodować wygaszenie tamtych lub przyzwyczajenie się do nich.”

• Trwałość śladów pamięciowych, związanych z doświadczaniem emocji

• Warunkowanie lęku – wtedy wygaszanie jest szczególnie trudne, warunkowanie lęku może występować przez całe życie człowieka

• Mimo, że emocje tracą moc oddziaływania, to mogą być wywołane znowu

• FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY
  PRAWA EMOCJI

7. PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE

„Emocje wykazują skłonność do zamknięcia się przed sądami o względności bodźca, który je spowodował i przed wymaganiami celów innych niż ich własny.”

• W stanie gniewu nie jesteśmy w stanie ocenić osoby, która wywołała gniew inaczej, niż źle

• „pierwszeństwo kontroli” w gotowości do działania

• Kiedy kogoś pożądamy, to przypisujemy mu same pozytywy

8. PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE

„Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z przewidywanymi konsekwencjami.”

• Emocje jako zjawiska interakcyjne (interakcja między uruchamianą gotowością do działania i przewidywanymi konsekwencjami)

  • Kontrola emocji

• Ogranicza prawo 7

• Jeśli w kraju pojawi się pożądanie do osoby, która nie jest naszym partnerem, to jeśli konsekwencje wyjdą, to modyfikujemy działanie, a jeśli nie wyjdą, to nie modyfikujemy

• FUNKCJONALNE UJĘCIE EMOCJI wg NICO FRIJDY
  PRAWA EMOCJI

9. PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

„Ilekroć można ocenić sytuacje na więcej niż jeden ze sposobów, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania, które minimalizuje jej negatywne obciążenia emocjonalne.”

• Na poziomie percepcji

• Na poziomie wyciągania wniosków

10. PRAWO MAKSYMALNEGO ZYSKU

„Ilekroć można ocenić sytuacje na wiele sposobów, to pojawia się tendencja do ujmowania jej w sposób maksymalizujący emocjonalny zysk.”

* W sytuacji trudnej dążymy do zminimalizowana obciążenia emocjonalnego i maksymalizacji ewentualnych zysków

• BERNARD WEINER
  – ATRYBUCYJNA TEORIA EMOCJI

• Emocje to efekt atrybucji

WYNIK (zdarzenie)

OCENA PIERWOTNA (podstawowa)

EMOCJA POZYTYWNA/NEGATYWNA

ATRYBUCJA

RÓŻNE EMOCJE

• BERNARD WEINER
  – ATRYBUCYJNA TEORIA EMOCJI

• Trzy wymiary struktury przyczynowości:

• Umiejscowienie źródła

• Wymiar stabilność-zmienność

• Kontrolowalność

Dziękuję za uwagę

PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład 5 A (2011)

POZNANIE A EMOCJE c.d.

• Do naszych zmysłów dociera około 100 mld bitów, natomiast jesteśmy sobie w stanie uświadomić jedynie 100 bitów. Większości bodźców nie rejestrujemy w sposób świadomy, ale one niosą informacje, które nasz mozg przetwarza.

• Większość decyzji, które podejmujemy w życiu są podejmowane przez podświadomość, a świadomy rozum dopiero jest informowany, dlaczego podjęliśmy taka a nie inną decyzję.

• Bardzo często jeden impuls może zdeterminować zachowanie, emocje przezywane w danej sytuacji.

• Dociera wiele informacji z poziomu zmysłów, spośród których rejestrujemy niewielki procent.

• Zachowania często są wynikiem nie racjonalnej analizy, ale bodźców, których nie zarejestrowaliśmy świadomie.

• ROBERT ZAJONC
  – PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

Założenia:

• Pewne cechy afektywne bodźców (dobry – zły ) mogą być przetwarzane znacznie szybciej, niż cechy nieafektywne (np. drogi podkorowe za to odpowiadają)

• Emocja wyprzedza poznanie w sensie filogenetycznym i ontogenetycznym, emocje pojawiają się już w świecie zwierząt

• Emocje są nieuniknione, nie możemy przerwać doświadczania emocji bez względu na to, jak byśmy się starali.

*** Hyde i Jenkins – przypominanie listy słów – badanych podzielono na 3 grupy, najwięcej osób zapamiętywało słowa, w której skupiano się na przyjemności bądź nieprzyjemności.

*** Patterson i Baddley – zapamiętywanie zdjęć twarzy ludzkich

Istnieją dwa systemy pamięci:

• Odpowiedzialny za kodowanie słowne

• Odpowiedzialny za kodowanie afektywne

• ROBERT ZAJONC
  – PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

*** Zajonc (1979) – efekt ekspozycji (pokazywał badanym chińskie ideogramy, które w naszej kulturze nie mają żadnego afektywnego zabarwienia; osoby, które wcześniej widziały już jakieś ideogramy oceniały je bardziej pozytywnie – możemy wygenerować lubienie czegoś tylko w oparciu o to, że będziemy to częściej pokazywać;

2 faza eksperymentu – wyświetlano ideogramy w warunkach podprogowych – 4 milisekundy – przy ekspozycji podprogowej efekt faworyzowania był jeszcze silniejszy

Wystąpienie reakcji afektywnej nie wymaga inferencji poznawczych!)

*** Zajonc (1985) – różnicowanie a lubienie kolorów (lubienie kolorów nie ma nic wspólnego z kryteriami, jakich używamy do różnicowania kolorów)

Priming (torowanie) – zjawisko polegające na wzroście prawdopodobieństwa wykorzystania danej kategorii poznawczej w procesach percepcyjnych bądź myślowych na skutek wielokrotnej ekspozycji bodźca zaliczanego do tej kategorii, bądź bodźca semantycznie lub afektywnie związanego z tą kategorią.

• ROBERT ZAJONC
  – PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

*** Zajonc (połowa lat 80. – wydruk dopiero w 1993!!!) – paradygmat podprogowego poprzedzania afektywnego/torowania (suboptimal affective priming)

Wyświetlano ideogramy poprzedzone wyświetleniem zdjęcia twarzy (uśmiechniętej bądź rozzłoszczonej – w 1 fazie ekspozycja była „świadoma” – nie miało to wpływu na ocenę ideogramów; w 2 fazie ekspozycja była podprogowa (4 milisek.) – miało to wpływ na ocenę ideogramów (oceniane jako zdecydowanie negatywne bądź pozytywne)

Warunki suboptymalne – wpływ na ocenę afektywną

Warunki optymalne – wpływ na oceny poznawcze

Świadomość nie jest niezbędna do wystąpienia emocji. Czasami nawet utrudnia nam naturalne wystąpienie emocji (poprzez analizowanie).

Argumenty neurobiologiczne popierające tezy Zajonca:

*** Moore (1973) – bezpośrednie połączenie nerwowe między siatkówką a podwzgórzem

*** LeDoux (1986) – bezpośrednie połączenie wzgórza i ciała migdałowatego długości jednej synapsy

• ROBERT ZAJONC
  – PIERWOTNOŚĆ AFEKTU NAD POZNANIEM

• Reakcje emocjonalne mogą wzbudzać bardzo subtelne procesy podkorowe

• Niezależność afektu od poznania – pierwotność emocji nad poznaniem

• Zajonc dowodzi istnienia emocji nieświadomych

*** Bargh – podprogowy przekaz „old” – studentom, którzy wykonywali zadania na komputerze od czasu do czasu wyświetlano komunikat podprogowy „old” – inaczej się zachowywali po zakończeniu zadania na komputerze niż ludzie, którym nic podprogowo nie wyświetlano

*** Langer – 70-latkowie

*** Ohme – modyfikacja eksp. Zajonca (książka „Nieuświadomiony afekt”) – nawet wtedy, gdy sygnały są przekazywane wystarczająco długo, by być świadomie zarejestrowane, ale uwaga zaabsorbowana jest czymś innym, omijają one filtr krytycznego my6slenia i podobnie jak podprogowe trafiają do podświadomości. (też pokazywał chińskie ideogramy i w 1 fazie poprzedzał je buźką na poziomie świadomym, kiedy jednak w 2 fazie uwagę odciągało np. zadanie liczenia piegów na twarzy osoby – efekt primingu pojawiał się)

*** Meyers-Levy i Rui Zhu – wpływ wysokości sufitu na kreatywność myślenia (niski sufit sprzyja systematycznemu przetwarzaniu informacji)

• ZAJONC, CD.

• Działa na nas wszystko to, co nas otacza, a szczególnie to, na co nie zwracamy uwagi – obrazy na ścianach, kolor czy wystrój wnętrza, bilbordy

• Kiedy odkrywamy genezę własnego nastroju czy emocji, przestaje ona rzutować na ocenę innych zdarzeń (np. zakochanie)

• LAZARUS – ZAJONC

• Spór ten o pierwszeństwo afektu bądź poznania ma charakter definicyjny

• Lazarus: ocena ma charakter czysto poznawczy, Parrot i Sabini: ocena zawsze nasycona jest elementem ewaluatywnym

• Zajonc: badani dokonywali rozróżnień tylko miedzy bodźcami o znaczeniu pozytywnym bądź negatywnym; nie byli w stanie różnicować poszczególnych emocji o tym samym znaku

• Pojawienie się prostych stanów afektywnych może wystąpić bez poznania, ale złożone emocje /strach, gniew/ nie są możliwe bez poznania

• Nawet przy założeniu, ze istnieją emocje pierwotne (automatyczne, nie wymagające analizy poznawczej), to bodziec musi zostać zarejestrowany (wymaga procesu percepcyjnego)

• CARROL IZARD

CZTERY SYSTEMY AKTYWACJI EMOCJI

• Niezależność emocji i poznania

• Rola emocji w ewolucji

• Poznanie nie jest tym samym co przetwarzanie informacji

• Cztery, względnie niezależne systemy aktywacji (typy przetwarzania informacji)

  • Neuronalny (komórkowy)

  • Sensomotoryczny (organizmiczny)

  • Motywacyjny (afektywny, biopsychiczny)

  • Poznawczy

• Mechanizm oceny poznawczej jest tylko jednym z generatorów emocji

• Struktura hierarchiczna systemów – u podłoża wszystkich emocji występuje system neuronalny

  • Procesy neuronalne mogą wzbudzać emocje samoistnie, bez uruchamiania pozostałych systemów, ale mogą też leżeć u podłoża 3 pozostałych systemów, które z kolei uruchamiają w powiązaniu z neuronalnymi (i innymi ewentualnie) doświadczenie emocjonalne.

• SYSTEM NEURONALNY

• Procesy neuronalne są częścią każdego systemu wzbudzającego emocje

• Podstawa wzbudzania emocji na wyższych poziomach

• Samodzielne wzbudzanie emocji

• Aktywność neurotransmiterów oraz różnych struktur mózgowych (substancje chemiczne, elektryczna stymulacja struktur neuronalnych)

• 4 typy reakcji emocjonalnych, będące skutkiem stymulacji mózgu (Hess):

  • Zmiany ekspresywne

  • Reakcje upośredniczone przez AUN

  • Reakcje psychiczne lub umysłowe (ospałość, ożywienie)

  • Zachowania instrumentalne (nastawione na osiągnięcie celu – np. atak lub ucieczka)

System neuronalny

• Zajonc – regulacja temperatury krwi opływającej mózg procesy neurochemiczne subiektywne odczucia o charakterze emocjonalnym (schłodzenie krwi wiąże się z doświadczaniem przyjemności, zaś podgrzanie – z awersyjnymi)

• System neuronalny wykracza poza funkcję bezpośredniego utrzymywania organizmu przy życiu, wzbudza zainteresowanie itp.

• SYSTEM SENSOMOTORYCZNY

• Emocje są aktywowane przez informacje eferentne lub czynnościowe

  • Centralna aktywność eferentna

  • Ekspresja twarzy

  • Wygląd sylwetki

  • Zachowania instrumentalne

  • Napięcie mięsni

    • Wykorzystywane w pracy z klientem i pacjentem (dostrojenie do klienta) – jeśli pacjent jest skulony, to terapeuta przybiera podobną pozycję ciała – ułatwia to wczucie się w stan afektywny pacjenta/klienta

*** Darwin (1872) – rola ekspresji w intensyfikowaniu stanów emocjonalnych (dodatnie sprzężenie zwrotne – ekspresja emocji może nasilać dodatnie odczucia emocjonalne, ono z kolei intensyfikuje ekspresję emocjonalną)

*** Zajonc i wsp. – wypowiadanie samogłoski „ü” emocje negatywne

*** Duclos i wsp. – przyjęcie pozy ciała specyficznej dla danej emocji nasilenie odczuwania tej emocji

*** Riskind – zgodność przeżywanych emocji z ekspresją (jeśli będziemy długo pokazywać smutek, to lepiej poradzimy sobie z tą sytuacją, która wyzwala takie emocje)

• Wzbudzanie emocji niezależnie od systemów wyższych oraz w interakcji z nimi

• SYSTEM MOTYWACYJNY (AFEKTYWNY)

• System zawiera emocje i popędy fizjologiczne.

• Emocje wywoływane są przez bodźce zmysłowe, będące częścią popędów np. ból, ostre światło, hałas.

*** Izard – reakcje niemowląt na smaki gorzki i słodki (gorzki smak uruchamia ekspresję wstrętu, więc wiąże się z ujemnym stanem emocjonalnym, słodki odwrotnie)

*** Berkowitz – reakcje afektywne na brzydki zapach; reakcja na umieszczenie dłoni w lodowatej wodzie (później silniejsze doświadczenie złości)

*** Moyer – sprawianie bólu zwierzętom

*** Izard – reakcja na ból (zastrzyk u dzieci smutek, złość; dorośli złość – wyjaśnienie: mechanizmy przystosowawcze – dzieci najpierw komunikują innym, że coś jest nie tak, zrób coś z tym, dlatego smutek)

• Emocje wywołane przez inne emocje

*** Finman i Berkowitz – indukowanie uczuć depresyjnych prowadzi do wzbudzenia złości (druga w kolejności emocja doświadczana przez osoby depresyjne) – emocje te są silnie powiązane, być może ze względów przystosowawczych – złość ma pomóc poradzić sobie z sytuacja, która wywołuje smutek

• SYSTEM POZNAWCZY

• Źródłem emocji są procesy kognitywne – oceny poznawcze, porównania, kategoryzacje, inferencje, atrybucje, przekonania, pamięć, antycypacja

• Poznanie zależy od jakiejś postaci pamięci, wynikającej z uczenia się czy ubiegłych doświadczeń

• Poznanie pozostaje pod wpływem niższych systemów – procesy poznawcze są nieustannie ukierunkowywane i zniekształcane przez emocje aktywowane przez pozostałe systemy

• Współuczestnictwo czterech systemów w generowaniu stanów emocjonalnych

• Systemy mogą być wyodrębniane na podstawie odmiennych mechanizmów i funkcji, często jednak systemy współuczestniczą w generowaniu stanów emocjonalnych.

PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład 5 B (2011)

EMOCJE a NASTROJE

• ZJAWISKA (PROCESY) AFEKTYWNE

• Procesy afektywne a pozostałe procesy psychiczne

• Kategorie procesów afektywnych:

  • Emocja

  • Nastrój

  • Uczucie

  • Sentyment

  • Temperament

Afekt – podstawowe doświadczenie na + bądź -.

• EMOCJA

• Definicja emocji zaproponowana przez Frijdę (1986)

  • Emocje powstają wskutek świadomej lub nieświadomej oceny jakiegoś zdarzenia jako ważnego ze względu na nasze cele.

  • Emocje uruchamiają gotowość do określonych działań.

  • Emocje odczuwane są przez nas jako odmienne stany psychiczne.

!!! Taki stan ma charakter bardzo krótkotrwały i bardzo intensywny to właśnie przede wszystkim odróżnia emocję od nastroju.

• EMOCJA a NASTRÓJ

• Podstawowe podobieństwo między emocjami i nastrojami:

walencja (znak +/-) ⇒ możemy mówić zarówno o pozytywnych i negatywnych emocjach, jak i o pozytywnych i negatywnych nastrojach

• Kryteria rozróżniania emocji i nastroju

  • czas trwania

    • Emocje trwają zazwyczaj krótko (kilka sekund lub minut)

    • Nastroje mogą się ciągnąć przez kilka godzin, a nawet dni

    • Kryterium dość często kwestionowane – potoczne rozumienie emocji (ludzie często w odniesieniu do emocji opisują stany, które trwały dłużej niż godzinę)

  • przebieg czasowy

    • Emocja ma wyraźny początek i zakończenie, a pomiędzy nimi punkt kulminacyjny

    • Nastrój powstaje stopniowo – trudno wskazać początek, zakończenie i moment szczytowy

    • Nastrój jest zawsze obecny (strumień doznań afektywnych, Watson 2000), emocje powstają na tle nastroju

    • Może to zachodzić również w drugą stronę emocje mogą prowadzić do wytworzenia określonego nastroju

    • Nastrój prowadzi do zmiany progów reagowania emocjami odpowiadającymi danemu nastrojowi (Morris)

    • Każda emocja ma tendencję do przeradzania się w jakiś nastrój (Frijda) – stanowisko krytykowane przez innych autorów, bo doświadczamy różnorodnych emocji i to by znaczyło, ze w ciągu dnia nasze nastroje ulegają wielokrotnym zmianom

  • zdarzenia poprzedzające

    • Emocja ma charakter reaktywny – pojawia się jako reakcja na konkretny bodziec, źródło jej pochodzenia jest stosunkowo łatwe do wskazania

    • Nastrój nie posiada wyraźnej przyczyny

    • Nastroje silnie związane z różnorodnymi procesami wewnętrznymi, np. poziomem hormonów czy cukru we krwi

• EMOCJA a NASTRÓJ

  • Intensywność

    • Emocjom towarzyszy silne pobudzenie

    • W przypadku emocji zmiany fizjologiczne maja charakter nagły, ostry fazowy

    • W przypadku nastroju toniczny itd.

    • Nastrój charakteryzuje się mniejszą intensywnością, niż emocje

    • Emocje wymagają tak dużych nakładów energii, że w swej w pełni rozwiniętej formie występują rzadko (ok. 10% doświadczeń afektywnych w ciągu doby - Watson 2000)

    • Przez cały czas doświadczamy nastroju, a na jego tle intensywne stany

  • Treść

    • Przy nastroju zwykle brak wyraźnego komponentu treściowego (mówimy o znaku, komponencie afektywnym, a nie treściowym)

    • Emocja posiada konkretną treść – określana jest za pomocą przypisanej jej etykiety

    • Kontrowersje – niektórzy autorzy mówią o nastroju określonym treściowo, podkreślając jednak mniejsze zróżnicowanie treściowe (Frijda – możemy być w nastroju gniewnym, nastroju smutku itp. – wtedy możemy mu już przypisać pewną treść)

  • Wyraz mimiczny

    • Przypisywany jest emocjom

    • Wyrazy mimiczne wielu emocji rozpoznawane są międzykulturowo (Ekman)

    • Ale nie wszystkie emocje charakteryzuje typowy dla nich wyraz mimiczny (Ekman)

    • Nie towarzyszy nastrojom, ale pewna ekspresja również występuje – mniej zintensyfikowana na twarzy, bardziej dotyczy całej postawy ciała

• EMOCJA a NASTRÓJ

  • Powiązanie z obiektem

    • Intencjonalny charakter emocji (Frijda 1998) – emocje są zawsze skierowane na jakiś obiekt

    • Nastroje z reguły nie odnoszą się do żadnych konkretnych zjawisk (rozlany, globalny charakter)

    • Obiektem nastrojów jest „świat jako całość”

  • Podstawowa funkcja

    • Emocje wzbudzane są w sytuacjach wymagających aktywności przystosowawczej uruchamiają tendencję do działania

    • Podstawową funkcją nastroju jest zmiana przebiegu procesów poznawczych (np. Davidson, Frijda)

• DWUWYMIAROWA KONCEPCJA NASTROJU THAYERA

TIREDNESS

• EPIZOD EMOCJONALNY

• Stany te trwają dłużej niż emocje, ale są skoncentrowane na obiekcie (Frijda, 1998).

• W trakcie trwania epizodu natężenie emocji nie jest stałe, lecz ulega fluktuacjom.

• Zmianom ulega też natura emocji.

• Poszczególne fazy nie są odczuwane jako niezależne od siebie, relacjonowane są jako nieprzerwane całości.

• Energetyczny spokój

• Najwyższa jakość nastroju i najwyższa efektywność wykonywania większości zadań, działań

• Sportowcy lub ludzie praktykujący relaksację często go doświadczają

• Sprzyja podejmowaniu aktywności fizycznej, która zwrotnie do niego prowadzi

• Niektórzy doświadczając energetycznego nastroju są zawsze nieco spięci, ale Thayer wiąże to z silną presją współczesnego życia z presją na ciągłą aktywność

• Bardzo często powiązany z subiektywnym doświadczaniem szczęścia

• Energetyczne napięcie

• Często pojawia się późnym rankiem, gdy mamy dużo do zrobienia, zjedliśmy pożywny posiłek i jesteśmy zdrowi, wyspaliśmy sie

• Przed egzaminem studenci, którzy zwlekali z nauką. Jeśli napięcie związane z lękiem przed porażką nie jest zbyt duże, to ta energia motywuje do działania.

• W tym stanie potrafimy dość efektywnie wykonywać zadania, ale zbyt wysoki poziom napięcia nie sprzyja aktywności intelektualnej

• Często towarzyszy osobom o wzorcu zachowania A (osoby, które żyją w ciągłym pospiechu, są ambitne, stawiają sobie cele, dążą do wysokich wyników) lub T (poszukiwacze wrażeń chyba)

• Napięte zmęczenie

• Tendencje do przejadania się występują w tym stanie

• Stres związany z przepracowaniem, mała ilość snu i wysiłku fizycznego sprzyjają powstawaniu tego stanu

• Depresja – niska energia i średnie lub wysokie napięcie

• Zachowania kompulsywne

• Spokojne zmęczenie

• Stan przyjemny, jeśli pojawia się pod koniec dnia, kiedy nie mamy już nic do zrobienia, napięcia nie ma jest spokój, a równocześnie mamy poczucie przyjemnego zmęczenia

• Jeśli zmęczenie ma charakter fizyczny, to często odbierane jako przyjemne, psychiczny - nieprzyjemne

• Przed snem taki stan prowadzi do spokojnego snu

• FUNKCJA ENERGETYCZNOSCI NASTROJU

• Reprezentuje „go system” – informuje, kiedy jesteśmy gotowi do jakiejś aktywności, a kiedy powinniśmy zregenerować siły

• Skrajnie energetyczny nastrój sprzyja głównie aktywności fizycznej, nieco mniej umysłowej. Dla aktywności poznawczej najbardziej optymalna jest umiarkowanie wysoka energetyczność nastroju

• Ta sama czynność podejmowana przy różnym natężeniu energii może nam dostarczać przyjemności, ale również może być źródłem doznań nieprzyjemnych. Wysoka energia – przyjemność, niska - nieprzyjemność

• FUNKCJA NAPIECIA NASTROJU

• Reprezentuje „stop system”

• Informuje nas o zagrożeniach, o potencjalnym niebezpieczeństwie

• Przy silnym napięciu trudno skoncentrować uwagę na wykonywanej czynności. Mamy wtedy ograniczoną ilość informacji, które potrafimy odczytać z poziomu naszego ciała – chcemy działać szybko i jak najszybciej pozbyć się napięcia. Dlatego przy silnym napięciu nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, ze jesteśmy głodni (możemy mechanicznie otworzyć lodówkę i zjeść, ale nie uświadamiamy sobie)

• Spokojny nastrój informuje, ze jesteśmy bezpieczni, podwyższa poczucie własnej skuteczności, które jest najlepszym z predykatorów sukcesu.

• NASTRÓJ A FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE

• Funkcjonowaniu poznawczemu, wg Thayera, sprzyja kolejno:

  1. Stan spokojnej energii

  2. Stan napiętej energii

  3. Stan spokojnego zmęczenia

  4. Stan napiętego zmęczenia

     • Skrajnie energetyczny nastrój sprzyja głownie aktywności fizycznej, nieco mniej umysłowej. Dla poznawczej najlepszy jest umiarkowanie podwyższony poziom energetyczności nastroju

• NASTRÓJ A AKTYWNOSC FIZYCZNA

• Dla AF najkorzystniejszy stan napiętej energii – chcemy pozbyć się napięcia, a energia nam pozwala to zrobić

• Niska energetyczność powoduje niechęć do W.F., ale paradoksalnie wysiłek zwiększa energetyczność nastroju

• Poznawcza kontrola zachowania może pomóc w planowaniu krótkiego wysiłku fizycznego, który sam stopniowo spowoduje chęć dalszej aktywności

• NASTRÓJ A ODZYWIANIE I AKTYWNOSC FIZYCZNA

• Badania Thayera pokazują, ze po zjedzeniu czekoladki często w ciągu godziny podnosi się pozycja jednostki zarówno na wymiarze energii, jak i na wymiarze napięcia

• 10-minutowy wysiłek fizyczny natomiast podnosi energię, a równocześnie obniża napięcie odczuwanego nastroju

• Umiarkowany wysiłek – głównie wzrasta energia, bardziej intensywny wysiłek – spadek napięcia

• EPIZOD EMOCJONALNY

• Stany te trwają dłużej niż emocje (kilka godzin może trwać), ale są skoncentrowane na obiekcie (Frijda, 1998)

• W trakcie trwania epizodu natężenie emocji nie jest stałe, lecz ulega fluktuacjom

• Zmianom ulega też natura emocji

• Poszczególne fazy nie są odczuwane jako niezależne od siebie, relacjonowane są jako nieprzerwane całości

• W trakcie epizodu zmianom ulega treść myśli i ocen sytuacji, jak również charakter gotowości do działania czy reakcji fizjologicznych.

• Do nastroju upodabnia go czas trwania, do emocji – skoncentrowanie na obiekcie

• UCZUCIE

• W pełni rozwinięte emocje doświadczane bardzo rzadko (Watson – 10%) tym, co pod względem częstotliwości doświadczania przeważa nad emocjami, są uczucia:

  1. Stany zdecydowanie mniej intensywne

  2. Mogą stanowić łagodniejszą, osłabioną wersję prawdziwych epizodów emocjonalnych (uczucie napięcia jako mniej intensywny odpowiednik strachu)

  3. Czasem nie mają odpowiednika wśród klasycznie rozumianych emocji - nie zawsze są treściowo takie same (uczucie spokoju, znużenia, czujności, ożywienia)

• Podejście alternatywne – zamiast skupiać się na konkretnych emocjach – dwie bardzo rozległe klasy nastroju:

  1. Wedle Watsona nastrój jest stale obecny afekt negatywny i afekt pozytywny (Tellegen, Watson, Clark).

• AFEKT POZYTYWNY / AFEKT NEGATYWNY
  (Tellegen, Watson, Clark)

Energetyczny,

pełen entuzjazmu

• AFEKT POZYTYWNY (AP) / AFEKT NEGATYWNY (AN)

• Wykluczanie się silnych afektów – silnemu AN towarzyszy słaby AP i odwrotnie

• Wyjątek – gdy osoby poszukują (oglądanie horroru) albo antycypują stan negatywny

• Na poziomie umiarkowanym – znaczny stopień niezależności – osoby doświadczające słabego AN (spokojne i rozluźnione) niekoniecznie czują się szczęśliwe i radosne – ich doznania mogą przypadać na dowolny punkt wymiaru pozytywnego afektu

• CECHY EMOCJONALNE

• Cechy emocjonalne, afektywne - ogólna i stała skłonność do przeżywania pozytywnego i negatywnego afektu (Watson, Clark, 1998).

• Np. Pozytywna i Negatywna Afektywność – częstotliwość i intensywność przeżywania odpowiadających im stanów afektywnych (Watson, 2000).

  • Pod względem afektywności negatywnej kobiety uzyskują wyższy wynik

• SENTYMENT (postawa emocjonalna)

• Dyspozycja do emocjonalnego reagowania na poszczególne obiekty lub klasy obiektów (Frijda, 1998).

• Człowiek przejawia tendencję do tego, by w stosunku do określonych obiektów reagować określonymi emocjami i uczuciami.

• W zakresie sentymentów również występują różnice indywidualne między ludźmi (np. różnie ludzie reagują na psa).

• Miłość i nienawiść jako sentymenty. – tak je Frijda traktuje, są to bardzo specyficzne sentymenty

• Emocje i Sentymenty wzajemnie na siebie oddziałują – z jednej strony doświadczane w kontakcie z bodźcem emocje doprowadzają do sentymentu, z drugiej strony sentymenty wpływają na to, że w kontakcie z danym bodźcem pojawiają się konkretnie emocje (jeśli odczuwa miłość jako sentyment, to reaguję na daną osobę przyjemnymi emocjami).

• SENTYMENT (postawa emocjonalna)

• Struktura sentymentu – dwojaki opis:

  • Schemat poznawczy do oceniania danego obiektu, którego zawartość informacyjna stanowi podstawę oceny podczas kolejnego spotkania, skłonność poznawcza do oceniania w określony sposób

  • Schemat zostaje aktywowany, gdy człowiek myśli o obiekcie uczuć

  • Dyspozycje do traktowania obiekty w sposób zbieżny z gotowością do działań. Są one potencjalnymi motywacjami, które aktywizuje samo pojawienie się obiektu uczuć lub myślenie o nim.

• STYL AFEKTYWNY

• Ludzie różnią się między sobą skłonnością do przeżywania określonych emocji i nastrojów.

• Styl afektywny – sposób reagowania na rodzące emocje zdarzenia będący stałą cechą jednostki; cała dziedzina różnic indywidualnych modulujących sposób reagowania jednostki na rodzące emocje zdarzenia (Davidson, 1998).

• Temperament jest częścią stylu afektywnego (Davidson, 1998).

• TEMPERAMENT

• Charakterystyczne różnice indywidualne pod względem doświadczania i wyrażania podstawowych emocji to cechy temperamentalne (Goldsmith, 1998).

• Pojawiają się we wczesnych fazach rozwoju ontogenetycznego.

• Przynajmniej częściowo są dziedziczne.

• Temperament i styl afektywny mają charakter stałych dyspozycji.

• Temperament i styl afektywny częściowo pokrywają się.

• Według niektórych autorów (np. Watson, Clark, 1998) temperament zawiera składniki wykraczające poza samą emocjonalność (poznawcze, behawioralne).

Dziękuję za uwagę

PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład 6 (2011)

PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI

ALEKSYTYMIA

1. Psychiczna reprezentacja emocji – koncepcja T. Maruszewskiego i E. Ścigały

2. Aleksytymia („niedorozwój emocjonalny”) jako przejaw zaburzeń w funkcjonowaniu

   • Przejawy

   • Konsekwencje

   • Typy aleksytymii

   • Hipotezy na temat źródeł aleksytymii

• PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI – koncepcja Maruszewskiego i Ścigały

• REKODOWANIE

• Przepływ informacji miedzy kodem obrazowym, werbalnym i abstrakcyjnym. Dzięki rekodowaniu

  • Zyskujemy lepszy wgląd w naturę procesów emocjonalnych

  • Bardziej skuteczna kontrola nad nimi dzięki temu

  • Trafne, świadome reagowanie też

  • W przypadku utraty inf. na temat jednego z aspektów emocji – rekonstrukcja z pozostałych aspektów

  • Większa odporność na zakłócanie, zapominanie

  • Reinterpretacja doświadczeń emocjonalnych i rozwój reprezentacji emo.

• WŁAŚCIWOŚCI EMOCJI

• Emocje, chociaż aktywizowane są częściowo przez czynniki zewnętrzne, występują także wewnątrz człowieka i stanowią część systemu odpowiedzialnego za tworzenie reprezentacji.

  • Inni ludzie nie mogą skorygować naszej wiedzy związanej z naszymi emocjami, nie mają w nie pełnego wglądu

• Emocje są zawsze skierowane na kogoś lub coś, czasami na samych siebie. („Jestem zła na siebie”, „Mam poczucie winy”)

• Emocje są procesami, które zmieniają się w czasie.

• Emocje wpływają na zachowanie, które zwrotnie może zmieniać tak siłę, jak i jakość emocji. (np. wściekam się na daną osobę i na nią krzyczę, ona robi zbitego jamniora i ja jej współczuję)

• Powstanie reprezentacji emocji na wyższym poziomie kodowania – np. abstrakcyjnym – może zwrotnie spowodować zmianę reprezentacji danej emocji na poziomach niższych oraz reinterpretację znaczenia wielu sytuacji społecznych i osobistych. (jeśli nadam nazwę temu, czego doświadczam, to może ona wpłynąć na to, co odczuwam na poziomie fizjologicznym)

• PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI
  KOD OBRAZOWY

W rozwoju człowieka reprezentacja emocjo tworzona jest najpierw w kodzie obrazowym.

Reprezentacja emocji obejmuje trzy kategorie danych:

• dane dotyczące własnego pobudzenia wewnętrznego

• dane dotyczące obrazu przedmiotu emocji

• dane dotyczące bodźca wywołującego emocję

Obraz jest traktowany szeroko jakie wszelkie doznania zmysłowe także wisceralno - kinestetyczne np. ściskanie w gardle i wilgoć pod powiekami.

Mogą to być pełne obrazy, a także izolowane dane sensoryczne przenoszące treść emocjonalną.

W wyniku kodowania obrazowego powstają bardzo proste reprezentacje skryptopodobne, wypełnione treścią emocjonalną (będą później przybierały postać złożonych, dojrzałych skryptów)

Ekspresja w kodzie obrazowym przyjmuje postać ekspresji fizycznej

• PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI
  KOD WERBALNY

Pojawia się, gdy następuje nadanie nazwy zespołowi doznań dostępnych w kodowaniu obrazowym. – etykieta werbalna (EW), nazwę emocji. Początkowo EW pełni funkcję oznaczającą

K.W. wiąże się z aktywizacją wnioskowania indukcyjnego o własnych procesach psychicznych zaangażowanych w przebieg procesu emocjonalnego.

Wnioskowanie indukcyjne o własnych emocjach dokonuje się w oparciu o:

1. Obserwowane zdarzenia, które ją poprzedzają

2. Obserwowane konsekwencje procesów w postaci własnego zachowania (skoro mówiłem podniesionym głosem, miałam zaciśnięte pięści – musiałam być zdenerwowana)

3. Bodźce z wnętrza organizmu.

4. Czynniki sytuacyjne współwystępujące z zachowaniem.

• PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI
  KOD WERBALNY

Niezbędna aktywizacja lewej półkuli - ośrodki mowy

• Nazwa emocji pozwala na komunikowanie intencjonalne i kontrolowane w przeciwieństwie do ekspresji mimicznej i pantomimicznej (komponent obrazowy)

Łatwość nazwania zależy od:

• Siły emocji

• Fazy jej rozwoju

• Lokalizacji poszczególnych nazw w leksykonie wewnętrznym

• Położenia reprezentacji w systemie poznawczym

Reprezentacje tworzone w kodzie werbalnym są przykładem przetwarzania na poziomie schematowym (Lewenthal) integracja procesów sensoryczno-motorycznych z prototypami sytuacji emocjorodnych (w których zwykle te procesy s-m się uruchamiają)

Ekspresja emocji przejawia się nadawaniem nazwy

• PSYCHICZNA REPREZENTACJA EMOCJI
  KOD ABSTRAKCYJNY

Pojawia się najpóźniej w rozwoju, gdy język staje się narzędziem operacji intelektualnych.

Emocja staje się pojęciem, zawierającym wiedzę na temat pochodzenia danego stanu wewnętrznego, układu czynników sytuacyjnych odpowiedzialnych za pojawienie się tego stanu lub związków tego stanu z innymi stanami.

Ekspresja naszych emocji może przejawiać się:

• Pisanie wierszy

• Komponowanie muzyki

• Posługiwanie się metaforą

• PRZEJŚCIA MIĘDZY KODAMI
  Kod Obrazowy – Kod Werbalny

• WERBALIZACJA – wiąże się z rozwojem języka i polega na nazywaniu doświadczanych stanów emocjonalnych.

  • Uczenie się nazw emocji, sposobów werbalnego komunikowania sie

• WIZUALIZACJA – pojawia się później, wymaga świadomego wysiłku.

Pozwala odtworzyć wszystkie elementy składające się na obrazowy aspekt reprezentacji emocji, a więc pobudzenie fizjologiczne, obraz przedmiotu wywołującego emocję oraz obraz sytuacji skojarzonej z emocją.

• Wyobrażanie sobie przedmiotu emocji, wyobrażanie sobie pobudzenia fizjologicznego

• PRZEJŚCIA MIĘDZY KODAMI
  Kod Werbalny – Kod Abstrakcyjny

• SEMANTYZACJA – lokowanie emocji w sieci pojęć pozwalającej określić podobieństwa i różnice między emocjami.

• Powstają naiwne (aprioryczne) teorie emocji.

• Prowadzi do zrozumienia emocji.

  • Czynniki wywołujące emocje, wpływ emocji na zachowanie, techniki kontroli, aktywizacji emocji, wiedza o emocjach innych

• DESEMANTYZACJA – proces umożliwiający zmianę lub weryfikację uprzednio stworzonych znaczeń dla danej sekwencji zdarzeń emocjonalnych.

  • Reinterpretacja dotychczasowej wiedzy o emocjach;

  • Rozwój i weryfikacja doświadczeń emocjonalnych;

  • Proces terapii zaburzeń emocjonalnych;

  • Ważne wydarzenia zmieniające strukturę wartości, ważności celów

  • PRZEJŚCIA MIĘDZY KODAMI
    Kod Obrazowy – Kod Abstrakcyjny

• SYMBOLIZACJA – symbole i metafory dla słownego wyrażenia emocji – nasycone indywidualizmem i subiektywną interpretacją procesu /miłość jest jak tajfun/.

• DESYMBOLIZACJA – interpretacja komunikatów symbolicznych w ramach kodów obrazowych.

• ROZWÓJ REPREZENTACJI EMOCJI

KOD OBRAZOWY

• Dziecko – bodziec uruchamiający kodowanie jest bodźcem o znaczeniu zaprogramowanym biologicznie

• Dorosły – dołącza się znaczenie oparte na uczeniu się (obraz oparty na uczeniu)

KOD WERBALNY

• Dziecko – proste przyporządkowanie nazwy doświadczanemu stanowi

• Dorosły – odwołanie się do tego, co było wcześniej i do zmiany, jaka się dokonuje w danej chwili

KOD ABSTRAKCYJNY

• Dziecko – chce podtrzymać lub uniknąć doświadczanego stanu, ale nie wie, jak to zrobić

• Dorosły – wie, co spowodowało dany stan, ale wie również co zrobić, żeby ten stan powtórzyć i co zrobić, żeby w przyszłości tego stanu uniknąć

• W trakcie rozwoju reprezentacja przechodzi szereg zmian o charakterze jakościowym. Pojawiają się coraz bardziej dojrzałe formy reprezentacji.

• Procesy rekodowania stają się coraz łatwiejsze.

• W poszczególnych typach kodów zarejestrowane zostają coraz większe ilości informacji. Umożliwiają one znajdowanie bogatszych, alternatywnych połączeń między poszczególnymi typami kodów.

• „Peak experience” – „uskrzydlenie” – „przepływ” (flow) – stan, w którym kody łączą się w jedno. Człowiek dostrzega cechy i zjawiska, których inni nie widzą, ma poczucie łączności z całym kosmosem, a równocześnie wypełnia go niepowtarzalny stan emocjonalny.

• UWARUNKOWANIA ROZWOJU
  REPREZENTACJI EMOCJI

• Czynniki związane z rozwojem poznawczym

• Czynniki związane z motywacją

Motywacja epistemiczna (Kruglański) – 2 fazy:

• Rozmrażanie epistemiczne – ludzie rozluźniają swoje struktury poznawcze, przygotowując się do odebrania nowych informacji, tworzenia nowych struktur wiedzy lub modyfikowania istniejących;

• Zamrażanie epistemiczne – ludzie starają się po uporządkowaniu odebranych danych utrwalić istniejące struktury

sprzyja mu bezrefleksyjne przetwarzanie informacji (Ellen Langer – zjawisko przedwczesnego związania poznawczego – nasza wiedza zostaje utrwalona w sposób niepełny, przedwcześnie, kiedy jeszcze nie mamy wszystkich informacji)

• Jednym z warunków tworzenia bardziej dojrzałych i trafnych reprezentacji emocji jest refleksyjne funkcjonowanie poznawcze.

• ALEKSYTYMIA

ALEKSYTYMIA

TO NIEMOŻNOŚĆ W WYŁONIENIU EMOCJI

Z POZIOMU PRZEDKONCEPTUALNEJ ORGANIZACJI

DO POZIOMU MENTALNEJ REPREZENTACJI

Aleksytymia jest zjawiskiem ograniczającym dostęp

do własnych emocji

• ALEKSYTYMIA

• Przekonanie, że niewiele wie o swoim życiu uczuciowym;

• Przypisywanie innym odpowiedzialności za ten stan;

• Poczucie osamotnienia w radzeniu sobie z trudnościami;

• Maskowanie własnych zaburzeń;

• Uleganie nastrojom depresyjnym;

• Trudność w nawiązywaniu bliskich relacji;

• SYNDROM ALEKSYTYMII – CECHY

1. Niezdolność do werbalizacji własnych emocji

2. Niezdolność do odróżnienia pobudzenia fizjologicznego od emocji

3. Ubóstwo wyobraźni oraz marzeń na jawie

4. Myślenie konkretne – operacyjny styl myślenia

• ZABURZENIA TYPOWE DLA ALEKSYTYMII

• Zaburzenia werbalizacji

• Zaburzenia wizualizacji

• Zaburzenia semantyzacji

• Zaburzenia desemantyzacji

• Zaburzenia symbolizacji

• Zaburzenia desymbolizacji

• SYNDROM ALEKSYTYMII

• SYNDROM ALEKSYTYMII

Współwystępujące cechy:

• Podwyższony poziom hipochondrii

• Obniżona refleksyjność

• Więcej symptomów psychosomatycznych – somatyzacja

• Podwyższony poziom depresji , nieokreślonych stanów lękowych

• RÓŻNICE KOBIETY / MĘŻCZYŹNI - przyczyny

• Podejście ewolucjonistyczne

• Odmienne wzorce lateralizacji

• Podejście socjologiczne – inne procedury socjalizacyjne

• SYNDROM ALEKSYTYMII
  przyczyny i mechanizmy powstania

PSYCHOANALITYCZNA KONCEPCJA ALEKSYTYMII /H. Krystal/

Wczesnodziecięce traumy , deprywacja potrzeb emocjonalnych prowadzi do:

• przedwczesnego zerwania iluzji symbiotycznej więzi z matką

• przekonania o niemożności kontrolowania świata zewnętrznego

W efekcie:

• Obraz samego siebie pozbawiony atrybutów ochronnych i opiekuńczych

• Wypieranie, tłumienie agresji na obiekt

• Rozszczepienie obiektu i relacji: Ja – obiekt

• Dwuwartościowa reprezentacja obiektu i Ja

• SYNDROM ALEKSYTYMII
  przyczyny i mechanizmy powstania

PARADYGMAT POZNAWCZO- ROZWOJOWY /G. Taylor/

Deficyty w poznawczym opracowywaniu doznań emocjonalnych nie są efektem istnienia interpersonalnego konfliktu, ale są wynikiem nieprawidłowych wzorów relacji afektywnych między rodzicami a dziećmi.

• NIEZHARMONIZOWANA STRUKTURA TEMPERAMENTU

• PRZEWAGA AKTYWACYJNA OBSZARÓW PRZEDCZOŁOWYCH PRAWEJ PÓŁKULI

• SPECYFICZNY STYL WYCHOWANIA

• Stymulacja do podejmowania rywalizacji

• Brak akceptacji przejawów emocji negatywnych u dzieci – wypieranie emocji

• Brak rozwijania empatii

• Unikanie lub zaprzeczanie istnieniu emocji negatywnych przez rodziców

Dziękuję za uwagę

PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład 8 (2011)

INTELIGENCJA EMOCJONALNA

• Bardzo długo wyznacznikiem inteligencji była inteligencja akademicka.

• 1940 – Wechsler stwierdza, że osoby o tym samym poziomie inteligencji mogą znacząco różnić się w zakresie efektywnego radzenia sobie ze środowiskiem.

• Niska wartość predykcyjna IQ

• Musi być zatem jakiś inny konstrukt, który pozwala określić, czy człowiek odniesie sukces, czy też nie.

• Inteligencja emocjonalna kluczem do odnoszenia sukcesów.

• INTELIGENCJA PERSONALNA (Gardner, 1983)

1. Zdolności językowe

2. Zdolności matematyczne

3. Zdolność orientacji przestrzennej

4. Zdolności kinestetyczne

5. Zdolności muzyczne

6. Inteligencja czy zdolności personalne

• Inteligencja interpersonalna – zdolność rozróżniania i właściwego reagowania na nastroje, temperamenty, motywacje i pragnienia innych osób

• Inteligencja intrapersonalna – pozwala na dostęp do własnych uczuć, rozróżnianie ich oraz poleganie na nich w kierowaniu swoim zachowaniem.

  • Większy nacisk na posiadaną wiedze – umiejętność dostrzegania, niż na umiejętność wykorzystywania tej wiedzy i umiejętności

• INTELIGENCJA EMOCJONALNA
  (Salovey, Mayer, model wstępny: 1989-90)

INTELIGENCJA EMOCJONALNA to zdolność człowieka do śledzenia własnych i cudzych uczuć i emocji, różnicowania ich oraz wykorzystywania uzyskanych na tej drodze informacji w kierowaniu swoim myśleniem i działaniem.

• W założeniach autorów każdy człowiek posiada inteligencję emocjonalną – różnimy się w poziomie wykorzystywania tych umiejętności.

ZAWIERA:

1. Ocenę i ekspresję emocji

2. Regulację procesów emocjonalnych

3. Wykorzystanie emocji jako istotnych wskaźników w procesie szeroko rozumianej adaptacji

• STRUKTURA INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

• INTELIGENCJA EMOCJONALNA
  (Salovey, Mayer, model rozbudowany: 1997)

  • Zdolność do trafnej percepcji, oceny i ekspresji emocji.

  • Zdolność uzyskiwania dostępu do procesów emocjonalnych i/czy generowania uczuć wówczas, gdy ułatwiają one proces myślenia.

  • Zdolność do rozumienia emocji i wiedzy o nich.

  • Zdolność do takiej regulacji i kontroli emocji, która zapewnia rozwój jednostki (emocjonalny i intelektualny).

• Procesy zorganizowane są w sposób hierarchiczny (od najprostszych – percepcja lub ekspresja emocji, do najbardziej złożonych – refleksyjność).

• Każdy poziom zawiera cztery typy zdolności, pojawiające się w różnych okresach rozwoju osobniczego.

• ELEMENTY SKŁADOWE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

1. Percepcja, ocena i ekspresja emocji

• Zdolność do rozpoznawania emocji na podstawie ich korelatów fizjologicznych oraz myśli.

• Zdolność do identyfikowania emocji u innych na podstawie wyglądu, tonu głosu.

• Umiejętność adekwatnego wyrażania emocji oraz potrzeb z nimi związanych.

• Zdolność do rozróżnienia adekwatnych /nieadekwatnych, prawdziwych/nieprawdziwych niewerbalnych przekazów emocjonalnych.

2. Emocjonalność wspomagająca myślenie

• Kierowanie uwagi na istotne informacje.

• Generowanie emocji jako pomoc w ocenie związanej z emocjami.

• Wahania nastroju zmieniają perspektywę postrzegania – uwzględnienie w danej sytuacji wielu perspektyw.

• Stany emocjonalne modelują metody rozwiązywania problemów np. radość ułatwia myślenie twórcze.

• ELEMENTY SKŁADOWE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

3. Rozumienie i analiza emocji (włączenie wiedzy o emocjach)

• Zdolność do nazywania i rozpoznawania związków między etykietkami słownymi a treściami, jakie oznaczają.

• Zdolność do interpretacji znaczenia, jakie niosą emocje w kontekście relacji.

• Zdolność do rozumienia złożonych emocji przeżywanych nieomal jednocześnie.

• Zdolność do rozpoznawania prawdopodobnych sekwencji emocji np. od złości do wstydu.

4. Świadoma regulacja emocji w celu ułatwienia rozwoju

• Zdolność do otwarcia się na emocje. – w dużym stopniu związana z tolerancją rodziców na przeżywanie różnych emocji – w większości rodzice tolerują przeżywanie pozytywnych emocji.

• Zdolność do świadomego włączania lub ignorowania emocji w zależności od ich wartości informacyjnych i użyteczności.

• Zdolność do świadomej kontroli emocji w relacji ze sobą i innymi.

• Zdolność do refleksyjnej kontroli emocji poprzez wyciszenie emocji negatywnych i wzmacnianie emocji pozytywnych, bez ignorowania ich wartości informacyjnej.

• INTELIGENCJA EMOCJONALNA (Bar-On, 1997)

• Inteligencja Emocjonalna jest zbiorem pozaintelektualnych możliwości, kompetencji i umiejętności, wpływających na zdolność jednostki do efektywnego radzenia sobie z oczekiwaniami otoczenia.

• Umiejętności interpersonalne

• Umiejętności intrapersonalne

• Umiejętności przystosowawcze, adaptacyjne

• Strategie radzenia sobie ze stresem, umiejętność zarządzania stresem

• Ogólny nastrój

• INTELIGENCJA EMOCJONALNA (Bar-On, 1997)

Model zrewidowany tzw. Model emocjonalnej i społecznej inteligencji zawiera 10 składników:

• uważność na siebie, (intra)

• emocjonalna świadomość self, (intra)

• asertywność, (inter)

• empatia,

• interpersonalne relacje,

• tolerancja na stres, (radzenie ze stresem)

• kontrola impulsów, (intra)

• testowanie rzeczywistości, (adaptacyjne)

• plastyczność rozwiązywanie problemów (zdolności adaptacyjne)

• oraz 5 dalszych: aktualizacja self (intra), niezależność, społeczna odpowiedzialność (inter), optymizm i szczęśliwość (ogólny nastrój).

• INTELIGENCJA EMOCJONALNA
  (Goleman, 1995)

KOMPETENCJE OSOBISTE

Kompetencje te determinują stopień,

w jakim radzimy sobie ze sobą.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Kompetencje te determinują stopień,

w jakim radzimy sobie z innymi.

• INTELIGENCJA EMOCJONALNA
  (Goleman, 1995)

KOMPETENCJE OSOBISTE

• Samoświadomość – wiedza o swoich stanach wewnętrznych, preferencjach, możliwościach i intuicyjnych ocenach;

• Samoregulacja – panowanie nad swoimi stanami wewnętrznymi, impulsami i możliwościami;

• Motywacja – skłonności emocjonalne, które prowadzą do nowych celów lub ułatwiają ich osiąganie.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

• Empatia – uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i niepokojów innych osób

• Umiejętności społeczne – umiejętność wzbudzania u innych pożądanych reakcji:

  • Wpływanie na innych

  • Porozumienie

  • Łagodzenie konfliktów

  • Przewodzenie

  • Katalizowanie zmian

  • Tworzenie więzi

  • Współpraca i współdziałanie

  • Umiejętność pracy zespołowej

• KOMPETENCJA EMOCJONALNEJ (Saarni, 1989)

Gordon (1989) – kompetencja emocjonalna – zakres, w jakim dzieci potrafią w określonych, zdefiniowanych społecznymi rolami czy regułami kontekstach społecznych rozumieć zawarte w nich przekazy emocjonalne.

Rozwój tych kompetencji zależy od procesu socjalizacji.

Saarni – Zmienne wspomagające wyjaśnianie progresywnego mechanizmu kompetencji emocjonalnej to:

• poczucie własnej wartości (self esteem),

Im większe przekonanie o własnej wartości, tym większa skłonność do podejmowania ryzyka w sytuacjach, w których kompetencje jednostki nie zostały jeszcze sprawdzone.

Poczucie własnej wartości zmniejsza lęk, a pośrednio ułatwia wypracowanie nowych strategii interpersonalnych.

• poczucie sprawstwa, skuteczności (self efficacy)

• Składniki kompetencji emocjonalnej

1. Świadomość stanów emocjonalnych

• Akceptacja dynamiki procesu, elementów niedostępnych świadomości

• Umiejętność powstaje na bazie wrodzonych wzorów ekspresji emocjonalnej

• Warunkiem jest uprzedni rozwój JA – JA jest podmiotem odczuć

• 10-12 mies. – odczytywanie wskazówek z ekspresji matki

• 5-6 r. ż. – świadomość doświadczania rożnych emocji lub emocji sprzecznych

2. Umiejętność różnicowania emocji przeżywanych przez innych

• Na podstawie wskaźników sytuacyjnych oraz ekspresji mimicznej

• 2 lata – znane są słowne określenia 6 podstawowych emocji

• 4 lata – wskazywanie tych rodzajów sytuacji, które wiążą się z określonymi prostymi zespołami emocji

• 5-6 r. ż. – bezbłędne dekodowanie nazw emocji z wyrazów mimicznych; wiedza o determinantach emocji własnych i innych

• Składniki kompetencji emocjonalnej

3. Zdolności do nazywania emocji słowami

• 20 mies. – pierwsze słowa

• Najwcześniej przyswajane: śpiący, głodny, dobry, szczęśliwy, czysty, zmęczony, smutny, przestraszony, zajęty, cichy

• Najpóźniej: rozśmieszany, zagrożony, znużony, odrzucony, beztroski, nieskrepowany, zazdrosny, napięty, dominujący, pobudzony

• 3-4 lata – rozumienie ok. 125 słów odnoszących się do emocji

• Umiejętność posługiwania się słownictwem dotyczącym emocji, charakterystycznym dla danej społeczności

4. Umiejętność empatii: empatia poznawcza i partycypacyjna

• Empatia poznawcza – reakcja empatyczna jako efekt skupiania uwagi na emotogennych zdarzeniach, w których uczestniczą inni

• Empatia partycypacyjna – kiedy nie obserwowało się bezpośrednio reakcji emocjonalnej, gdy ta reakcja występowała

• Przechodzenie od nadmiernej identyfikacji (emocje pochłaniają dziecko) do form bardziej dojrzałych (ja nie jestem w tej sytuacji) – 12-13 r. ż.

• Najpierw pojawia się empatia poznawcza, a dopiero potem partycypacyjna

• Składniki kompetencji emocjonalnej

5. Umiejętność różnicowania stanów emocjonalnych korespondujących ze spójną ekspresją od tych, które pozbawione są ekspresji

• 6 lat – wiedza, że można blednie odczytać cudzą ekspresję

• Umiejętność maskowania stanu wewnętrznego poprzez zewnętrzną ekspresję:

  • Przesadna ekspresja – już w 2-3 r. ż.

  • Minimalizacja ekspresji: neutralizowanie emocji (kamienna twarz) lub substytucja emocji (okazywanie innej emocji) – 10-11 r. ż.

6. Znajomość kulturowych reguł i norm emocjonalnych

• Świadome maskowanie 10-11 r. ż.

• Składniki kompetencji emocjonalnej

7.Umiejętność wnioskowania o emocjach na podstawie wiedzy o partnerze

• Umiejętność pojawia się wraz z rozpoczęciem edukacji szkolnej

• Posługiwanie się poznawczymi schematami powstałymi w różnych okresach do przewidywania czy wnioskowania o emocjonalnych reakcjach innych

8. Perspektywa interakcyjna w relacjach (zmiana ekspresji w celu ochrony uczuć innej osoby)

• Wiek przedszkolny – świadomość możliwości wywierania wpływu na stan emocjonalny innych

• Zdolność kierowania własną ekspresją, aby osiągnąć jakiś cel – kształtowanie poczucia sprawstwa

• Składniki kompetencji emocjonalnej

9. Zdolność do radzenia sobie z negatywnymi stanami (zaangażowanie w inną sytuację, redefiniowanie sytuacji emocji)

• Zaangażowanie w inną sytuacje, unikanie sytuacji negatywnej

• Redefiniowanie

  • Sytuacji emotogennej

  • Emocji

• Zmiana ekspresywnego zachowania na bardziej pozytywne

• Wyładowanie afektu (często na innym obiekcie – przeniesienie: na obiekcie słabszym, mniej zagrażającym, nie pomaga często wyładowanie)

• Przekształcenie w chorobę somatyczną

• Składniki kompetencji emocjonalnej

10. Wiedza o strukturze relacji interpersonalnej (wyznaczanej bądź definiowanej przez bezpośrednią relację emocjonalną)

• 13-14 r. ż. – spostrzeganie asymetryczności relacji i asymetryczności w ujawnianiu emocji

11. Zdolność do emocjonalnej samowystarczalności

• Poczucie emocjonalnego sprawstwa, skuteczności

• Akceptacja własnych doświadczeń emocjonalnych

• POMIAR IE

• modele zdolnościowe

  • IE to zdolność do percepcji, oceny i ekspresji uczuć własnych i cudzych, wykorzystywania emocji w myśleniu oraz rozumienia emocji i zarządzania nimi w sposób wspomagający osobisty rozwój

  • Testy złożone z różnego rodzaju zadań czy problemów, których rozwiązanie wymaga wymienionych wyżej zdolności związanych ze sferą emocjonalną

  • Model Saloveya i Mayera jest przykładem

  • Test TIE (Test Inteligencji Emocjonalnej) jest obecnie opracowywany

• POMIAR IE

• modele mieszane lub modele cech

  • IE to szeroki wachlarz kompetencji i umiejętności począwszy od zdolności motywacyjnych, poprzez empatię i samokontrolę emocjonalną, aż po optymistyczne nastawienie do życia; cecha lub cechy osobowości dotychczas nie wyodrębniane w tradycyjnych teoriach osobowości

  • Metody kwestionariuszowe (samoopisowe), w których osoba badana sama dokonuje oceny własnych kompetencji emocjonalnych

• PRACA EMOCJONALNA

• Pojęcie wprowadzone do literatury w latach osiemdziesiątych przez Hochschild

• Zawody związane z sektorem usług (nauczyciel, sprzedawca, doradca finansowy, kelner, stewardessa), którym towarzyszy zestaw reguł nakazujących, jakie emocje są właściwe i pożądane w kontakcie z klientem.

• Odgrywanie płytkie/głębokie:

  • Płytkie – przyjmuję jedynie pewną maskę

  • Próba wzbudzenia w sobie naprawdę pożądanych stanów emocjonalnych

    • Odgrywanie płytkie wiąże się z większymi kosztami emocjonalnymi

    • Wypalenie zawodowe (Maslach) – syndrom stan, w którym nie mam już siły dłużej pracować:

  • Wyczerpanie emocjonalne

  • Depersonalizacja klienta

  • Poczucie obniżenia własnych dokonań (na skutek wyczerpania i depersonalizacji)

Dziękuję za uwagę

• Maria Finogenow
  
  PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład 9 (2011)

MIŁOŚĆ

• MIŁOŚĆ

• Agape – miłość bezinteresowna

• Philia – miłość platoniczna

• Eros (Amor) – miłość romantyczna

• Sexus – miłość zmysłowa

• Narcyzm – miłość samego siebie

• SKŁADNIKI MIŁOŚCI (Sternberg)

• INTYMNOŚĆ

  • Pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość i wzajemną zależność partnerów od siebie.

  • Pragnienie dobra dla partnera, szacunek dla partnera, zaufanie, zrozumienie się, dzielenie się wsparcie wymiana intymnych informacji poczucie szczęścia z powodu bycia razem

• NAMIĘTNOŚĆ

  • Konstelacja silnych uczuć zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.

  • Emocjom tym towarzyszy bardzo silne pragnienie maksymalnego połączenia się z partnerem.

  • Emocje pozytywne: zachwyt, tkliwość ,pożądanie, radość

  • Emocje negatywne: ból, niepokój, zazdrość, tęsknota

• ZAANGAŻOWANIE

  • Rozumiane jako decyzje, myśli i działania, ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek oraz na utrzymanie tego związku mimo występowania różnych przeszkód.

  • Decyzja świadoma

  • Składnik pozostający pod kontrolą

  • Często najsilniejszy składnik podtrzymujący uczucie miłości w trwałych związkach

Robert Sternberg

• FORMY MIŁOŚCI

• Lubienie – intymność

• Zadurzenie – namiętność

• Miłość pusta – zobowiązanie

• Miłość romantyczna – intymność i namiętność

• Miłość niedorzeczna – zaangażowanie i namiętność

• Miłość partnerska – zaangażowanie i intymność

• Miłość doskonała – intymność, namiętność i zaangażowanie

• DYNAMIKA TRZECH SKŁADNIKÓW MIŁOŚCI

• FAZY MIŁOŚCI

• ZAKOCHANIE – namiętność

• ROMANTYCZNE POCZĄTKI – namiętność i intymność

• ZWIĄZEK KOMPLETNY – namiętność, intymność i zaangażowanie

• ZWIĄZEK PRZYJACIELSKI – intymność i zaangażowanie

• ZWIĄZEK PUSTY – zaangażowanie

• ROZPAD ZWIĄZKU – ………

Uwagi:

• Fazy w odniesieniu do wykresu z poprzedniego slajdu.

• Nie każdy związek przechodzi przez wszystkie 6 faz – nie każdy związek się rozpada. Conditio sine qua non – zaangażowanie, ale trzeba pielęgnować też pozostałe dwa składniki.

• WARUNKI ZAKOCHANIA SIĘ

POBUDZENIE I INTERPRETACJA

• Pobudzenie niekoniecznie musi być wywołane przez dany obiekt, ale musi zostać mu przypisane.

• Transfer pobudzenia – przeniesienie przyczyn pobudzenia z tego, co rzeczywiście je wywołało, na coś (lub kogoś) nowego, co w tym czasie pojawiło się w naszym otoczeniu i skupiło na sobie naszą uwagę

*** Dutton i Aron – eksperyment – 2 mosty

*** White i Kight – konieczność skupienia uwagi na danym obiekcie

*** White i wsp. – Pobudzenie fizjologiczne nasila atrakcyjność tych osób, które już i tak są bardziej lub mniej atrakcyjne, obniża zaś atrakcyjność tych, które uważane są za brzydkie.

• Granicą jest nasilenie pobudzenia – nie można przedobrzyć z pobudzeniem fizjologicznym (pan chce wywołać pobudzenie biorąc panią na przejażdżkę – nie może być za szybka

• NAMIĘTNOŚĆ

• Ocena naszych własnych uczuć nie jest ich prostym odczytywaniem, a raczej myślowym konstruowaniem na podstawie spostrzeganych objawów własnych uczuć (Wojciszke).

• Czynniki wpływające na eskalację namiętności

• Emocje pozytywne (***Valins – ocena zdjęć nagich kobiet)

• Intensyfikująca rola emocji negatywnych (*** Dutton i Aron – wstrząsy elektryczne) – pobudzenie wywołane emocjami negatywnymi może tak samo stanowić pożywkę dla namiętności, jak i pobudzenie wywołane emocjami pozytywnymi

• Rola przeszkód – owoc zakazany (*** Driscroll i wsp. – opór rodziców)

  • Jedną z przeszkód, które pozytywnie wpływają na namiętność – odmienność wyznaniowa, ale po jakimś czasie ona dość gwałtownie spada

  • ODMIENNOŚĆ PŁCI

RODZENIE SIĘ POŻĄDANIA (Kinsey i wsp., 1948, 1953)

• Większa podatność mężczyzn na wizualne sygnały pobudzenia erotycznego

• Mężczyźni łatwiej ulegają podnieceniu czytając o seksie

• U kobiet podniecenie wynika głównie z bliskiego kontaktu fizycznego i dotyku

• Obecnie zanikanie tych różnic - tłumaczone jest to zanikaniem podwójnego standardu moralności

  • np. bardziej rozszerzone źrenice u kobiet niż u mężczyzn podczas oglądania pornografii (za: Paese, 2010)

  • Większa podatność mężczyzn na wizualne sygnały pobudzenia erotycznego jest warunkowana biologicznie i wynika z odmienności strategii, jakie każdej płci zapewniają sukces reprodukcyjny.

• ODMIENNOŚĆ PŁCI

ROMANTYCZNOŚĆ – MĘŻCZYZNI SĄ BARDZIEJ ROMANTYCZNYMI KOCHANKAMI NIŻ KOBIETY

• Mężczyźni: 20 % zakochało podczas trzech pierwszych spotkań

• Po 12 spotkaniach tylko 30 % nie było pewnych

• Kobiety: Odpowiednio 15% i 43% (Kanin i wsp.)

• Mężczyźni odkochują się trudniej – kobiety częściej przejmują inicjatywę podczas zrywania związku i są bardziej stanowcze.

• Mężczyźni popełniający samobójstwo z miłości: 4 x więcej mężczyzn w Polsce i 3 x więcej w USA.

• Kobiety mają ogólną tendencję do silniejszego przeżywania wszelkich uczuć - pozytywnych i negatywnych.

• Kobiety są bardziej uczuciowe, a mężczyźni bardziej kochliwi.

• KOGO I ZA CO LUBIMY

DUŻA LICZBA KONTAKTÓW

• Zasada kar i nagród – im częściej się z kimś spotykamy, tym częściej doświadczamy nagrody

• Usuwanie niepewności (coraz lepiej się znamy, im częściej się spotykamy bardziej się lubimy; osoba obca jest nieprzewidywalna)

• Responsywność (odpowiedniość – druga strona zaczyna się zachowywać zgodnie z naszymi oczekiwaniami)

Im częściej się widzimy, tym bardziej zaczynamy się lubić

LUBIENIE PARTNERA ZALEŻY OD:

• Zalet

• Wad (wady odgrywają ważniejszą rolę)

  • Wykrycie wady likwiduje dobroczynne skutki zalet. Wykrycie zalet nie równoważy wykrycia wad.

• Subiektywizm w ocenie cech partnera

• Atrakcyjność podobieństwa (jeśli jakąś osobę ocenimy jako podobną do nas, to zaczynamy ją lubić)

• Podobny (w zakresie preferencji, wartości, a nie faktów) oznacza POZYTYWNY, oraz SŁUSZNY

• Najważniejszą zaletą innych jest ich podobieństwo do nas i to, że oni nas lubią.

• KOGO I ZA CO LUBIMY

PRZYSŁUGI

Myślenie zdroworozsądkowe: przysługami zyskasz przyjaciół.

Wyniki badań: przysługi mogą zniechęcać:

• Norma wzajemności

• Przypuszczenie, że sprawca zrobił to w tym celu, by pozyskać naszą sympatię

• Niektóre przysługi informują o naszej ograniczoności (zrobiłem to, bo ty nie potrafisz)

KOMPLEMENTY

• Osoba komplementowana musi być niepewna swej wartości

• Dotyczą tych cech, których komplementowany nie jest pewien, czy je ma, ale wiesz, że chciałby mieć

• Pochlebstwo musi być wiarygodne

• BUDOWANIE ZWIĄZKU

SAMOSPEŁNIAJACE SIĘ PROROCTWA (*** Snyder i wsp. – rozmowy telefoniczne)

• Samospełniająca się przepowiednia (wstaje i mówię: „Dzisiaj będzie zły dzień.” i rzeczywiście – jest zły dzień)

• Znacznie lepiej zakładać, że jest się kochanym przez partnera, niż niekochanym

  • W obu przypadkach zachęcamy do zachowań potwierdzających to założenie

  • Łatwiej jest kochać osoby, które mają wysoką samoocenę, przekonane, że są warte miłości niż o samoocenie niskiej, przekonane, że na miłość nie zasługują

Najtrwalszy i szczęśliwy związek, gdy obie strony wnoszą podobnie:

• Poczucie nadmiernego obdarowania budzi poczucie winy i obawę o utratę

• A niedobór – poczucie krzywdy

• Małżonkowie przekonani, że otrzymują niesprawiedliwie mało, szybciej i częściej zdradzają.

Zasada mniejszego interesu, czyli mniejszego zaangażowania - osoba mniej zaangażowana uzyskuje profit w postaci większego wpływu na postać związku

Zasada mniejszego interesu, czyli mniejszego zaangażowania

• ŹRÓDŁA NEGATYWNYCH ZMIAN W ZWIĄZKU- PUŁAPKI
  (Wojciszke – opisuje tu koncepcję Sternberga)

Pułapki – schematy postępowania, które maja u podłoża dobre intencje

PUŁAPKA DOBROCZYNNOŚCI

Ciągłe dawanie

• Spadek atrakcyjności prezentów

• Wzrost oczekiwań

• Wzrost dokuczliwości zachowań negatywnych

• Stałe i wzajemne ofiarowywanie dobra (oraz unikanie wyrządzania partnerowi krzywd) prowadzi w miarę trwania związku do tego, że zdolność do sprawiania partnerowi przyjemności maleje, wzrasta natomiast zdolność do sprawiania mu bólu

• 5 prawo Frijdy – prawo hedonistycznej asymetrii – jeżeli dany bodziec jest bodźcem pozytywnym, to z czasem traci na wartości; jeżeli jest bodźcem negatywnym, to niestety nie traci na wartości – szybko się przyzwyczajamy do rzeczy pozytywnych, ale do negatywnych niestety nie

• Teoria strat i zysków w ocenianiu Aronsona – w momencie kiedy tracimy cos pozytywnego, to ta utrata jest odczuwana zwykle bardziej dotkliwie, niż warunki negatywne wyjściowe (utrata dobra jest odczuwana bardziej negatywnie, niż ogólnie stan negatywny)

• ŹRÓDŁA NEGATYWNYCH ZMIAN W ZWIĄZKU- PUŁAPKI

PUŁAPKA BEZKONFLIKTOWOŚCI

• Konflikty są nieuniknione

• Konflikty są nieprzyjemne – staramy się ich unikać:

  • efekty krótkotrwałe (tego unikania): ochrona siebie i partnera

  • efekty długotrwałe: uniemożliwienie zlikwidowania źródła konfliktów; brak orientacji co do zagrożenia dla związku; spadek umiejętności porozumiewania się; spadek radości z pojednania; spadek wiedzy o partnerze

• Stałe unikanie konfliktów w imię utrzymania wspólnoty działań, interesów i uczuć prowadzi do zaniku tej wspólnoty.

• Kiedy nie ujawniamy konfliktów, to intymność maleje.

• ŹRÓDŁA NEGATYWNYCH ZMIAN W ZWIĄZKU- PUŁAPKI

PUŁAPKA SPRAWIEDLIWOŚCI

• Sprawiedliwa wymiana dóbr – większa szansa na trwałość i satysfakcję

• Oczekiwanie sprawiedliwości w wymianie świadczeń sprowadza się głównie do odwzajemniania zachowań negatywnych

• Sprawiedliwość w zakresie wymiany zachowań negatywnych – najbardziej niekorzystna dla związku, ponieważ:

  • Błędne koło ciągle umożliwia „zrewanżowanie się”

  • Daje wytłumaczenie dla swoich negatywnych zachowań

  • Sprowadza się do wyrządzania nieco większej krzywdy, niż doznana ze strony partnera

• Kluczową dla związku umiejętnością partnerów jest powstrzymywanie się od rewanżu.

PUŁAPKA OBOWIĄZKU

• Systematyczne podpieranie uczuć do partnera odwołaniem się do poczucia obowiązku doświadczania tych uczuć.

  • Aronson, Carlsmith – groźba/prośba – zmiana atrakcyjności zabawki – uzasadnienie zewnętrzne/wewnętrzne

  • Lepper i wsp. – przedszkolaki bawiące się pisakami – nagroda Odznaki Dobrego Rysownika

• Paradoksalne skutki nagrody – obecność sytuacyjnego uzasadnienia własnego działania w postaci nagrody prowadzi do niedoceniania roli wewnętrznego uzasadnienia tego działania.

• Kierowanie się w związku poczuciem obowiązku – spadek uroku intymności.

• MODEL Johna Lee

• LEGENDA (ad. poprzedni slajd)

TYPY MIŁOŚCI:

• Storge – miłość przyjacielska, koleżeńska, u ludzi, którzy się długo znają, pozbawiona silnych wzruszeń i uniesień (namiętność pojawia się późno i nie przynosi pełnej satysfakcji)

• Eros – miłość pełna namiętności, idealizowania partnera, przypływu emocji, zafascynowanie drugą osobą, związana z silnym popędem fizjologicznym

• Ludus – miłość bez zobowiązań, traktowana jako zabawa, gdzie głównie staramy się przejąć kontrolę w związku, flirt, przygoda – osoby, które lubią pierwszą fazę miłości, ale bez deklaracji

KOMBINACJE TYCH TRZECH TYPÓW:

• Agape – miłość macierzyńska i altruistyczna, silna potrzeba bycia z drugą osobą, silne emocje, które jej towarzyszą

• Pragma – miłość pragmatyczna – bez namiętności, osoby te patrzą na miłość jak na pewne zabezpieczenie życiowe, inwestycja, kierują się nie przypływem emocji, ale racjonalną oceną

• Mania – miłość obsesyjna, pełna silnych emocji, wzlotów, upadków i poczucia przegranej, huśtawka emocjonalna – często w okresie adolescencji i wieku średniego, pełna obaw o utratę własnej autonomii/partnera, ale jednocześnie dążenia do zespolenia z drugą stroną

• CHEMIA MIŁOŚCI

ZAKOCHANIE

• Fenyloetyloamina – obecna w czekoladzie, serach, wodzie różanej; powoduje szybsze bicie serca, ścisk w gardle (utrata tchu) - uzależnia

• Feromony – substancje semiochemiczne, występują w oddechu i pocie

POŻĄDANIE SEKSUALNE

• Testosteron – u obu płci, odpowiedzialny za doznanie pożądania seksualnego, kobiety – nadnercza i jajniki, mężczyźni - jądra

EUFORIA, „USKRZYDLENIE”

• Dopamina (hormon szczęścia; jeśli jej brakuje, to pojawiają się doznania depresyjne) i norephetamina (obie: jesteśmy w stanie znieść zimno, ból, zwiększa się wiara we własne możliwości, ale wiąże się z tym również spadek racjonalnej oceny sytuacji)

STABILIZACJA – przywiązanie i bliskość

• Endorfiny – przypomina działanie morfiny, dają poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, wytwarzane w sytuacji bliskości partnera

• Oksytocyna – u kobiet i mężczyzn, ale tylko u kobiet odpowiada za rozwój więzi z partnerem, u mężczyzn ona występuje, ale jej działanie jest likwidowane działaniem testosteronu, u kobiet w sytuacjach jak poród, karmienie piersią, również orgazm

• Wazopresyna – u mężczyzn; występuje w węglowodanach i tłuszczach, również podczas zbliżenia seksualnego

• Maria Finogenow
  
  PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI

Wykład10 (2011)

WPROWADZENIE

DO PSYCHOLOGII MOTYWACJI

• MOTYWACJA

• MOTYWACJA – termin stosowany w psychologii do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za:

  • URUCHOMIENIE

  • UKIERUNKOWANIE

  • PODTRZYMANIE

  • I ZAKOŃCZENIE ZACHOWANIA

• Dotyczy on:

  • Mechanizmów zachowań prostych, jak i złożonych;

  • Mechanizmów wewnętrznych, jak i zewnętrznych;

  • Procesów afektywnych i poznawczych

Motywacja jest procesem.

• MOTYWACJA

• Ujęcie szerokie

  • Wszelkie odruchy są mechanizmami motywacyjnymi (większość badaczy się skupia na tym ujęcieu)

• Ujęcie wąskie

  • Nie ma miejsca na zachowania sterowane instynktami

• MOTYWACJA A TERMINY POKREWNE

• Emocje

  • Źródło pewnej gotowości do działania, emocje powodują, że podejmujemy pewne działania, a zatem motywacja jest przez neiktórych traktowana jako funkcja, jaką pełnią emocje – intensywność emocji wpływa na jakość wykonania zadania

• Potrzeby

  • Potrzeby = brak/nadmiar, często rozpatrywane jako cos, co lezy u podloza procesu motywacyjnego

• MOTYWACJA

DLACZEGO???

• Wybór określonej formy zachowania

• Mechanizmy podtrzymujące aktywność (silna wola, wytrwałość)

• Mechanizmy warunkujące zaniechanie zachowania

• Mechanizmy rozpoznawania wyniku czynności

Podział teorii (Kelly) na teorie:

• popychające (Push theories) – popęd, motyw, bodziec

• pociągające (Pull theories) – wartość, cel, potrzeba

• CZTERY MODELE MOTYWACYJNE wg Madsena

  • HOMEOSTATYCZNY – źródlem motywacji jest zaburzenie homeostazy (np. teorie ewolucyjne, psychoanalityczne)

  • PODNIETOWY - zrodlem motywacji jest bodziec, który uruchamia odpowiednie procesy energetyczne (teoria behawiorystyczna

  • POZNAWCZY – dzialajace bodzce uruchamiaja procesy poznawcze te zas uruchamiaja priocesy energetyczne i ksztaltuja reakcje, zrodlem motywacji jest przetwarzanie informacji (teroia pola Levina, teoria dysonansu poznawczego)

  • HUMANISTYCZNY – charakter indeterministyczny – zrodklo zachowan jest wewnetrzne, sytuacja zewnetrzna nie ma wplywu na motywacje do podjecia okreslonych zachowan, może mieć tylko wplyw na jego przebieg (hierarchia potrzeb Maslowa)

• Współcześnie także:

  • EWOLUCJONISTYCZNY

  • ATRYBUCYJNY (związane z wyjasnianiem przyczyn)

  • ZWIĄZANY Z „JA”

• MODEL HOMEOSTATYCZNY

• POTRZEBA ------ POPĘD --------- ODPOWIEDŹ

REDUKCJA POTRZEBY

POTRZEBA

• Specyficzny wewnętrzny stan, który może energetyzować zachowanie ukierunkowane na zaspokojenie danej potrzeby.

• Potrzeby pozostają często w związku z poziomem istotnych substancji cielesnych.

POPĘD

• Psychologiczna ekspresja motywu np. głód pragnienie. Popęd wyłania się z ze stanu wewnętrznej potrzeby oraz obecności celu, który może być źródłem zaspokojenia.

ODPOWIEDŹ

• Jakaś aktywność mięśniowa lub jakiekolwiek inne zachowanie.

• ETOLOGIA

• Gotowosc do wykonania utrwalonego wzorca zachowania

• Kluczowa rola instynktu: 3 głowne – rodzicielski, rozrodczy, migracji

• Wrodzony mechanizm wyzwalajacy – bodziec/zespol bodzcow, który może stabnowic czynnik uruchamiajacy dzialanie, nie wymaga uczenia się, stanowi konieczny i wystarczajacy warunek wystapienia zachowania instynktowego

• 3 etapy aktywnosci sterowanej popedem

1. etaop narastania instynkyu

2. Apetytywny – narasta pobudzenie organizmu

3. Konsumacyjny – rozladowanie instynktu

• socjobiologia

• Motywem rzadzacym wszelkimi zachowaniami organizmow zywych jest tendencja do rozpowszechniania swoich genów.

• 2 czynniki:

  • Okazja do rozpowszechniania genów (im wiecej okazji, tym lepiej)

  • Wybór partenra najlepszego z dostepnych

• PSYCHODYNAMICZNA KONCEPCJA MOTYWACJI

Odmienność zasad którymi kieruje się id, ego superego

• Id – zasada przyjemnosci i natychmiastowego rozladowania (jak dziecko)

• Ego – zasada rzeczywistosci; sklania do wyboru dojrzalszych form gratyfikacji (jak osoba dojrzala i dorosła)

• Superego – moralne zasady; poczucie kary za postepowanie wbrew kodeksowi etycznemu (jak sumienie)

Konflikty między presją popędu a lękiem przed karą zewnętrzną lub wewnętrzną – Lęk jest sygnałem niebezpieczeństwa

• Lęk obiektywny – realistyczny, w sytuacji realnego zagrożenia

• Lęk neurotyczny – opiera się na poczuciu, ze moje popedy mogą się wymknąć spod kontroli – zrobie coś, za co zostanę ukarana

• Lęk moralny – lęk przed własnym sumieniem

MECHANIZMY OBRONNE

• działają poniżej progu świadomości więc człowiek nie zdaje sobie sprawy z ich istnienia

• chronią / minimalizują lęk ( zbyt duży lęk i nadmierne wykorzystywanie mechanizmów obronnych sporawia, że neurotycy boją się przyznać do swoich pragnień i czerpać z nich przyjemność)

Różnice indywidualne miedzy ludźmi wyrażają się w

• sile popędu

• sposobach ich wyrażania,

• rozmiarach konfliktu i lęku

• wykorzystywaniu mechanizmów obronnych

• KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA

1. wszelkie zachowania są zdeterminowane

2. ich źródłem jest energia psychiczna (?)

3. zachowaniem rządzą wrodzone instynkty /popędy

4. motywy są nieświadome

źródło popędów - stany organizmu, procesy metaboliczne, inne formy kumulacji energii

Popęd życia (seksualny), przeżycia (pokarm), śmierci (destrudo)

Popęd (wg Freuda) spelnia nastepujace kryteria:

• Stan pobudzenia lub napiecia

• Impet popedu – strona energetyczna popedu, wielkosc dzialajacego napiecia

• Zaspokojenie (ukierunkowanie popedu) – usuniecie wewnetrxznego napiecia / przyjemnosc

• Przedmiot popedu – każdy stan organizmu, każdy obiekt, który redukuje napiecie i powoduje zaspokojenie dzialajacego popedu, może tez decydowac o sposobie zaspokojenia

• KONCEPCJE PSYCHODYNAMICZNE
  – nurt kulturowy

K. HORNEY- 2 mechanizmy motywacyjne:

1. potrzeba bezpieczeństwa i stanowiący konsekwencję braku jej zaspokojenia - lęk podstawowy

2. wyidealizowany obraz własnej doskonałości pozostający
   w konflikcie z ja realnym

Jego ujecie zblizone jest do ujecia poznawczego

E. FROMM - dążenie do integracji własnej osoby

Prekursor teorii humanistycznych

H. SULLIVAN:

1. potrzeba bezpieczeństwa

2. potrzeba przyjemności

Podsumowanie Cofer’a i Appley’a koncepcji psychodynamicznych to:

• energia - biologiczne siły organizmu

• geneza zachowania - popędy /potrzeby, instynkty/

• samokontrola motywacji - głównie nieświadoma

• mechanizm motywacyjny - redukcja napięcia

• Model podnietowy - TEORIA BEHAWIORYSTYCZNA

Ocenia się siłę motywacji post hoc (po włożonym wysiłku, liczbach prób, rodzaju wzmocnień).

POPĘD

• to wielkość deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu czynnika pozytywnego lub siła oddziaływania czynnika negatywnego

• w efekcie mniej lub bardziej ukierunkowany, mniej lub bardziej specyficzny niepokój pojawiający się w organizmie i uruchamiający czynności ukierunkowane na usunięcie tego niepokoju

Zarówno Poped jak i Pobudka mogą uruchamiac motywacje

Niekiedy Pobudka uruchamia Poped

Niekiedy Poped „stwarza” Pobudke (jeśli poped jest bardzo silny, to cos, co do tej pory było nieatrakcyjne, staje się dla nas bardzo atrakcyjne)

POBUDKA /przynęta/

• to stan lub obiekt mający zdolność do redukowania lub zmniejszania wielkości popędu

• Teoria behawiorystyczna

WZMOCNIENIE

• to każdy obiekt lub stan rzeczy, który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem danego bodźca

• brak oczekiwanego wzmocnienia pozytywnego to kara; brak oczekiwanego wzmocnienia negatywnego to nagroda

Pobudka = Wzmocnienie

Pobudka może = Wzmocnienie

Pobudka może dostarczać wzmocnienie

Gotowośc do wykonania zadania rośnie w zależności od

1. Wielkosci nagrody

2. Czestosci otrzymywania nagrody

3. Regularności otrzymywania nagrody (lepsze nieregularne)

• TEORIA BEHAWIORYSTYCZNA

Clark Hull

• motywacja ma swoje źródła w Darwinowskiej walce o byt

• do przeżycia niezbędne są pewne obiekty oraz umiejętności zdobywania tych obiektów

• każda forma deprywacji lub zagrożenia (deficyt obiektów pozytywnych lub nadmiar obiektów negatywnych) powoduje powstanie ogólnego popędu

• popędy uruchamiają zachowania, lepiej bądź gorzej wyuczone

• podstawowymi wyznacznikami zachowania są: popęd oraz nawyk

Potencjał pobudzeniowy reakcji = siła popędu x siła nawyku

• MODEL POZNAWCZY

TEORIA POLA – Kurt Lewin (teoria topologiczna)

• 1. Zachowanie jest funkcją pola istniejącego w czasie, gdy to zachowanie występuje.

B = f (P, E)

• 2. Analiza zawsze zaczyna się od sytuacji jako całości, w której wyróżnia się części składowe.

• 3. Konkretną osobę w konkretnej sytuacji można opisać w formie matematycznej.

• Pole psychologiczne (przestrzeń życiowa)

• MODEL POZNAWCZY – Lewin c.d.

• Energia psychiczna – jest uwalniana, gdy w rezultacie wzrostu napięcia w jakiejś części systemu, nastąpi utrata równowagi.

• Pole psychologiczne jest w stanie ciągłej dynamiki.

• Napięcia powstają w związku z potrzebami.

Właściwości napięcia:

• Tendencja do zrównania stanu napięcia w danym systemie z wielkością napięcia w otaczających systemach.

• Wywieranie nacisku na granicę systemu.

• MODEL POZNAWCZY

TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO – Leon Festinger

• Pomiędzy elementami poznawczymi mogą istnieć reakcje dysonansowe czyli niezgodności.

• Dysonans powoduje nacisk na działanie w kierunku jego redukcji.

• Przejawy działania tego nacisku to zmiany w zachowaniu, zmiany w danych poznawczych oraz ostrożność w przyswajaniu nowych informacji i opinii.

• MODEL POZNAWCZY – Festinger c.d.

1. Dysonans występuje prawie zawsze po podjęciu decyzji wyboru między dwiema lub więcej alternatywami.

2. Dysonans występuje prawie zawsze, gdy przez oferowanie nagrody lub zagrożenie karą usiłowano wywołać u danej osoby zachowanie zewnętrzne sprzeczne z jej własna opinią.

3. Przymusowy lub przypadkowy dopływ nowych informacji może wytworzyć elementy poznawcze pozostające w relacji dysonansu do już istniejących.

4. Otwarte wyrażenie odmiennego zdania prowadzi do powstania dysonansu poznawczego u członków grupy.

• PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA Hierarchia Potrzeb Maslowa

• potrzeby niedoboru i potrzeby wzrostu

(metapotrzeby)

• deprywacja potrzeb

samourzeczywistnienia,

a zatem niemożność samorealizacji,

powoduje metapatologie

• Motywacja konieczności

i wyboru