Właściwości cech osobowości :

• dwubiegunowość

• są wspólne (porównywanie ludzi między sobą)

• względnie stałe

• addytywne

• rozkład normalny w populacji

• przeciętne

• względnie niezależne od siebie

• jest oddawana jako nasza predyspozycja która wyznacza typowe zachowania ( zakładamy ze ta cecha ma podłoże biologiczne)

• pokazuje całościowy obraz osobowości

• badamy za pomocą kwestionariuszy

Jeżeli opisujemy osobę w kategoriach cech to opisujemy jej zachowani, uczucia które doświadcza, pewne typowe preferencje i dążenia

Teoria cech zajmował się Raymund Cattell aymond Cattell amerykański psycholog, był jednym z pionerów badań nad osobowością. Najważniejszym ich celem było odszukanie praw określających, jak ludzie o odmiennych osobowościach zachowują się w różnych sytuacjach i środowiskach.

wg niego osobowość to jest to co pozwala przewidzieć jak osoba zachowa się w danej sytuacji. Umożliwia dokonywanie przewidywania, jest czymś stałym. Na podstawie zachowania możemy wnioskować o cechach danej osoby.

3 rodzaje cech wg Cattella

• cechy obserwowalne(powierzchniowe) czy nieobserwowalne (źródłowe)

• ze względu na ich pochodzenie : środowiskowe ( pod wpływem środowiska,) , konstytucjonalne (genetycznie i biologicznie uwarunkowane

• ze względu na rodzaj informacji jakich dostarczają :temperamentalne jak osoba coś robi wrodzone aspekty zachowania , dynamiczne( dlaczego osoba cos robi), zdolnościowe w jakim stopniu i jak szybko może osoba coś zrobić, efektywność działąnia)

3 drogi poznawania osobowości (ze względu na zebrane dane)

• dane typu q - dane pochodzące z samoobserwacji, bez naszej refleksji nad osobą

• dane typu l - dane pochodzą z obserwacji innych osób

• dane typu t - dane pochodzące z badań eksperymentalnych

Źródła danych o osobowości

Dokumentacja życia - dane L. To rzeczywista dokumentacja zachowań w społeczeństwie, składają się na nią często oceny osób często stykających się z badaną osobą.

Kwestionariusz samoopisowy - dane Q. Obejmuje on wypowiedzi danej osoby o jej własnym zachowaniu, może wzbogacić dane L o informacje o psychice.

Test obiektywny - dane T, czyli stwarzanie specjalnych sytuacji, w których możliwa jest ocena zachowania danej osoby w sposób obiektywny.

Lęk jako stan i lęk jako cecha stała predyspozycja

Zasługi Cattella

H.J Eysenck - zwolennik teorii cech - najpierw trzeba mieć koncepcje osobowości a potem obserwować

• Cecha jest mocno zakorzeniona w naszej biologii i jest genetycznie uwarunkowana (dziedziczona)

• model osobowości jako pewnej struktury wspólna teoria Eysencka i Cattella

• sposoby zbierania danych podobne do Cattella

Wg Eysenck'a:
Osobowość - stanowi względnie trwałą organizację charakteru, temperamentu, intelektu i właściwości fizycznych, które determinują specyficzne sposoby przystosowania się do otoczenia.

2 źródła danych

• biologia, genetyka

• społeczne oddziaływanie

Eysenck wyodrębnił trzy podstawowe czynniki, wymiary osobowości :

1 . Introwersja – ekstrawersja .

• Ekstrawertyk. towarzyskość ,aktywność, żywość, asertywność, poszukiwanie doznań, beztroskość, dominacja , wybuchowość, śmiałość Introwersja – introwertyk jest zamknięty w sobie, ma ograniczone kontakty z ludźmi, jest wierny zasadom etyczno – moralnym, w samotności przeżywa ból, lęk, powściągliwa, wymagająca w wyborze przyjaciół

2 . Neurotyzm ; stabilność – niestabilność emocjonalna .

• Neurotyzm (labilność emocjonalna) Wymiar osobowości określany przez stabilność i niski poziom lęku z jednej , a niestabilność i wysoki poziom lęku z drugiej strony – bóle głowy, brak snu, niska odporność na stres, pesymistyczne podejście do życia, widzenie w czarnych barwach. Przeciwieństwo – stabilność emocjonalna. płochliwość, emocjonalność, markotność, strachliwość łatwo się wzruszają, reakcja emocjonalna jest niedostosowana do rzeczywistości

3 . Psychotyzm ; wysoki wynik wskazuje tendencję do izolacji , niewrażliwości , egoizmie , braku troski o innych ,itp.

• Psychotyzm – Wymiar osobowości określany przez tendencje do izolacji i niewrażliwości z jednej strony , a przez akceptację norm społecznych i troskę o innych ludzi z drugiej strony być psychotycznym, to być oderwanym od rzeczywistości; często świat fikcyjny np. autyzm. Agresywność, chłód emocjonalny, egocentryzm, bezosobowość, impulsywność, aspołeczność, brak empatii, gruboskórność, twórczość

3 typy osobowości

• Typ A - wysoka neurotyczność i wysoka ekstrawersja ( żyją pod presją czas, dla których ważna jest rywalizacja, o dużej ambicji, są wrogie i agresywne, chcą zrobić wszytko jak najwięcej, najlepiej i jak najkrótszym czasie) są narażone na : choroby wieńcowe, zawał serca, wrzody,

• Typ B - niska neurotyczność - zrównoważenie emocjonalne dobrze radzą sobie ze stresem, mają dobre zachowania adaptacyjne, które potrafią dobrze funkcjonować w różnych sferach : zawodowych, społecznych, One są zdrowsze

• Typ C- wysoka neurotyczność i niska ekstrawersja (introwersja) - osoby które mają obniżone poczucie własnej wartości, brak wiary w siebie, bierność, skłonność przezywania stanów obniżonego nastroju, depresyjność, pesymistyczne nastawienie do przyszłości. Są narażone na choroby nowotworowe

Coste i Mccrae

Pięcioczynnikowy model osobowości (w skrócie PMO) autorstwa Paula Costy i Roberta McCrae zwany też „wielką piątką” obejmuje następujące czynniki osobowości:

• neurotyczność (vs stałość emocjonalna) – odzwierciedlającą przystosowanie emocjonalne versus emocjonalne niezrównoważenie; skłonność do przeżywania negatywnych emocji (strachu, zmieszania, gniewu, poczucia winy) oraz podatność na stres psychologiczny neurotyczność lęk agresywna wrogość depresja impulsywność nadwrażliwość nieśmiałość

• ekstrawersję (vs introwersja) – która odnosi się do jakości i ilości interakcji społecznych ekstrawersja towarzyskość serdeczność asertywność aktywność poszukiwanie doznań emocjonalność pozytywna

• sumienność (vs nieukierunkowanie) – która oddaje stopień zorganizowania, wytrwałości i motywacji jednostki w działaniach zorientowanych na cel

oraz poziomu aktywności, energii, a także zdolności do doświadczania pozytywnych emocji

• otwartość na doświadczenie – wskazującą na tendencję do pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych, tolerancję na nowość i ciekawość poznawczą otwartość na doświadczenie wyobraźnia estetyka uczucia działanie idee wartości

• ugodowość (vs antagonizm) – opisującą nastawienie do innych ludzi (pozytywne versus negatywne) przejawiające się w altruizmie versus antagonizmie

Zalety

• prosty,

• uniwersalny model osobowości,

• który znajduje potwierdzenie w badaniach empirycznych,

• który porządkuje całą teorie cech,

• jest inspiracja do badań nad osobowością

• umożliwia opis osobowości

Wady

• brak badania motywacji jedynie opisujemy osobowość a nie dlaczego tak sie osoba zachowuje)

• model ten gubi unikalność i indywidualność jednostki

• nie ujmuje osobowość dynamicznie ale statycznie

• model który ignoruje sytuacyjne czynniki

Podsumowanie teorii cech

• umożliwia proste przejrzenie ujęcia osobowości

• umożliwia opis osobowość

• jest inspiracja do badań nad biologicznymi korelatami, nad dziedzicnzościa cech i ich uwarunkownaiem genetycnzym