WYOBRAŹNIA- to zdolność do tworzenia wyobrażeń a w szczególności wyobrażeń twórczych, jest też zdolnością do tworzenia hipotez, przypuszczeń, udawania i myślenia twórczego, wyobraźnia rozumiana jest też jako pole na którym pojawiają się wyobrażenia . | WYOBRAŻENIA A HALUCYNACJE- WYOBRAŻENIA –umysłowe obrazy rzeczywistości, przypominające spostrzeżenia ale pojawiają się pod nieobecność pewnego obiektu, mogą być wydobywane z pamięci lub konstruowane z elementów w niej zawartych; posługiwanie się wyobrażeniami wpływa HALUCYNACJE – mogą być traktowane jako specyficzny wypadek wyobrażeń, które mają źródło wyłącznie w umyśle a nie są obrazem rzeczywiście istniejących przedmiotów. |
REPREZENTACJE UMYSŁOWE- reprezentacja rozumiana ogólnie jako „rzecz coś oznaczającą, zajmująca miejsce czegoś, coś symbolizująca lub przedstawiająca”. Funkcja reprezentacji poznawczych jest przedstawienie umysłowi wszelkich dostępnych bodźców dostępnym zmysłom psychologowie uważają, ze reprezentacje powstają albo w wyniku bezpośredniego odwzorowania bodźca w umyśle lub w procesie budowania złożonej konstrukcji umysłowej, który ma polegać na zakodowaniu danych sensorycznych w specjalnym języku, w wyniku czego dane zostaną przetłumaczone na dane umysłowe |
---|---|---|
TEORIE REPREZENTACJI UMYSŁOWYCH- REALIZM : Platon twierdził że umysłowe reprezentacje obiektów rzeczywistych są strukturami psychicznymi, zachowującymi wygląd ich realnych pierwowzorów. Arystoteles przyjął metaforę umysłu jako zbioru pieczęci odciśniętej we wosku, Okham uznawał , że pierwsze spostrzeżenie fizycznego kształtu jest niezbędne do utworzenia jego reprezentacji umysłowej jednak sama reprezentacja nie musi przejawiać właściwości obiektu do którego się odnosi, reprezentacja może być także przywołana jeśli obiekt zostanie tylko wyobrażony a nie spostrzeżony KONSTRUKTYWIZM: Ten sam obiekt może być umysłowo reprezentowany na wiele różnych sposobów, Każdy z nas może samodzielnie i konstruktywnie tworzyć treść swoich przedstawień umysłowych i nie być tego świadomym. |
TEORIA KODOWANIA wg PAIVIO I MORTONA - Cztery podstawowe stanowiska teoretyczne dotyczące kodowania: 1.Pierwsze zakłada, że „głębokie" kodowanie ma charakter lingwistyczny. przykładem jest koncepcja determinizmu językowego Whorfa, zakładająca, że w procesie percepcji pośredniczy język; w zależności od wykorzystywanego języka potrafimy wyróżniać odmienne atrybuty, lub nawet kategorie obiektów. 2.drugie stanowisko: główną rolę w kodowaniu odgrywają procesy percepcyjne, niewerbalne. Stanowisko to można określić mianem determinizmu percepcyjnego. Zakłada ono, że atrybuty percepcyjne są podstawą kodowania, kategoryzacji i pamięci. 3.Trzecie stanowisko to teoria podwójnego kodowania. W teorii tej wyróżnia się dwa podstawowe systemy: werbalny i niewerbalny. Kryterium rozróżnienia jest natura jednostek reprezentujących świat zewnętrzny, sposób, w jaki jednostki te są organizowane w struktury wyższego rzędu, oraz sposób, w jaki te struktury mogą być reorganizowane albo transformowane. |
TEORIA KODOWANIA- Morton wprowadził pojęcia logogenu- struktura odpowiedzialna za generowanie reprezentacji werbalnych. Paivio wyróżnił drugi typ struktur odpowiedzialnych za generowanie reprezentacji obrazowych - są to imageny. Reprezentacje generowane przez imageny noszą nazwę image; tym image może być zarówno spostrzeżenie, jak też wyobrażenie. Słowa generowane przez logogeny w drugim systemie są w sposób arbitralny powiązane E)- czwartą grupę koncepcji stanowią te, które postulują istnienie trzeciego rodzaju kodu, odrębnego od kodu obrazowego i kodu werbalnego. w kodzie tym reprezentowane jest znaczenie rozumiane jako zbiór reakcji cząstkowych. Poziom reprezentacji operuje językiem wspólnym dla obu rodzajów kodów. Dzięki temu możliwy jest przekład z jednego rodzaju kodu na drugi. ten wspólny kod cechuje się dwiema podstawowymi właściwościami - jest on amodalny i ma charakter abstrakcyjny. Znaczenie referencjalne - utożsamiano je z przyporządkowywaniem określonych słów obrazom, a potem domyślnie obrazów rzeczywistym obiektom i relacjom między nimi. Tego rodzaju analiza znaczenia ma charakter wstępny Drugi rodzaj znaczenia - znaczenie intensjonalne. Sprowadza się ono do odtworzenia tego znaczenia za pomocą innych słów, lub też znaczeń zarejestrowanych w umyśle podmiotu poznającego Inna koncepcja, postulującą trzy rodzaje kodu: -odnosiła się do psychicznej reprezentacji emocji i do reprezentacji obiektów świata zewnętrznego. --W kodzie obrazowym zapisywane są informacje na temat bodźców wywołujących emocje, a także na temat bodźców, które mogły towarzyszyć powstaniu emocji. Rejestrowane są także dane na temat pobudzenia wewnętrznego (przyspieszone bicie serca, zasychanie --Kod werbalny zawiera nazwę emocji. Pełni on funkcje oznaczające i pozwala odróżnić jedną emocję od innej. na poziomie kodu werbalnego nie jest reprezentowane znaczenie. Znaczenie rejestrowane jest na poziomie kodu semantycznego czy abstrakcyjnego. Dopiero wtedy człowiek potrafi powiedzieć, co i dlaczego wywołało pewien stan emocjonalny, jak powstała emocja wpłynie na inne procesy psychiczne, a także jaki może znaleźć wyraz Koncepcja psychicznej reprezentacji emocji pozwala wyjaśnić, w jaki sposób powstają reprezentacje własnych procesów psychicznych Reprezentacja jest wynikiem integrowania informacji zarejestrowanych w trzech rodzajach kodu. Informacje mogą przechodzić z jednego rodzaju kodu do drugiego. Są to proste przejścia między kodem obrazowym i werbalnym-werbalizacja (jest warunkiem wstępnym komunikowania się z innymi ludźmi za pomocą słów) przejście między kodem werbalnym |
WPŁYW WYOBRAŻEŃ NA PAMIĘĆ- Wyobrażenia polepszają pamięć dzięki mechanizmowi podwójnego kodowania. Wyobrażenia są wykorzystywane jako środek mnemotechniczny. Trzy mnemotechniki, które wykorzystują wyobrażenia. Są to: metoda miejsc, wyobrażenia interakcyjne i metoda „ słów- wieszaków". Metoda miejsc: -dużą rolę odgrywa gdy musimy zapamiętać duży zbiór informacji, które muszą występować w określonej kolejności. -W pierwszym etapie tej metody poszukujemy uporządkowanego zbioru informacji, które są już zarejestrowane w naszej pamięci. Te informacje będą następnie wykorzystywane jako „rusztowanie". Np. pewne charakterystyczne domy, jakie mijamy po drodze do pracy czy na zajęcia. Wyobrażenia interakcyjne: -mają na celu znalezienie związków między elementami, które są ze sobą niepowiązane. -Ludzie podczas uczenia się grupują materiał w kategorie w sposób spontaniczny. Podstawą grupowania jest przynależność do jednej kategorii pojęciowej. Możliwości grupowania są więc ograniczone. W -metoda ta przyspiesza zapamiętywanie i zwiększa trwałość przechowania Metoda „słów-wieszaków" -opiera się na zastosowaniu już znanego tekstu, który traktowany jest jako pomoc przy tworzeniu skojarzeń z listą informacji do zapamiętania. - wykorzystuje do tworzenia tych wyobrażeń coś, co jednostka już zapamiętała kiedyś -Tekst pomocniczy powinien być dobrze znany lub łatwy do opanowania i powinien mieć oznaczenia określające kolejne pozycje na liście, jeśli chcemy uczyć się elementów -Lepiej jest wykorzystywać wyliczanki odnoszące się do wyobrażalnych elementów niż wyliczanki abstrakcyjne. |
WPŁYW WYOBRAŻEŃ NA PROCES ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW- wyobrażenia wywierają wpływ na rozwiązywanie problemów matematycznych. Dają one jednoczesny dostęp do wielu niezależnych informacji. -Jako nośniki informacji wykorzystywane są rysunki. Wyobrażenia odgrywają dużą rolę w procesie twórczym. Wg. Sheparda rola wyobrażeń w twórczości może być analizowana w dwóch planach. --Pierwszy obejmuje wyobrażenia pojawiające się w procesie rozwiązywania problemów. Wyobrażenia te są narzędziami wykorzystywanymi przez twórcę do rozwiązania jakiegoś problemu. -drugi plan dotyczy wyobrażeń poprzedzających pojawienie się twórczych rozwiązań; wyobrażenia są czynnikiem uruchamiającym przetwarzanie informacji, które w efekcie prowadzi do uzyskania nowego rezultatu. Podsumowanie: -wyobrażenia pomagają w rozwiązywaniu problemów pewnego typu -ułatwiają posługiwanie się strategiami o charakterze globalnym -są przydatne kiedy trzeba równocześnie analizować dużą pulę danych. mogą one też przeszkadzać, czy nawet prymitywizować procedury poznawcze. W wypadku twórczości wyobrażenia mogą oddziaływać na procedury poznawcze bezpośrednio, oraz pośrednio, poprzez procesy emocjonalne. |
WYOBRAŻENIA A PROCESY EMOCJONALNE- szczególny związek z wyobrażeniami przejawiają emocje wtórne. pojawiają się w wyniku specyficznej interpretacji znaczeniowej struktury sytuacji. Jednostka przypisuje sytuacji pewne znaczenie, które może być związane z realizowanymi przez nią celami, albo też określa przydatność danej sytuacji jako narzędzia osiągnięcia jakiegoś celu. Sytuacja, Wg Damisio w wypadku emocji wtórnych najpierw następuje pobudzenie odpowiednich okolic kory mózgowej (tu jest przeanalizowane znaczenie danego bodźca i zaktywizowane ślady pamięciowe doświadczeń emocjonalnych z przeszłości). Pobudzenie przekazywane do ciała migdałowatego, które prowadzi następnie do pobudzenia narządów wewnętrznych oraz do aktywizacji specyficznych emocjonalnych programów behawioralnych. Wyobrażenia związane z indywidualnym doświadczeniem życiowym danej jednostki, nasycone treściami emocjonalnymi, wpływają na funkcjonowanie poznawcze. Treść wyobrażeń określamy mianem marzeń na jawie gdzie występują ciągi zdarzeń, angażujących jednostkę, która jest ich głównym bohaterem; występują w nich inni ludzie oraz przedmioty nieożywione (które jednostka unika lub chce je osiągnąć) Wg terminologii Trzebińskiego, możemy stwierdzić, że marzenia mają charakter narracji albo autonarracji. Deficyt marzeń na jawie jest jedną ze składowych aleksytymii - syndromu związanego Marzenia i fantazjowanie mają bardzo duże znaczenie dla naszego życia emocjonalnego Obuchowskiego teoria Kod-Emocje wiąże poziom myślenia ze znakiem procesu emocjonalnego. Emocje o znaku negatywnym: - jednostka posługuje się kodami monokonkretnymi lub polikonkretnymi. W takim wypadku wyobrażenie może stanowić prostą transformację obrazu rzeczywiście istniejącego obiektu. Transformacja ta polega na zmianie pewnych cech - kształtu, barwy czy wielkości przedmiotu. emocje pozytywne: -wykorzystanie kodu abstrakcyjnego. Zmiana dotyczyć może fizycznych właściwości obiektu i jego funkcji, budowy czy struktury. Wg Lubard i Getz. emocje odgrywają dużą rolę w tworzeniu metafor gdzie Podstawą tworzenia jej jest dostrzeżenie podobieństwa między „dziedziną źródłową" -pole wyobraźni lub też informacje zmagazynowane w pamięci. -szczególne miejsce zajmują tu zindywidualizowane stany, odnoszące się do złożonych -Dzięki nim u jednostki może się pojawić zjawisko rezonansu (uruchomienia pojęć lub zindywidualizowanych wyobrażeń czy emocji, które są odległe od dziedziny źródłowej). w procesie twórczym pojęcia lub wyobrażenia mają dużą rolę. Posiadają one otoczkę emocjonalną, stanowiącą ich inherentną część. Otoczka emocjonalna nadaje pewien koloryt pojęciu i czyni je bardziej dynamicznym. Oatley i Johnson-Laird: system pamięciowy zawiera dwa podsystemy: podsystem semantyczny oraz podsystem doznaniowy. Dzięki istnieniu otoczki emocjonalnej. możliwe jest pojawienie się rezonansu afektywnego, który aktywizuje inne pojęcia lub wyobrażenia o zbliżonych właściwościach afektywnych. Rezonans uruchamia pojęcia lub wyobrażenia, które mają identyczny znak i inne właściwości emocjonalne, a mogą należeć do zupełnie innej dziedziny treściowej. To, jakie skojarzenia czy idee zostaną uruchomione, zależy od trzech następujących czynników: Siły rezonansowej pierwszej idei Idee czy wyobrażenia silnie nasycone afektywnie powodują silniejszy rezonans. Odległości pierwszej idei od jakiejś innej, która zaczyna rezonować pod wpływem pierwszej. Im ta odległość jest większa, tym dłuższą drogę musi przebyć pobudzenie i tym jest ono słabsze, kiedy już dotrze do następnej idei. 3. Progu pobudzenia w dziedzinie docelowej. Jednostka musi „wyczuć" rezonującą ideę lub wyobrażenie. Próg ten w niektórych sytuacjach jest bardzo wysoki dlatego też powstałe skojarzenia mogą być niedostępne dla świadomości. W innych sytuacjach, kiedy jednostka jest lekko pobudzona lub przeżywa emocje pozytywne, próg jest niski i skojarzenia stają się łatwo dostępne. |
RODZAJE REPREZENTACJI UMYSŁOWYCH- Najważniejsze rodzaje to słowa( elementy języka), obrazy umysłowe, idee( abstrakcje) OBRAZY UMYSŁOWE – rodzaje reprezentacji umysłowej najbardziej zbliżone do rzeczywistej formy przedstawianych obiektów, bardzo odległe od abstrakcyjnych pojęć POJĘCIE ABSTRAKCYJNE – może być pełne, ścisłe i bogate w treści ale nie przypominające reprezentowanego obiektu -Reprezentacje umysłowe różnią się także trwałością -Na przykład w toku rozwiązywania problemu tworzą się struktury przetwórcze, czy struktury próbne, którymi mogą być obrazy umysłowe czy utworzone na próbę pojęcia, -Mają za zadanie ułatwić twórcze rozwiązanie problemu, dzięki przybliżeniu do idealnego, na razie nie osiągniętego stanu docelowego -Te nietrwałe reprezentacje mogą zostać zastąpione w procesie przybliżania , innymi bardziej adekwatnymi reprezentacjami, które jeszcze bardziej przybliżą nas do problemu |
REPREZENTACJE OBRAZOWE- Przedstawiciele stanowiska obrazowego: Shepard oraz Kosslyn. Stanowiska obrazowego wyobrażenia są reprezentacjami analogowymi i holistycznymi, oddającymi ciągłą naturę rzeczywistości. Przypominają obrazy rzeczywistych przedmiotów. Wg. Kosslyna mają one charakter ąuasi-obrazowy, przedstawiają informacje w pewnym medium przestrzennym. Wyobrażane obiekty mają pewną wielkość i położenie w przestrzeni oraz przyjmują pewną pozycję. W systemie poznawczym występują dwa rodzaje reprezentacji: reprezentacje głębokie oraz reprezentacje płytkie. Reprezentacje głębokie: -przechowywane są w pamięci trwałej w postaci opisów strukturalnych, złożonych z twierdzeń. -Zbiór twierdzeń składających się na reprezentację głęboką tego wzoru nie jest dostępny świadomości. ----Może on przyjmować różne postaci. -Zapis w pamięci trwałej musi być zapisem ekonomicznym. -Cechy zapisywane są na „modłę Gibsonowską" - obejmują stałe związki między właściwościami -reprezentacja głęboka jest podstawą konstruowania ąuasi--obrazu. Proces ten zachodzi Być spostrzegany „okiem duszy". Wyobrażenie jest odczytaniem informacji zawartych W zakresie wyobrażeń słuchowych z pamięci trwałej pobierane są informacje, które następnie lokowane są w buforze słuchowym. Bufor wzrokowy przypomina bufor wzrokowo-przestrzenny, natomiast w wypadku wyobrażeń słuchowych uruchamiamy pętlę fonologiczną. Potrafimy wyobrażać sobie glosy innych ludzi czy zasłyszane niegdyś melodie. U ludzi wyobrażenia wzrokowe dominują nad wyobrażeniami pochodzącymi z innych modalności. |
REPREZENTACJE WERBALNE- korzystamy z niej gdy trzeba zweryfikować prawdziwość wyrażonego słowami twierdzenia -Potwierdzają to badania CLARCK’A, który poprosił badanych o wyciągnięcie wniosków - np. „ Jan jest wyższy od Piotra, Andrzej jest niższy od Piotra” Okazało się że udzielenie odpowiedzi na pytanie kto jest najwyższy?, zajęło różną ilość czasu w zależności od poznawczej i językowej złożoności zdania -Stosunkowo szybko odpowiadano na pytanie które było językowo zgodne z przesłankami – gdy użyte było słowo wyższy -Gdyby reprezentacje towarzyszące rozwiązywaniu sylogizmów były dostępne w postaci obrazów umysłowych, różnice tego rodzaju nie powinny wystąpić |
TEORIA PODWÓJNEGO KODOWANIA wg PAIVIO - człowiek reprezentuje rzeczywistość w dwóch systemach : niewerbalnym(sensorycznym) Sądy zawsze mają charakter amodalny ( niezależny od zaangażowanego kanału sensorycznego recepcji bodźców) System niewerbalny składa się z pięciu podsystemów (obrazy umysłowe, dźwięk, odczucia dotykowe, smakowe, węchowe) , w których są kodowane dane zmysłowe. Każdy system charakteryzuje się innym językiem kodowania i odpowiada za inna modalność reprezentowanych obiektów, dzięki temu możliwe jest utworzenie odrębnego obrazu sensorycznego dla każdego reprezentowanego obiektu Obrazy umysłowe odgrywają rolę dominującą w niewerbalnej reprezentacji poznawczej IMAGENY- wszelkie niewerbalne reprezentacje umysłowe, przetwarzane są szybko SYSTEM WERBALNY – umożliwia kodowanie informacji w postaci symboli językowych, zazwyczaj jest to język naturalny. W jego skład wchodzą trzy podsystemy do kodowania info werbalnych, LOGOGENY- wszystkie reprezentacje werbalne niezależnie od zaangażowanego kanału sensorycznego , ich właściwością jest symboliczny charakter związany z konwencją wiązania rzeczy lub innych oznaczonych obiektów ze znakami. Ich przetwarzanie dokonuje się w wolnym tempie i szeregowo |
SŁOWO I OBRAZ- WZAJEMNE RELACJE- Dwa systemy kodowania – werbalny i niewerbalny są względnie niezależne( w tym samym czasie możemy przetwarzać info słowne i obrazowe) Procesy referencyjne- wzbudzenie dowolnej reprezentacji umysłowej powoduje aktywizacje reprezentacji referencyjnej, proces ten zachodzi mimo niekompletności powiązań pomiędzy systemami PROCESY REPREZENTACYJNE- ich rola polega na przyporządkowaniu poszczególnych elementów spostrzeganego obiektu do jednego z pięciu podsystemów niewerbalnych lub jednego z trzech podsystemów werbalnych PROCESY ASOCJACYJNE – występują w systemie werbalnym i niewerbalnym, ich rola to łączenie poszczególnych reprezentacji w skojarzone ze sobą grupy ; porządek w jakim działają procesy asocjacyjne zależy od systemu *W zależności od rodzaju stymulacji system werbalny koduje : wszystko, ale obrazy EFEKT PRZEWAGI OBRAZU NAD SŁOWEM – kodowanie obrazu bardziej sprzyja efektywności zapamiętywania. Podsumowanie: umysł reprezentuje rzeczywistość co najmniej na dwa sposoby: obrazowy |
ROTACJE UMYSŁOWE- Czas rotacji umysłowej zależy wprost proporcjonalnie od wielkości kąta rota Zależność wprost proporcjonalna między kątem a czasem rotacji stopniowo zanika. Czas rotacji nie zależy od stopnia złożoności figury płaskiej ani też od tego, czy rotacja była wykonywana na płaszczyźnie kartki, czy też w trzecim wymiarze Rotacje umysłowe występują nie tylko u ludzi ale także u pawianów |