Rozdział I - "Czym jest socjologia":
Nauki społeczne:
Natura ludzkiego zachowania, związków międzyludzkich i ich rezultaty.
Socjologia,
Antropologia - fizyczna i kulturowa,
o Ekonomia - jak produkujemy, nabywamy i konsumujemy
niezbędne dobra; PNB,
Nauki polityczne - analiza źródła, rozdział i wykorzystanie władzy
w społeczeństwie.
Psychologia - podstawy i konsekwencje zachowania jednostki.
Perspektywa socjologiczna:
Istnieje wiele różnych "szkół myśli",
Socjologia - bada ludzkie zachowania społeczne, związki między ludźmi i rezultaty działalności społecznej.
"Egzystencja ludzka jest egzystencją społeczną" - główna myśl socjologiczna.
C. Wright Millis 1959 użył wyrażenia "wyobraźnia socjologiczna".
Emil Durkheim - badania nad samobójstwem - samobójstwo jest funkcją stopnia zintegrowania jednostki z grupą społeczną.
Dane empiryczne - fakty, dane statystyczne.
Twórcy socjologii:
Rozwinęła się na początku XIX wieku - 200 lat temu.
August Comte (1798 - 1857):
francuski filozof - twórca socjologii,
w 1838 roku ukuł termin "socjologia",
statyka społeczna - porządek i stabilizacja życia społecznego,
dynamika społeczna - zmiany społeczne,
Herbert Spencer (1820 - 1903):
Porównał społeczeństwo do żywego organizmu,
Prekursor szkoły "strukturalistyczno-funkcjonalistycznej",
Interesowało go "przetrwanie najlepiej przystosowanych",
Darwinizm społeczny - w społeczeństwie uwolnionym od interwencji rządu "nieprzystosowani" musieliby zniknąć.
Karol Marks (1818 - 1883):
Niemiecki filozof, jago poglądy są fundamentem "szkoły konfliktu",
Społeczeństwo dzieli się na tych co mają i nie mają, co prowadzi do "konfliktu klasowego",
Materializm dialektyczny - sprzeczności tkwiące w np: kapitalizmie wywołują kryzysy ekonomiczne, które dają początek nowym strukturom społecznym, a każda kolejna jest lepsza od poprzedniej.
Emil Durkheim (1858 - 1917):
Interesował się problemem porządku społecznego,
Solidarność mechaniczna - łączenie przez podobieństwo, plemiona,
Solidarność organiczna - związek polegający na wzajemnym wsparciu i na współzależności, dzisiejsze wyspecjalizowane społeczeństwa,
Max Weber (1864 - 1920):
Niemiecki socjolog, polemizował z Marksem,
Interesowały go: wartości, przekonania, zamiary i postawy, które kierują naszym zachowaniem - verstehen (rozumienie lub wgląd),
Stworzył typ idealny - konstrukcja pojęcia dowolnego zjawiska,
Połączył powstanie kapitalizmu z wartościami protestantyzmu.
Georg Simmel (1858 - 1918):
Odrzucił Spencerowską analogię społeczeństwa do organizmu,
Uważał społeczeństwo za "skomplikowaną pajęczynę wielokrotnych relacji pomiędzy jednostkami, które pozostają ze sobą w ciągłej interakcji" - socjologia formalna.
Badana nad "typami społecznymi", analiza zjawiska "obcego" - formalny członek grupy, nieakceptowany, brak integracji.
Współczesna socjologia amerykańska:
? Teorie makropoziomowe - koncentracja na społeczeństwie - organizmie społecznym (Comte i Spencer).
? Teorie mikropoziomowe - koncentracja na małych tworach jak grupy czy pary (Weber i Simmel).
Teorie makropoziomowe:
Ujęcie strukturalistyczno-funkcjonalistyczne:
Określona przez: Bronisława Malinowskiego, Talcotta Parsona, Roberta K. Merona i Kingsleya Davisa.
Istnienie funkcji - różne zjawiska i struktury społeczne można wyjaśnić w konsekwencji ich istnienia, magia by panować nad pogodą,
Pojęcie systemu - różne elementy społeczeństwa są związane z sobą, tak że zmiana w 1m prowadzi do zmian w innych.
Merton: organizacja ma funkcje jawne i ukryte, dysfunkcje - konsekwencje negatywne i efunkcje - konsekwencje pozytywne.
Teoria konfliktu:
Podstawą dzieła Marksa, nacisk na konflikt i współzawodnictwo.
Simmel - występują naciski asocjacyjne - łączące i dysocjacyjne.
Lewis A. Coser - konflikt spełnia często pozytywną funkcję.
Teorie mikropoziomowe:
? Badają interakcje zachodzące miedzy jednostkami.
? Interakcjonizm symboliczny:
o Pozostaje pod wpływam Webera, duży dorobek George`a Herberta Meada z Chicagowskiego uniwers.
o Interakcja - podstawowy proces społeczny, odbywa się poprzez symbole o ustalonym znaczeniu.
o Podstawowe pojęcia: jaźń (self) nie nadają się do pomiarów.
Etnometodologia:
Prace Alfreda Schulza i Harolda Garifnkela,
Nie istnieje uporządkowany świat społeczny, chyba że jego uczestnicy zgodzą się co do tego.
Głównym badaniem jest "analiza rozmów" wyjaśnia rutynowe sprawy.
Fenomenologiczny punkt widzenia - spoglądanie na świat oczami i umysłem respondenta.
Teoria wymiany:
Życie społeczne jest procesem handlu i negocjacji.
Analiza kosztów/korzyści.
Teoria przedstawiona przez George Homansa w 1950 roku.
"rachunek hedonistyczny" - robie to co niesie największą korzyść.
Rozdział II - "Metody badań socjologicznych":
Logika badań:
Metodologia - naukowo aprobowane metody zbierania dowodów.
Zmienna - cecha lub charakterystyka, która zmienia się bądź przybiera różne wartości w różnych warunkach: wiek, płeć, klasa społeczna.
Zmienne niezależna - zmienne, które wpływają na inne,
Zmienne zależne - zmienne, które poddawane są wpływom.
Korelacja - zmiana w obu zmiennych,
Korelacja pozytywna - jeśli wartość 1ej zmiennej rośnie/maleje i jednocześnie rośnie/maleje wartość 2giej.
Korelacja negatywna - jeśli wartość 1ej zmiennej rośnie/maleje a wartość 2giej maleje/rośnie.
Korelacja pozorna - przypadkowa korelacja.
Związek przyczynowo-skutkowy:
2 zmienne musza być skorelowane,
Zmienna niezależna musi poprzedzać w czasie zmienną zależna.
Musi istnieć pewność, że nie istnieje 3ia zmienna związana z 2ma.
Proces badawczy:
Zdefiniowanie problemu, przegląd literatury, formułowanie hipotez, rozważanie kwestii etycznych,
Wybór projektu badawczego, zbieranie danych, analiza danych, wyciąganie wniosków.
Metody badawcze:
Eksperyment laboratoryjny, terenowy:
Grupa eksperymentalna - z osób będących przedmiotami badań.
Grupa kontrolna - nie poddana działaniu zmiennej eksperymentalnej.
"Efekt Hawthorne" - każdy ma założenia co do badanej sprawy co wpływa na wyniki eksperymentu.
Wywiad, kwestionariuszowy.; badanie obserwacyjne, obserwacja wewnętrzna/zewnętrzna/ uczestnicząca. Analiza wtórna.
"Rzetelność badań" po powtórzeniu eksperymentu przez kogoś innego wynik się nie zmieni.
Rozdział III - "Kultura":
Kultura:
Osoba kulturalna - wykształcony, ma ogładę towarzyską i zna się na sztuce oraz potrafi docenić jej wartość.
Człowiek kultury - artysta, śpiewak, baletmistrz.
Kultura - cechą społeczeństwa a nie jednostki, wszystko czego uczymy się w czasie życia społecznego i co jest przekazywane poprzez pokolenia.
Składniki kultury: kultura materialna - rzeczy i niematerialna - wartości.
Wiedza - zbiór pojęć, które są częścią kulturowego dziedzictwa, oparte na wnioskach pochodzących z doświadczenia empirycznego.
Przekonania - poglądy nie poparte odpowiednią wiedzą empiryczną.
Wartości - abstrakcyjne pojęcie - to co społeczeństwo uważa za dobre.
Obyczaje proskryptywne - tabu , czego się nie powinno robić - tabu kazirodztwa.
Hipoteza relatywizmu językowego - teoria Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa, natura języka określa sposób, w jaki postrzegamy świat.
Kultura dionizyjska - gorączkowa aktywność, podwyższony poziom emocji, współzawodnictwo - plemię Kwakiutlów z wyspy Vancouver w Kolumbii Brytyjskiej.
Kultura apolińska - spokój, rezerwa, plemię Zuni z Nowego Meksyku.
Etnocentryzm - traktowanie swojej kultury, jako moralnie wyższej.
Socjobiologia - bmz, Edward Wilson 1975.
Rozdział IV - "Struktura społeczna":
Teoria funkcjonalistyczna:
5podstawowych instytucji: gospodarka, edukacja, rodzina, polityka, religia.
Społeczeństwa:
Myśliwsko-zbierackie,
Kopieniackie:
Rozwój uprawy roślin, XII - X w.p.n.e. system żarowo-odłogowy.
Dyfuzja kulturowa - rozprzestrzenianie się w śród grup wynalazków.
Pasterskie, Rolnicze, Przemysłowe, Postindustrialne - głównym celem produkcja informacji i usług.
Paradygmat AGLI:
AGLI - adaptacja, osiąganie celów, integracja, utajenie - utrzymywanie wzorów.
Parsons uważa ze są to 4 niezbędne funkcje każdego społeczeństwa.
Karol Marks:
Teoria konfliktu klas społecznych, rządzących i rządzonych.
Zmiana społeczna zachodzi przez rewolucje a nie przez rozwój.
Max Weber:
Biurokracja - jako niezbędnik dzisiejszej społeczności.
Od Kalwinistów wziął teorie predestynacji - z góry ustalone kto będzie zbawiony a kto nie. (rozwój kapitalizmu).
Rozdział V - "Grupy i organizacje społeczne":
Grupy:
Grupy pierwotne - małe grupy, których członkowie mają osobiste stosunki.
Grupy wtórne - większe, ich trwałość ma charakter okresowy.
Grupa swoja - taka, do której należy jednostka.
Grupa obca - taka, do której nie należy jednostka.
Grupa odniesienia - grupy ważne dla jednostki, która nie należy do nich.
Funkcja normatywna - określanie właściwych form zachowania,
Funkcja porównawcza - wzór do naśladowania, standard,
Funkcja audytoryjna - ocena stosowności zachowań jednostki.
Para = diada - z 2ch osób, wspólne zaangażowanie każdej z nich. Trójka = triada - z 3ch osób, bardziej stabilna niż para. Przywództwo instrumentalne - sprawuje osoba, która mobilizuje grupę do osiągania celów. Przywództwo ekspresywne - tworzenie harmonii i solidarności w grupie. Przywództwo typu "laissez faire" - nie starają się ani kierować działaniami grupy ani ich organizować. Consensus - zgoda. Biurokracja - wg Webera posiada odpowiednie cechy:
Podział pracy, hierarchia, przepisy i regulacje, bezosobowość, formalne spisane kartoteki i dokumenty, kompetencje techniczne i awans, personel administracyjny.
Typ idealny - "czysty" z którym można porównywać inne.
Oligarchia - system, w którym rządzi mniejszość. Organizacje kolektywistyczne - koncentrują się na tym ze klient to człowiek a nie kartoteka, władza jest podzielona, ważna jest indywidualna kreatywność.
Rozdział VIII - "Dewiacja i kontrola społeczna":
Dewiacja:
Przestępstwo - odstąpienie (dewiacja) od prawa.
1949 Sheldon stwierdził, że "typ ciała" ma związek z przestępczością:
Typ mezomorficzny - muskularny, atletyczny,
Typ ektomorficzny - wysoki, szczupły i wątły.
Typ endomorficzny - niski i gruby.
Teoria zróżnicowanych powiązań (Sutherland, 1940) -jednostki uczą się przestępczości w trakcie socjalizacji. Teoria kontroli (Walter Reckless, 1956) - zachowania przestępcze z braku wewnętrznej kontroli 1nostki. Anomia - typowe normy nie są już skuteczne dla każdego. 4 typy adaptacji dewiacyjnej (Merton): innowacyjna, rytualistyczna, wycofywanie się, bunt. Teoria naznaczenia - dewiacja jako niezdolność do skategoryzowania pewnych działań jako stosownych bądź niestosownych. Stygmat - silnie negatywny pogląd istotnie zmieniający widzenie siebie.
Rozdział XII - "Warstwy społeczeństwa według płci i wieku":
Różnice miedzy kobietą a mężczyzną:
Hermafrodyta - osoba z organami zarówno męskimi jak i żeńskimi.
Iorzędne cechy płciowe - narządy płciowe konieczne do reprodukcji,
IIgorzędowe narządy płciowe - wyróżniki fizyczne, nie są bezpośrednio związane z reprodukcją ( owłosienie).
Margaret Mead 1935 - badania 3ch społeczeństw w Nowej Gwineji:
Plemie Arapesh - k i m uczuciowi, pozbawieni agresji,
Plemie Mundugumor - łowcy i kanibale, k i m byli samolubni, agresywni i niewrażliwi na potrzeby innych,
Plemie Thambuli - istniały różnice między zachowaniami k i m, k nie nosiły ozdób, były dominujące i nie okazywały uczuć, m ulegli, uczuciowi, troszczyli się o dzieci i lubili plotkować.
Seksizm - pogląd, iż 1na płeć (zwykle żeńska) jest gorsza do 2giej. Gerontologia społeczna - bada społeczne aspekty starzenia się. Teoria aktywności (substytucji) - kładzie nacisk na znaczenie aktywności społecznej dla satysfakcji osobistej i poczucia tożsamości ludzi starych.
Rozdział XIII - "Rodzina":
Rodzina:
Rodzina nuklearna - 2 osoby dorosłe przeciwnej płci i ich dzieci/adopcja.
"Sanwich generation" - pokolenie kanapkowe, osoby dojrzałe, które tkwią (jak plaster szynki w kanapce) między wymaganiami dorastających dzieci i starzejących się rodziców.
Rodzina poligamiczna - związanie kilku rodzin nuklearnych:
Poliandria - kobieta ma paru mężów,
Poligynia - mąż ma wiele żon.
Egzogamia - wskazuje osoby, z którymi nie możemy tworzyć rodziny: związki kazirodcze, Endogamia - wskazuje osoby, z którymi możemy tworzyć rodziny: ta sama rasa, wyznanie, wykształcenie. Pochodzenie nieunilinearne:
Pochodzenie bilateralne - umożliwia ustalenie pochodzenia wg przodków płci męskiej i żeńskiej zarówno po stronie ojca jak i matki,
Pochodzenie podwójne - jest prosta kombinacją liniową pochodzenia matrylinearnego i matrylinearnego, ustalenie pochodzenia - mężczyźni od strony ojca i kobiety od strony matki.
Matryjarchat /patryjarchat ; egalitaryzm - równowaga w zakresie władzy.
Rozdział XV - "Religia":
Religie:
Animizm - przekonanie o działalności duchów w świecie; Afryka.
Teizm - wiara w istnienie bogów, którzy nad nami czuwają.
Politeizm - wielu bogów,
Monoteizm - jeden Bóg; Judaizm, Chrześcijaństwo, Islam.
Idealizm transcendentalny - opiera się na uświęconych zasadach myślenia i działania; Buddyzm. Funkcje religii: spójność społeczeństwa, nadanie sensu życiu, kontrola społeczeństwa, wsparcie psychiczne. Funkcjonalne równoważniki religii - zjawiska, które mają taki sam skutek jak religia i mogą ja zastępować. Marks 1848 - "religia jest opium dla ludu". Kwefy - w islamskich krajach chusty zasłaniająca włosy i twarz kobiety. Religie świata wg wielkości:
Chrześcijaństwo, islam - Koran, Mahomet VII w.p.n.e.
Hinduizm- dharma =siła moralna, karma = duchowy rozwój człowieka,
Buddyzm - Siddhart Gautama - Budda VI w.p.n.e.,8raka ścieżka szlachetności: wiara, postanowienie, mowa, czyn, życie, dążenie, pamiętanie i zagłębianie się.
Konfucjanizm - Konfucjusz V w.p.n.e., żen (humanitarność) - nakaz.
Judaizm - Żydzi, biblia, koszerne potrawy.
Rozdział XXII - "Zachowania zbiorowe i ruchy społeczne":
Zachowania zbiorowe:
Zachowania zbiorowe - spontaniczne i krótkotrwałe działania społeczne stosunkowo dużej liczby ludzi znajdujących się w niejasnej sytuacji.
Tłum - czasowe, spontaniczne i niezorganizowane zgromadzenie jednostek:
Tłum przypadkowy - przyciągające wzrok wydarzenie, wypadek, ale jednostki nie dążą do interakcji.
Tłum konwencjonalny - jednostki zebrały się w określonym celu, słuchacze wykładów, mają wspólny cel ale osiągają go jako jednostki.
Tłum ekspresywny - z powodu wydarzeń o ładunku emocjonalnym, Woodstock 1969, słabo zorganizowany, poziom emocji jest nieakceptowany w normalnych okolicznościach.
Tłum aktywny - zgromadzenie podekscytowanych jednostek, których emocje najczęściej znajdują ujście w działaniu niszczycielskim i przemocy, mecze piłkarskie - pseudo kibice, samosądy.
Tłum protestujący - tłum zorganizowany dobrze jak konwencjonalny ale działa destrukcyjnie jak tłum aktywny, McPhail i Wohlstein (1983) akty przemocy podczas zebrań pracowniczych.
Teorie zarażenia się (Le Bon, 1960) - jednostka traci w tłumie własną tożsamość i ogląd sytuacji, działa jak cząstka "umysłu zbiorowego". Teorie konwergencji - podejście psychologiczne, zachowania tłumu jako aktywność podobnie myślących jednostek. Teoria wyłaniania się norm - zachowania tłumu wyjaśniają normy społeczne, które powstają w wyniku interakcji między uczestnikami wydarzenia. Plotka - nieformalnie rozpowszechniana, nie potwierdzona informacja pochodząca z anonimowego źródła. Chwilowe wzory zachowania (frazes):
"Szał" (fad) - forma zachowania jakiej poddaje się duża liczba ludzi w stosunkowo krótkim czasie, taniec disco, kostka Rubika.
Moda - styl zachowania/wyglądu, popularny dłużej niż "szał", jest wytworem nacisku współczesnego społeczeństwa na zmiany.
Panika - bezładna ucieczka przed rzeczywistym lub domniemanym zagrożeniem. Histeria masowa - szybkie rozprzestrzenianie strachu - Czarownice. Ruchy społeczne - zgromadzenie 1nostek zorganizowanych w celu poparcia lub przeciwstawienia się zmianom kulturowym lub społecznym. 4 fazy funkcjonowania ruchów społecznych: powstanie, zjednoczenie, biurokracja, schyłek. Teoria upośledzenia (deprywacji) - ruch społeczny powstaje, gdy stosunkowo duża liczba jednostek czuje się pozbawiona tego, co uważa za niezbędne dla swojego szczęścia. Teoria napięcia strukturalnego Smelsera (1962) - o narastaniu ruchu społecznego decyduje 6 czynników:
Gotowość strukturalna, napięcie strukturalne, tworzenie i rozpowszechnianie informacji wyjaśniających, czynniki inicjujące, mobilizacja do działania, brak kontroli społecznej.
Teoria mobilizacji zasobów - ruchy społeczne powstają, gdy zasoby potrzebne do powstania takich ruchów są dostępne: pieniądze, ludzie...