Ekonomia - nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr. Bada jak ludzie radzą sobie z rzadkością, czyli jak realizują swoje nieograniczone potrzebny, posiadając ograniczone zasoby. Rzadkość – podstawowy fakt życia gospodarczego, mówiący o tym, że zasoby są ograniczone. Koszt alternatywny – to koszt najcenniejszej i niewykorzystanej alternatywy. Ekonomia pozytywna – zajmuje się światem gospodarczym takim, jakim on jest, stara się uogólnić procesy i mechanizmy zachodzące w nim. Ekonomia normatywna – zajmuje się światem gospodarczym takim, jakim powinien być, stosuje sądy wartościujące. Makroekonomia – pokazuje ogólny obraz gospodarczy i zajmuje się zależnościami między wielkimi agregatami (inflacja, dochód narodowy, podatki, bezrobocie itd.) Mikroekonomia – zajmuje się badaniem zachowań uczestników życia gospodarczego (konsumentów, producentów, inwestorów itd.) Popyt – ilość dóbr (towarów, usług) jaką gotowi są zakupić klienci przy danym poziomie ceny. Podaż – ilość dóbr (towarów i usług) oferowana do sprzedaży przy danym poziomie ceny. Rynek – jest to miejsce gdzie spotykają się kupujący i sprzedający w celu dokonywania wymiany. Całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich przebiegają. Zespól warunków prowadzących do kontaktów kupujących i sprzedających w celu wymiany dóbr i usług. Substytuty – zamienniki dóbr i usług bez utraty wartości i jakości Cena – koszt nabycia danego produktu Popyt nieelastyczny – pomimo znacznej zmiany ceny, liczba kupujących zmniejsza się nieznacznie (np. jedzenie) Popyt elastyczny – niewielka zmiana ceny, a liczba kupujących natychmiast spada znacznie (np. samochody) Determinanty popytu – zmiana postrzeganej wartości produktu, sezonowość, moda, reklama, promocja, gadżety, zmiana cen i dostępność dóbr substytucyjnych i komplementarnych, zmiana dochodów osobistych Determinanty podaży – koszty produkcji, oczekiwania co do wzrostu zapotrzebowania, zmiana cen innych dóbr (szczególnie wtedy, gdy łatwo jest zmienić profil produkcji) Państwo – najważniejszy podmiot gospodarczy. Reprezentowane przez rząd i różne wyspecjalizowane instytucje i agendy. Nie decyduje o gospodarce i nie wpływa bezpośrednio na rynek. Wpływ państwa ma charakter pośredniego oddziaływania np. przez regulacje prawne. Jego zadania to: ochrona obywateli przed zagrożeniem masowego bezrobocia, skutkami inflacji, zatruciem środowiska przyrodniczego, nierównomiernym rozwojem różnych regionów. Budżet – przewidywane na przyszły okres dochody i wydatki. Wyróżniamy budżet np. domowy i państwa. Funkcje budżetu państwa – fiskalna (gromadzenie dochodów, głownie z tytułu podatków), redystrybucyjna (pożądany podział dochodów, uwzględniający różny poziom zamożności), stymulacyjna (polega na dokonaniu pożądanych zmian w gospodarce np. poprzez wysokość podatku) Rodzaje budżetu państwa: centralny (ustawa budżetowa), lokalny Budżet domowy – zestawienie przychodów i rozchodów dokonywanych przez członków gospodarstwa domowego. Najważniejszym z przychodów są dochody, a najbardziej znaczące rozchody to opłaty (czynsz, gaz itd.) oraz odnawianie zużytych zasobów (żywności, ubrań, mebli) Prawo Engla – wraz ze wzrostem dochodów, wzrasta procent wydatków na potrzeby wyższego rzędu. (Potrzeby niższego rzędu: potrzeby fizjologiczne – głód, pragnienie, sen, ciepło, potrzeby bezpieczeństwa emocjonalnego i finansowego, Potrzeby wyższego rzędu: potrzeby społeczne, uznania i szacunku, samorealizacji) Budżet państwa – roczny plan gromadzenia dochodów i realizacji wydatków przez państwo w związku z wykonywaniem przez nie różnych funkcji (administracyjnych, obronnych, bezpieczeństwa publicznego, edukacyjnych). Budżet państwa musi być uchwalony przez parlament w formie ustawy. Upoważnia ona rząd do pobierania dochodów w określonych formach i określonej wysokości oraz wydatkowania nagromadzonych w ten sposób pieniędzy na określone cele i w określonych kwotach. PKB (produkt krajowy brutto) – miara określająca wartość pieniężną towarów, usług i inwestycji wytworzonych przez gospodarkę w określonym czasie. Podstawowe źródła dochodów publicznych: podatki, opłaty celne i administracyjne, własność publiczna (np. wpływ z eksploatacji surowców naturalnych), sprzedaż majątku państwowego, pożyczki zaciągane przez państwo w kraju lub za granicą. Dług publiczny – zobowiązanie finansowe obciążające państwo np. z tytułu sprzedaży obligacji, niezrealizowanych zobowiązań pożyczek dla pracowników sfery budżetowej (np. nauczycieli, lekarzy), odszkodowań za znacjonalizowany majątek prywatny. Inflacja – proces ekonomiczny polegający na wzroście ogólnego poziomu cen różnorodnych grup towarów. Wynika najczęściej ze zwiększania się ilości pieniędzy w obiegu w stosunku do przyrostu ilości towarów i usług oferowanych do sprzedaży. Najczęstszą przyczyną inflacji są działania rządu związane z koniecznością sfinansowania wydatków budżetu państwa np. inwestycji publicznych, wydatków socjalnych. Wzrost emisji pieniądza, powoduje wzrost popytu na rynku, a gdy podaż towarów i usług nie pokrywa tego popytu, następuje wzrost cen. Stopa inflacji – wskaźnik pokazujący w procentach, o ile spadła wartość pieniądza np. w ciągu roku. Rodzaje inflacji: a. ciągniona przez popyt (tzw. Inflacja nabywców); b. pchana przez koszty (tzw. Inflacja dostawców – gdy wzrasta cena jednego lub wielu zasobów); c. strukturalna (gdy producenci nie są w stanie nadążyć za zmianami struktury popytu i pojawiają się niedobory na pożądane dobra) Skutki inflacji w sakli mikro: powoduje redystrybucję dochodów poprzez zmiany relacji cen, dochodów oraz majątku. Jedni zyskują, inni tracą. Skutki inflacji w skali makro: zagraża stabilności gospodarczej, utrudnia lub uniemożliwa podejmowanie racjonalnych decyzji dotyczących polityki makroekonomicznej. Bezrobocie – zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących. Wyróżnia się bezrobocie frykcyjne (przejściowe spowodowane zmianą miejsca pracy lub przekwalifikowanie się pracowników), strukturalne (wynikające z rozbieżności kwalifikacji bezrobotnych i potrzeb na rynku pracy), sezonowe (związane z okresowym zapotrzebowaniem na pracę) Dlaczego ludzie są bezrobotni? Sami zwolnili się z pracy, zostali zwolnienie, rozpoczynają dopiero aktywność zawodową, powracają do aktywności zawodowej. Bezrobotni – osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach, lecz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia jej poszukiwań. Ludność aktywna zawodowo – osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach. Ludność bierna zawodowo – pozostałe osoby w wieku produkcyjnym. Bezrobotni = zasoby siły roboczej – zatrudnieni. Stopa bezrobocia - stosunek liczby osób bezrobotnych do zasobów siły roboczej. Spółka – umowny związek osób (wspólników) i ich kapitału w celu prowadzenia wspólnej, zarobkowej działalności gospodarczej Spółka cywilna – wyjątkowa kategoria spółek, kodeks cywilny wyraźnie wskazuje na jej brak podmiotowości – nie jest ona więc przedmiotem działalności gospodarczej, nie jest przedsiębiorstwem i nie ma osobowości prawnej. Tworzą ją co najmniej dwie osoby, podpisujące umowę i wnoszące wkłady pieniężne lub niepieniężne. Każdy ze wspólników odpowiada majątkiem osobistym – jeśli jeden z nich go nie posiada, koszty ponosi drugi. Spółka jawna – spółka handlowa, umowę spółki rejestruje Sąd Gospodarczy, wpisując ją do Krajowego Rejestru Sądowego. Nie stosuje się tu przepisów Kodeksu Cywilnego, lecz przepisy kodeksu spółek handlowych. Wspólnicy spółki jawnej za zobowiązania firmy odpowiadają bez ograniczeń, majątkiem firmy i majątkiem osobistym. Umowa takiej spółki musi zawierać nazwiska lub nazwy firm wszystkich wspólników. Spółka partnerska – spółka osobowa zakładana przez co najmniej dwie osoby o różnych lub takich samych zawodach, których wykonywanie w ramach tej spółki jest działalnością gospodarczą. Umowę zawiera się w formie aktu notarialnego i rejestruje w Krajowym Rejestrze Sądowym. Każdy partner może reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że w umowie zapisano inaczej. Partner nie odpowiada za zobowiązania spółki powstałe w wyniku działań innych partnerów lub osób zatrudnionych w spółce. Spółka komandytowa – spółka osobowa, która powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej umowa zawarta jest w formie aktu notarialnego. W nazwie tej spółki musi znajdować się nazwisko co najmniej jednego komplementariusza (wspólnika który za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczenia majątkiem firmy lub osobistym – może być ich kilku). Odpowiedzialność wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Spółka komandytowo-akcyjna – spółka osobowa, w której za zobowiązania wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), w spółce jest co najmniej jeden akcjonariusz i nie odpowiada za zobowiązania spółki. Powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i musi posiadać statut podpisany przez wszystkich komplementariuszy w postaci aktu notarialnego. Spółka z o.o. – spółka kapitałowa utworzona przez jedną lub kilka osób. Działa w oparciu o kapitał zakładowy (nagromadzone dobra służące do rozwoju produkcji lub nagromadzone zasoby finansowe angażowane w działalność gospodarczą). Kapitał zakładowy tworzony jest z udziałów wnoszonych przez wspólnika lub wspólników. Udziały te uprawniają do uczestnictwa w podziale zysku, który może być dokonany inaczej niż to wynika z udziałów. Spółka ta nabiera osobowości prawnej z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej organami jest Zarząd i Rada Nadzorcza. Odpowiedzialność prawna za jej zobowiązania ciąży na Zarządzie. Spółka akcyjna – należy do spółek kapitałowych. Może ją założyć jedna osoba, a nawet Skarb Państwa. Wspólnikami spółki akcyjnej są akcjonariusze (właściciele akcji), którzy po podpisaniu statutu w formie aktu notarialnego wybierają Zarząd. Rejestruje się ją w Krajowym Rejestrze Sądowym, a jej minimalny kapitał zakładowy wynosi 500 tys. zł. Naczelnym organem uchwalającym statut jest Walne Zgromadzenia Akcjonariuszy. Wybiera ono Zarząd i Radę Nadzorczą. Zyski dzielone są w stosunku do liczby akcji, a za zobowiązania spółki odpowiedzialność prawną ponosi Zarząd. Akcjonariusze odpowiadają do wysokości udziałów. Pieniądz – umożliwia wymianę dóbr i usług i jest powszechnie akceptowany przez społeczeństwo. Formy pieniądza: gotówka, wkłady a Vista, wkłady krótko- i długoterminowe, weksle skarbowe, obligacje, akcje, papiery wartościowe, samochody, domy. Barter – wymiana towarów za towar. Cechy pieniądza – trwały, poręczny, łatwo przenośny, łatwy do podziału, ograniczona podaż. Ekonomiczne: akceptowalność, płynności, stabilność siły nabywczej. Funkcje pieniądza – miernik wartości, środek wymiany, środek tezauryzacji (przechowywania, gromadzenia dóbr w formie pieniędzy), środek płatniczy mający powszechne zastosowanie. Aprecjacja – wzrost siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do innych walut (umocnienie się pieniądza) Deprecjacja – spadek siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do innych walut Dewaluacja – spadek siły nabywczej pieniądza wywołany czynnikami wewnętrznymi np. inflacją, kataklizmem, kryzysem Denominacja – np. w Polsce w 1995r. od cen odcięto cztery zera Banki – przedsiębiorstwa zajmujące się gromadzeniem pieniędzy, ich inwestowaniem, udzielaniem kredytów oraz prowadzeniem operacji finansowych. Bank centralny – (w Polsce NBP) – „bank banków”, emituje pieniądze obowiązujące w danym państwie jako środek płatniczy. Jego głównym celem jest utrzymanie stabilności systemu finansowego. Dba o stabilność kursu złotego na rynku krajowym, a także światowym. Dba o niski poziom inflacji i reguluje obrót pieniądza gotówkowego i kredytowego. Struktury rynkowe: - czysta konkurencja (konkurencja doskonała) – cenę ustala rynek - konkurencja monopolistyczna – względnie duża liczba producentów i nabywców, charakter pozacenowy, pewne bariery wejścia - oligopol – kilkunastu producentów, wśród których znajduje się dominujący i ustala ceny - monopol pełny – producent wytwarza jeden unikatowy produkt i ustala jego cenę (często bardzo wysoką) Konkurencja – proces, w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji swoich interesów, próbując przedstawić korzystniejsze od innych oferty. Może być cenowa albo poza cenowa. Niedoskonałość konkurencji – pojawia się wtedy, gdy podaż jakiegokolwiek uczestnika rynku jest na tyle duża, by był on w stanie wywierać wpływ na cenę. Zasoby: naturalne, kapitał, ludzkie. Cel zarządzania- doprowadzenie do zgodność: celów z osiągnięciami, projektu z realizacją, tego czego oczekuje klient z tym co otrzymuje, tego czym firma chce być z tym czym jest. Rodzaje podmiotów gospodarczych: gospodarstwo domowe, organizacje gospodarcze, państwo. Gospodarstwo domowe- pełni funkcję konsumpcyjną (zaspokajanie potrzeb) i produkcyjną (zdobywanie środków na zaspokajanie potrzeb). Celem jego jest maksymalizacja użyteczności, czyli satysfakcji gospodarstwa domowego z konsumpcji koszyka dóbr. Organizacja – grupa ludzi mająca wspólny cel, zadania, plan i program. Planowa koordynacja działań grupy ludzi dla osiągnięcia wspólnych, jasno określonych celów za pomocą podziału pracy i funkcji oraz hierarchi władzy i odpowiedzialności. Model organizacji: C – cele, określenie strategii; L – ludzie, ich kwalifikacje, umiejętności, postawy i zachowanie; S – struktura formalna określana w dokumentacji, struktura rzeczywista pomiędzy organizacją i jej otoczeniem; T – technologia wykonywania działań i osiągania celów; O – otoczenie (elementy spoza organizacji mające wpływ na jej sposób działania) Funkcje zarządzania: Wg H. Fayloa: planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrolowanie Wg Gryfina – zestaw działań kierowanych na zasoby i wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny Wg Kasta i Rosenzweiga – utrzymanie kompleksowego spojrzenia na organizację jako system i jej bieżącą sytuację w otoczeniu, formułowanie celów i strategii jako całości, organizowanie podsystemów technicznych i struktury, projektowanie systemów informacyjno-decyzyjnych, kształtowanie systemu kierowania ludźmi, usprawnienie funkcjonowania organizacji Wg. Stonera – planowanie (cele i jak je osiągnąć), organizowanie (określenie najlepszego sposobu wykonywania działań i wykorzystywania zasobów), przewodzenie-motywowanie, kontrolowanie działalności członków organizacji oraz wykorzystywanie wszystkich jej zasobów. 14 zasad Fayola: - podział pracy;- autorytet (władza oparta na akceptacji przez tych, którzy jej podlegają: formalny lub osobisty);- dyscyplina (pracowitość, posłuszeństwo itd.);- jedność rozkazodawstwa ( jeden pracownik = jeden przełożony) /Rozpiętość kierowania: formalna (liczba osób podporządkowanych bezpośrednio przełożonemu), rzeczywista (liczba osób, którymi przełożony bezpośrednio kieruje), potencjalna (najbardziej uzasadniona z punktu widzenia sprawności kierowania);- jednolitość kierownictwa (jeden szef zespołu i jeden plan do zrealizowania);- podporządkowanie interesu osobistego z interesem ogółu;- wynagrodzenie (sprawiedliwe, z punktu widzenia przełożonego i pracodawcy, nagradzające pracownika);- centralizacja;- hierarchia (przełożeni i podwładni);- ład (odpowiednie miejsce dla każdego pracownika i każdej rzeczy w organizacji);- stabilność personelu;- inicjatywa;- Espirit de corps – zgranie personelu, harmonia, praca zespołowa, poczucie jedności Nowe wymagania w stosunku do kadry inżynierskiej: kompetencje (umiejętność wykorzystywania własnej wiedzy, analizowania, rozwiązywania problemów, kreatywność, praca zespołowa, umiejętność zarządzania), ciągłe doskonalenie kompetencji, rosnąca odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstwa oraz osobista kadry, rosnące znaczenie etyki, rosnąca odpowiedzialność za poziom konkurencyjności i innowacyjność polskiej gospodarki, potrzeba wszechstronnego kształcenia inżynierów ukierunkowana na umiejętności praktyczne.	Ekonomia - nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr. Bada jak ludzie radzą sobie z rzadkością, czyli jak realizują swoje nieograniczone potrzebny, posiadając ograniczone zasoby. Rzadkość – podstawowy fakt życia gospodarczego, mówiący o tym, że zasoby są ograniczone. Koszt alternatywny – to koszt najcenniejszej i niewykorzystanej alternatywy. Ekonomia pozytywna – zajmuje się światem gospodarczym takim, jakim on jest, stara się uogólnić procesy i mechanizmy zachodzące w nim. Ekonomia normatywna – zajmuje się światem gospodarczym takim, jakim powinien być, stosuje sądy wartościujące. Makroekonomia – pokazuje ogólny obraz gospodarczy i zajmuje się zależnościami między wielkimi agregatami (inflacja, dochód narodowy, podatki, bezrobocie itd.) Mikroekonomia – zajmuje się badaniem zachowań uczestników życia gospodarczego (konsumentów, producentów, inwestorów itd.) Popyt – ilość dóbr (towarów, usług) jaką gotowi są zakupić klienci przy danym poziomie ceny. Podaż – ilość dóbr (towarów i usług) oferowana do sprzedaży przy danym poziomie ceny. Rynek – jest to miejsce gdzie spotykają się kupujący i sprzedający w celu dokonywania wymiany. Całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich przebiegają. Zespól warunków prowadzących do kontaktów kupujących i sprzedających w celu wymiany dóbr i usług. Substytuty – zamienniki dóbr i usług bez utraty wartości i jakości Cena – koszt nabycia danego produktu Popyt nieelastyczny – pomimo znacznej zmiany ceny, liczba kupujących zmniejsza się nieznacznie (np. jedzenie) Popyt elastyczny – niewielka zmiana ceny, a liczba kupujących natychmiast spada znacznie (np. samochody) Determinanty popytu – zmiana postrzeganej wartości produktu, sezonowość, moda, reklama, promocja, gadżety, zmiana cen i dostępność dóbr substytucyjnych i komplementarnych, zmiana dochodów osobistych Determinanty podaży – koszty produkcji, oczekiwania co do wzrostu zapotrzebowania, zmiana cen innych dóbr (szczególnie wtedy, gdy łatwo jest zmienić profil produkcji) Państwo – najważniejszy podmiot gospodarczy. Reprezentowane przez rząd i różne wyspecjalizowane instytucje i agendy. Nie decyduje o gospodarce i nie wpływa bezpośrednio na rynek. Wpływ państwa ma charakter pośredniego oddziaływania np. przez regulacje prawne. Jego zadania to: ochrona obywateli przed zagrożeniem masowego bezrobocia, skutkami inflacji, zatruciem środowiska przyrodniczego, nierównomiernym rozwojem różnych regionów. Budżet – przewidywane na przyszły okres dochody i wydatki. Wyróżniamy budżet np. domowy i państwa. Funkcje budżetu państwa – fiskalna (gromadzenie dochodów, głownie z tytułu podatków), redystrybucyjna (pożądany podział dochodów, uwzględniający różny poziom zamożności), stymulacyjna (polega na dokonaniu pożądanych zmian w gospodarce np. poprzez wysokość podatku) Rodzaje budżetu państwa: centralny (ustawa budżetowa), lokalny Budżet domowy – zestawienie przychodów i rozchodów dokonywanych przez członków gospodarstwa domowego. Najważniejszym z przychodów są dochody, a najbardziej znaczące rozchody to opłaty (czynsz, gaz itd.) oraz odnawianie zużytych zasobów (żywności, ubrań, mebli) Prawo Engla – wraz ze wzrostem dochodów, wzrasta procent wydatków na potrzeby wyższego rzędu. (Potrzeby niższego rzędu: potrzeby fizjologiczne – głód, pragnienie, sen, ciepło, potrzeby bezpieczeństwa emocjonalnego i finansowego, Potrzeby wyższego rzędu: potrzeby społeczne, uznania i szacunku, samorealizacji) Budżet państwa – roczny plan gromadzenia dochodów i realizacji wydatków przez państwo w związku z wykonywaniem przez nie różnych funkcji (administracyjnych, obronnych, bezpieczeństwa publicznego, edukacyjnych). Budżet państwa musi być uchwalony przez parlament w formie ustawy. Upoważnia ona rząd do pobierania dochodów w określonych formach i określonej wysokości oraz wydatkowania nagromadzonych w ten sposób pieniędzy na określone cele i w określonych kwotach. PKB (produkt krajowy brutto) – miara określająca wartość pieniężną towarów, usług i inwestycji wytworzonych przez gospodarkę w określonym czasie. Podstawowe źródła dochodów publicznych: podatki, opłaty celne i administracyjne, własność publiczna (np. wpływ z eksploatacji surowców naturalnych), sprzedaż majątku państwowego, pożyczki zaciągane przez państwo w kraju lub za granicą. Dług publiczny – zobowiązanie finansowe obciążające państwo np. z tytułu sprzedaży obligacji, niezrealizowanych zobowiązań pożyczek dla pracowników sfery budżetowej (np. nauczycieli, lekarzy), odszkodowań za znacjonalizowany majątek prywatny. Inflacja – proces ekonomiczny polegający na wzroście ogólnego poziomu cen różnorodnych grup towarów. Wynika najczęściej ze zwiększania się ilości pieniędzy w obiegu w stosunku do przyrostu ilości towarów i usług oferowanych do sprzedaży. Najczęstszą przyczyną inflacji są działania rządu związane z koniecznością sfinansowania wydatków budżetu państwa np. inwestycji publicznych, wydatków socjalnych. Wzrost emisji pieniądza, powoduje wzrost popytu na rynku, a gdy podaż towarów i usług nie pokrywa tego popytu, następuje wzrost cen. Stopa inflacji – wskaźnik pokazujący w procentach, o ile spadła wartość pieniądza np. w ciągu roku. Rodzaje inflacji: a. ciągniona przez popyt (tzw. Inflacja nabywców); b. pchana przez koszty (tzw. Inflacja dostawców – gdy wzrasta cena jednego lub wielu zasobów); c. strukturalna (gdy producenci nie są w stanie nadążyć za zmianami struktury popytu i pojawiają się niedobory na pożądane dobra) Skutki inflacji w sakli mikro: powoduje redystrybucję dochodów poprzez zmiany relacji cen, dochodów oraz majątku. Jedni zyskują, inni tracą. Skutki inflacji w skali makro: zagraża stabilności gospodarczej, utrudnia lub uniemożliwa podejmowanie racjonalnych decyzji dotyczących polityki makroekonomicznej. Bezrobocie – zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących. Wyróżnia się bezrobocie frykcyjne (przejściowe spowodowane zmianą miejsca pracy lub przekwalifikowanie się pracowników), strukturalne (wynikające z rozbieżności kwalifikacji bezrobotnych i potrzeb na rynku pracy), sezonowe (związane z okresowym zapotrzebowaniem na pracę) Dlaczego ludzie są bezrobotni? Sami zwolnili się z pracy, zostali zwolnienie, rozpoczynają dopiero aktywność zawodową, powracają do aktywności zawodowej. Bezrobotni – osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach, lecz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia jej poszukiwań. Ludność aktywna zawodowo – osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach. Ludność bierna zawodowo – pozostałe osoby w wieku produkcyjnym. Bezrobotni = zasoby siły roboczej – zatrudnieni. Stopa bezrobocia - stosunek liczby osób bezrobotnych do zasobów siły roboczej. Spółka – umowny związek osób (wspólników) i ich kapitału w celu prowadzenia wspólnej, zarobkowej działalności gospodarczej Spółka cywilna – wyjątkowa kategoria spółek, kodeks cywilny wyraźnie wskazuje na jej brak podmiotowości – nie jest ona więc przedmiotem działalności gospodarczej, nie jest przedsiębiorstwem i nie ma osobowości prawnej. Tworzą ją co najmniej dwie osoby, podpisujące umowę i wnoszące wkłady pieniężne lub niepieniężne. Każdy ze wspólników odpowiada majątkiem osobistym – jeśli jeden z nich go nie posiada, koszty ponosi drugi. Spółka jawna – spółka handlowa, umowę spółki rejestruje Sąd Gospodarczy, wpisując ją do Krajowego Rejestru Sądowego. Nie stosuje się tu przepisów Kodeksu Cywilnego, lecz przepisy kodeksu spółek handlowych. Wspólnicy spółki jawnej za zobowiązania firmy odpowiadają bez ograniczeń, majątkiem firmy i majątkiem osobistym. Umowa takiej spółki musi zawierać nazwiska lub nazwy firm wszystkich wspólników. Spółka partnerska – spółka osobowa zakładana przez co najmniej dwie osoby o różnych lub takich samych zawodach, których wykonywanie w ramach tej spółki jest działalnością gospodarczą. Umowę zawiera się w formie aktu notarialnego i rejestruje w Krajowym Rejestrze Sądowym. Każdy partner może reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że w umowie zapisano inaczej. Partner nie odpowiada za zobowiązania spółki powstałe w wyniku działań innych partnerów lub osób zatrudnionych w spółce. Spółka komandytowa – spółka osobowa, która powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej umowa zawarta jest w formie aktu notarialnego. W nazwie tej spółki musi znajdować się nazwisko co najmniej jednego komplementariusza (wspólnika który za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczenia majątkiem firmy lub osobistym – może być ich kilku). Odpowiedzialność wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Spółka komandytowo-akcyjna – spółka osobowa, w której za zobowiązania wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), w spółce jest co najmniej jeden akcjonariusz i nie odpowiada za zobowiązania spółki. Powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i musi posiadać statut podpisany przez wszystkich komplementariuszy w postaci aktu notarialnego. Spółka z o.o. – spółka kapitałowa utworzona przez jedną lub kilka osób. Działa w oparciu o kapitał zakładowy (nagromadzone dobra służące do rozwoju produkcji lub nagromadzone zasoby finansowe angażowane w działalność gospodarczą). Kapitał zakładowy tworzony jest z udziałów wnoszonych przez wspólnika lub wspólników. Udziały te uprawniają do uczestnictwa w podziale zysku, który może być dokonany inaczej niż to wynika z udziałów. Spółka ta nabiera osobowości prawnej z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej organami jest Zarząd i Rada Nadzorcza. Odpowiedzialność prawna za jej zobowiązania ciąży na Zarządzie. Spółka akcyjna – należy do spółek kapitałowych. Może ją założyć jedna osoba, a nawet Skarb Państwa. Wspólnikami spółki akcyjnej są akcjonariusze (właściciele akcji), którzy po podpisaniu statutu w formie aktu notarialnego wybierają Zarząd. Rejestruje się ją w Krajowym Rejestrze Sądowym, a jej minimalny kapitał zakładowy wynosi 500 tys. zł. Naczelnym organem uchwalającym statut jest Walne Zgromadzenia Akcjonariuszy. Wybiera ono Zarząd i Radę Nadzorczą. Zyski dzielone są w stosunku do liczby akcji, a za zobowiązania spółki odpowiedzialność prawną ponosi Zarząd. Akcjonariusze odpowiadają do wysokości udziałów. Pieniądz – umożliwia wymianę dóbr i usług i jest powszechnie akceptowany przez społeczeństwo. Formy pieniądza: gotówka, wkłady a Vista, wkłady krótko- i długoterminowe, weksle skarbowe, obligacje, akcje, papiery wartościowe, samochody, domy. Barter – wymiana towarów za towar. Cechy pieniądza – trwały, poręczny, łatwo przenośny, łatwy do podziału, ograniczona podaż. Ekonomiczne: akceptowalność, płynności, stabilność siły nabywczej. Funkcje pieniądza – miernik wartości, środek wymiany, środek tezauryzacji (przechowywania, gromadzenia dóbr w formie pieniędzy), środek płatniczy mający powszechne zastosowanie. Aprecjacja – wzrost siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do innych walut (umocnienie się pieniądza) Deprecjacja – spadek siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do innych walut Dewaluacja – spadek siły nabywczej pieniądza wywołany czynnikami wewnętrznymi np. inflacją, kataklizmem, kryzysem Denominacja – np. w Polsce w 1995r. od cen odcięto cztery zera Banki – przedsiębiorstwa zajmujące się gromadzeniem pieniędzy, ich inwestowaniem, udzielaniem kredytów oraz prowadzeniem operacji finansowych. Bank centralny – (w Polsce NBP) – „bank banków”, emituje pieniądze obowiązujące w danym państwie jako środek płatniczy. Jego głównym celem jest utrzymanie stabilności systemu finansowego. Dba o stabilność kursu złotego na rynku krajowym, a także światowym. Dba o niski poziom inflacji i reguluje obrót pieniądza gotówkowego i kredytowego. Struktury rynkowe: - czysta konkurencja (konkurencja doskonała) – cenę ustala rynek - konkurencja monopolistyczna – względnie duża liczba producentów i nabywców, charakter pozacenowy, pewne bariery wejścia - oligopol – kilkunastu producentów, wśród których znajduje się dominujący i ustala ceny - monopol pełny – producent wytwarza jeden unikatowy produkt i ustala jego cenę (często bardzo wysoką) Konkurencja – proces, w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji swoich interesów, próbując przedstawić korzystniejsze od innych oferty. Może być cenowa albo poza cenowa. Niedoskonałość konkurencji – pojawia się wtedy, gdy podaż jakiegokolwiek uczestnika rynku jest na tyle duża, by był on w stanie wywierać wpływ na cenę. Zasoby: naturalne, kapitał, ludzkie. Cel zarządzania- doprowadzenie do zgodność: celów z osiągnięciami, projektu z realizacją, tego czego oczekuje klient z tym co otrzymuje, tego czym firma chce być z tym czym jest. Rodzaje podmiotów gospodarczych: gospodarstwo domowe, organizacje gospodarcze, państwo. Gospodarstwo domowe- pełni funkcję konsumpcyjną (zaspokajanie potrzeb) i produkcyjną (zdobywanie środków na zaspokajanie potrzeb). Celem jego jest maksymalizacja użyteczności, czyli satysfakcji gospodarstwa domowego z konsumpcji koszyka dóbr. Organizacja – grupa ludzi mająca wspólny cel, zadania, plan i program. Planowa koordynacja działań grupy ludzi dla osiągnięcia wspólnych, jasno określonych celów za pomocą podziału pracy i funkcji oraz hierarchi władzy i odpowiedzialności. Model organizacji: C – cele, określenie strategii; L – ludzie, ich kwalifikacje, umiejętności, postawy i zachowanie; S – struktura formalna określana w dokumentacji, struktura rzeczywista pomiędzy organizacją i jej otoczeniem; T – technologia wykonywania działań i osiągania celów; O – otoczenie (elementy spoza organizacji mające wpływ na jej sposób działania) Funkcje zarządzania: Wg H. Fayloa: planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrolowanie Wg Gryfina – zestaw działań kierowanych na zasoby i wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny Wg Kasta i Rosenzweiga – utrzymanie kompleksowego spojrzenia na organizację jako system i jej bieżącą sytuację w otoczeniu, formułowanie celów i strategii jako całości, organizowanie podsystemów technicznych i struktury, projektowanie systemów informacyjno-decyzyjnych, kształtowanie systemu kierowania ludźmi, usprawnienie funkcjonowania organizacji Wg. Stonera – planowanie (cele i jak je osiągnąć), organizowanie (określenie najlepszego sposobu wykonywania działań i wykorzystywania zasobów), przewodzenie-motywowanie, kontrolowanie działalności członków organizacji oraz wykorzystywanie wszystkich jej zasobów. 14 zasad Fayola: - podział pracy;- autorytet (władza oparta na akceptacji przez tych, którzy jej podlegają: formalny lub osobisty);- dyscyplina (pracowitość, posłuszeństwo itd.);- jedność rozkazodawstwa ( jeden pracownik = jeden przełożony) /Rozpiętość kierowania: formalna (liczba osób podporządkowanych bezpośrednio przełożonemu), rzeczywista (liczba osób, którymi przełożony bezpośrednio kieruje), potencjalna (najbardziej uzasadniona z punktu widzenia sprawności kierowania);- jednolitość kierownictwa (jeden szef zespołu i jeden plan do zrealizowania);- podporządkowanie interesu osobistego z interesem ogółu;- wynagrodzenie (sprawiedliwe, z punktu widzenia przełożonego i pracodawcy, nagradzające pracownika);- centralizacja;- hierarchia (przełożeni i podwładni);- ład (odpowiednie miejsce dla każdego pracownika i każdej rzeczy w organizacji);- stabilność personelu;- inicjatywa;- Espirit de corps – zgranie personelu, harmonia, praca zespołowa, poczucie jedności Nowe wymagania w stosunku do kadry inżynierskiej: kompetencje (umiejętność wykorzystywania własnej wiedzy, analizowania, rozwiązywania problemów, kreatywność, praca zespołowa, umiejętność zarządzania), ciągłe doskonalenie kompetencji, rosnąca odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstwa oraz osobista kadry, rosnące znaczenie etyki, rosnąca odpowiedzialność za poziom konkurencyjności i innowacyjność polskiej gospodarki, potrzeba wszechstronnego kształcenia inżynierów ukierunkowana na umiejętności praktyczne.	Ekonomia - nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr. Bada jak ludzie radzą sobie z rzadkością, czyli jak realizują swoje nieograniczone potrzebny, posiadając ograniczone zasoby. Rzadkość – podstawowy fakt życia gospodarczego, mówiący o tym, że zasoby są ograniczone. Koszt alternatywny – to koszt najcenniejszej i niewykorzystanej alternatywy. Ekonomia pozytywna – zajmuje się światem gospodarczym takim, jakim on jest, stara się uogólnić procesy i mechanizmy zachodzące w nim. Ekonomia normatywna – zajmuje się światem gospodarczym takim, jakim powinien być, stosuje sądy wartościujące. Makroekonomia – pokazuje ogólny obraz gospodarczy i zajmuje się zależnościami między wielkimi agregatami (inflacja, dochód narodowy, podatki, bezrobocie itd.) Mikroekonomia – zajmuje się badaniem zachowań uczestników życia gospodarczego (konsumentów, producentów, inwestorów itd.) Popyt – ilość dóbr (towarów, usług) jaką gotowi są zakupić klienci przy danym poziomie ceny. Podaż – ilość dóbr (towarów i usług) oferowana do sprzedaży przy danym poziomie ceny. Rynek – jest to miejsce gdzie spotykają się kupujący i sprzedający w celu dokonywania wymiany. Całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich przebiegają. Zespól warunków prowadzących do kontaktów kupujących i sprzedających w celu wymiany dóbr i usług. Substytuty – zamienniki dóbr i usług bez utraty wartości i jakości Cena – koszt nabycia danego produktu Popyt nieelastyczny – pomimo znacznej zmiany ceny, liczba kupujących zmniejsza się nieznacznie (np. jedzenie) Popyt elastyczny – niewielka zmiana ceny, a liczba kupujących natychmiast spada znacznie (np. samochody) Determinanty popytu – zmiana postrzeganej wartości produktu, sezonowość, moda, reklama, promocja, gadżety, zmiana cen i dostępność dóbr substytucyjnych i komplementarnych, zmiana dochodów osobistych Determinanty podaży – koszty produkcji, oczekiwania co do wzrostu zapotrzebowania, zmiana cen innych dóbr (szczególnie wtedy, gdy łatwo jest zmienić profil produkcji) Państwo – najważniejszy podmiot gospodarczy. Reprezentowane przez rząd i różne wyspecjalizowane instytucje i agendy. Nie decyduje o gospodarce i nie wpływa bezpośrednio na rynek. Wpływ państwa ma charakter pośredniego oddziaływania np. przez regulacje prawne. Jego zadania to: ochrona obywateli przed zagrożeniem masowego bezrobocia, skutkami inflacji, zatruciem środowiska przyrodniczego, nierównomiernym rozwojem różnych regionów. Budżet – przewidywane na przyszły okres dochody i wydatki. Wyróżniamy budżet np. domowy i państwa. Funkcje budżetu państwa – fiskalna (gromadzenie dochodów, głownie z tytułu podatków), redystrybucyjna (pożądany podział dochodów, uwzględniający różny poziom zamożności), stymulacyjna (polega na dokonaniu pożądanych zmian w gospodarce np. poprzez wysokość podatku) Rodzaje budżetu państwa: centralny (ustawa budżetowa), lokalny Budżet domowy – zestawienie przychodów i rozchodów dokonywanych przez członków gospodarstwa domowego. Najważniejszym z przychodów są dochody, a najbardziej znaczące rozchody to opłaty (czynsz, gaz itd.) oraz odnawianie zużytych zasobów (żywności, ubrań, mebli) Prawo Engla – wraz ze wzrostem dochodów, wzrasta procent wydatków na potrzeby wyższego rzędu. (Potrzeby niższego rzędu: potrzeby fizjologiczne – głód, pragnienie, sen, ciepło, potrzeby bezpieczeństwa emocjonalnego i finansowego, Potrzeby wyższego rzędu: potrzeby społeczne, uznania i szacunku, samorealizacji) Budżet państwa – roczny plan gromadzenia dochodów i realizacji wydatków przez państwo w związku z wykonywaniem przez nie różnych funkcji (administracyjnych, obronnych, bezpieczeństwa publicznego, edukacyjnych). Budżet państwa musi być uchwalony przez parlament w formie ustawy. Upoważnia ona rząd do pobierania dochodów w określonych formach i określonej wysokości oraz wydatkowania nagromadzonych w ten sposób pieniędzy na określone cele i w określonych kwotach. PKB (produkt krajowy brutto) – miara określająca wartość pieniężną towarów, usług i inwestycji wytworzonych przez gospodarkę w określonym czasie. Podstawowe źródła dochodów publicznych: podatki, opłaty celne i administracyjne, własność publiczna (np. wpływ z eksploatacji surowców naturalnych), sprzedaż majątku państwowego, pożyczki zaciągane przez państwo w kraju lub za granicą. Dług publiczny – zobowiązanie finansowe obciążające państwo np. z tytułu sprzedaży obligacji, niezrealizowanych zobowiązań pożyczek dla pracowników sfery budżetowej (np. nauczycieli, lekarzy), odszkodowań za znacjonalizowany majątek prywatny. Inflacja – proces ekonomiczny polegający na wzroście ogólnego poziomu cen różnorodnych grup towarów. Wynika najczęściej ze zwiększania się ilości pieniędzy w obiegu w stosunku do przyrostu ilości towarów i usług oferowanych do sprzedaży. Najczęstszą przyczyną inflacji są działania rządu związane z koniecznością sfinansowania wydatków budżetu państwa np. inwestycji publicznych, wydatków socjalnych. Wzrost emisji pieniądza, powoduje wzrost popytu na rynku, a gdy podaż towarów i usług nie pokrywa tego popytu, następuje wzrost cen. Stopa inflacji – wskaźnik pokazujący w procentach, o ile spadła wartość pieniądza np. w ciągu roku. Rodzaje inflacji: a. ciągniona przez popyt (tzw. Inflacja nabywców); b. pchana przez koszty (tzw. Inflacja dostawców – gdy wzrasta cena jednego lub wielu zasobów); c. strukturalna (gdy producenci nie są w stanie nadążyć za zmianami struktury popytu i pojawiają się niedobory na pożądane dobra) Skutki inflacji w sakli mikro: powoduje redystrybucję dochodów poprzez zmiany relacji cen, dochodów oraz majątku. Jedni zyskują, inni tracą. Skutki inflacji w skali makro: zagraża stabilności gospodarczej, utrudnia lub uniemożliwa podejmowanie racjonalnych decyzji dotyczących polityki makroekonomicznej. Bezrobocie – zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących. Wyróżnia się bezrobocie frykcyjne (przejściowe spowodowane zmianą miejsca pracy lub przekwalifikowanie się pracowników), strukturalne (wynikające z rozbieżności kwalifikacji bezrobotnych i potrzeb na rynku pracy), sezonowe (związane z okresowym zapotrzebowaniem na pracę) Dlaczego ludzie są bezrobotni? Sami zwolnili się z pracy, zostali zwolnienie, rozpoczynają dopiero aktywność zawodową, powracają do aktywności zawodowej. Bezrobotni – osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach, lecz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia jej poszukiwań. Ludność aktywna zawodowo – osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach. Ludność bierna zawodowo – pozostałe osoby w wieku produkcyjnym. Bezrobotni = zasoby siły roboczej – zatrudnieni. Stopa bezrobocia - stosunek liczby osób bezrobotnych do zasobów siły roboczej. Spółka – umowny związek osób (wspólników) i ich kapitału w celu prowadzenia wspólnej, zarobkowej działalności gospodarczej Spółka cywilna – wyjątkowa kategoria spółek, kodeks cywilny wyraźnie wskazuje na jej brak podmiotowości – nie jest ona więc przedmiotem działalności gospodarczej, nie jest przedsiębiorstwem i nie ma osobowości prawnej. Tworzą ją co najmniej dwie osoby, podpisujące umowę i wnoszące wkłady pieniężne lub niepieniężne. Każdy ze wspólników odpowiada majątkiem osobistym – jeśli jeden z nich go nie posiada, koszty ponosi drugi. Spółka jawna – spółka handlowa, umowę spółki rejestruje Sąd Gospodarczy, wpisując ją do Krajowego Rejestru Sądowego. Nie stosuje się tu przepisów Kodeksu Cywilnego, lecz przepisy kodeksu spółek handlowych. Wspólnicy spółki jawnej za zobowiązania firmy odpowiadają bez ograniczeń, majątkiem firmy i majątkiem osobistym. Umowa takiej spółki musi zawierać nazwiska lub nazwy firm wszystkich wspólników. Spółka partnerska – spółka osobowa zakładana przez co najmniej dwie osoby o różnych lub takich samych zawodach, których wykonywanie w ramach tej spółki jest działalnością gospodarczą. Umowę zawiera się w formie aktu notarialnego i rejestruje w Krajowym Rejestrze Sądowym. Każdy partner może reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że w umowie zapisano inaczej. Partner nie odpowiada za zobowiązania spółki powstałe w wyniku działań innych partnerów lub osób zatrudnionych w spółce. Spółka komandytowa – spółka osobowa, która powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej umowa zawarta jest w formie aktu notarialnego. W nazwie tej spółki musi znajdować się nazwisko co najmniej jednego komplementariusza (wspólnika który za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczenia majątkiem firmy lub osobistym – może być ich kilku). Odpowiedzialność wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Spółka komandytowo-akcyjna – spółka osobowa, w której za zobowiązania wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), w spółce jest co najmniej jeden akcjonariusz i nie odpowiada za zobowiązania spółki. Powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i musi posiadać statut podpisany przez wszystkich komplementariuszy w postaci aktu notarialnego. Spółka z o.o. – spółka kapitałowa utworzona przez jedną lub kilka osób. Działa w oparciu o kapitał zakładowy (nagromadzone dobra służące do rozwoju produkcji lub nagromadzone zasoby finansowe angażowane w działalność gospodarczą). Kapitał zakładowy tworzony jest z udziałów wnoszonych przez wspólnika lub wspólników. Udziały te uprawniają do uczestnictwa w podziale zysku, który może być dokonany inaczej niż to wynika z udziałów. Spółka ta nabiera osobowości prawnej z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej organami jest Zarząd i Rada Nadzorcza. Odpowiedzialność prawna za jej zobowiązania ciąży na Zarządzie. Spółka akcyjna – należy do spółek kapitałowych. Może ją założyć jedna osoba, a nawet Skarb Państwa. Wspólnikami spółki akcyjnej są akcjonariusze (właściciele akcji), którzy po podpisaniu statutu w formie aktu notarialnego wybierają Zarząd. Rejestruje się ją w Krajowym Rejestrze Sądowym, a jej minimalny kapitał zakładowy wynosi 500 tys. zł. Naczelnym organem uchwalającym statut jest Walne Zgromadzenia Akcjonariuszy. Wybiera ono Zarząd i Radę Nadzorczą. Zyski dzielone są w stosunku do liczby akcji, a za zobowiązania spółki odpowiedzialność prawną ponosi Zarząd. Akcjonariusze odpowiadają do wysokości udziałów. Pieniądz – umożliwia wymianę dóbr i usług i jest powszechnie akceptowany przez społeczeństwo. Formy pieniądza: gotówka, wkłady a Vista, wkłady krótko- i długoterminowe, weksle skarbowe, obligacje, akcje, papiery wartościowe, samochody, domy. Barter – wymiana towarów za towar. Cechy pieniądza – trwały, poręczny, łatwo przenośny, łatwy do podziału, ograniczona podaż. Ekonomiczne: akceptowalność, płynności, stabilność siły nabywczej. Funkcje pieniądza – miernik wartości, środek wymiany, środek tezauryzacji (przechowywania, gromadzenia dóbr w formie pieniędzy), środek płatniczy mający powszechne zastosowanie. Aprecjacja – wzrost siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do innych walut (umocnienie się pieniądza) Deprecjacja – spadek siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do innych walut Dewaluacja – spadek siły nabywczej pieniądza wywołany czynnikami wewnętrznymi np. inflacją, kataklizmem, kryzysem Denominacja – np. w Polsce w 1995r. od cen odcięto cztery zera Banki – przedsiębiorstwa zajmujące się gromadzeniem pieniędzy, ich inwestowaniem, udzielaniem kredytów oraz prowadzeniem operacji finansowych. Bank centralny – (w Polsce NBP) – „bank banków”, emituje pieniądze obowiązujące w danym państwie jako środek płatniczy. Jego głównym celem jest utrzymanie stabilności systemu finansowego. Dba o stabilność kursu złotego na rynku krajowym, a także światowym. Dba o niski poziom inflacji i reguluje obrót pieniądza gotówkowego i kredytowego. Struktury rynkowe: - czysta konkurencja (konkurencja doskonała) – cenę ustala rynek - konkurencja monopolistyczna – względnie duża liczba producentów i nabywców, charakter pozacenowy, pewne bariery wejścia - oligopol – kilkunastu producentów, wśród których znajduje się dominujący i ustala ceny - monopol pełny – producent wytwarza jeden unikatowy produkt i ustala jego cenę (często bardzo wysoką) Konkurencja – proces, w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji swoich interesów, próbując przedstawić korzystniejsze od innych oferty. Może być cenowa albo poza cenowa. Niedoskonałość konkurencji – pojawia się wtedy, gdy podaż jakiegokolwiek uczestnika rynku jest na tyle duża, by był on w stanie wywierać wpływ na cenę. Zasoby: naturalne, kapitał, ludzkie. Cel zarządzania- doprowadzenie do zgodność: celów z osiągnięciami, projektu z realizacją, tego czego oczekuje klient z tym co otrzymuje, tego czym firma chce być z tym czym jest. Rodzaje podmiotów gospodarczych: gospodarstwo domowe, organizacje gospodarcze, państwo. Gospodarstwo domowe- pełni funkcję konsumpcyjną (zaspokajanie potrzeb) i produkcyjną (zdobywanie środków na zaspokajanie potrzeb). Celem jego jest maksymalizacja użyteczności, czyli satysfakcji gospodarstwa domowego z konsumpcji koszyka dóbr. Organizacja – grupa ludzi mająca wspólny cel, zadania, plan i program. Planowa koordynacja działań grupy ludzi dla osiągnięcia wspólnych, jasno określonych celów za pomocą podziału pracy i funkcji oraz hierarchi władzy i odpowiedzialności. Model organizacji: C – cele, określenie strategii; L – ludzie, ich kwalifikacje, umiejętności, postawy i zachowanie; S – struktura formalna określana w dokumentacji, struktura rzeczywista pomiędzy organizacją i jej otoczeniem; T – technologia wykonywania działań i osiągania celów; O – otoczenie (elementy spoza organizacji mające wpływ na jej sposób działania) Funkcje zarządzania: Wg H. Fayloa: planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrolowanie Wg Gryfina – zestaw działań kierowanych na zasoby i wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny Wg Kasta i Rosenzweiga – utrzymanie kompleksowego spojrzenia na organizację jako system i jej bieżącą sytuację w otoczeniu, formułowanie celów i strategii jako całości, organizowanie podsystemów technicznych i struktury, projektowanie systemów informacyjno-decyzyjnych, kształtowanie systemu kierowania ludźmi, usprawnienie funkcjonowania organizacji Wg. Stonera – planowanie (cele i jak je osiągnąć), organizowanie (określenie najlepszego sposobu wykonywania działań i wykorzystywania zasobów), przewodzenie-motywowanie, kontrolowanie działalności członków organizacji oraz wykorzystywanie wszystkich jej zasobów. 14 zasad Fayola: - podział pracy;- autorytet (władza oparta na akceptacji przez tych, którzy jej podlegają: formalny lub osobisty);- dyscyplina (pracowitość, posłuszeństwo itd.);- jedność rozkazodawstwa ( jeden pracownik = jeden przełożony) /Rozpiętość kierowania: formalna (liczba osób podporządkowanych bezpośrednio przełożonemu), rzeczywista (liczba osób, którymi przełożony bezpośrednio kieruje), potencjalna (najbardziej uzasadniona z punktu widzenia sprawności kierowania);- jednolitość kierownictwa (jeden szef zespołu i jeden plan do zrealizowania);- podporządkowanie interesu osobistego z interesem ogółu;- wynagrodzenie (sprawiedliwe, z punktu widzenia przełożonego i pracodawcy, nagradzające pracownika);- centralizacja;- hierarchia (przełożeni i podwładni);- ład (odpowiednie miejsce dla każdego pracownika i każdej rzeczy w organizacji);- stabilność personelu;- inicjatywa;- Espirit de corps – zgranie personelu, harmonia, praca zespołowa, poczucie jedności Nowe wymagania w stosunku do kadry inżynierskiej: kompetencje (umiejętność wykorzystywania własnej wiedzy, analizowania, rozwiązywania problemów, kreatywność, praca zespołowa, umiejętność zarządzania), ciągłe doskonalenie kompetencji, rosnąca odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstwa oraz osobista kadry, rosnące znaczenie etyki, rosnąca odpowiedzialność za poziom konkurencyjności i innowacyjność polskiej gospodarki, potrzeba wszechstronnego kształcenia inżynierów ukierunkowana na umiejętności praktyczne.