Test- podstawą metody testowania jest pojęcie testu. Test znaczy próba, sprawdzian. Test jest to obiektywny sprawdzian (badacz nie wpływa na wynik), którego wynik wyraża się w postaci danych ilościowych. Metodą zbierania danych nie jest test, lecz testowanie. Test składa się z wielu pozycji, zawierających wskaźniki zmiennej nieobserwowalnej. Zmienna- jest to zbiór wartości, jakie przyjmuje dany obiekt w populacji, do której należy/ postacie, stany w jakich znajduje się dany obiekt. Każda zmienna ma określoną liczbę wartości np. płeć ma dwie wartości: kobieta i mężczyzna, a ocena szkolna 6 wartości. ZMIENNE ZALEŻNE/losowe- to takie, których rozkładu wartości w zbiorze badanych obiektów badacz nie może przewidzieć; to takie zmienne, które możemy zaobserwować, lecz nie możemy przewidzieć, jaką wartość przyjmują spośród wartości przypisanego do nich zbioru. Można jej przypisać miano skutku. ZMIENNA Niezależne/ ustalone- to takie, których rozkład wartości w zbiorze badanych obiektów ustala sam badacz; ich wartość możemy przewidzieć, bo sami ją ustalamy. Można jej przypisać miano przyczyny. Cechy teorii naukowej/ Cechy poznania naukowego: posługiwanie się danymi empirycznymi; systematyczna i kontrolowana obserwacja losowo dobranych obiektów; replikacja – możliwość powtórzenia badania w celu jego weryfikacj; sceptyczna postawa wobec rzeczywistośc; stosowanie dokładnych narzędzi pomiaru; posługiwanie się zdefiniowanymi pojęciami; obiektywizm w formułowaniu wniosków i odnoszenie ich do zakresu zbadanego zjawiska. 12. cechy procesu badawczego/ są obiektywna rzeczywistość; dotychczasowa wiedza o tej rzeczywistości oraz ; metody badań rzeczywistości inaczej metody naukowe.Nauka- system wiedzy przedstawiający obiektywna rzeczywistość, autonomiczna część kultury, służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek. F-cje nauki: opisywanie (funkcja deskryptywna), wyjaśnianie (funkcja eksplanacyjna), przewidywanie (funkcja predykcyjna), ocenianie (funkcja ewaluacyjna). WSKAŹNIKI W BADANIACH EMPIRYCZNYCH: gdy zjawisko wskazywane oraz wskazujące są obserwowalne. WSKAŹNIK INFERENCYJNY-zjawisko wskazywane jest nieobserwowalne lecz posiada obserwowalne następstwa. WSKAŹNIK DEFINICYJNY—gdy informvcja o możliwości zaobserwowania zjawiska wskazywanego znajduje się w definicji zmiennej. Hipoteza/ jest zdaniem wyprowadzonym z teorii, które odnosi się do warunków empirycznych pozwalających na zweryfikowanie teorii. Hipotezy formułujemy gdy chcemy zweryfikować teorię lub jakieś twierdzenie w jej obrębie. Ograniczamy budowanie hipotez do badań teoretycznych w których dedukcyjnie wyprowadzamy konsekwencje twierdzeń ogólnych, lub szukamy w świecie empirii konsekwencji twierdzenia teoretycznego . Źródła teorii pozanaukowej/rodzaje poznania pozanaukowego 1. Wiedza tradycyjna - bazuje na powtarzalności, obyczajach, przyzwyczajeniach, przekazach określonych stwierdzeń 2. Wiedza pochodząca z doświadczenia życiowego - podstawą są zbiorowe bądź indywidualne doznania życiowe; eksponuje się w niej to, że ktoś „na własnej skórze odczuł” 3. Wiedza zdroworozsądkowa – opiera się na doznaniach własnych, na zasłyszanych „mądrościach życiowych”, utrwalonych nastawieniach np. uprzedzeniach wobec ludzi czy zjawisk, procesów społecznych Źródła wtórne/ to zastane przez badacza zbiory danych, będące materialnymi śladami ludzkiej działalności. Ź. wtórne istnieją fizycznie, tak jak osoby badane. Z tego punktu widzenia można powiedzieć, że pozostałe metody zbierania danych bazują na źródłach pierwotnych, ponieważ badacz aktywizując osobę badaną niejako kreuje „wydobywa z niej” dane. Zanim wytworzył sytuację badawczą (wypełnienie kwestionariusza ankiety, wywiad) dane nieistniały tylko stany wewnętrzne badanego. Niekiedy to co nazywamy metodą przeszukiwania źródeł wtórnych jest nazywane metodą przeszukiwania archiwów. Podejście to wymaga poszerzenia pojęcia archiwum, którym staje się cały świat społeczny. Ź. wtórne są tekstami, ponieważ tak jak w tekstach jest w nich przekaz. Opisywanie źródeł wtórnych poprzez kategorię tekstu nawiązuje od razu do zaganienia ich analizy. Dane które wydobywamy ze źródeł wtórnych są tekstem, więc ich analiza jest analizą tekstu. Skoro źródła wtórne są nieskończenie różnorodne, to z tego punktu widzenia cała kultura, świat społeczny, a także w jakimś sensie przyroda też jest tekstem. Czymś, co można czytać a raczej odczytywać zawarty tam przekaz. Przekazy ź. wtórnych są jawne i ukryte. Podejście interpretatywne- f-cjonowanie jednostki w świecie społ., w świecie edukacji i jej percepcja tego świata; ważna jest tutaj JEDNOSTKA; wyjaśnienie w jaki sposób podmioty edukacji radzą sobie w świecie; jakie znaczenia nadają edukacyjnej rzeczywistości; jak def. samych siebie i sytuacje edukacyjne; jakie wizje życia konstruują; symboliczny interakcjonizm, etnometodologia, etnografia paradygmatyczna, teorie humanistyczne, hermeneutyka, fenomenologia. Odrzuca tezę, że świat istnieje obiektywnie. Opis danego przedmiotu i zjawiska różni się. Odróżnia świat społeczny (zachowanie ludzi) i świat przyrody. Ten paradygmat podjął próbę rozumienia świata. Podejście Badania jakościowe: Dostarczają danych i wyników w postaci tekstu, Pozwalają formułować prawidłowości odnoszone do jednostkowych miejsc i indywidualnych doświadczeń osób badanych, Pozwalają budować y teorie ugruntowane. Teorie te są ugruntowane w danych, co oznacza, że nie można ich wykorzystywać do wyjaśnień wykraczających poza badane miejsca i czas, Pozwalają budować typologie obiektów należących do danej klasy, powstające na podstawie dogłębnego opisu konkretnych osób badanych, Podejście Badania ilościowe: Dostarcza danych i wyników w postaci liczb, Pozwalają formułować ogólne prawidłowości odnoszone do populacji, Pozwalają budować i sprawdzać twierdzenia teoretyczne i prawa naukowe, Przynoszą wiedzę o prawidłowościach regulujących proces edukacyjne w skali makro. Podejście neopozytywistyczne- Neopozytywistyczny wzorzec uprawiania nauki był zbiorem zakazów odnoszących się do wiedzy ludzkiej. Neopozytywiści stali na gruncie przekonania o bezwzględnej jedności ludzkiej wiedzy oraz metod za pomocą których tę wiedzę można osiągnąć. Tzw. unaukowienie nauk społecznych wyrażało się miedzy innymi w imponującej rozbudowie warsztatu badawczego, standaryzacji technik zbierania, przetwarzania analiz danych, formalizacji teorii. Podejście idiograficzne/ Wyjaśnienie idiograficzne: zmierza do wypracowania szczegółowych twierdzeń, odnoszących się do badanego terenu i osób. Na podstawie wyjaśnień idiograficznych nie można formułować przewidywania co do przebiegu zjawisk edukacyjnych w skali populacji ani nawet skali badanego miejsca, ponieważ zebrane dane są skonkretyzowane. Wyjaśnienie idiograficzne ma następujące właściwości: wyjaśnieniu podlegają fakty empiryczne nieodnoszone w punkcie startu do jakiejkolwiek teorii; badacz stosuje różne metody zbierania danych i nawiązuje w interpretacji faktów do rożnych teorii; wyjaśnienie nie dotyczy tylko jednego konkretnego zjawiska, ale także zjawisk towarzyszących oraz kontekstu; wyjaśnienie nie jest jednoznaczne i precyzyjne; wyjaśnienie nie odnosi się do populacji, lecz konkretnego miejsca i konkretnych osób badanych; dotyczy nie tylko zjawisk zaobserwowanych, ale także hipotetycznych zjawisk wywiedzionych z interpretacji. DOBÓR PRÓBY WARSTWOWY-polega na wydzielaniu ze względu na ostre kryterium warstw populacji, w obrębie których dokonuje się losowania indywidualnych obiektów. Podział populacji na warstwy musi być wyczerpujący i rozłączny, a liczebności warstw znane. BADANIA REAKTYWNE:wszelkie badania, w których następuje interakcja pomiędzy badaczami i osobami badanymi; ich przeciwieństwem są badania niereaktywne, gdzie przedmiotem badania są rzeczy (dokumenty, statystyki, archiwa itp.). Metody doboru próbki badawczej: Losowanie indywidualne nieograniczone – polega na dobieraniu pojedynczych elementów populacji do próbki za pomocą liczb losowych Losowanie indywidualne systematyczne – polega na wybieraniu kolejnych elementów populacji w oparciu o wcześniej ustalony, stały algorytm, zwany odstępem losowania. W losowaniu tym ważne jest aby lista elementów populacji była tworzona losowo, nie zaś w oparciu o jakieś konkretne kryterium. PARADYGMAT – powszechnie przyjęty system myślowy mieszczący w sobie najogólniejsze przesłanki, modele pojęciowe, teorie i metody służące do rozwiązania problemów naukowych. Po stronie wyjaśnień idiograficznych mamy dwa paradygmaty: interpretatywny – teorie skupione na funkcjonowaniu jednostki w świecie społecznym, w świecie edukacji i jej percepcji tego świata. krytyczny – teorie skupione na studiach krytycznych, ujawniających ukryte reguły oddziaływania organizacji społecznej (państwa, instytucji, grup) na jednostkę. Po stronie wyjaśnień nomotetycznych mamy jeden paradygmat: normatywny – tworzą go teorie skupione na badaniu społeczeństwa, organizacji i ogólnych praw regulujących funkcjonowanie ludzi w systemie. Paradygmat interpretatywny i krytyczny: oparte są na tych samych przesłankach subiektywistycznych, od strony metodologicznej nie różnią się między sobą, generują wyjaśnienia idiograficzne, lokalne – na małą skalę, prowadzą do budowania teorii jednostkowych, badacz dąży do wyjaśnienia tego, co specyficzne, indywidualne. Paradygmat interpretatywny: wyjaśnia, w jaki sposób przedmioty edukacji radzą sobie w świecie, jakie znaczenie nadają edukacyjnej rzeczywistości, jak definiują samych siebie i sytuacje edukacyjne, jakie wizje życia konstruują. Paradygmat krytyczny: analizuje polityczne, ideologiczne sposoby kształtowania zachowania podmiotów edukacyjnych przez władzę (organizację społeczną), pokazuje drogi emancypacji i wyjaśnia jej uwarunkowania (szanse i ograniczenia), jest nastawiony na demaskację praktyk kontroli społecznej i ograniczenia indywidualnego rozwoju uczniów, diagnozuje praktyki dyskryminacyjne w edukacji w skali mikrospołecznej. Paradygmat normatywny: oparty na przesłankach obiektywistycznych, generuje wyjaśnienia nomotetyczne, ogólne, prowadzące do budowy teorii formułujących prawidłowości odniesione do populacji, konstruuje wyjaśnienia reguł rządzących procesami dydaktycznymi i wychowawczymi, gromadzi wiedzę potrzebną do przewidywania i planowania działalności edukacyjnej w skali makro. Skala interwałowa (przedziałowa) pozwala na szacowanie różnicy pomiędzy wielkościami badanych zmiennych. Cechą tego pomiaru oprócz równoważności, występowanie relacji porządku jest istnienie interwałów (jednostek o stałych, równych długościach). Na tej skali możemy mierzyć zmienne ilościowe, jeśli wyniki surowe normalizujemy, czyli co najmniej przedstawiamy w postaci średniej arytmetycznej. Skala porządkowa pozwala na uporządkowanie badanych obiektów według wielkości badanej zmiennej. Cechą tego pomiaru oprócz równoważności jest występowanie relacji porządku. (A większy niż B, B większy niż C – uporządkowanie zupełne lub A większy równy B itd. – uporządkowanie niezupełne).Pomiar porządkowy dostarcza nam kryterium do określenia relacji między obiektami. Można uporządkować uczniów np. ze względu na wyniki z klasówki, natężenie zachowań agresywnych, liczbę opuszczonych lekcji. Możemy mierzyć zmienne ilościowe, których wyników nie normalizujemy w żaden sposób. Zmienne mierzone na skali porządkowej najczęściej pojawiają się w kwestionariuszach ankiety. Skala nominalna pozwala przypisać obiekty do kategorii, do której należą. Cechą tego pomiaru jest równoważność (zjawiska znajdujące się w danej kategorii są sobie równe). W ten sposób możemy klasyfikować obiekty pod względem różnych kryteriów. Np. podzielić uczniów na dziewczęta i chłopcy. Możemy mierzyć wszystkie zmienne jakościowe. Skala ilorazowa (stosunkowa ) pozwala na szacowanie stosunków pomiędzy wielkościami badanych zmiennych. Cechą tego pomiaru oprócz równoważności występowania relacji porządku, istnienia interwałów jest istnienie absolutnego zera (naturalnego początku skali). Pozwala na porównywanie obiektów ze względu na to, o ile razy jeden jest większy od drugiego, oparty jest na skali z absolutnym zerem. Pomiarem na tej skali jest pomiar czasu, długości, temperatury na skali Kalwina, ale nie na skali Celsjusza, ponieważ tam zero jest względne, umowne, podobnie jak początek układu współrzędnych. WYWIAD: jest rozmową prowadzoną z osobą badaną w toku której są uzyskiwane odpowiedzi na określone pytania. Zalety: *mozliwość uzyskania wielu informacji o interesujących nas faktach od ludzi, którzy są uczestnikami lub świadkami pewnych zdarzeń i zjawisk. *Wywiad daje okazję do poznania ludzi -ich poglądów, przekonań, sposobów myślenia, stosunku do spraw i ludzi. Bezpośredni kontakt stwarza okazję do poznania tych, dzieki którym dysponujemy danymi. *Umożliwia poznanie okoliczności faktów i zdarzeń. *Zaletą wywiadu jest jego plastyczność. Wady: *wiarygodność danych, otrzymywanych w trakcie wywiadu budzi wątpliwości.* Dane pochodzące z wywiadów bywają trudne do porównywania i tworzenia uogólnień. *Poprawne przeprowadzenie wywiadu wymaga korzystnych warunków sytuacyjnych, które nie zawsze udaje się stworzyć.* Wywiad stwarza spore wymagania osobom go przeprowadzającym. *Kłopoty z respondentem. Ankieta, wady i zalety/ jest metodą zbierania danych ilościowych, polegającą na zorganizowanym zadawaniu pytań osobom badanym, zamieszczonych w kwestionariuszu. Pytanie wraz z wariantami odpowiedzi stanowi pozycję kwestionariusza. Posługiwanie się ankietą jest metoda zbierania danych w dwóch etapach: przygotowanie kwestionariusza i przeprowadzenie pomiaru właściwego. Ankieta spełnia oczekiwania, jeżeli: potrafimy skłonić respondentów, aby na nią szczerze odpowiedzieli lub odesłali po rzetelnym wypełnieniu; zawiera jasne i proste pytania zrozumiałe dla respondentów – nie jest zbyt długa, by nie zniechęcić ankietowanych do jej wypełnienia. Jako metoda badawcza obciążona jest dużym ryzykiem dostarczania odpowiedzi mało wartościowych, dlatego czasami warto łączyć ją z innymi metodami. Można wyróżnić trzy podstawowe ograniczenia wartości tej metody: prowadząc badania zdani jesteśmy na prawdomówność, wnikliwość i obiektywizm respondentów; nie mamy żadnej możliwości bieżącego kontrolowania właściwego rozumienia pytań; redagując pytania przyjmuje się milcząco, że respondenci mają ustabilizowane i przemyślane opinie na wszystkie tematy, sformułowane w ankiecie w postaci pytań. Obserwacja etnograficzna (uczestnicząca) – jest metodą zbierania danych poprzez bezpośredni udział badacza w naturalnym środowisku społecznym. Obserwacja ukryta – występuję wtedy, gdy badani nie wiedzą o roli, jaką pełni badacz. Obserwacja jawna – występuje gdy badani wyrażają zgodę na jej prowadzenie. W takiej sytuacji nie od razu badacz może nawiązać naturalne interakcje z badanymi, ale zawsze następuje to w miarę upływu czasu. WADY: zaangażowanie emocjonalne w życie badanej społeczności; bariery komunikacyjne; udział w konfliktach grupowych i diadycznych; możliwość nieświadomego wpływania na zdarzenia; brak zaufania do uczestnika jako obserwatora; zmienny poziom akceptacji udziału badacza w życiu grupy; chęć ukrycia przed badaczem drażliwych kwestii; możliwość utrudniania dostępu do informacji; możliwość manipulowania badaczem. Zaletą obserwacji jest to, że opisuje zjawisko w naturalnym przebiegu. Wadą jest to, że jest ona metodą czasochłonną i pracochłonną. Hipoteza- jest zdaniem wyprowadzonym z teorii, które odnosi się do warunków empirycznych pozwalających na zweryfikowanie teorii. Dedukcja– logiczne rozumowanie polegające na wywodzeniu oczekiwań i hipotez z twierdzeń ogólnych. Schemat dedukcji pojawia się też wtedy, kiedy na podstawie teorii przewidujemy losy jej przedmiotu w świecie empirycznym. Indukcja- logiczne rozumowanie, polegające na formułowaniu twierdzeń ogólnych drogą szczegółowych obserwacji. Formułowanie pytań badawczych prowadzi do pozyskania wiedzy nie zweryfikowanej jest to postępowanie indukcyjne. Hermeneutyka/ w znaczeniu tradycyjnym - dyscyplina naukowa o charakterze filologicznym (filologia) zajmująca się badaniem, objaśnianiem i interpretacją źródeł pisanych, po to by ustalić ich poprawny tekst i właściwy sens. Pełni rolę pomocniczą w stosunku do nauk historycznych posługujących się różnego rodzaju dokumentami (np.: historii literatury i filozofii, religioznawstwa, historii jako takiej). ANALIZY JAKOŚCIOWE – sposób dotarcia do indywidualnych znaczeń, jakie poszczególne jednostki (ludzie, instytucje) nadają swojej rzeczywistości, konstruując jej przebieg. realizm – wynika z niego, że byt (w tym edukacja) istnieje obiektywnie i realnie oraz że jest dane każdemu w taki sam sposób. (zjawisko obiektywistyczne) nominalizm – byt, rzeczy (edukacja) nie istnieją obiektywnie, w świadomości istnieją same pojęcia, które nie są dane każdemu w taki sam sposób. (zjawisko subiektywistyczne). Natura ludzka określana jest przez dwa stanowiska: determinizm – natura ludzka jest poddana ogólnym prawidłowościom rozwoju o charakterze przyczynowo-skutkowym. (stanowisko obiektywistyczne); Woluntaryzm – rozwojem natury ludzkiej kierują akty wolnej woli jednostki. (stanowisko subiektywistyczne). Istnieją dwa konkurencyjne stanowiska epistemologiczne określające naturę poznania – jak byt, rzeczy mogą być poznawane: empiryzm – byt można poznawać drogą zmysłową, bezpośrednio, za pośrednictwem pomiarów. (obiektywistyczne) Metaforyzm – byt można poznawać drogą wewnętrznego doświadczenia, przeżycia i intuicji. (subiektywistyczne) BADANIA FOKUSOWE: Wywiad grupowy zwany fokusowym lub wywiadem z grupą tematyczną jest rozmową badacza (tutaj moderatora) z grupą osób badanych, która rozwija lub rozwiązuje problemy (tematy) sformułowane przez badacza. Są to badania prowadzone przez moderatora w niewielkiej grupie osob (przewaznie od 7 do 9). Zadaniem moderatora jest odpowiednie ukierunkowanie wywiadu. Relatywny charakter pomiaru w badaniach pedagogicznych wyklucza sposób mierzenia czegokolwiek z dokładnością absolutną, ponieważ żadna z badanych zmiennych nie jest porównywalna z absolutnym zerem lub z jakąś wielkością stuprocentową, będącą idealnym wzorem czegoś najbardziej typowego. W badanych zmiennych nie można ustalić punktu zerowego, zatem zachodzi konieczność określenia wyników tego pomiaru z innego punktu widzenia niż punkt zerowy. W pomiarze pedagogicznym stanowi on wartości przeciętne, jakie ustala się w wyniku badań w stosunku do określonej populacji. Wartości zawsze określają w przybliżeniu pewien stan rzeczy. Odnosimy je do populacji z wyraźnym uwzględnieniem określonych jej poziomów wiekowych i warunków środowiskowych.