Kierunki rozwoju i działania ergonomii.

Ergonomia jest nauką młodą, w trakcie tworzenia.

Ergonomia wyrobów masowego użytku ( consumer products ergonomics) Ocena wyrobów masowej konsumpcji powinna uwzględniać nie tylko cechy istotne z punktu widzenia pełnionych przez wyrób funkcji ale również rolę jaką spełnia wyrób w systemie społecznym, np. jego wpływ na środowisko naturalne, bezpieczeństwo użytkowania doraźne i długofalowe, wygodę i łatwość użycia, możliwość używania wyrobu przez specjalne grupy konsumentów, np. osoby starsze , niepełnosprawne

Ergonomia a zadowolenie z pracy. Celem badań jest zintegrowanie wysiłków zmierzających do poprawy warunków w jakich wykonywana jest praca. Wykorzystuje się dorobek naukowy starszych nauk- socjologii, organizacji i ekonomii. W wyniku szybkiego postępu technicznego zaszły dysproporcje między poziomem rozwoju techniki a przystosowaniem jej do potrzeb sterującego nią człowieka. Daleko posunięta specjalizacja pracy i wynikające z niej uproszczenie czynności prowadzą do bezosobowego charakteru pracy, co powoduje zmęczenie i znużenie pracą. Im bardziej intensywny proces produkcyjny tym większe wymagania stawiane są człowiekowi. Dlatego należy kształtować warunki pracy w tym środowisko pracy tak aby przeciwdziałać przedwczesnemu zmęczeniu i zwiększyć zainteresowanie pracownika pracą ( motywacja). Uważa się , ze w tym celu należy umożliwić pracownikowi wpływ na treść i sposób zorganizowania procesu pracy.

Ergonomia osób w starszym wieku

Starzenie się społeczeństwa jest zjawiskiem wspólnym dla krajów wysoko rozwinietych. Względy ekonomiczne nakazują wydłużenie okresu produkcyjnego . Z tych powodów prace wykonuje coraz więcej osób starszych. Procesy starzenia można spowolnić odpowiednim treningiem, racjonalnym trybem życia, odżywianiem jednak wraz z wiekiem pojawiają się określone symptomy obniżonej wydolności fizycznej, fizjologicznej i psychicznej. Zainteresowanie ergonomii problemami gerontologicznymi obejmuje analizę trudności napotykanych prze osoby starsze przy wykonywaniu pracy zawodowej i rozwiązywaniu problemów życia codziennego.

Społeczne i ekonomiczne aspekty ergonomii

Efekty stosowania poprawnych ergonomicznie rozwiązań środowisku pracy mogą być różnorakie- społeczne i ekonomiczne. Mogą przynosić rezultaty przewidziane ale także uboczne- niezamierzone. Ekonomicznym aspektem poprawy materialnych warunków pracy i organizacji pracy jest dostosowanie pracy do możliwości psychofizycznych człowieka a w konsekwencji wzrost wydajności pracy jednak. Jednak zbilansowanie osiągniętego wzrostu wydajności pracy z poniesionymi nakładami jest bardzo trudne ze względu na jednoczesne oddziaływanie wielu czynników. Łatwiej oblicza się koszty poniesieni one wskutek lekceważenia dorobku teot=retycznego i praktycznego ergonomii. Do strat ponoszonych z tego tytułu zalicza się m.in.:

• Wypadki przy pracy ( straty czasu poszkodowanego, świadków, kadry kierowniczej, koszty odszkodowań, naprawy i wymiany urządzeń technicznych, postoju maszyny itp.)

• Konsekwencje chorób zawodowych ( absencja pracowników, koszty odszkodowań, koszty przekwalifikowania lub przeniesienia pracownika na inne stanowisko)

• Obniżoną wydajność pracy pracowników ( nieekonomiczne zużytkowanie energii organizmu ludzkiego może być skutkiem nieprawidłowego rozmieszczenia elementów sterowniczych czy sygnalizacyjnych, materiałów i narzędzi, nieprawidłowej konstrukcji stanowiska pracy, przyjmowania w trakcie pracy wymuszonej niewygodnej i kosztownej energetycznie pozycji- koszty najtrudniejsze do oszaxcowania)

Wzrasta ranga społecznego oddziaływania ergonomii. Dobrze zaprojektowane stanowiska pracy i prawidłowo zorganizowana praca wpływają na poprawę stosunków międzyludzkich. Poprawa stanu bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzi do ogólnej poprawy stanu zdrowia pracowników , co rzutuje pozytywnie na funkcjonowanie ich rodzin. Działania zmierzające do poprawy materialnych warunków pracy są odbierane jako wyraz troski pracodawcy, co pozytywnie wpływa na samopoczucie pracowników a w konsekwencji obniża fluktuację kadr i stabilizuje załogi.

Zbyt niska ergonomiczna jakość narzędzi i obiektów technicznych jest źródłem dodatkowych kosztów i strat, które można podzielić na następujące grupy:

1. Straty ekonomiczne możliwe do oszacowania , np. niska wydajnośc pracy, produkcja braków, skutki wypadków przy pracy, choroby zawodowe, zwolnienia lekarskie spowodowane złymi warunkami pracy.

2. Straty ekonomiczne bardzo trudne do oszacowania, np. utrata zdrowia, duża płynnośc kadr, niszczenie materiałów , narzędzi i maszyn wskutek niedbalstwa i niechęci do wykonywanej pracy.

3. Straty moralne niemożliwe do wyceny ekonomicznej, np. złe samopoczucie pracowników, niski etos pracy, brak poczucia podmiotowości, wzrost bierności i apatii, zanik potrzeby wartości wyższych itp.

Kierunki działania ergonomii w dostosowywaniu środowiska pracy do psychofizycznych możliwości człowieka

1. Ergonomia korekcyjna

2. Ergonomia koncepcyjna

3. Atestacja prototypów maszyn i urządzeń

Zainteresowanie ergonomii korekcyjnej skupia się na istniejących stanowiskach pracy i analizie możliwości ich dostosowania do właściwości anatomicznych , fizjologicznych i psychicznych pracowników. Stanowi dziedzinę badań stosowanych i obejmuje następujące obszary:

• Poprawę parametrów materialnych warunków pracy ( obniżenie hałasu, drgań, poprawa oświetlenia i mikroklimatu)

• Eliminacja nadmiernych obciążeń fizycznych i psychicznych ( mechanizacja i automatyzacja ciężkich prac fizycznych , poprawa pozycji przy p[racy, poprawa organizacyjno-technicznych warunków odbioru informacji, usprawnienia w organizacji pracy)

Działania te mogą natrafiać na przeszkody a nawet granice wynikające z możliwości technicznych i względów ekonomicznych jednak sytuacja taka nie dotyczy przypadków gdy w grę wchodzi zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.

Ergonomia korekcyjna to proces ciągły gdyż w rozwiązaniach systemu człowiek-praca nadal występuje wiele wadliwych rozwiązań.

Przyczyny:

Związek wadliwych rozwiązań z wykorzystywaniem starego sprzętu,

Nowe konstrukcje wykorzystują wadliwe rozwiązania ze starych

Nieprawidłowa realizacja projektów nowych urządzeń ze względów „oszczędnościowych”

Nowe rozwiązania techniczne korygując albo niwelując stare niedogodności i nieprawidłowości wprowadzają nowe niebezpieczeństwa, przykładowo zatruwanie powietrza i wód, niszczanie przyrody i hałas, wibracje, zaburzenia nerwicowe spowodowane absorbująca i bardzo odpowiedzialna pracą.

Ergonomia koncepcyjna

Wyrasta na bazie doświadczeń ergonomii korekcyjnej lecz dotyczy uwzględnienia rozwiązań ergonomicznych w fazie projektowania stanowisk, urządzeń i maszyn. Ma podstawowe znaczenie na najwyższym szczeblu kierownictwa gdyż wiąże się z podejmowaniem decyzji co do planowania i organizowania, koordynowania i regulowania procesu produkcyjnego.

Napotyka na trzy główne bariery:

1. Psychologiczna1.- wewnętrzne przekonanie projektanta, ze problem jest niemożliwy do rozwiązania, nierealny albo że dotąd go nie było.

2. Psychologiczna 2.- preferowanie przez projektantów stereotypowych , tradycyjnych rozwiązań albo wybieranie rozwiązań z jednej wybranej techniki czy technologii.

3. Organizacyjna- trudność zorganizowania takiego zespołu specjalistów z różnych dziedzin (inżynier/architekt, psycholog pracy i fizjolog pracy) i koordynacji ich prac, aby uzyskać rozwiązania wszechstronnie prawidłowe. Specjalista z danej dziedziny ma zwyczaj skupiać się na jednym aspekcie projektu bez uwzględniania innych, nie mniej ważnych.

Ergonomia koncepcyjna jest ciągłym procesem ponieważ „lepsze jest wrogiem dobrego” tzn. o żadnym rozwiązaniu wypracowanym przez najlepszy zespół projektantów nie można powiedzieć , ze jest doskonałe pod względem konstrukcyjnym i zwykle wymaga ono poprawek choćby ze względu na zmieniające się warunki eksploatacji. Ergonomia koncepcyjna zastosowana we wczesnej fazie projektowania jest dużo skuteczniejsza i bardziej racjonalna niż ergonomia korekcyjna.

Atestacja prototypów maszyn i urządzeń łączy cechy ergonomii korekcyjnej i koncepcyjne ponieważ zajmuje się testowaniem pod względem ergonomicznym prototypów środków technicznych. W wyniku atestacji dochodzi do odrzucenia pewnego odsetka rozwiązań i wymuszenia ich modyfikacji. Celem atestacji jest niedopuszczeni do produkcji seryjnej maszyn i urządzeń nie spełniających przede wszystkim wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązek atestacji wynika z ratyfikacji przez Polskę w 1977 roku konwencji nr 119 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej zabezpieczenia maszyn.