Kultura
Kultura w społeczeństwie masowym i ponowoczesnym
Kultura organizacyjna
Dwa ujęcia kultury:
Oceniające – charakterystyczne dla języka potocznego i dla pierwszych antropologów, porównujących sposoby życia społecznego „dzikich” z życiem społeczeństwa badacza;
Opisowe – teza o różnorodności kultur, stosowane w nauce – tylko opis, charakterystyka danej kultury bez oceniania jej, zakłada się, że nie ma kultur wyższych niższych.
Kultura to wszystkie wytwory działalności ludzkiej: materialne, niematerialne, wartości uznane w danym społeczeństwie sposoby postępowania, które muszą być zobiektywizowane czyli utrwalone materialnie, przyjęte w danym społeczeństwie czyli akceptowane społecznie, uznane za ważne, przekazywane innymi zbiorowościom i następnym pokoleniom. [J. Szczepański]
Kultura obejmuje wszystkie wytwory celowej refleksji człowieka, z którymi wiąże on jakieś znaczenie, wszystko, czemu nadaje sens swoją aktywnością.
Wytwory i przedmioty kultury noszą nazwę artefaktów.
Dwie dziedziny kultury:
Cywilizacja: treści kultury mają charakter instrumentalny i związane są z realizacją jakiegoś celu (wynalazki, udoskonalenia techniczno – technologiczne);
Kultura symboliczna (w wąskim znaczeniu): treści kultury mają charakter autoteliczny, są ważne dla nich samych, zaspokojenie potrzeb ekspresyjno – integracyjnych człowieka (okazywanie uczuć, impulsów twórczych, poczucie łączności, uczestnictwa we wspólnocie – świat religii, moralności, sztuki, zabawy i nauki).
Cechy charakterystyczne kultury:
Zlokalizowana w czasie, przestrzeni i zbiorowości
Wyuczona – to czego człowiek doświadcza w życiu społecznym jest przejęciem doświadczenia innych często na drodze symbolicznej
Ma charakter ideacyjny – uświadamia w postaci norm i wzorów
Ukryte funkcje wzorów kultury – podstawowe dla danej społeczności, normy, wartości i wzory kultury są tak silnie zinternalizowane, że jednostka odbiera postępowanie według nich jako spontaniczne
Podstawowy instrument przystosowania jednostki do życia w społeczeństwie, narzędzie zaspokajania potrzeb.
Trzy aspekty kultury:
Aspekt normatywno – aksjologiczny (norm i wartości)
Aspekt internalizacyjny – głębokie przyswojenie i pełna akceptacja obowiązujących wartości i norm
Aspekt przedmiotów i wytworów kultury – artefaktów: kultura jako całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku danego społeczeństwa
Wartość – cokolwiek, co jest lub może być dla człowieka cenne, w stosunku do czego podchodzi z szacunkiem, a dążenie do tego odczuwa jako wewnętrzny przymus.
Podstawowe dla danej zbiorowości wartości w procesie socjalizacji zostają przez jednostki zinternalizowane
Norma społeczna – ogólnie podzielane oczekiwanie dotyczące sposobu postępowania, wyrażające to, co jest uważane za pożądane i właściwe w danej kulturze.
Wartości i wypływające z nich normy zachowań są podstawowymi regulatorami ludzkich dążeń i zachowań.
Właściwa danej kulturze konfiguracja wartości i norm określana jest jako ład aksjonormatywny.
Kultura masowa jest specyficzną formą kultury symbolicznej.
Powstała wraz z pojawieniem się mediów masowych, które pozwoliły na rozpowszechnianie treści kulturowych w postaci standaryzowanych kopii zapewniających szeroki zasięg możliwość równoczesności odbioru.
Treści tak rozpowszechniane kierowane były do szerokiego kręgu posiadających wolny czas odbiorców tworzących publiczność pośrednią (liczna, rozproszona przestrzennie zbiorowość, brak kontaktu fizycznego między nadawcą a odbiorcą).
Kultura masowa – zjawiska intelektualnej, estetycznej i ludyczno – rekreacyjnej (czyli zabawowo – rozrywkowej) działalności ludzkiej, związane z oddziaływaniem środków masowego komunikowania, a więc treści rozpowszechniane za pomocą tych środków. [A. Kłoskowska]
Homogenizacja kultury:
Treści kultury masowej muszą być tak przygotowane, aby docierały do zróżnicowanych pod względem wykształcenia, zainteresowań i gustów odbiorców;
Aby tego dokonać nadawca treści musi poszukać tzw. ,,wspólnego mianownika” w celu dotarcia do jak największej widowni.
Wyróżniamy trzy sposoby homogenizacji:
upraszczająca - dokonywanie przeróbek oryginalnych dzieł poprzez uproszczenie, skróty (kieszonkowe wydania, komiksy, popularne aranżacje muzyki poważnej);
poprzez zestawienie - mechaniczna - prezentowanie dzieł wyższego rzędu obok dzieł zupełnie płytkich, bez udzielenia wskazówek co do ich znaczenia;
immanentna - włączenie do utworu elementów popularnych, będących przedmiotem zwyczajowych doświadczeń w celu zainteresowania przeciętnego odbiorcy. Dokonuje jej sam autor.
Cechy charakterystyczne kultury popularnej w wysoko rozwiniętych społeczeństwach ponowoczesnych:
Elektroniczne techniki przekazu wpływają na dobór treści i rodzaj wrażliwości odbiorców – kultura dźwięku obrazu, co uwrażliwia odbiorców na przekazy o charakterze emocjonalnym, symbolicznym, a zmniejsza siłę oddziaływania treści o charakterze racjonalnym, analitycznym i logicznym.
Komercjalizacja kultury (przekaz kulturowy jako towar)
Media adresowane – koniec odbiorcy masowego
Nowe media telematyczne – możliwości interakcji, powstanie ,,społeczeństwa sieciowego” – dwukierunkowości transmisji komunikatów;
Globalizacja kultury – upowszechnianie wzorów kulturowych ponowoczesnych społeczeństw na całym świecie – zagrożenia dla tożsamości narodowej;
Społeczeństwo glokalne, zastępujące zuniformizowane społeczeństwa masowe
Glokalizacja – globalne wytwarzanie lokalności i jednocześnie lokalne wytwarzanie globalności (możliwość pozostania w miejscu i jednoczesnego doświadczenia bliskości i przemieszczania się przekraczającego bariery przestrzenne dzięki ,,usieciowieniu”)
Kultura organizacyjna – zespół norm społecznych i systemów wartości, które poprzez internalizację i mechanizmy kontroli społecznej stają się stymulatorami zachowań w organizacji istotnych z punktu widzenia przyjętych celów.
Do podstawowych elementów kultury organizacyjnej zalicza się:
- symbole (słowa, gesty, obrazy, przedmioty o szczególnym znaczeniu, jednakowo odbierane przez
członków organizacji);
- mity (przekonania i opinie o cenionych postaciach, pełniące funkcję wychowawczą wobec nowych
członków);
- rytuały (czynności podejmowane wspólnie przez członków organizacji – witanie się, ceremonie,
prowadzenia negocjacji);
- wartości (cele i priorytety uznawane za oczywiste, przedmiot dumy i źródło tworzenia tożsamości
grupowej);
- normy (co wolno, co nie wolno w ramach organizacji).
Podstawowe rodzaje zbiorowości społecznych
O zbiorowości społecznej możemy mówić dopiero, gdy w ramach dowolnych skupień ludzi wytworzyła się i występuje (choć krótkotrwała) więź społeczna. Wszelkie inne zbiorowości, w których nie występuje więź noszą nazwą zbiorów społecznych.
Rodzaje zbiorowości społecznych:
Pary i dwójki
Podstawowa forma życia zbiorowego, stosunki bezpośrednie, osobiste, silnie zabarwione emocjonalnie, w toku których realizowane są ważne cele większych zbiorowości.
Pary połączone więzią stosunków seksualnych; pokrewieństwa; para przyjaciół; pary połączone stosunkiem pomocy; wychowawczym; zwierzchnictwa; zależnościami przelotnymi np. przewodnik – turysta.
Kręgi społeczne
Złożone z niewielkiej liczby osób, o płynnym nieokreślonym składzie (podstawowa różnica z grupą społeczną), spotykających się w celu wymiany poglądów, dyskucji, formułowaniu opinii i przekonań.
Kręgi stycznościowe, koleżeńskie i przyjacielskie.
Grupy społeczne
Co najmniej trzy osoby, powiązane system stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności, prowadzącą do wytworzenia się poczucia przynależności grupy (,,my”).
Zbiorowości terytorialne
Zbiorowości, wyodrębnione ze względu na wspólne terytorium, w ramach których członkowie mogą zaspokoić podstawowe potrzeby kulturowe i ekonomiczne.
Wspólnoty, społeczności lokalne, społeczeństwa.
Zbiorowości oparte na wspólnej kulturze
Podstawę ich wyróżnienia stanowi zazwyczaj wspólny język
Ród, klan, plemię, lud, naród
Naród – trwała wspólnota ludzi ukształtowana historycznie w obrębie danego terytorium, na gruncie określonych doświadczeń, tradycji i języka, posiadająca więzi ekonomiczne i własne instytucje polityczne, charakteryzująca się swoistym systemem kulturowym oraz poczuciem tożsamości i odrębności wobec innych zbiorowości i grup etnicznych.
Zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań