TEST B 1.Wyraz istnienia określonych cech w danych warunkach jakie by one nie były- przeciętności 2.Położenie wys. ciała osobnika na 85 centylu oznacza, że jest wysoki, jednak mieści się w normie 3. Za normę wąską w ujęciu statystycznym:- zasięg zmienności danej cechy obejmujący co najmniej 50 % spostrzeżeń wokół wartości przeciętnej. 4. Przy pomocy, których metod można ocenić wiek biologiczny w całym procesie ontogenezy- met. morfologiczna i szkieletowa 5. W których próbach sprawności mot. nie obserwujemy wyraźniejszych pozytywnych zmian sekularnych- gibkości 6.Nasielenie zmian sekularnych w cechach somat. w osta 60 leciu było na ogół: jednakowe u obu płci 7. Które z poniższych ukształtowań somat. sporto nie jest efektem odział. czynnikiem ruchu- większa dł. Kończyn dolnych 8.Podaj def. normy w ujęciu statystycznym – obszar zmienności w pobliżu przeciętnej wielkości cechy, jakie posiada co najmniej 50% populacji. Obszar wokół średniej i mediany, utworzone na podstawie średniej, odch. stand lub siatek centylowych. 9. Podejmowanie akt. fiz w czasie wolnym zależy od czynników: tylko środo( społ- ekonomic) 10.Podaj krótką chara biolog ok. dorosłego i dojrzałego: starość- granica dorosłości a dojrzałości: zmiany wsteczne w stawach, zmniejszenie wydolności niektórych układów wew., siwizna, łysienie, ubytki zębowe zmniejszenie akomodacyjnej oka, zacieranie szwów czaszkowych,. Ubytek wysokości ciała w wyniku pogłębienia krzywizn kręgosłupa w wyniku degeneracji dysków oraz z powodu ubytku warstwy korowej kości w kręgach. Dojrzałość u kobiet-menopauza, u mężczyzn- andropauza. Starzenie się- u kobiet 60 lat
- u mężczyzn 65 lat - procesy kataboliczne (niszczenia) przeważają nad procesami anabolicznymi (budowy) - organizm nie odbudowuje tkanki w tempie ich niszczenia
- okres starości od około 60/65 do ok. 100 lat- uwarunkowane to jest genetycznie, poprzez środowisko i dietę- jest to zjawisko naturalne 11.Na czym polega różnica między poj. konstytucja a somatotyp- Somatotyp -dotyczy jedynie strony morfologicznej, a więc typu budowy ciała, a konstytucja- zespół determinowanych genetycznie, a ukształtowanych pod wpływem środowiska, morfologicznych, fizjologicznych i psychicznych cech człowieka, wzajemnie od siebie zależnych 12. Które z zagadnień antr. fiz mają bezpośrednie zastosowanie w wf i sporcie 3 przykłady: : zmiennośc rozmiarów i proporcji ciała w różnych okresach życia, tworzenie norm rozwoju i dojrzewania,uwarunkowania rozwoju osob.13.Uwzględnienie jakich inf. przy znanym wieku, płci, wys, i siatce może zwiększyć przewidywanie ost wys ciała- masa ciała, stopień dojrz płc, średnia wys rodziców, ocena warunków środow 14. W której z metod prognozowanie potrzebny jest nomogram- MIlicerowej 16. Który z poniższych zapisów dotyczy II etapu normalizacji wg Milicerowej- z( wskaz unormowany)=xi( wartość cechy badanego)- x( śred arytm)/ s( odchylenie stan) 17. Które spośród wymenionych metod oceny typolog uwzględnia się wsk ilorazowe proporcji ciała- Wankego 18. Które z met oznaczone symb należa do met. pośrednich szacujacych skłąd ciała- BIA, TBW 19. Na czym polegają morf uprzywilej z uwzg zróżnicowań rasowych- Nigeria,Senegal,Kamerun, wybrzeże k : zawod z tych krajów są najlepszymi sprinterami. Kenia, Tanzania, Etiopia- sa znakomitymi długodystansowcami, gdyż mają więcej naczyń kapilarnych, więcej mitoch( łatw przekazywani O2),odpornośc mm na duże zmeczenie. Rasa czarna ma wyżej ukolowany śr ciezkości co daje profit przy skoku wzwyż, a także krótsze kończyny górne łatwiejsze przenoszenie nad płotkiem przy biegu przez płotki. Rasa żólta- mieszka Azji- znaczna dł. Tł, niski wzrost przydatne w podnoszeniu ciężarów, zapasach i boksie.20 Która z poniższych cech najbarz odziela M od K- siła mm grzbietu 21. Wskaż i wyjaśnij uksz somatyczny przysosowujące rasy czarnej- Rasa negroidalna (negroidzi) jest to inaczej czarna odmiana człowieka. Jest zaadaptowana do życia w gorącym klimacie. Posiadają czarną lub ciemno brunatną skórę, która nie przepuszcza promieniowania słonecz z wyjątkiem stóp i wew czesci dłoni, dzięki własnie dużej zawartości melaniny w skórze mogą życ w wysokich temp. Obserwujemy także kręcone włosy, szeroki i krótki nos, grube i wywinięte wargi. 22. Które z zapisów somatypolo dotyczy endomorfa mezomorficznego- 642 TEST A 1. Zdolność org do życia danych warunkach- normalności 2.Podaj granice normy szerokiej jeżeli x- 170 cm, s- 6cm ( 6 razy 3 cm= 18cm) 152- 188 3. Pojęcie normy reakcji między genot a środ zew- pojedynczego osobnika 4. Która z wymienionych danych nie jest konieczna do okreś w. morf- środowisko miejsce zamieszkania 5. Sprawnośc fiz w populacji dorosłego czł wykazuje- wyrazne oscylacje w 10 leciach 6. Które z wymienionych zjawisk są przede wszystkim efektami miedzypokoleniowe jtendecji przemian przebiegu ontogenezy- zmniejszenie się stratyfikacji społ w zakresie wys ciał i oraz powiększenie odstępu czasu między dojrz biolo a psychoseks 7. Które z powyższych stwierdzeń nie odp prawdzie,, Pod wpł akt fiz typu sport następuje zazwyczaj- przysp wzrastania na wys 8. Jakie warunki musza spełniać zebrane dane pomiarowe aby mogły posłużyć do oprac norm rozwoj- dane powinny pochodzić z prób losowych, reprezentatywnych ze wzgl na liczebność, środ( duze miasto,małe, wieś) i aktualność czau badań do 10 lat) 9.Ruch jako czynnik rozwoju umiejscowić możemy w gr czynników:egzogennych społ- ekon 10 .Podaj krótką charakterystyke wieku młodzieńczego-Okres młodzieńczy rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem doj­rzewania funkcji rozrodczych i kończy w momencie osiągnię­cia pełnej zdolności rozrodczej.Charak się dużą intensywnością przemian fizj, morfolo i psych.Jest to transformacja dziew w kobiete i chłopca w mężczyznę Somatotyp -dotyczy jedynie strony morfologicznej, a więc typu budowy ciała, a konstytucja- zespół determinowanych genetycznie, a ukształtowanych pod wpływem środowiska, morfologicznych, fizjologicznych i psychicznych cech człowieka, wzajemnie od siebie zależnych 12. Które z zagadnień antr. fiz mają bezpośrednie zastosowanie w wf i sporcie 3 przykłady: : zmiennośc rozmiarów i proporcji ciała w różnych okresach życia, tworzenie norm rozwoju i dojrzewania,uwarunkowania rozwoju osob.Somatotyp -dotyczy jedynie strony morfologicznej, a więc typu budowy ciała, a konstytucja- zespół determinowanych genetycznie, a ukształtowanych pod wpływem środowiska, morfologicznych, fizjologicznych i psychicznych cech człowieka, wzajemnie od siebie zależnych 12. Które z zagadnień antr. fiz mają bezpośrednie zastosowanie w wf i sporcie 3 przykłady: : zmiennośc rozmiarów i proporcji ciała w różnych okresach życia, tworzenie norm rozwoju i dojrzewania,uwarunkowania rozwoju osob 13. Który z poniższy wsk soma tycz najbardziej oddziela płeć męską od żen- obw kl. piers+obw w pasie/ 2obw.bioder 14. Na podst równań Piechaczka nie jest możliwe- przewidywanie dalszego umięś 15. Który z osob opisanych jest mezo ektomo- 336 16. Który z zapisów dotycz I etapu- xi- x( srednia aryt) 17. Podaj krótka def pojecia konstytucji- zespół determinowanych genetycznie, a ukształtowanych pod wpływem środowiska, morfol, fizjol i psych cech człowieka, wzajemnie od siebie zależnych 18. Podaj co najmniej 3 zmienne oprocz wieku w met Żarowa- wys ciała, masa, średnia wys rodziców, ocena doj płc 19. W której z met prognozo typ somatotypu i war srod- Welona 20.Na czym polegają morfolog uprzywilejo- - Nigeria,Senegal,Kamerun, wybrzeże k : zawod z tych krajów są najlepszymi sprinterami. Kenia, Tanzania, Etiopia- sa znakomitymi długodystansowcami, gdyż mają więcej naczyń kapilarnych, więcej mitoch( łatw przekazywani O2),odpornośc mm na duże zmeczenie. Rasa czarna ma wyżej ukolowany śr ciezkości co daje profit przy skoku wzwyż, a także krótsze kończyny górne łatwiejsze przenoszenie nad płotkiem przy biegu przez płotki. Rasa żólta- mieszka Azji- znaczna dł. Tł, niski wzrost przydatne w podnoszeniu ciężarów, zapasach i boksie 21. Skala 9 pk do ekto i mezo i 12 do endo to metoda- Heath- Carter 22. Które z cech antroskopowych i antropometr odmiana rasy żóltej do niskich temp- żółta (mongoloidalna) Rasa żółta najczęściej ma jasną skórę, ale bardziej płaską twarz i nos, proste, czarne włosy i oczy od jasno do ciemnobrązowych. Zalicza się do niej nie tylko większość Azjatów, Eskimosów, ale także rdzennych Amerykanów (Indian amerykańskich). Twarz mongoloidów, która została zabezpieczona przed chłodem poprzez zmniejszenie jej wielkości - oczy zostały otoczone poduszkami tłuszczu, co zapewnia ochronę gałki ocznej i zatok przed zimnem.
Rasa czarna negroidalna (negroidzi) jest to inaczej czarna odmiana człowieka. Rasa czarna przystosowana do bytowania w klimacie gorącym, bardzo wilgotnym.Duże skupienie barwnika w skórze nadającej jej barwę ciemnobrązową, nieraz prawie czarną, stanowi u tych ludzi ochronną barierę przed intensywnym promieniowaniem słonecznym. Barwnik zawarty w skórze umożliwia wnikanie promieni do głębszych warstw organizmu Ogólne owłosienie ciała jest słabe. U negroidów obserwujemy silny prognatyzm twarzy. Oczy są bardzo ciemne oraz płytko osadzone. Rasę negroidalną cechuj, wywinięte wargi, duża liczba ciał potowych.Dobrze ogrzane i wilgotne powietrze typowe dla klimatu zwrotnikowego , nie musi być podgrzewane w jamie nosowej. Stąd między innymi u rasy czarnej obserwuje się szeroki nos.
Wykres kinetyki( tempo wzrastania) wys ciała, wykres wys ciała0-1 okres niemowlęcy

Pyt otwarte Podaj def. normy w ujęciu statystycznym – obszar zmienności w pobliżu przeciętnej wielkości cechy, jakie posiada co najmniej 50% populacji. Obszar wokół średniej i mediany, utworzone na podstawie średniej, odch. stand lub siatek centylowych. Zagadnienia z antr sportu- antropologiczne aspekty selekcji sportowej dzieci i mł.(prognozo, normy rozwoju), dymorfizm płciowy i jego rola w sporcie, budowa somatyczna ciała i jej pozycja w sporcie( proporcje, komponenty tkankowe, typy budowy) 10.Podaj krótką chara biolog ok. dorosłego i dojrzałego: starość- granica dorosłości a dojrzałości: zmiany wsteczne w stawach, zmniejszenie wydolności niektórych układów wew., siwizna, łysienie, ubytki zębowe zmniejszenie akomodacyjnej oka, zacieranie szwów czaszkowych,. Ubytek wysokości ciała w wyniku pogłębienia krzywizn kręgosłupa w wyniku degeneracji dysków oraz z powodu ubytku warstwy korowej kości w kręgach. Dojrzałość u kobiet-menopauza, u mężczyzn- andropauz. Somatotyp -dotyczy jedynie strony morfologicznej, a więc typu budowy ciała, a konstytucja- zespół determinowanych genetycznie, a ukształtowanych pod wpływem środowiska, morfologicznych, fizjologicznych i psychicznych cech człowieka, wzajemnie od siebie zależnych 12. Które z zagadnień antr. fiz mają bezpośrednie zastosowanie w wf i sporcie 3 przykłady: zmiennośc rozmiarów i proporcji ciała w różnych okresach życia, tworzenie norm rozwoju i dojrzewania,uwarunkowania rozwoju osob20.Na czym polegają morfolog uprzywilejo- - Nigeria,Senegal,Kamerun, wybrzeże k : zawod z tych krajów są najlepszymi sprinterami. Kenia, Tanzania, Etiopia- sa znakomitymi długodystansowcami, gdyż mają więcej naczyń kapilarnych, więcej mitoch( łatw przekazywani O2),odpornośc mm na duże zmeczenie. Rasa czarna ma wyżej ukolowany śr ciezkości co daje profit przy skoku wzwyż, a także krótsze kończyny górne łatwiejsze przenoszenie nad płotkiem przy biegu przez płotki. Rasa żólta- mieszka Azji- znaczna dł. Tł, niski wzrost przydatne w podnoszeniu ciężarów, zapasach i boksie 10 .Podaj krótką charakterystyke wieku młodzieńczego-Okres młodzieńczy rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem doj­rzewania funkcji rozrodczych i kończy w momencie osiągnię­cia pełnej zdolności rozrodczej.Charak się dużą intensywnością przemian fizj, morfolo i psych.Jest to transformacja dziew w kobiete i chłopca w mężczyznę 22. Które z cech antroskopowych i antropometr odmiana rasy żóltej do niskich temp- żółta (mongoloidalna) Rasa żółta najczęściej ma jasną skórę, ale bardziej płaską twarz i nos, proste, czarne włosy i oczy od jasno do ciemnobrązowych. Zalicza się do niej nie tylko większość Azjatów, Eskimosów, ale także rdzennych Amerykanów (Indian amerykańskich). Twarz mongoloidów, która została zabezpieczona przed chłodem poprzez zmniejszenie jej wielkości - oczy zostały otoczone poduszkami tłuszczu, co zapewnia ochronę gałki ocznej i zatok przed zimnem. Majaniski wzrost, drobniejsze dłonie i stopy oraz krótsze szyje. Następuje skracanie się peryferycznych części ciała, aby zmniejszyć utratę ciepła. Adaptabilnosc- zdolność przystosowanie się do warunków śr w trakcie rozwoju, nieodwracalne ale nie utrwalają się w cechach dziedzicznych. Adaptacja genotypowe przystosowanie się gat lub populacji do określonej niszy ekologicznej. Adiustacja - dostosowanie organizmu do nowych warunków środowiska i trybu życia. Zachodzące zmiany zwiększają szansę przeżycia, ale są odwracalne, trwają tak długo, jak trwa bodziec. Przykładem adiustacji jest aklimatyzacja. Teoria limitowanego ukierunkowania rozwoju – opis rozwoju osobniczego jednostki z punktu widzenia jego determinantów genetycznych. Genotypy kształtuja swoje cechy w trakcie rozwoju osobniczego w zależności od dziedziczonego genetycznie zdeterminowanego tempa rozwoju jak i czasu jego wyhamowania. AKCELERACJA ROZWOJU – przyspieszenie całokształtu zjawisk związanych z rozwojem fizycznym, motorycznym i psychicznym dzieci i młodzieży w porównaniu z poprzednim pokoleniem.TRENDY SEKULARNE- długofalowe kierunkowe zmiany w procesie wzrastania i rozwoju w populacjach współczesnych w porównaniu do populacji dawniejszych, przejawiaja siew postaci wyższych wskaźników rozwoju fizycznego, wcześniejszym dojrzewaniu młodzieży, wcześniejszym zakończeniem procesu wzrastania i rozwoju, osiągnięciu wyższych wymiarów ciała u osobników dorosłych. Norma adaptacyjna – określony zakres zmienności genetycznej dostosowany do środowiska. Jest sumą norm reakcji danej populacji. Norma reakcji – indywidualny zakres reakcji fenotypowych określonego genotypu uzewnętrzniający się w postaci różnych genotypów powstałych w wyniku współdziałania tego genotypu z czynnikami środowiskowymi. Norma wiodąca- opracowywane na mater pochodzących z możliwie najlepszych warunków ekono- byt w kraju. Norma w ujęciu biologicznym- pewien wzorzec optymalnych współzależności miedzy org a środow jego bytowania. Centyle- 100- 97- skrajnie wysoki, 96- 90- b.wysoki, 89- 76 wysoki, 75-30 przecietny 29-25 niski, 24- 10 b.niski 10-0 skrajnie niski. NORMA ROZWOJOWA - -jest biologicznym ukłem odniesienia słuzacym do oceny rozwoju fizycznego populacji dzieciecych lub tez pojedynczych osobnikow.Jej zakres jest wyznaczony metodami statystycznymi i zalezy od

celu jakiemy dana norma ma słuzyc. .Etapy (okresy) rozwoju osobniczego człowieka – kryteria podziału: *okres noworodka (od urodzenia do ok. 1 miesiąca życia) *okres niemowlęcia (od 1 miesiąca do 1 roku życia) *wiek poniemowlęcy (do ok. 3 roku zycia) *wiek przedszkolny (do ok. 7 roku życia) *młodszy wiek szkolny (do ok. 10/12 roku zycia) *okres pokwitania (do ok. 17 roku zycia) *okres młodzieńczy (do ok. 24 roku życia) *okres wieku dorosłego (u kobiet do 30 -35 roku zycia, u mężczyzn do 35 – 40 roku życia) *okres wieku dojrzałego (do 50 -60 roku życia) *okres starości (powyżej 65 roku życia). Charakterystyka morfologiczna i motoryczna okresów rozwoju osobniczego człowieka: *okres noworodka Wraz z pierwszym oddechem noworodka rozpoczyna się krążenie płucne oraz uaktywnienie układu pokarmowego i wydalniczego. Oprócz układów i narządów mających znaczenie wegetatywne – musi dobrze funkcjonować aparat regulacji cieplnej. W pierwszych godzinach życia pozamacicznego gwałtownie wzrasta aktywność tarczycy ( hormony tego gruczołu umożliwiają adaptację do zmiennych temperatur i zapewniają dalszy rozwój układu nerwowego). W pierwszych dniach życia termoregulacja odbywa się kosztem zapasów tkankowych własnego organizmu. Noworodek który rodzi się z donoszonej ciąży, waży od 2,5 -4,.5 kg. Przeciętna masa chłopca to a dziewczynki . Długość waha się w granicach 48 . Okres noworodka kończy się gdy nastąpi wykonanie fizjologicznego spadku masy ciała, odpadnięcie kikuta pępowiny, zagojenie rany pępkowej, ustąpienie wpływów hormonalnych matki i przystosowanie do nowych warunków życia *okres niemowlęcy Okres niemowlęcy cechuje bardzo szybki rozwój długości i masy ciała. Tendencja do wzrastania na długość jest tak silna, że wzrost może postępować nawet wtedy, gdy dziecko traci na wadze. Niemowlę spędza całą dobę w pozycji leżącej, z czego przez znaczną część czasu śpi. W dużym tułowiu największe wymiary mają narządy wegetatywne, a wśród nich wątroba, któ®a w tym okresie pełni przede wszystkim funkcje narządu krwiotwórczego. Narządami wewnętrznymi, nastawionymi przede wszystkim na funkcje troficzne, kieruje już w pełni autonomiczny układ nerwowy. Dojrzewanie do funkcji aparatu ruchowego, kostno –stawowego, mięśniowo – nerwowego, odbywa się w ustalonym porządku, tj. od głowy ku kończynom dolnym. Najpierw niemowlę zaczyna unosić głowę (1-3 miesiąc ), następnie zaczyna siadać, tj. unosić tułów pomiędzy 5-7 miesiącem, wreszcie rozpoczyna lokomocje dwunożną w wieku 10 -12 miesiąca. W wyniku rozwoju ruchowego powstają krzywizny kręgosłupa. Na koniec okresu niemowlęcego przypada początek rozwoju mowy. Są to pierwsze pojedyncze słowa. W okresie niemowlęcym zaczyna się pierwsza dentycja czyli wyrzynanie się zębów mlecznych. Pierwsze zęby wyżynają się ok. 6 miesiąca życia( siekacze przyśrodkowe dolne). W pierwszym roku życia następuje przyrost wysokośći ciała 23- masy ciała ok7 kg. Zakończenie okresu niemowlęcego jest utrwalenie się pionizowanej postawy ciała i rozpoczęcie lokomocji dwunożnej *wiek wczesnego dzieciństwa To okres od opanowania lokomocji dwunożnej ( 12 miesiąc życia) do rozpoczęcia wymiany uzębienia mlecznego na stałe ( 5 -7 rok życia). W okresie tym wpływ hormonów przysadki mózgowej i tarczycy reguluje tempo wzrostu i proporcje ciała. W trzecim roku życia tempo przyrostów wysokości ciała maleje do około i w ciągu roku. W okresie tym pojawia się skłonność do późnych zmian krzywiczych. Krzywizna szyjna stabilizuje się około 7 roku życia, natomiast lordoza lędźwiowa stabilizuje się ok.. 12 roku życia. Sylwetka dziecka odznacza się wysunięciem brzucha do przodu, głownie powodu słabego jeszcze umięśnienia. W okresie młodszego dzieciństwa trwa wyrzynanie się zębów mlecznych zapoczątkowane w okresie niemowlęcym. Dziecko roczne powinno mieć 8 zębów ( wszystkie siekacze), dziecko półtoraroczne powinno mieć ponadto 4 pierwsze trzonowce; do końca drugiego roku powinno mieć także 4 kły, a w wieku 2,5 lat wszystkie zęby mleczne w liczbie 20.W tym okresie układ nerwowy dziecka charakteryzuje się dużym pobudzeniem i bardzo słabym hamowaniem. W połowie drugiego a najpóźniej w połowie trzeciego roku życia dziecko zaczyna mówić prostymi zdaniami *okres starszego dzieciństwa Faza prepubertalna ok. 10 roku życia dziewczynki i 11-12 roku chłopcy, Faza pubertalna 10-15 dziewczynki i 12-17 chłopcy Faza postpubertalna 16-17 dziewczynki i 18 -19 chłopcy. Jest to okres rozpoczęcia wymiany uzębienia mlecznego na stałe, co jest często równoznaczne z rozpoczęciem nauki szkole, do zakończenia dojrzewania płciowego.Okres do rozpoczęcia dojrzewania, zwany przedpokwitaniowym charakteryzuje się równowagą rozwojowa. Średnie przyrosty roczne wysokości ciała utrzymuja się na podobny poziomie do 10 -12 lat. W omawianym okresie rozpoczyna się i kończy wymiana uzębienia , zazwyczaj miedzy 5 i 14 rokiem życia. W każdej połowie łuku znajdują się następujące zęby: dwa siekacze, kieł, dwa przedtrzonowe, trzy trzonowe. Uzębienie stałe składa się wiec z 32 zębów z czego 28 wyżyna się do 13 – 14 roku życia *okres młodzieńczy Osiągnięcie dojrzałości płciowej jest przejściem z dzieciństwa do młodzieńczości. Przyjmuje się że jest to okres po osiągnięciu V stopnia rozwoju owłosienia łonowego oraz V stopnia rozwinięcia narządów płciowych u mężczyzn i piersi u kobiet. Jako zakończenie tego okresu przyjmuje się zakończenie procesów kostnienia. Jako górna granicę wzrastania wysokości ciała młodzieży z miast najczęściej przyjmuje się wiek 18 -19 lat dla chłopców i 7 – 18 dla dziewcząt. DOJRZEWANIE DZIE: wiek ok. 10-12 lat początek przyśpieszonego wzrastania: *powiększenie się i obrzęk brodawek piersiowych *pogrubienie rysów twarzy i rozwój tkanki tłuszczowej podskórnej wiek 12-14 lat *wyraźny rozwój bioder *szybki rozwój piersi *pojawienie się owłosienia łonowego *wystąpienie pierwszej menarche wiek 14 -16 lat *typowa kobieca budowa ciała *pełne owłosienie łonowe i pachowe *rozwój w pełni kobiecych rysów twarzy DOJRZEWANIE CHŁwiek ok.12-14 lat: *początek przyśpieszonego wzrastania *opuszczenie się moszny, powiększenie jąder, i prącia *pojawienie się owłosienia łonowego *początek zarostu na twarzy *powiększenie się brodawek piersiowych oraz ściemnienie ich barwy wiek 14 -16 lat: *wydłużenie się krtani oraz mutacja głosu *rozwój owłosienia pachowego i brodawek *pogrubienie rysów twarzy *zmazy nocne wiek 16-18 lat: *głos męski *pełny rozwój owłosienia łonowego i pachowego *rozwój mięśni i wzrost ich siły *wyrazistość rysów twarzy( męski profil) Skok pokwitaniowy: największy przyrost cechy w jednostce czasu w okresie pokwitania. Wys: *chłopcy ok. 14 roku życia przyrost 6,8 cm *dziewczęta ok.12 roku życia przyrost 6,5 cm Masa : *chłopcy ok.15 roku życia przyrost 6,1 kg *dziew ok.13 roku życia przyrost 5,4 kg. Od 2 do 9.5 lat u dziewcząt, a do 11,5 u chło wielkości przyrostów rocznych systematycznie maleją. W okresie tym wysokość ciała oraz jej przyrosty roczne są nieco większe dla chłopców. Dzie jako pierwsze zaczynają przyspieszone wzrastanie; szczyt skoku pokwitaniowego. osiągnęły w wieku 11,3 lat, a wielkość przyrostu wyniosła 7,3 cm/rok. U chło szczyt szybkości wzrastania odnotowano w wieku 13,6 lat, a wielkość przyrostu wysokości ciała osiągnęła 8,5 cm/rok. Z powodu wcześniejszego skoku pokwitaniowego dziewczęta przez okres około 2 lat przerastają chłopców wys ciała. Skok pokwitaniowy chłopców jest większy i trwa dłużej ( 11,5 – 15,6lat) niż u dziewczyn (9,5 – 13,1 lat). Sekwencje skoków pokwitaniowych poszczególnych odcinków ciała odznaczaja się dużą regularnością. W pierwszej kolejności przyśpieszonemu wzrastaniu ulega długość kończyn dolnych, następnie długość tułowia, szerokość barków, masa ciała. Ok. rok później następuje skok pokwitaniowy siły mięśniowej, znacznie większy u chłopców w porównaniu z dziewczętami. Dzieciństwo nie zróżnicowane płciowo- Wyżynanie pierwszych zębów stałych, nie ma różnic w wymiarach ciała, ukł. rozrodczy upośledzony podokres poniemowlęcy – uzyskanie pełnego uzębienia mlecznego, podokres przedszkolny – przyrost masy i wysokości, wzrost motoryki dziecka ,skok szkolny – 7,8 rok życia wzrost wys. ciała. WYKRESY( Chrząstek, kozłowska 94): wzrastanie( kinetyka) cm- zaczynamy od 90 skale, ok. 5 roku chł nieco wyżej, ok. 10 skrzyżowanie, chł niżej, ok. 14 skrzyżowanie chł wyżej, 20 r- 180cm, dzie 20- 160.DYNAMIKA(TEMPO)roczny przyrost cm/rok, skala 0-12, od 10 w dół razem ok. 8r dzie w góre na 7 cm- wiek 12, pozniej w dół ok. 15 już prawie koniec, chłopcy ok 10 r w góre do 9 cm- 14, pozniej w dół, ok. 18 już prawie koniec. 0-1 okres niemowlęcy 1-6 o. niezróżnicowany płciowo 6-10 o. zróżnicowany płciowo u dziewcząt 6-12 o. zróżnicowany płciowo u chłopców 10/12-16 o. pokwitania 16-20 o. młodzieńczy