8. Jak realizuje się funkcja poetycka? Definicja figury poetyckiej

Funkcja poetycka :

- jest skierowana do wewnątrz przekazu słownego

- z wypowiedzi usiłuje uczynić „świat” wewnętrznie motywowany

- funkcja poetycka zdaje się prowadzić do swoistego urzeczowienia przekazu, do ograniczenia jego roli jako nośnika przeżyć, przedmiotów, czy nakazów i do uwypuklenia jego roli jako nowej rzeczy której istnienie stanowiłoby cel sam w sobie.

- znak językowy sam staje się główną informacją

- jak realizuje się funkcja poetycka? Jakobson stwierdza, że dzieje się to dzięki projekcji zasady ekwiwalencji z osi wyboru na oś kombinacji. Jest to związane z operacjami tworzenia wypowiedzi. Jeśli chcemy sformułować prosty, jednozdaniowy komunikat językowy o tym, że za oknem ´wieje wiatr´, to musimy wykonać dwie operacje językowe: wybrać odpowiednie znaki językowe i dokonać ich kombinacji. W naszym przykładzie na osi wyboru mamy do dyspozycji dwa paradygmaty znaków. Pierwszy, rzeczownikowy, odnoszący się do desygnatu ´wiatr´ (np. wiatr, wietrzyk, zefirek, wichura, wietrzysko, wicher), drugi - czasownikowy, odnoszący się do czynności, którą chcemy nazwać (wieje, dmie, zawiewa, tchnie, duje). Wybór w obu paradygmatach dokonuje się na zasadzie ekwiwalencji, a więc stosownej reprezentacji znaku wobec desygnatu. Natomiast, aby zbudować szereg (wypowiedź), czyli dokonać kombinacji, posługujemy się zasadą przyległości. Można ją rozumieć jako zastosowanie reguł składniowych ("wiatr wieje" a nie "wiatr wieją"), jak również - reguł stylistycznych, czego efektem jest "dopasowanie" stylistyczne wyrazów ("zefirek tchnie", ale nie "wichura tchnie"). Budując wypowiedź, przenosimy również zasadę ekwiwalencji do budowy szeregu. W wypowiedzi poetyckiej natomiast jest to zasadnicza reguła konstrukcji komunikatu i praktycznie przyległość może być unieważniona (np. poetyka futurystyczna "słów na wolności"). Ekwiwalencję uzyskujemy przede wszystkim wprowadzając na oś kombinacji dodatkowe uporządkowanie w postaci reguł wierszowych. Dlatego też komunikat: "wietrzyk wieje" jest na swój sposób bardziej "poetycki" niż "wiatr wieje", albowiem oba wyrazy są dwusylabowe i w obu występuje akcent paroksytoniczny, co daje ekwiwalencję w postaci: sylaba akcentowana - sylaba nieakcentowana, sylaba akcentowana - sylaba nieakcentowana. Przeniesienie ekwiwalencji z osi wyboru na oś kombinacji jest formalnym wyznacznikiem funkcji poetyckiej, ale ma także aspekt semantyczny. W ujęciu Jakobsona funkcja poetycka jest również znaczeniotwórcza. Sprawia, że znaczenie komunikatu jest budowane w obrębie jego budowy i na bazie struktury formalnej. Chwyt formalny jest więc jednocześnie chwytem semantycznym. Komunikat poetycki nabiera w ten sposób cech wieloznaczności i pewnej nieokreśloności znaczeniowej.