METODA BIOGRAFICZNA
Metoda biograficzna:
a) jako badanie dokumentów osobistych,
b) jako badanie historii życiowych.

BADANIE DOKUMENTÓW OSOBISTYCH
Metoda biograficzna jako badanie dokumentów osobistych jest historycznie wcześniejsza. Stosowali ją Znaniecki i Thomas („Chłop polski w Europie i Ameryce”).

Dokument osobisty wg definicji Szczepańskiego
Dokument osobisty to tylko te pisemne wypowiedzi (sporządzone osobiście przez osobę badaną), które spełniają następujące warunki:
− relacjonują udział piszącego w pewnej sytuacji społecznej,
− zawierają osobisty pogląd autora na tę sytuację,
− zawierają opis przebiegu zdarzeń, jakie miały w niej miejsce,
− zawierają opis zachowania autora.
Takim dokumentem osobistym może być np. autobiografia pisana na zamówienie badacza.

Wg Znanieckiego metoda biograficzna rozumiana była bardzo szeroko jako całość złożona założeń:
⊗ ontologicznych (czym jest rzeczywistość społeczna),
⊗ metodologicznych (jaki typ materiałów jest najbardziej właściwy do opisu tej rzeczywistości).
Thomas i Znaniecki podkreślali konieczność uwzględnienia czynnika subiektywnego (jeśli chodzi o założenia ontologiczne), więc konsekwencją w założeniach metodologicznych było stwierdzenie, że dla poznania rzeczywistości społecznej wystarczające si najlepsze materiały to dokumenty osobiste.

BADANIE HISTORII ŻYCIOWYCH
Historie życiowe mogą być odtwarzane w różny sposób:
− zapis przez podmiot,
− obszerny wywiad,
− raporty policyjne, świadectwa, fotografie itd., na podstawie których odtwarzamy biografię.
Liczą się więc nie tylko wypowiedzi sporządzone osobiście. Wywiad narracyjny w obrębie metody biograficznej jako badania historii życiowych został stworzony przez F. Schütz’a. Jest to bardzo zwarte teoretycznie i metodologicznie stanowisko. Opowieść o życiu narratora, która nie stanowi sumy odpowiedzi na stawiane szczegółowe pytania, ale jest spontaniczne tworzoną narracją, która nie jest zakłócana przez interwencje badacza. Celem jest uzyskanie relacji o życiu lub jakiejś wybranej fazie, chodzi o długą narrację utrwaloną na taśmie.
Narracja tworzona jest spontanicznie
Pięć faz wywiadu:
1) rozpoczęcie wywiadu
wiadomo o niej najmniej główny cel: nawiązanie kontaktu i zdobycie zaufania narratora, oswojenie narratora z magnetofonem;
2) stymulacja do opowiadania
badacz wyjaśnia rozmówcy, o jaki rodzaj wypowiedzi mu chodzi, szczególnie ważne: to ma być opowieść o osobistych doświadczeniach i losach, formuła stymulująca jest przygotowana w głowie;

3) faza narracji
podstawowa część wywiadu, na którą składa się spontaniczna i niezakłócona interwencjami badacza opowieść o życiu narratora, zadanie badacza: wysłuchanie narracji bez zbędnych interwencji, zapisywanie wątpliwości, które się pojawiły, powstrzymanie się od komentarzy, zachowanie dystansu, kiedy respondent przestaje mówić o sobie, jest to jedyny moment, kiedy badacz może podpowiedzieć, o czym jest wywiad, narracja jest logicznie uporządkowana, ma strukturę, którą nadaje jej narrator; trzy wymogi dobrej narracji:
− wymóg kondensacji,
− wymóg wchodzenia w szczegóły,
− wymóg zamknięcia formuły tekstualnej;
Pod tym względem opowiadania są oceniane w fazie analitycznej.
4) faza pytań badacza
dwa rodzaje pytań:
− związane z narracją, dopełniające,
− pytania teoretyczne.
Uzyskujemy opinie narratora, pytamy o intencje, motywy, uczucia, pytania na temat typowego przebiegu zdarzeń itd.
5) faza zakończenia wywiadu
„normalizacja sytuacji”, wyłączenie magnetofonu, przejście do luźniej rozmowy.
Taki przebieg wywiadu jest konieczny ze względu na późniejszą analizę. Po przeprowadzeniu wywiady następuje jego transkrypcja, która ma oddać warstwę emocjonalną. Podstawowe założenie, które świadczy o specyfice podejścia Schütz’a: podstawowe fazy życia i procesy biograficzne, tak jak były one doświadczane w realnym czasie, znajdują swoje odbicie w sekwencyjnej strukturze narracji – jest to założenie o homologii między struktura doświadczenia biograficznego a porządkiem opowiadania.
Wywiad narracyjny pozwala odtwarzać ciągłość doświadczenia życiowego.

Podstawowe kategorie teoretyczne – struktury procesowe biografii, jest to podstawowe pojęcie w koncepcji Schütz’a dla opisu fazowej organizacji doświadczenia jednostki:
¬ biograficzne plany działania,
¬ wzorce instytucjonalne przebiegu życia,
¬ trajektorie,
¬ przemiany biograficzne (metamorfozy).
Są one zbudowane indukcyjnie. Na indywidualną historię życia składają się sekwencje określonych struktur procesowych, które pojawiają się w każdej biografii, ale w różnych kombinacjach – to nam pozwala na charakterystykę typów przebiegu życia, jednostkowych losów, porównywanie procesów życiowych, a z drugiej strony na zrekonstruowane w sposób sekwencyjny procesy odzwierciedlają sekwencyjny charakter procesów społecznych, w które uwikłana jest jednostka. W pierwszym przypadku – przebieg fenomenu życia ludzkiego. W drugim przypadku – badanie procesualnego charakteru zjawisk społecznych.

BIOGRAFICZNE PLANY DZIAŁANIA
Odpowiadają zasadzie intencjonalnego, perspektywicznego planowania przebiegu własnego życia oraz udanym bądź nieudanym realizacjom planów. Są to ogólne projekty biograficzne bądź bardziej sprecyzowane.

WZORCE INSTYTUCJONALNE PRZEBIEGU ŻYCIA
Instytucjonalne wzorce normatywne.
Odpowiadają zasadzie orientowania się jednostki na normatywne oczekiwania instytucjonalne. Chodzi o takie sekwencje biograficzne, gdzie jednostka nastawiona jest na realizowanie norm zachowań, które wynikają z pozostawania w ramach danej instytucji. Chodzi o wyodrębnienie faz życia, które są bardzo wyraźnie związane z realizacją instytucjonalnych norm i oczekiwań.

TRAJEKTORIE
Odpowiadają zasadzie bycia ogarniętym przez zewnętrzne, niezależne od woli jednostki, pozostające poza jej kontrolą okoliczności i zdarzenia. Jest to zasada doznawania, znoszenia losu. Temu procesowi trajektoryjnemu zwykle towarzyszy cierpienie.

PRZEMIANY BIOGRAFICZNE
Odpowiadają procesom radykalnej, pozytywnej zmiany przebiegu życia, związanych z napotkaniem przez jednostkę nowych możliwości życiowych. Prowadzą one do przemiany tożsamościowej.


Fazy analityczne:

1) formalna analiza komunikacyjnego tekstu wywiadu
analiza sekwencyjna tekstu nastawiona na rozróżnienie podstawowych części komunikacyjnych:
− narracja i opis,
− argumentacja i ocena.
Ten etap służy do oceny jakości materiału.
2) strukturalny opis narracji
dalsza segmentacja tekstu, zgonie z porządkiem jego produkcji;
staramy się wydzielić autonomiczne jednostki narracji (segmenty), ich złożenia, czyli supersegmenty. Dokonuje się tego na podstawie markerów początku i końca pojedynczego opowiadania. Natomiast sekwencje opowiadań, które się odnoszą do fragmentów życia narratora to supersegmenty. Wydzielając segmenty i supersegmenty staramy się dopasować struktury procesowe.
3) analityczne abstrahowanie
wyciąg pewnych specyficznych i ogólnych cech analizowanego przypadku;
Tworzy się profile biograficzne (wydobycie dominującej linii doświadczeń życiowych narratora), potem portrety biograficzne – opis case w kategoriach struktur procesowych losu pojedynczego człowieka.
Staramy się wyprecyzować kategorie analityczne, które będą przydatne na następnym etapie.
4) etap porównania kontrastowego
5) budowanie modelu teoretycznego
6) etap respecyfikacji (konfrontacja modelu teoretycznego ze świeżym materiałem biograficznym)