Treść zasady pierwszoplanowości i pomocniczości

Pierwszoplanowość systemów krajowych – obowiązek zapewnienia skutecznej ochrony w prawie krajowym i skutecznych środków ochrony; gwarancje pierwszoplanowości w art. 13 i 52 EKPC

Pomocniczości (subsydiarności) – najpierw prawo krajowe, a później systemy międzynarodowe; skarżący może pominąć skorzystanie ze środków krajowych, jeżeli jak wskazano w art. 35 środki te nie są uregulowaniem zgodnym z powszechnymi zasadami prawa międzynarodowego

Prawo do skutecznego środka ochrony prawnej w prawie krajowym (art. 13 EKPC): zakres podmiotowy i przedmiotowy, akcesoryjny charakter, autonomiczność

Zakres podmiotowy – każdy; każda o.f., ale również o.p., która może korzystać z praw konwencji

Zakres przedmiotowy – naruszenie , które jest rozumiane szeroko, oceniane są prawo i praktyka (ocena nie jest ona zależna od pewności korzystnego rozstrzygnięcia dla skarżącego; ważne jest czy dany środek może zmienić sytuację prawną),naruszenie wynika z przepisów prawa, praktyka organów władzy publicznej w ujęciu funkcjonalnym; prawa i wolności zagwarantowane przez Konwencję i Protokoły

Akcesoryjny charakter - sporne roszczenie na gruncie konwencji; zasadny zarzut naruszenia jednego z praw; żeby mówić o oprawie do środka odwoławczego musi istnieć tzw. sporne zdarzenie lub uzasadniony zarzut naruszenia praw i wolności gwarantowanych na gruncie Konwencji;; zastosowanie warunkowane jest zestawieniem z innymi normami Konwencji, zawartymi w art. 2-12 oraz Protokołach Dodatkowych; niesamodzielność art. 13 nie oznacza jednak, że stwierdzenie naruszenia gwarancji skutecznego środka musi być poprzedzone złamaniem gwarancji materialno – prawnej.

Autonomiczne znaczenie- nie ma konieczności badania czy doszło czy nie do naruszenia prawa materialnego; nie dochodzi do absorpcji w przypadku przewlekłości postępowania i art. 13 jest autonomiczny wobec art. 6; brak konieczności badania przez Trybunał czy doszło do naruszenia prawa czy wolności, bada czy jest skuteczny środek odwoławczy, jeśli nie ma to stwierdza, że został naruszony art. 13.

Relacja między art. 13 i art. 6 EKPC (Kudła przeciwko Polsce)

Art. 6 stanowi lex specialis wobec art. 13. Oznacza to, że w wielu przypadkach dochodzi do absorpcji. Art. 13 wzmacnia gwarancję z art. 6, jeżeli orzeka się o naruszeniu art. 6 to nie orzeka się o naruszeniu art. 13, odwrotnie już nie zawsze, art. 6 stanowi lex specialis w odniesieniu do art. 13. Jednak istnieją wyjątki od tej tezy jak w przypadku sprawy Kudła v. Polsce. W przypadku przewlekłości postępowania art. 13 jest autonomiczny wobec art. 6 i nie zachodzi absorpcja. Art. 13 w ten sposób wzmacnia gwarancję rzetelnego procesu. W powyższej sprawie nie było skutecznego środka przeciwdziałającego lub wynagradzającego taki stan rzeczy. Obecnie jest środek w ustawie o skardze na przewlekłość (2004 r.).

W wyroku Kudła v. Polska Trybunał zmienił filozofię patrzenia na relację między art. 6 a art. 13 EKPC w kontekście naruszenia prawa do rozpatrzenia sprawy w „rozsądnym terminie”. Jak wskazał Trybunał, prawo do rzetelnego procesu, zawierające wymóg rozsądnego czasu postępowania, jest mniej skuteczne, jeżeli wewnętrzny porządek prawny nie przewiduje możliwości przedstawienia skargi z tego tytułu w pierwszym rzędzie władzom krajowym. W konsekwencji Trybunał przeniósł na systemy krajowe bezpośredni ciężar udostępnienia skarżącym odpowiednich środków odwoławczych służących realizacji prawa do „rozsądnego terminu” postępowania. Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Kudła v. Polska niewątpliwie ma charakter precedensowy, albowiem, jak wskazano, zmienił podejście Trybunału odnośnie do relacji między art. 6 a art. 13 EKPC, w następstwie czego w krajowych porządkach prawnych państw stron Konwencji musi istnieć skuteczny środek odwoławczy umożliwiający zaskarżenie przed władzami krajowymi naruszenia gwarancji wynikających z art. 6 EKPC, w tym prawa do rozpatrzenia sprawy „w rozsądnym terminie”, a Trybunał władny jest ocenić, czy taki środek prawny w danym systemie prawa jest skuteczny w rozumieniu art. 13 EKPC.

Skuteczność krajowych środków ochrony prawnej w EKPC (Kudła przeciwko Polsce)

Skuteczny środek to taki, który przeciwdziała naruszeniu lub kontynuowaniu naruszenia praw człowieka oraz zapewnia odpowiednie wynagrodzenie naruszenia. Ocena nie jest ona zależna od pewności korzystnego rozstrzygnięcia dla skarżącego. Ważne jest czy dany środek może zmienić sytuację prawną. Skuteczny w prawie jak i praktyce. Nie musi być to środek sądowy, a gdy nie jest sądowy, to ocena skuteczności obejmuje kompetencje organu czy gwarancje.

Konstrukcja polskiej skargi na przewlekłość postępowania, w szczególności: zakres stosowania ustawy o skardze na przewlekłość, pojęcie przewlekłości, kryteria oceny, skutki prawne skargi

Ma zastosowanie w postępowaniu przygotowawczym, sądowym i egzekucyjnym. Skarga nie służy: w toku postępowania dyscyplinarnego, na przesądowe postępowanie administracyjne, w postępowaniu przed TK. Naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki (działania i zaniechania). Postępowanie wszczynane skargą ma charakter pochodny i incydentalny. Jest to postępowanie odrębne. Skargę skład się do sądu, który prowadzi postępowanie, a on przekazuje właściwemu sądowi (wyższa instancja). Sąd zawiadamia Skarb Państwa i służą mu prawa strony.

Zakres podmiotowy – (art. 3 ustawy) strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu; skargę może złożyć w postępowaniu:

- karnym -> storna przewlekłego postępowania, pokrzywdzony;

- cywilnym -> interwenient uboczny (kto ma interes prawny), uczestnik postępowania, strona

- administracyjnym (???) -> skarżący, uczestnik postępowania na prawach strony

Zawartość skargi:

- żądanie stwierdzenia przewlekłości (obligatoryjne)

- przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie (obligatoryjne)

- żądanie sumy pieniężnej (fakultatywne)

Przewlekłość - trwało dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotnie dla wyjaśnienia sprawy albo dłużej niż to konieczne dla załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej orzeczenia sądowego (art. 2 ustawy)

Termin jest różny w zależności od sprawy. Kryteria brane pod uwagę:

- terminowość i prawidłowość

- charakter sprawy (zawiłość itd.)

- znaczenie stron

- zachowanie się stron

Szkoda nie jest brana pod uwagę. Sam fakt przewlekłości jest ważny.

Kryteria:

- złożoność sprawy, w tym czas trwania postępowania, wobec którego postawiono zarzut przekroczenia rozsądnego terminu jego rozpatrzenia oraz ilość szczebli instancyjnych, na poziomie, których sprawa była rozpatrywana

- znaczenie sprawy dla interesów skarżącego, w tym szczególne okoliczność wskazujące na potrzebę zachowania staranności dla szybszego rozstrzygnięcia sprawy

- przyczynienie się skarżącego do przewlekłości postępowania poprzez wskazanie czynności prawnych oraz pozaprawnych, które spowodowały opóźnienie w rozpoznaniu sprawy i w jakim zakresie

- zachowanie organów sądowych odpowiedzialnych za prowadzenie sprawy

Skutki skargi:

- kwota pieniężna (z budżetu sądu lub komornika; nie orzekano kwot, a jeśli już to tylko 20%, Trybunał znał, że niewłaściwe prawo i praktyka; ma w sposób szczególny spełniać kryteria strasburskie -> Tur v. Polska; kwota musi uwzględniać: czas trwania przewlekłości, przyczyny, charakter postępowania, dolegliwość stosowanych środków przymusu, wpływ strony ma przewlekłość)

- zlecenie czynności na nasz wniosek, przyspieszenie czynności sądowych, prokuratorskich lub komorniczych

Nie ma odwołania od wyroku.

Art. 6 EKPC: zakres podmiotowy i przedmiotowy (pojęcie postępowania sądowego – wyroki w sprawach Siałkowska i Wilkowicz)

Prawo do sądu ma związek z zasadą rządów prawa (zasada ta nie będzie należycie realizowana, gdy nie będzie zapewnione prawo do sądu). Orzecznictwo uznaje dostęp do sądu jako przesłankę i część składową prawa do rzetelnego procesu (Golder v. Zjednoczone Królestwo). Art. 6 bardzo szeroko interpretowany, by zapewnić jak największą ochronę praw człowieka. Pewne ograniczenia są możliwe ze względu na interes publiczny. Nadrzędnym i wyłącznym celem tego art. jest zagwarantowanie sprawiedliwego procesu. Prawo do sądu obejmuje nie tylko prawo do spowodowania wszczęcia postępowania, ale też do sądowego rozstrzygnięcia sporu. Fakt, że skarżący mógł wnieś powództwo nie wystarcza do uznania, ze prawo to zostało zrealizowane (Michaylow V. Bułgaria).

Zakres podmiotowy – każdy.

Zakres przedmiotowy - każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej; prawo dostępu do sądu, prawo do sprawiedliwego procesu

Gwarancje państwa:

- skuteczny dostęp do sądu – umożliwia rozpatrzenie sprawy w zakresie wymaganym ze względu na jej przedmiot

- właściwa organizacja sądownictwa – państwo jest zobowiązane stworzyć odpowiednią strukturę sądów; sąd musi być ustanowiony przez ustawę (utworzenie sądu, ustalenie jego właściwości i reguł powoływania składów orzekających)

- bezpłatna pomoc prawna – pomoc finansowana z funduszy publicznych, więc dopuszczalna odmowa ze względu na brak wystarczających szans powodzenia spawy

- sądowe rozstrzygnięcie – sąd niezawisły, bezstronny i ustanowiony przez ustawę, rozstrzygnięcie w rozsądnym terminie; ostateczny charakter wyroków, ale istnieje też możliwość odwołania

Prawo dostępu do sądu: standard wynikający z wyroku w sprawie Siałkowska przeciwko Polsce, w tym zakres obowiązków państwa, znaczenie zasady skuteczności poszanowania i ochrony praw człowieka

Siałkowska – odmowa sporządzenia kasacji przez adwokata z urzędu; nie mogła skorzystać z ochrony sądowej; rząd zarzucił, ze adwokat nie jest organem państwowym, ale trybunał stwierdził, ze państwo powinno w inny skuteczny sposób zapewnić dostęp do sądu; w tej sprawie tego nie zapewniono; prawa zagwarantowane w konwencji muszą być skutecznie i praktycznie zagwarantowane; przymus adwokacko-radcowski powinien być zniwelowany przez np. darmowe porady prawne. Kwestia terminów odmowy sporządzenia skargi kasacyjnej przez adwokatów (radców prawnych). Trybunał zauważył, że przepisy polskiego prawa nie określają terminów, kiedy klient powinien zostać poinformowany o odmowie sporządzenia skargi kasacyjnej. W wyniku takiej sytuacji, klient jeśli jest poinformowany o odmowie sporządzenia skargi kasacyjnej przez adwokata późno, to nie ma realnej możliwości uzyskania opinii innego prawnika. Trybunał zauważył, że na podstawie Konwencji nie ma ogólnego obowiązku zapewnienia pomocy prawnej w postępowaniach cywilnych.

Wykonywanie wyroków: standard wynikający z wyroku w sprawie Wilkowicz przeciwko Polsce

Wilkowicz – renta dla inwalidy wojennego; art. 6 i art. 1 Protokołu I (prawo do poszanowania mienia); postępowanie sadowe- obejmuje tez wykonanie wyroku i jest objęte gwarancjami art. 6; Trybunał oceniał całość postępowania -> nie było zadośćuczynienia w odpowiedni sposób; wykonywanie wyroku musi być traktowane jako integralna część procesu sądowego; naruszono powyższe artykuły.

Naruszeniem prawa do sądu jest odmowa wykonania orzeczenia przez władze lub jego bezpodstawne odwlekanie. Gdyby było to możliwe, oznaczałoby to brak skutecznej ochrony sądowej. Trybunał na wstępie podkreśla, że w sytuacji, kiedy ostateczna decyzja administracyjna, przyznająca prawo jednostce, nakłada zobowiązania na Państwo, nie należy oczekiwać od jednostki wszczynania odrębnego postępowania egzekucyjnego. Trybunał podkreśla, że nie wymaga się od skarżących wyczerpania więcej niż jednej ścieżki dochodzenia swoich praw, w sytuacji, kiedy istnieją równoległe środki prawne w różnych gałęziach prawa. Jest rzeczą skarżącego wybranie środka prawnego, który jest dla niego najbardziej właściwy w konkretnych okolicznościach sprawy.

Odnośnie skargi na podstawie art. 6 Konwencji, Trybunał podkreśla, że prawo do sądu byłoby iluzoryczne, gdyby krajowy system prawny Państwa Strony zezwolił, by ostateczne, wiążące orzeczenia nie były wykonywane ze szkodą dla jednej strony. Byłoby czymś niezrozumiałym, gdyby art. 6 § 1 opisywał w szczegółach proceduralne gwarancje przyznane stronom – postępowanie, które jest sprawiedliwe, publiczne i przeprowadzone w rozsądnym terminie – bez ochrony wykonania orzeczenia; rozumienie art. 6 jako regulującego wyłącznie kwestie dostępu do sądu i postępowanie przed nim, prowadziłoby do sytuacji niezgodnych z zasadą rządów prawa, którą Państwa Strony zobowiązały się szanować z chwilą ratyfikacji Konwencji. Dlatego na potrzeby art. 6 wykonanie wyroku wydanego przez jakikolwiek sąd musi być traktowane jako integralna część „procesu sądowego”.

Wytok Trybunału, który ma charakter ostateczny musi zostać wykonany, państwo musi wypłacić zadośćuczynienie oraz wydać środki ogóle i indywidualne, w celu zakończenie stanu niezgodności z Konwencją. Pod nadzorem Komitetu Ministrów, państwo ma swobodę wyboru środka, za pomocą których wykona wyrok.

WYROKI TYBUNAŁU MUSZA BYĆ WYKONYWANE

1. Musi zostać wypłacone słuszne zadośćuczynienie gdy Trybunał je orzeknie

2. Muszą zostać podjęte środki indywidualne wobec skarżącego przez państwowo: na obowiązek wznowienia postępowania

3. Podjęcie środków generalnych: należy je podjąć defekt systemowy

Art. 6 EKPC: płaszczyzny ochrony

Płaszczyzny:

a) sprawiedliwe rozpatrzenie w sprawie cywilnej

b) sprawiedliwe rozpatrzenie w sprawie karnej - Sąd musi rozpatrzeć w rozsądnym terminie (kryteria: skomplikowany charakter sprawy, sposób postępowania władzy publicznej [w tym sądów], sposób postępowania skarżącego, znaczenie sprawy dla skarżącego). Powołanie się na art. 6 ust.1 jest możliwe gdy: zapadłe rozstrzygnięcie jest dla sporu przesądzające lub gdy wywiera skutek na spór. Zasadniczo powyższe kryteria rozstrzygane są tak samo przy sprawie cywilnej i karnej. Jednak ze specyfiki karnej wynikają pewne istotne okoliczności, które muszą być brane pod uwagę -> kryteria zaostrzające ocenę (np. pobyt w areszcie) lub osłabiające ocenę (np. liczba oskarżonych i świadków)

Stosowania art. 6 EKPC w „sprawach cywilnych”: warunki zastosowania; pojęcie sprawy cywilnej (czynniki); kategorie postępowań zaliczonych do cywilnych; wyłączenia przedmiotowe i podmiotowe (status funkcjonariuszy publicznych w kontekście art. 6 EKPC: standard wynikający ze sprawy Pellegrin przeciwko Francji oraz Vilho Eskelinen i inni przeciwko Finlandii)

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Pojecie praw i obowiązków cywilnych jest niezależne (od statusu prawnego w krajowym porządku prawnych, charakteru źródła stanowiącego jak dany spór powinien być rozstrzygnięty, charakteru organu władzy publicznej uprawnionego do rozstrzygnięcia tego sporu) i autonomiczne. Rozumienie krajowe ma znaczenie pomocnicze.

Warunki:

- musi istnieć spór

- spór rozumiany w sensie materialnym, a nie formalnym

- spór rzeczywisty i poważny

- musi mieć charakter prawny (dotyczy rozstrzygania praw i obowiązków uznanych w prawie krajowym i mających cywilny charakter)

- może być rozstrzygnięty na drodze sądowej

Sprawa cywilna:

- regulowana przez prawa prywatne

- prawo publiczne – prywatnoprawny charakter danego prawa albo powiązana z kwestiami czysto ekonomicznymi lub w istocie ekonomiczne kwestie; treść lub skutek ma rozstrzygające znaczenie

Przykłady postępowań cywilnych:

- spory miedzy osobami prywatnymi,

- spory miedzy osobą prywatną a publiczną (muszą mieć aspekt majątkowy, np. pozwolenia na sprzedaż alkoholu, budowę),

- postępowanie dyscyplinarne,

- aspekt publicznoprawny przeważa nad prywatnoprawnym (np. sprawy socjalne, pomoc społeczna, wypłata rent i emerytur), sprawa Moskal v. Polska,

- spory, które nie mają charakteru majątkowego, ale w istocie dotyczą spraw osobistych lub praw człowieka,

- postępowanie przed TK, ale w zależności od przedmiotu sprawy

Nie są sprawą cywilną – prawo podatkowe i celne, sprawy imigracyjne (wyjątek pozwolenie na pracę dla cudzoziemca), sprawy dotyczące postępowań wyborczych -> wyłączenia przedmiotowe

Wyłączenia podmiotowe – funkcjonariusze publiczni

Okresy:

- do 1997r. – funkcjonariusze wyłączeni

- 1997-2007r. – Pellegrin v. Francja; wprowadzono kryterium funkcjonalne, gdy funkcjonariusz bierze bezpośrednio udział w wykonywaniu władzy publicznej, to nie może powołać się na art. 6;, wyłączone są spory z państwem, pewne kategorie funkcjonariuszy nadal wyłączone – służby mundurowe (np. policja, siły zbrojne)

- po 2007r. – Vilho Essekelinen; domniemanie, ze wszyscy funkcjonariusze publiczni korzystają z ochrony na gruncie art. 6; domniemanie to może być obalone przez państwo, gdy wykaże, ze wykluczyło w wyraźnie w swoim prawie krajowym dostęp takiego funkcjonariusza do wymiaru sprawiedliwości oraz państwo musi udowodnić, ze to ograniczenie było obiektywnie uzasadnione interesem państwa, przedmiot sporu musi być związany z udziałem w sprawowaniu władzy

Pojęcie sądu na przykładzie spraw dot. orzekania przez asesorów sądowych (dot. grup, w których były omówione prezentacje na ten temat)

U nas nie było prezentacji. Organ sądowy – autonomiczne pojęcie; nie jest przesądzająca kwalifikacja w prawie krajowym. Ważne jest to czy organ spełnia wymogi sądu jaki stawia KE i organ umocowany ustawowo, niezawisły i bezstronny. Sąd musi rozpatrzeć w rozsądnym terminie (kryteria: skomplikowany charakter sprawy, sposób postępowania władzy publicznej, sposób postępowania skarżącego, znaczenie sprawy dla skarżącego).

Geneza EKPC, EKPC jako „zbiorowy pakt przeciwko totalitaryzmowi”, relacja z powszechnym systemem ochrony praw człowieka

Jest to akt Rady Europy. Powstał w Rzymie 4.11.1950r. W życie wszedł 3.09.1953r. (10 ratyfikacji). Jest wiążące dla 47 państw (jej przyjęcie wymogiem członkowstwa do RE). Mechanizm obrony praw człowieka jest najbardziej skuteczny na świecie, bo opiera się na działalności międzynarodowego sądu w pełni dostępnego dla jednostek i wydającego w pełni wiążące wyroki dla państw (odpowiedzialność za niezastosowanie się). EKPC to zbiorowa gwarancja praw człowieka. W Preambule – zagwarantowanie praw człowieka jest wyjściem dla dalszych standardów i ochrony. Konwencja miała być mechanizmem międzynarodowym. Skarga międzynarodowa – obligatoryjna, a indywidualna – fakultatywna. Trybunał miał charakter fakultatywny.

Na początku EKPC obejmowała tylko prawa osobiste. Przeciwieństwo Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, która ma bardzo szeroki katalog praw (pełen katalog: osobiste, społeczne, polityczne, gospodarcze).

Konwencja miała być zbiorowym aktem przeciwko totalitaryzmowi, ponieważ prawa w niej zawarte mają być alarmem dla państw członkowskich, jeśli gdzieś są łamane to może ktoś chce wprowadzić system totalitarny. Strach po II wojnie światowej. Odwołanie do Powszechnej Deklaracji ONZ w preambule.

Celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady, stanowiące ich wspólne dziedzictwo, oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny.

EKPC jako zbiorowa gwarancja praw człowieka, charakter zobowiązań wynikających z EKPC

EKPC to zbiorowa gwarancja praw człowieka. EEKPC to traktat prawotwórczy. O Konwencji jako zbiorowej gwarancji praw człowieka mówi jej preambuła : „Zdecydowane jako Rządy Państw europejskich działających w tym samym duchu i posiadających wspólne dziedzictwo ideałów i tradycji politycznych, poszanowania wolności i rządów prawa, podjąć pierwsze kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektórych praw wymienionych w Powszechnej Deklaracji.” Podejmują pierwsze kroki w celu uzyskanie progresywnej ochrony poszanowania standardów. Dochodzi do zbiorowego zabezpieczenie niektórych prawa z deklaracji. Deklaracja nie jest wiążącą umową międzynarodową EKPCZ, dot. tylko praw osobistych. Każdy ko wstępuje do RE musi przyjąć Konwencję i wszyscy muszą respektować jej prawa bo podlegają jurysdykcji Trybunału. Zobowiązanie do reagowania na łamanie praw człowieka w innych państwach i w swoim.

Zbiorowa ochrona- celem ustanowienia była ochrona przed systemem totalitarnym, a jej ratyfikacja jest obowiązkowa dla wszystkich. Trybunał zaczął działać w 1959r. wtedy tylko 8 państw zgodziło się na podleganie mu.

Wynikają z niego zobowiązania o charakterze obiektywnym (przestrzeganie zobowiązań bez wskazania przyczyn, np. Irlandia Płn. v. Zjednoczone Królestwo).

Skarga międzypaństwowa w systemie EKPC: znaczenie i istota, przesłanki, praktyka, kazus Grecji

Art. 33 i 35. To skarga jednego państwa przeciw drugiemu (strony konwencji), że narusza prawa zawarte w konwencji lub protokole dodatkowym. Brak takiego ograniczenia skutkuje tym, że skarga międzypaństwowa może dotyczyć każdego naruszenia postanowień Konwencji. Tym samym, przedmiotem skargi nie musi być gwarantowane przez Konwencję prawo lub wolność jednostki, ale równie dobrze może być nim zarzut nieprzestrzegania ostatecznego wyroku Trybunału. Trzecim sposobem, jak się wydaje o najłagodniejszych skutkach natury politycznej, jest wniesienie skargi, której przedmiotem jest pytanie dotyczące zgodności z postanowieniami EKPC ustawodawstwa lub praktyki administracyjnej innego państwa-strony. Z uwagi na to, że w trybie tym nie wymaga się przykładów dokonanych naruszeń praw i wolności, skargę wniesioną w ten sposób, słusznie zresztą, określa się mianem skargi o charakterze abstrakcyjnym. Przykładem skargi rozpatrzonej w tym trybie jest sprawa Danii, Norwegii, Szwecji, Holandii przeciwko Grecji z 1970 r. Trzeba wyczerpać środki odwoławcze. Skarga w ciągu 6 miesięcy od ostatecznej decyzji. Procedura funkcjonuje, ale rzadko (poniżej 20). 6 konfliktów po II wojnie światowej.

Przesłanki:

- skargę może złożyć każde państwo-strona Konwencji

- przedmiotem skargi ma być naruszenie postanowień konwencji lub jej protokołów

- w zależności od rodzaju zarzutów istnieje względny obowiązek dotrzymania terminu i wyczerpania krajowych środków odwoławczych; zależy od treści zarzutu i okoliczności konkretnej sprawy

Sprawa grecka -> KE uznała, ze nie trzeba spełniać kryterium subsydiarności, a więc terminu też nie; generalny zarzut niezgodności z konwencją władzy legislacyjnej i administracyjnej; nie ma indywidualnych naruszeń

Sprawa Irlandzka - wymóg subsydiarności; wskazano ok. 100 indywidualnych uszczerbków

- skarga nie musi dotyczyć obywatela państwa, które ją składa, służy jednak ochronie naruszeń praw przysługujących na mocy Konwencji i jej Protokołów

- skarga ma charakter actio popularis, nie poturbuje żadnego uzasadnienia

Konflikty:

- Grecja v. Zjednoczone Królestwo - w związku z działalnością na Cyprze, aneksja Cypru do Zjednoczonego Królestwa, a po II wojnie światowej stan wyjątkowy, bo partyzanci wystąpili przeciwko Zjednoczonemu Królestwu

- Austria v. Włochy – konflikt w Tyrolu Płd, traktowanie obywateli Austrii

- grupa skarg przeciwko Grecji – reżim Czarnych Półkowników, represje i środki wobec obywateli, zwieszono prawa, likwidacja partii, wniosły: Szwecja, Dania, Holandia; orzeczono, że działania niezgodne z konwencją i Grecja narusza prawa; Grecja wystąpiła z RE i wypowiedziała Konwencję; w 1974r Grecja na nowo przystąpiła do RE

- Cypr v. Turcja (związane z okupowanie terytorium Cypru przez Turcję)

- Irlandia Płn. v. Zjednoczone Królestwo – grupa spraw dotycząca Cypru Płn.; okupacja Turcji

- Gruzja v. Rosja – naruszenie praw obywateli Gruzji, a od 2009r. związane z konfliktem zbrojnym

Wypowiedzenie EKPC

Uregulowane w art. 58 EKPC. Możliwe wypowiedzenie po upływie okresu 5 lat od daty, w której stała się stroną EKPC. Okres wypowiedzenia trwa 6 miesięcy (zawarty w notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego RE, który poinformuje o tym Wysokie Układające się Strony). Powyższe wypowiedzenie nie zwalnia Wysokiej Układającej się Strony od zobowiązań wynikających z konwencji w okresie 6-miesięcznego wypowiedzenia (do czasu gdy wypowiedzenie skuteczne). Każde z państw-stron może wypowiedzieć. Może być też wypowiedziana w stosunku do każdego terytorium (obowiązywanie konwencji ustalone na podstawie art. 56 EKPC).

Polska wobec EKPC (daty dzienne)

Polska przyjęła EKPC 19.01.1993r. Deklaracja o uznaniu kompetencji Komisji w sprawach indywidualnych i Trybunału - 19.03.1993r. W tej deklaracji ustalono, ze od 1.05.1993r. mogą być kierowane przeciwko Polsce skargi na naruszenia, które miały miejsce po 30.04.1993r.

Właściwość ETPC: zakres (art. 32 EKPC) i charakter

Trybunał – art. 32; rozpoznanie wszystkich spraw dotyczących interpretacji i stosowania niniejszej konwencji i jej protokołów, które zostaną mu przedłożone na podstawie art. 33. 34, 46 ust. 3 i 4 oraz art. 47. Spór dotyczący właściwości trybunału rozstrzyga sam Trybunał.

Właściwość – 3 okresy:

- 1959-1998 – pierwotny kształt na gruncie EKPC; fakultatywne uznanie jurysdykcji; sesyjność (1960r. rezolucja o powołaniu sesyjnego Trybunału); część uprawnień orzeczniczych przysługiwała Komitetowi Ministrów; istniała Europejska Komisja Praw Człowieka; organ quasi-sądowy;

- 1998-2010 – Nowy Europejski Trybunał Praw Człowieka; wejście w życie Protokołu XI; obowiązkowe poddanie się jurysdykcji, likwidacja Komisji; utworzenie stałego Trybunału; Komitet zostaje pozbawiony funkcji sądowych; model czysto sądowy;

- po 2010 – proces post-Interlaken (w Szwecji); wejście w życie Protokołu XIV; utworzenie 1-osobowego składu sędziowskiego badającego dopuszczalność skarg indywidualnych; szerokie uprawnienia w zakresie monitorowania wyroków przez Komitet Ministrów; wprowadzenie kryterium znaczącego uszczerbku jako przesłanki dopuszczalności skargi

Ewolucja mechanizmu kontrolnego: znaczenie oraz zmiany wprowadzone protokołami XI i XIV do EKPC

Protokoły materialne -> rozszerzają konwencję o nowe gwarancje. Ratyfikowane przez państwa, które chcą nałożyć na siebie dodatkowe standardy. W treści może być określona minimalna liczba państw. Dołączone do treści, obok, dodatkowe. 1, 4, 6, 7, 12, 13. Polska przyjęła 1, 4, 6, 7.

Poniższe protokoły to protokoły proceduralno-techniczne -> zmieniają mechanizm kontrolny, strukturę trybunału. Żeby zaczęły obowiązywać wszystkie państwa muszą ratyfikować chyba że w treści protokołu ustalone inaczej. Po wejściu w życie są treścią konwencji.

Protokół XI – w życie w 1998r.; protokół ten wprowadził kompetencję wyłączną i obligatoryjną;

Wyłączna – przed 1998r.: Europejska Komisja Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka i Komitet Ministrów RE; w 1998r. pozostawiono Europejski Trybunał Praw Człowieka; stał się organem stałym, a nie jak dotąd sesyjnym; od 1998r. system Strasburski jest wyłącznie sądowym systemem; Komitetowi Ministrów odebrano funkcję orzeczniczą, a Komisję zlikwidowano

Obligatoryjność – z momentem ratyfikacji EKPC państwo jest związane automatycznie właściwością trybunału

Protokół XIV – w życie w 2010r.; protokół ten przeciwdziała utracie skuteczności systemu; filtrowanie skarg; zmiana struktury organizacyjnej -> skład 1-osobowy (uznanie w sposób ostateczny skargi z niedopuszczalną); nowe uprawnienie dla Komitetu 3 sędziów – ostateczne, merytoryczne wyroki w sprawach klonowych; kadencja sędziów – 9 lat; nowa przesłanka niedopuszczalności skargi – brak znaczącego uszczerbku; rozszerzenie podmiotowo udziału strony trzeciej; umożliwienie przystąpienie UE do EKPC; nadzór trybunału w wykonywaniu wyroków

Skład ETPC i status sędziego Trybunału (art. 20-24 EKPC)

Sędziów jest tyle samo co Wysokich Układających się Stron – 47. Sędziów wybiera Zgromadzenie Parlamentarne (organ statutowy RE, składa się z parlamentarzystów określonych państw). Kandydatów przestawia każde państwo po 3. Kadencja 9 lat. Nie można skrócić i wydłużyć. Brak możliwości reelekcji. Kadencja sędziów upływa z chwilą osiągnięcia przez nich wieku 70 lat. Żaden sędzia nie może być odwołany -> wyjątek, mogą to zrobić pozostali sędziowie większością 2/3 głosów jeśli uważają, że nie wymogów pełnienia funkcji.

Wymogi:

- wysoki poziom moralny

- kwalifikacje do sprawowania wysokich urzędów sędziowskich

- prawnik o uznanej kompetencji

Sędziowie nie reprezentują państw. Występują we własnym imieniu. Muszą być niezawiśli i niezależni. Bezstronni. Nie mogą prowadzić działalności, która uniemożliwia im sprawowanie funkcji.

Trybunał posiada Kancelarię, a skład 1-osobowy korzysta z pomocy sprawozdawców (wchodzą w skład Kancelarii).

Składy orzekające ETPC i ich kompetencje

Składy:

1. Jednoosobowy – art. 27; skargi indywidualne, nie rozpatruje sprawy co do meritum; decyduje o niedopuszczalności skargi lub skreśla ją z listy spraw jeśli taka decyzja może zostać podjęta bez dalszego rozpatrywania; decyzja taka jest ostateczna; nie rozpatruje skarg przeciwko państwu, z którego został wybrany (nie ma sędziego narodowego); gdy skarga jest ok to przekazuje do Komitetu 3 sędziów lub Izby 7 sędziów, by była ona dalej rozpatrywana;

2. Komitet 3 sędziów – art. 28; skargi indywidualne; decyduje o niedopuszczalności lub skreślenie skargi (w przypadku skarg indywidualnych tylko jednomyślnie jeśli taka decyzja może zostać podjęta bez dalszego rozpatrywania), wydaje wyroki w sprawach klonowych (gdy skarga ok, to jeśli tkwiące u podstaw sprawy zagadnienie dotyczące wykładni lub stosowania konwencji i protokołów jest przedmiotem ugruntowanego orzecznictwa ETPC); wyroki i decyzje są ostateczne; jeśli sędzia z państwa-strony konwencji, będącego skarżonym, nie jest członkiem komitetu, komitet może na każdym etapie postępowania zaprosić sędziego do zajęcia miejsca jednego z członków;

3. Izba 7 sędziów – art.29; podstawowy skład orzekający; skargi indywidualne i międzypaństwowe; decyduje o niedopuszczalności i wydaje wyroki co do meritum; decyzje większością głosów; liczba sędziów może zostać zmniejszona czasowo do 5 zgodnie z regulaminem; skład ustalany raz na 3 lata; poszczególne skargi są rozpatrywane przez tą Izbę, w której zasiada sędzia pochodzący z skarżonego państwa (sędzia narodowy; jeżeli nie jest członkiem Izby, zasiada w skaldzie z urzędu); w każdym składzie sędzia narodowy oraz Prezes Izby; w określonych przypadkach Izba może się zrzec swej właściwości na rzecz Wielkiej Izby art. 30 (w każdym czasie przed wydaniem wyroku, chyba że sprzeciwia się temu jedna ze stron);

4. Wielka Izba – art. 31; zasiada w niej 17 sędziów (prezes trybunału, wiceprezesi, sędzia narodowy oraz inni); skargi indywidualne i międzypaństwowe; decyduje o niedopuszczalności i wydaje wyroki co do meritum; decyzje większością głosów; przekazanie sprawy Wielkiej Izbie w ciągu 3 miesięcy od wydania wyroku, wnioskować może przez Izbę 7 każda ze stron w wyjątkowych sytuacjach (art. 43) oraz zrzeczenie się przez Izbę jeśli w sprawie toczącej się przed Izbą pojawia się poważne zagadnienie dotyczące interpretacji niniejszej konwencji lub jej protokołów lub jeśli rozstrzygnięcie takiego zagadnienie może doprowadzić do sprzeczności z wyrokiem wydanym wcześniej przez Trybunał (art. 30) [Panel Wielkiej Izby -> 5 sędziów, którzy decydują o dopuszczalności przekazania sprawy].

Skarga indywidualna do ETPC: zakres podmiotowy (podmiot uprawniony, w tym pojęcie ofiary w orzecznictwie ETPC i podmiot zobowiązany); zakres czasowy; pozostałe przesłanki, w tym szczegółowo przesłanka subsydiarności i przesłanka braku znaczącego uszczerbku (budowa i interpretacja poszczególnych elementów przesłanki w orzecznictwie ETPC)

Procedura kluczowa. Na wzór tego systemu powstały inne systemy. Wymogi formalne: forma pisemna, nie może być anonimowa, w terminie 6 miesięcy od podjęcia ostatecznej decyzji w państwie. Wymogi materialne: rationae personae (osoba fizyczna, organizacja pozarządowa lub grupa jednostek), rationae materiae (skarga musi dotyczyć postanowień EKPC lub Protokołów), rationae temporis (musi dotyczyć zdarzeń, które miały miejsce po dniu wejścia w życie EKPC)

Przesłanki pozytywne:

- podmioty uprawnione to o.f., o.p., organizacje samorządowe oraz grupy jednostek podlegające jurysdykcji państwa-strony konwencji (nie trzeba być obywatelem państwa-strony); podmiot uprawniony – jednostka. Może samodzielnie inicjować procedurę

Podmioty:

• o.f. – nie ma znaczenia zdolność do czynności prawnych; zakaz wnoszenia skargi jako actio popularis, osoba rzeczywiści, potencjalnie lub pośrednio pokrzywdzona,

• organizacja pozarządowa – każdy podmiot, który nie pełni funkcji publicznych; także działająca w celach zarobkowych

• grupa jednostek – jedno naruszenie przez działanie państwa narusza prawa kliku jednostek (np. Guerra v. Włochy - fabryka przy miasteczku)

- skarżącym musi być bezpośrednia ofiara naruszeń, wyjątkowo pośrednia;

Ofiara naruszenia – w rozumieniu konwencyjnym, nie ma znaczenia prawo krajowe; autonomiczne rozumienie pojęcia ofiary; zasada – występuje tylko we własnym imieniu; nie można w imieniu osoby trzeciej; wyjątek -> osoby najbliższe, gdy ofiara nie może sama dokonać działania (np. pozbawiony wolności nie mający kontaktu ze światem)

Ofiara bezpośrednia – naruszenie ma rzeczywisty i bezpośredni wpływ na tą osobę

Ofiara pośrednia – osoby bliskie, członkowie rodziny osób zabitych, zaginionych; nie dotyczy bezpośrednio, lecz ponosi skutki naruszenia

Paca i Erkan Erd v. Turcja – zaminowanie pastwisk; podjęto pewne środki – drut kolczaty, tabliczki i zawiadomienie władz wioski; niestety ranni; syn sołtysa – podlega, a sołtys – nie , bo wykonuje władze publiczną (nie jest ofiarą)

Utrata statusu ofiary – na każdym etapie postępowania, np. sprawa naprawiona przez państwo, a trybunał to uzna

- ma to być ofiara naruszenia, które już nastąpiło, w sytuacji gdy istnieje realne zagrożenie praw skarżącego skarga jest dopuszczalna

Ofiara rzeczywista – naruszenie już się dokonało wobec danej osoby

Ofiara potencjalna – ofiara w sytuacji realnej możliwości naruszenia jej praw, ale faktycznego naruszenia jeszcze nie ma (np. Sulfi i Elmi, Soering v. Zjednoczone Królestwo, Burden v. Zjednoczone Królestwo – wysoki podatek od spadków, dwie siostry, a ulga tylko dla małżeństw lub związków partnerskich); naruszenie może się zdarzyć, wysoki poziom prawdopodobieństwa

- skarga ma dotyczyć naruszenia jednego z praw zagwarantowanych przez Konwencję i jej protokoły

- przedmiotem skargi mogą być wyłącznie działania i zaniechania władzy publicznej

- naruszenie ma mieć miejsce po wejściu w życie EKPC wobec danego państwa, za wyjątkiem tzw. naruszeń ciągłych, a wiec rozpoczętych przed wejściem w życie EKPC, ale wciąż trwających po wejściu w życie

Zasada nieretroaktywności konwencji – dotyczy naruszeń po wejściu w życie konwencji, np. Przemyk v. Polska; naruszenia jednorazowe i ciągłe (rozciągnięte w czasie, zapoczątkowane przed wejściem w życie i nadal kontynuowane po wejściu, np. przebywanie w celi śmierci, wywłaszczenie faktyczne)

- wniesienie skargi w terminie 6 miesięcy od ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy w porządku krajowym, ale jest to termin, które może być płynnie traktowany przez Trybunał; termin w celu pewności prawa i rozpatrzenia w rozsądnym terminie (Vasilyew v. Rosja); termin od momentu doręczenia z urzędu, a gdy nie ma tego obowiązku to od momentu publicznego ogłoszenia; podeszły wiek, zły stan zdrowia, zła sytuacja materialna -> uzasadnia przyjęcie skargi po upływie 6 miesięcy

- obowiązek wyczerpania krajowych środków naprawczych, o ile są zgodne z powszechnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego

Subsydiarność – przesłanka; wyczerpanie drogi krajowej, wykonanie środków naprawczych przewidzianych prawem wewnętrznym zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego; cel -> możliwość zapobieżenia lub naprawienia zarzucanych naruszeń przez państwo; elastyczność i brak zbędnego formalizmu w stosowaniu przesłanki subsydiarności; Trybunał musi uwzględnić szczególne okoliczności: kontekst prawny i okoliczności osobiste

Zwolnienia z obowiązku wyczerpania krajowych środków odwoławczych:

1. Skarżący dowodzi, że w jego wypadku, okolicznościach środek jest nieodpowiedni.

2. Zgodnie z powszechnymi zasadami prawa międzynarodowego skarżący powinien być zwolniony z tego obowiązku, gdy państwo toleruje zachowania funkcjonariuszy publicznych naruszających prawa człowieka.

3. W danym państwie istnieje praktyka administracyjna, która polega na powtarzających się naruszeniach konwencji. Daremność i brak efektywności jakichkolwiek procedur państwowych.

Moment oceny wyczerpania – na dzień złożenia skargi, a w przypadku spraw pilotażowych – na dzień rozpatrywania sprawy przez Trybunał. Ciężar dowodu – rząd, gdy chodzi o wyczerpanie środków – skarżący, a gdy zarzut pasywności państwa – znów rząd

Podmiot zobowiązany – państwo-strona konwencji; wyłącznie działania i zaniechania władzy państwowej, publicznej; jurysdykcja terytorialna i pozaterytorialna (efektywna kontrola nad jednostką i terytorium)

Warunki, by skarga została uznana za dopuszczalną:

- podmiotowy, przedmiotowy, personalny, terytorialny i czasowy zakres właściwości

- zgodność z art. 35 ust. 1, 2, 3

Przesłanki negatywne (art.35 ust. 2 i 3):

- anonimowość skargi

- zasada ne bis idem – wcześniejsze rozpatrzenie sprawy co do istoty

- wcześniejsze lub równoczesne rozpatrzenie sprawy w innej procedurze międzynarodowej (skarga dotyczy tej samej osoby, faktów i zarzutów)

- niezgodność skargi z przepisami konwencji lub jej protokołów (zastrzeżenie dot. Jurysdykcji, np. czasowa jurysdykcja też w zakresie

- oczywista bezzasadność skargi (ewidentny brak podstaw do stwierdzenia naruszenia konwencji w danym przypadku, np. błędna interpretacja konwencji przez skarżącego, brak lub niewystarczające dowody)

- nadużycie prawa do skargi (np. składanie skargi, która jest nie di pogodzenia z duchem konwencji, naruszenie poufności postępowania ugodowego – jedyne, które jest poufne; skarga oparta na zmyślonych faktach; uchylanie się od złożenia ważnych dokumentów; brak zawiadomienia o wystąpieniu istotnych okoliczności)

- brak znaczącego uszczerbku (wprowadzono Protokołem XIV; małe znaczenie lub znikome trudności dla skarżącego; względny charakter; zależy od okoliczności subiektywnych [subiektywne odczucia skarżącego co do wagi jego praw] i obiektywnych [sytuacja ekonomiczna państwa i sytuacja skarżącego, charakter prawa, wpływa naruszenia na wykonywanie prawa i skutki naruszenia]; uszczerbek majątkowy i niemajątkowy; stosowano wcześniej zanim wprowadzono protokołem; nowa przesłanka miała Trybunałowi dać nowe narzędzie, by miał więcej czasu na rozpatrzenie innych spraw; szybsze i sprawniejsze oddalanie nieuzasadnianych skarg; może prowadzić do sytuacji, gdy skarga zasadna, ale zbyt błaha, by Trybunał się nią zajął; dotyczy spraw po 1.06.2010r.; ciężar dowodu na skarżącym)

3 przesłanki (łącznie; art. 35 ust. 3 lit. d):

• brak znaczącego uszczerbku

• poszanowanie praw człowieka nie wymaga rozpatrzenia meritum sprawy (1. Klauzula bezpieczeństwa)

• sprawa była należycie rozpatrzona przez sąd krajowy (2. Klauzula bezpieczeństwa)

Protokół XV -> dwie klauzule ochronne; usuwa należyte rozpatrzenie przez sąd krajowy (protokół jeszcze nie wszedł w życie)

Nie ma hierarchii pomiędzy przesłankami, ale kluczowe znaczenie ma brak znaczącego uszczerbku.

Brak znaczącego uszczerbku:

*Adrian Minai Ionescu v. Rumunia – odrzucenie apelacji z powodów formalnych przez SN; bus turystyczny, przedsiębiorca nie wypełnił umowy (jakość, przystanki itp.); odszkodowanie w wysokości ceny biletu – 90€

*Korolew v. Rosja – zwrot poniesionych kosztów sądowych; 22 ruble – mniej niż 1€; brak znaczącego uszczerbku połączono z minimalnym stopniem dolegliwości; naruszenia czysto techniczne nie powinny podlegać kontroli

*Rinck v. Francja – przekroczenie prędkości o 1km/h; odmowa badań technicznych fotoradaru; mandat 1500€

*Portugalska Liga Piłki Nożnej – 20 mln € podatku; ale brak znaczącego uszczerbku, bo Liga powoływała się niedostarczenie jej opinii prokuratora; opinia nie miała wpływu na ustalenie wysokości podatku

Zasady postępowania przed ETPC, w tym zasada jawności w postępowaniu

4 zasady:

1. niezawisłość – dotyczy sędziów

2. bezstronność - dotyczy sędziów

3. kontradyktoryjność

4. jawność – art. 40; bardzo szeroko, sądowy mechanizm kontroli, jawność o charakterze względnym -> publiczny dostęp do akt przez strony i na żądanie osób trzecich oraz publiczny charakter rozpraw; jawność w sensie absolutnym -> jawność wyroku poprzez obowiązek publikacji; , jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości

Udział strony trzeciej w postępowaniu przed ETPC

Art. 36. Dodano Protokołem XI i rozszerzono XIV. Interwencja możliwa jedynie przed Izbą 7 sędziów i Wielką Izbą.

Sytuacje:

1. Stroną trzecią może być państwo-strona konwencji, którego obywatel jest skarżącym; może się przyłączyć; prawo państwa wynikające z prawa międzynarodowego; nie obwarowane żadnymi warunkami; np. Janowiec v. Polska, sprawy katyńskie.

2. Przewodniczący Trybunału może w interesie wymiaru sprawiedliwości zaprosić państwo-stronę konwencji, która nie jest stroną w postępowaniu („przyjaciel sądu”). Inna osoba -> organizacje pozarządowe, które wnoszą wiedzę specjalistyczną lub reprezentują określone interesy, np. sprawa Alicji Tysiąc, Carson i inni v. Zjednoczone Królestwo, OBWE w sprawie Blecic v. Chorwacja. 1 przypadek gdy stroną trzecią o.f. – Garden v. Niemcy (porwanie dziecka, rodzice stroną trzecią)

3. Komisarz Praw Człowieka RE

Środki tymczasowe w systemie EKPC

Środki tymczasowe:

- brak bezpośredniego uregulowania w EKPC

- konieczność podjęcia działań prewencyjnych w celu zapobieżenia naruszeniom konwencji

- ETPC może skierować do państwa zarządzenie o środkach tymczasowych zwracając się o podjecie lub zaniechanie określonych działań

- uregulowane tylko w regulaminie trybunału

- charakter wiążący dla państw

- w praktyce często nie wykonywane

- nie spełnienie środków tymczasowych od 2005r. stanowi naruszenie art. 34 EKPC

- Mamatkulow v. Turcja – 2005r., zagwarantowanie praw z EKPC nie byłoby możliwe bez tych środków

- sprawa USA – 2011r., nie wykonanie wyroku MTS; kara śmierci dla cudzoziemców bez opieki dyplomatycznej, z naruszeniem środków tymczasowych

Charakter i skutki prawne wyroków ETPC. Ostateczne wyroki

Wyroki:

- ostateczny charakter

- wiążą strony konwencji

- charakter deklaratoryjny (treść wyroku stwierdza naruszenie; nie ma bezpośredniego skutku konstytutywnego w prawie krajowym, np. Marck v. Belgia)

- charakter inter partes (do wykonania wyroku zobowiązane jest państwo wobec którego skarga)

- wyroki Wielkiej Izby i Komitetu 3 sędziów są ostateczne

- Wyroki Izby 7 sędziów są ostateczne, gdy:

• Strony oświadczają, że nie będą wnioskować o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby

• W ciągu 3 miesięcy od daty wydania wyroku nie złożono wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby

• Zespół Wielkiej Izby odrzucił wniosek i przekazanie sprawy

- obowiązek wykonania ostatecznych wyroków

- ostateczny wyrok podlega opublikowaniu

Obowiązek wykonania wyroku ETPC (elementy i przykłady)

Obowiązek wykonania ostatecznych wyroków – skarżone państwo ma wypłacić zadośćuczynienie oraz wydać środki ogólne i indywidualne w celu zakończenia stanu niezgodnego z konwencją i zatarcia jego konsekwencji; wykonanie pod nadzorem Komitetu Ministrów; państwo ma swobodę wyboru środków

Elementy wykonania wyroku:

- wypłata zadośćuczynienia

- środki o charakterze indywidualnym

- środki o charakterze generalnym

Przykłady: Marck v. Belgia, Choumakow v. Polska (przewlekłe tymczasowe aresztowanie), Wilkowicz v. Polska (renta inwalidzka)

Nadzór nad wykonywaniem wyroków ETPC

Komitet Ministrów – nadzór polityczny, art. 46 ust. 2; czuwa nad wykonanie wyroków

Art. 46 ust. 3 i 4 – pewien nadzór sądowy (dodane Protokołem XIV), jeszcze nie zastosowane; jeśli:

1. Komitet Ministrów uważa, że czuwanie nad wykonaniem ostatecznego wyroku jest utrudnione przez problem z wykładnią wyroku, może on przekazać to zagadnienie Trybunałowi w celu rozstrzygnięcia w kwestii wykładni. Decyzja o przekazaniu podejmowana jest większością dwóch trzecich głosów przedstawicieli uprawnionych do zasiadania w Komitecie.

2. Komitet Ministrów uważa, że Wysoka Układająca się Strona odmawia przestrzegania ostatecznego wyroku w sprawie, w której jest stroną może on, po doręczeniu tej Stronie formalnego zawiadomienia oraz na podstawie decyzji podjętej większością dwóch trzecich głosów przedstawicieli uprawnionych do zasiadania w Komitecie, przekazać Trybunałowi zapytanie, czy ta Strona nie wykonała swojego zobowiązania na podstawie ustępu 1. Jeśli Trybunał stwierdza, że miało miejsce naruszenie ustępu 1, przekazuje sprawę Komitetowi Ministrów w celu rozważenia środków, jakie należy podjąć. Jeśli Trybunał stwierdza brak naruszenia ustępu 1, przekazuje sprawę Komitetowi Ministrów, który kończy rozpatrywanie sprawy.