Kultura jako jedno z podstawowych pojęć humanistyki współczesnej

Kultura jako jedno z podstawowych pojęć humanistyki współczesnej zostało szeroko spopularyzowane dopiero w XX w.

Kultura ta odnosi się do sposobów życia jednostek i grup społeczeństwie.

Należy do niej nie tylko sztuka, literatura i malarstwo, ale i inne elementy kulturowe takie jak: sposób ubierania się, zwyczaje, style pracy czy ceremonie religijne. Widzimy zatem, że „kultura” zatacza znacznie szersze kręgi, i sięga aż od klasycznej starożytności.

Z łaciny, słowo kultura znaczy tyle, co po prostu uprawę ziemi, jednakże

bardzo szybko rozszerzono jego użycie i zaczęto wiązać z wszelką czynnością ludzką, która miała na celu kształcenie, pielęgnowanie, i doskonalenie. Kultura oznacza umiejętność ciągłego rozwoju, a wiec obcowanie z literaturą, filmem i teatrem. Rozwój ten wiąże się z postępem techniki komunikacji, ograniczającej, a najczęściej wykluczającej bezpośredni kontakt twórcy i odbiorców.

Kultura to dobro zbiorowe, przekazywane w danej grupie przez kontakt

społeczny. Najpełniej, i najściślej termin ten przedstawił Leslie A. White.

Według White’a kultura to ewolucyjny, stopniowy wzrost energii zagospodarowanej przez człowieka. Wiele lat temu energia ta, wykorzystywana była w kulturach zbierackich, myśliwskich. W dzisiejszych czasach powstają kultury, w których człowiek wykorzystuje energię zwierząt, wody czy też wiatru. Ewolucja kultury zależy wiec od tego czy wzrasta ilość energii przypisanej społeczności i czy społecznośc ta, potrafi ją skutecznie wykorzystać. Wraz ze wzrostem ilości tej energii, zachodzą zmiany w całym systemie kulturowym, a co za tym idzie i w całej kulturze. Zmiany te są nieuniknione, gdyż kultura zmienia się i rozwija zgodnie ze swoimi własnymi prawami, nie patrząc przy tym na ludzką wole czy pragnienia. Nauka ta ujawnia charakter i kierunek procesu rozwoju kultury, ale nie daje, jak już wcześniej wspomniałem,

człowiekowi władzy nad kontrolą jego przebiegu.

Obecnie społeczeństwo w przytłaczającej większości nie zadaje sobie trudu wyboru drogi samorealizacji, staje się tak, gdyż jesteśmy obezwładnieni poprzez m.in. wszechstronny wpływ „kultury masowej”

Termin ten został wprowadzony przez Dwights’a Macdonalda w 1944r.

Jednak narodzony jako produkt wtórny rewolucji przemysłowej, niemal od początku swojego istnienia, stał się przedmiotem negatywnych komentarzy. Stało się tak, gdyż bywa on przeważnie identyfikowany z kulturą wulgarną, kulturą na niskim poziomie. Treści w niej zawarte oznaczają, ze jest to kultura czasu wolnego.

Sięgając po książkę, włączając telewizor czy też wychodząc do kina, nie mamy na uwadze chęci szczególnego nauczenia się czegoś, tylko odprężenia i relaksu. To własnie nastawienie ze strony Nas – odbiorców stanowi bodziec dla producentów kultury masowej, by odwoływali się do tych zainteresowań, które uważane są za najbardziej uniwersalne i powszechne. Rozwój kultury masowej wiąże się z postępem techniki

komunikacji, która ogranicza a najczęściej wyklucza bezpośredni kontakt

twórcy i odbiorców. Przykładem jest tutaj oczywiście radio, prasa, telewizja. Przy roli jaką odgrywają negatywne komentarze nie posób nie wspomnieć o krytykach, którzy znaleźli bardzo wiele zastrzeżeń co do roli jaka odgrywa kultura masowa. Stawiają sobie za cel odpowiedzieć na pytanie: w jaki sposób komercyjne stacje radiowe i telewizyjne są w stanie wychować młode pokolenie na prawych, dobrych i uczciwych ludzi?. Moim zdaniem przy dzisiejszych filmach, które zamiast pełnić role

edukacyjną, pokazują przemoc i niesprawiedliwość, nie ma miejsca na edukacje dla najmłodszych. Ludzie odpowiedzialni za kształt kultury masowej nie troszczą się o to, by w kręgu interesów, pieniędzy i pogoni za sukcesem, pozostawić miejsce dla ludzi, którzy w przyszłości będą tworzyć jej obraz, Ci ludzie to My – studenci.

Kultura masowa jest zjawiskiem negatywnym, ponieważ prowadzi do homogenizacji dzisiejszego świata, stanowi źródło kiczu, ofiarowuje tylko dosłownie namiastkę doznań, która nie obejmuje i nigdy nie będzie obejmować rzeczywistości.

Podobna opinię wygłasza Clement Greenberg. Twierdząc, że kultura masową doszczętnie niszczy kulturę ludową a więc i niszczy cały dorobek kulturalny naszych przodków, jest fałszywa a co gorsze mechaniczna.

Widząc jak kultura masowa poprzez śdorki masowego przekazu, ujednolicają gusta, zainteresowania odbiorcy, zacierają różnice kulturowe trudno się z przytoczonymi argumentami Greenberg’a i Macdonald’a nie zgodzić. Trzeba jednak jednocześnie zastanowić się nad ludzką biernością, odbiorców, którzy jeśli chodzi o szukanie własnej tożsamości – przyjmują tożsamość proponowaną…

Kultura masowa zakłada istnienie biernych i pozbawionych wiedzy odbiorców, którzy godząc się na prostotę, prymitywizm i ideę pasywności sami kreują w sobie postać stuprocentowego ‘widza – kalekę”, pozbawionego wrażliwości na wartości estetyczne i intelektualne.

Kultura masowa jak sam D. Macdonald zapowiadał jest coraz bardziej tandetna, co gorsza pochłania także kulturę wyższą, która straciła przez to swój „elitarny” wyraz. Przeciwstawiając się takiemu pojmowaniu kultury należy wspomnieć ze L. A. Fiedler jako jeden z nielicznych dogłębnie starał się usprawiedliwić kulturę masową.

Przede wszystkim broni jej jako jednej z form rozrywki, która jest przeznaczona dla wszystkich, gdyż jak sam twierdzi, może być przyjemną i wolną od wszelkich powinności, odprężającą „odskocznią”.

Autor zaznacza także, iż kultura, o której tu mowa jest naturalnym wynikiem podziałów klasowych w demokratycznym społeczeństwie.

Aby społeczeństwo wybrało najlepszą drogę samorealizacji, a co ważniejsze by miało taką możliwość, trzeba zwrócić mu wolność wyboru.

Każdy z nas musi mieć tą możliwość, bo przecież to od nas zależy czy będziemy stale żyć podporządkowani jakiemus sytemowi, czy raczej sami będziemy realizować swoje własne cele i dążyc do nich, mając w świadomości fakt, ze realizujemy własne idee.

Najwyższe, własne wartości, normy i oceny trzeba uwolnić spod dyktanda mody z góry ustalonej, propagandy, totalnych reklam i telewizji o globalnym zasięgu, które czynią z nas niewolników własnego życia.

Kultura masowa niszcząca wrażliwości odbiorców poprzez kontrast, który wzmacnia poczucie beznadziejnej codzienności, nie może jednak kierować ludźmi i nie może zniewolić człowieka. Oglądając słuchając i czytając, dawno już powinniśmy dojść do wniosku, że świat nas otaczający, przepchany kultura masową, nie jest miejscem, gdzie moglibyśmy znaleźć prawde czy wolność.

Wykorzystując czas wolny, jednostki i różnorodne grupy mają wzmożony kontakt z mediami oraz środkami masowego komunikowania się, które obejmują wiele różnych form, w tym telewizję, gazety, filmy, czasopisma, radio, reklamę, gry komputerowe i płyty kompaktowe.

Określa się je jako środki masowego przekazu, ponieważ docierają do niezliczonej rzeszy odbiorców. W czasie wolnym Ci właśnie odbiorcy mają wzmożony kontakt z mediami oraz środkami masowego komunikowania się.

Rola mediów jako rodzaj modelu komunikacji międzyludzkiej formułował się już 2500 lat temu, przez Arystotelesa, który wyróżnił trzy podstawowe elementy: mówce, informacje, słuchaczy. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat produkcja, dystrybucja i konsumpcja informacji uległy ujednoliceniu. W przeszłości środki komunikacji takie jak:

Druk, telewizor, film stanowiły odrębne i stosunkowo samowystarczalne dziedziny. Dziś można śmiało powiedzieć, że są one ściśle powiązane, tworząc jeden „organizm”.

Na ujednolicenie i splot powyższej przedstawionych środków komunikacji

wpływ miał niewątpliwie postęp techniczny i gwałtowny rozwój telewizji, radia, gazety, telefonii, a także i Internetu.

Mając na myśli środki masowego przekazu często utożsamiamy je tylko i wyłącznie z rozrywką bądź informacją. Komunikacja masowa tj. środki masowego przekazu wiążą się niejednokrotnie z wieloma innymi

aspektami naszego działania. Telewizja, prasa, jako środki przekazu wywierają szeroki wpływ na nasze doświadczenie i na kształtowanie się opinii publicznej. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo media potrafią wnikać w naszą świadomość i w określony sposób zmieniać nasze postawy. Dzieje się tak, gdyż są one powszechnym i dostępnym dla każdego środkiem, na jakim opiera się wiele działań koordynowanych właśnie przez media. Za sprawą coraz to nowszych technik jak np.transmisje szerokopasmowe, nadawanie za pośrednictwem Internetu, łącza światłowodowe, człowiek może doprowadzić do całkowitego ujednolicenia pomiędzy tradycyjnymi środkami przekazu i sprawić by Internet stał się jedynym kanałem informacyjnym, reklamowym, rozrywkowym i komercyjnym. Biorąc za kryterium historię społecznego rozwoju mediów przyjrzyjmy się bliżej poszczególnym ich składowym.

Gazety – W obecnej formie gazety wywodzą się z XVIII wiecznych pism ulotnych i ogłoszeń. Prasa jako jedna z pierwszych masowych środków przekazu wytworzyła wielkie zbiorowości czytelników, rozproszone w przestrzeni i reagujące prawie jednocześnie na identyczne bodźce. Powszechnie wiadomo, że prasa jest pośrednim środkiem sztucznego komunikowania. Umożliwia to nie wątpliwie, zwrócenie się do czytelnika w sposób bezosobowy i zapoznanie wielkiej liczby czytających z tymi samymi artykułami stwarzając tym samym podstawę do wnikliwej refleksji nad treścią przekazu. Pokazując, jaką rolę i znaczenie prasy wywiera ona w życiu społecznym zwraca się uwagę na dwie charakterystyczne jej cechy. Pierwsza z nich to aktualność informacji, druga - zakres tematyczny. Cecha informacyjna umożliwiająca realizację zasady jawności życia społeczności lokalnej przez podawanie do wiadomości ogólnej programów, zamiarów, oczekiwań, żądań czy celów wszystkich uczestników życia publicznego. Nie mniej ważny jest jej współudział w kształtowaniu opinii i poglądów, przedstawiania różnych punktów widzenia czy też krytyczny pogląd na lokalną rzeczywistości. Aktualna i bieżąca informacja prasowa umożliwia przedstawienie zdarzeń, będących wynikiem zainteresowania społecznego. Ponadto aktualność przekazywanych informacji odgrywa ważną rolę odróżniając prasę od innych masmediów. Im szybsze i aktualne informacje tym bardziej zaciekawia i zaintrygują odbiorcę. Na uwagę zwraca także fakt, że przekaz prasowy może być wielowątkowy co dodatkowo zwiększa zainteresowanie tym środkiem przekazu. Patrząc jak ogromne zainteresowanie towarzyszy prasie, można przyjąć tezę, że środki masowego komunikowania pełnią istotne funkcje dla całego układu społecznego. Do człowieka dociera coraz większa ilość informacji. Odbiorcy coraz trudniej ocenić, które wiadomości są ważne, potrzebne, sensowne czy zbędne. Coraz trudniej sprostać zjawisku nadmiaru informacji dostępnych człowiekowi. Zamiast pomagać, w coraz lepszym orientowaniu się w otaczającej rzeczywistości, nadmiar informacji, powoduje u Nas – odbiorców,poczucie pewnej bezradności. Prasa umożliwia informacyjne objęcie zjawisk i procesów toczących się wokół. Jest to szczególnie ważne dla tych jednostek czy nawet całych grup społecznych, które w wyniku procesów transformacyjnych czują się wyalienowane i zagubione.

Pojawianie się tego środka, wyznacza ważny etap w historii nowoczesnych środków przekazu, gdyż dzięki niej na stosunkowo małym skrawku papieru zostało zapisanych wiele różnorodnych informacji. Przez ponad pół wieku gazety były głównym środkiem szybkiego przekazu wszelakiego rodzaju informacji masowemu odbiorcy. Gazety stają się po prostu dobrem informacyjnym, jednakże ich znacznie zmalało, kiedy pojawiło się radio, kino i co najważniejsze – telewizja.

Od bliska pół wiecza jest drugim po Internecie najważniejszym środkiem masowego przekazu. Ich największą gatunkową odmiennością jest oczywiście możliwość bezpośredniej obserwacji, lub transmisji wydarzeń na żywo.

Telewizja jest źródłem bieżących wiadomości, wiedzy i rozrywki, kształtuje postawy i opinie, dostarcza wzorów postępowania. Umacnia solidarność z innymi ludźmi, z całym społeczeństwem. Dzięki telewizji, nie opuszczając domu, możemy poznawać świat, nawet bardzo odległe jego zakątki. Nie ponosząc żadnego ryzyka, nie narażając się na niebezpieczeństwo możemy obserwować zachodzące w świecie groźne sytuacje i zjawiska. Bez płacenia za wstęp możemy uczestniczyć w ważnych imprezach kulturalnych i sportowych.Obrazy telewizyjne są łatwo, bezpośrednio zrozumiałe, ujmowane wprost. Przedstawiają całe sytuacje, których werbalny opis wymagałby wielu zdań.



Nasilenie konkurencji w tej branży wypływa korzystnie na rozwój technologiczny. Korzystając z nowych możliwości takich jak przejście z technologii analogowej na technologię cyfrową, przyczyniamy są niewątpliwie do radykalnego zwiększenia się możliwości wyboru odbieranych stacji, oraz jakości obrazu i dźwięku. Producenci telewizyjni wiedzą na ogół, czego oczekują widzowie i poruszają się w obrębie tych oczekiwań, co jest z reszta rzeczą zrozumiałą. Pozwala im to na wypracowanie rutyny w tym co robią. Widzowie przez to przyzwyczajają się do regularnej dawki programów danego gatunku, co zapewnia im dobrą oglądalność. Telewizja nie tylko dostarcza rozrywki ale przekazuje i kształtuje informacje, którymi kierujemy się w życiu.

Kultura w której żyjemy najwyżej ceni sobie popularność, bogactwo, które dają tak pożadaną przez wielu władzę. Radio prasa a w szczególności telewizja jest magnesem przyciągającym wszystkich tych,

którzy chcą „zaistnieć”, pokazać siebie. Tutaj każdy może choć przez chwilę przestać być anonimowym. Zadziwiające jest to z jaką naiwnością niektórzy ludzie wierzą ze mają jakikolwiek wpływ na to co wydarzy się w telewizji. Takim jednostką trudno uzmysłowić jak łatwo miedia potrafią manipulować ludzmi, jak łatwo można podporządkować sobie widza .

Znaczące zmiany w świecie techniki sprawiają, że nikt nie jest w stanie przewidzieć jak będziemy komunikować się, oglądać telewizję czy słuchać radia w przyszłości. Dla wielu ludzi Internet jest przykładem nowego światowego porządku jaki narodził się u schyłku XX w.

Użytkownicy Internetu znajdujący się w tzw. „przestrzeni wirtualnej”, która zaciera ślady pomiędzy globalnym a idealnym wymiarem rzeczywistości,

Otwiera nowe kanały komunikacji i interakcje. Korzystanie z usług internetowych odbywa się w sposób indywidualny, użytkownicy „żeglują”

po całym wirtualnym świecie w poszukiwaniu informacji, rozrywki, kontaktu i możliwości zakupu.

Rozpowszechnianie się Internetu na taką ogromną skalę w tak krótkim okresie czasu zmusza socjologów do zastanowienia się nad skutkami oddziaływania Internetu na społeczeństwo. Poprzez nieograniczony zasób wiedzy Internet bardzo łatow i szybko wtargnął do sfery życia prywatnego, zamazując granicę pomiędzy życiem zawodowym a życiem domowym- rodzinnym, powoduje to ograniczenie kontaktów, zaniedbywania relacji pomiędzy ludźmi, rezygnację z tradycyjnych form rozrywki jak teatr, film czy książka. Internet na pewno poszerza nasze horyzonty i daje niespotykane możliwości nawiązywania kontaktów z innymi, jednakże tempo rozrastania się możliwości jaką daje Internet może doprowadzić do drastycznej zmiany społeczeństwa w niespójną, w której jednostki niechętnie będą przekraczać próg własnego mieszkania

przez co i stracą zdolność do porozumiewania się.

To wszystko wydaje się zbyt mało prawdopodobne, jednak trzeba przynajmniej poruszać takie tematy, rozmawiać o tym, by społeczeństwo miało świadomość, że oprócz niewątpliwego wzbogacenia naszego życia społecznego, Internet może nieść za sobą uzasadnione obawy. Telewizja także bardzo skutecznie wpływa na umysły ludzkie, zniewalając je i pobudzając zachowania aspołeczne poprzez popularyzację negatywnych wzorów. Masmedia przyczyniają się do upadku autorytetów, wartości i norm. Zacierają różnice między wyobraźnią odbiorcy a rzeczywistością.

Nowoczesne środki komunikacji, a więc nie tyko Internet, ale i telewizja nawet prasa przenikają w głąb życia społecznego, docierając wszędzie, pokonując bariery środowiskowe, wiekowe, działają one na ludzką świadomość i podświadomość.

Srodki masowego przekazu wyznaczają poziom i charakter życia ludzi dorosłych i dzieci, umożliwiają zaspokajanie potrzeb, wytwarzają i udostępniają również wartości kulturowe, wpływają na kształtowanie postaw, oraz wyznaczają sposoby i formy komunikowania się.

Na szczęście z perspektywy czasu można powiedzieć, że epoka informacji, rozwijając się w szaleńczym tępie,która miała wielu przeciwników, która miała odizolowywać społeczeństwo i pogorszyć stosunki nawet miedzy najbliższymi, nie spełnia żadnej ze skrajnie negatywnych przepowiedni. Człowiek może korzystać i będzie korzystał ze wszystkich dostępnych środków komunikacji, a zachowując odpowiedni umiar w tym, co robi, nie musi obawiać się zguby ze strony przyszłych technologii, a co za tym idzie i przyszłych nowych zagrożeń.

Rozumiejąc konieczność ciągle to nowych wyzwań i zadań, spoczywających na barkach środków masowego przekazu, nie trudno zauważyć, ze w Polsce odgrywają znaczącą rolę o ile w świadomy sposób przyjmą na siebie funkcję stymulatora procesów społecznych. Przede wszystkim, są środkami kształtującymi poglądy ludzi, a więc mają ogromne znaczenie w wychowaniu. Obecnie to one troszczą się o rozwój i upowszechnianie naszej kultury.

Rozumiejąc nieodzowną zbieżność zachodzącą pomiędzy wolnością i odpowiedzialnością za nadrzędne, wspólne dobro

jakimi jest rozwój kulturalny naszego kraju, My jako jednostki powinniśmy pomagać w współtworzeniu i podtrzymywaniu tej kultury. która jest głęboko

w nas zakorzeniona, musimy pielęgnować tą, która tak pięknie zapisała się na trwałe w naszej świadomości.

Państwo zaś w imię własnego dobra powinno zadbać, aby naród, który tą kulturę tworzy, był silny intelektualnie, fizycznie i moralnie. Do tego potrzebna jest edukacja i wychowanie, a w tej materii środki masowego przekazu mogą bardzo wiele pomóc. Każdy z Nas powinien utożsamiać się z naszą kulturą, pielęgnować ją a co ważniejsze nie zapominać o niej bo tylko przez takie działanie możemy być spokojni że, wraz z rozwojem technologii nie zatracimy cząstki siebie jaką jest kultura.